“Alp Er Tunga’nın mezarı bulundu” argümanı gündem yarattı: ‘İspat etsin de bakılırsalim’
İhsan Dindar / Milliyet.com.tr – İskitlerin kağanı (Saka Hanı) olarak bilinen, Türk tarihi ve edebiyatının birinci yazılı eseri Orhun Yazıtları’nda da ismi geçen Alp Er Tunga, efsanevi bir kahraman olarak kabul ediliyor. İsmine Türk lisanı ve edebiyatının en kıymetli yapıtları Kutadgu Bilig ve Divan-ı Lügati’t-Türk’te rastlanan Alper Tunga’nın, Fars destanı Şehname’deki Afrasyab olduğu da tezler içinde yer alıyor.
HEM TÜRK birebir vakitte İRAN DESTANLARINDA İSMİ GEÇİYOR
Firdevsi’nin yapıtı Şehname’de yer aldığı üzere İran – Türk savaşlarında Zaloğlu Rüstem ile savaşırken pusuya düşürülüp öldürülen Alp Er Tunga için bir de sagu (ağıt) yazılmıştı. “Alp Er Tunga öldi mü/ İsiz ajun kaldı mu / Ödlek öçin aldı mu / Emdi yürek yırtılur” dizeleriyle de bilinen Alp Er Tunga sagusu, Türk ağıt geleneğinin kıymetli örneklerinden biri olma özelliği taşıyor.
Yırtıcı bir leopar tipi olan “tunga”dan ismini alan Alp Er Tunga, efsaneye göre Selçukluların 33 ceddinden biri olarak kabul ediliyor.
‘ALPER TUNGA’NIN MEZARINI BULDUM’ DEDİ
Yeraltında 100 sütunlu demir bir sarayda yaşadığına inanılan Alp Er Tunga’nın mezarının bulunduğuna dair geçen günlerde ortaya atılan tez, geniş yankı uyandırdı. Toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada Alp Er Tunga’nın mezarını Özbekistan’ın Buhara kentinde bulduğunu argüman eden Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Necati Demir, yakında ayrıntılı bir açıklama yapacağını da kelamlarına ekledi.
‘YAŞAMAYAN BİR ADAM İÇİN niye AĞIT YAKSINLAR’
Lakin bu açıklama tarihçiler tarafınca kuşku ile karşılandı. Bilgi almak üzere ulaştığımız sav sahibi Prof. Dr. Necati Demir, “Ben polemik yaşamak istemem. Alp Er Tunga sagusu yani ağıdı diye bir şey var. Yaşamayan bir adam için ‘Alp Er Tunga öldü mü?’ diye niçin desin millet? Alp Er Tunga Türklerin verdiği isim. Farsların verdiği isim Afrasiyab. Ceyhun Irmağı’nın batı tarafı İran, doğu tarafı Turan’dır. Mâverâünnehir’de Afrasiyab kenti var, onun kurduğunu söylerler. Bu kenti Cengiz Han yerle bir etmiş. O kentte Rus bilim insanları hafriyatlar gerçekleştirmiş. Kentteki en eski buluntular, milâttan evvel 7’nci yüzyıla kadar dayanıyor ve müzede sergileniyor. Hakkında gereğince çalışma yapılmadığı için bu tıp tartışmalar yapılıyor” diye konuştu.
PROF. DR. AHMET TAŞAĞIL: İSPAT ETSİN GÖRELİM!
İslamiyet öncesi Türk tarihi konusunda yayımladığı çalışmalarla bilinen ve son olarak Kronik Yayınları’ndan “İlk Türkler” isimli kitabı çıkan Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, bahis hakkında şu açıklamalarda bulundu:
“İspat etsin de gorelim. Alp Er Tunga tarihi bir kişilik değil. Onun mezarı olması da kelam konusu değil. Yalnızca Divan-ı Lügati’t-Türk’te geçen efsane ile Şehname’deki benzeştirmenin bir eseri. ötürüsıyla Alp Er Tunga’nın ne vakit yaşadığı muhakkak değil. İslam öncesi Türk tarihi konusunda büyük bir bilgi kirliliği var. Tarihi olarak mevcut olmayan birinin mezarı olma ihtimali yok. Lakin bilimsel olarak ispat ederse kabul ederiz.”
TÜBA Bilim Mükafatı sahibi Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Tarih Kısmı Öğretim vazifelisi Doç. Dr. Altay Tayfun Özcan da, Türklerde İslamiyet öncesi devirde kağanların defin ritüelleri hakkında şu ayrıntıları paylaştı:
‘AYNI BİÇİMDE BİR GÖMÜ GELENEĞİ YOK’
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde kağanların defnedilme adetleri nasıldı? Attilâ yahut bir daha bu periyoda dair isimlerde bu süreçler nasıl gerçekleşiyordu?
Doğal evvela şunu belirtmek gerekiyor, her yerde ve her vakit birebir biçimde bir gömü geleneği yok. Attila’ya baktığımızda bir ırmak yatağına gömülüyor. Irmağa gömü Hazarlar için de Müslüman yazarlarca zikrediliyor. Lakin Göktürklerde toprağa gömme var. Değişmeyen tek şey, mezarlıkların kutsal olarak görülmesi. Bu İskitler için de geçerli. örneğin İskit hükümdarı İdanthyrsos ile Darius içindeki konuşma bu noktada değerli. Hükümdar, Darius’u açıktan açığa İskit mezarlarına dokunmaması noktasında uyarmıştı. Darius bunları nazaranbildiğine gore bunlar saklı gizli yapılar değildi.
Pekala, defnedildikten daha sonra üzerine rastgele bir anıt inşa edilir miydi?
İskitler için konuşmak gerekirse evet; bunlar uzaktan seçilebilir, gözle görünür yapılardı. Zira bir İskit kurganı genel olarak mezarın üzerine taş ve toprak yığılarak yükseltilen yapılar. Hatta bunun uzunluğu kişinin statüsü ile de yanlışsız orantılı. Beyefendilerin mezarları o kadar büyük ki başkalarından farklılığını ortaya koyabilmek için Rus arkeologlar bunlara Çar kurganları ismini verdiler.
‘SAHAYA İNEN ÜLKELERDEN BİRİ DE TÜRKİYE’
Bu defin yerlerini tespit etmek mümkün mü? Evetse nasıl, hayırsa niye?
İskit kurganlarının bu büyüklüğü, aslında İskitlerin bir çığlığı. “Dönemimiz bitti lakin biz buradayız” diyorlar. Bundan ötürü İskit kurganlarını, bilhassa de ehemmiyetli olanlarını tespit etmek ekseriyetle kolay. esasen özellikle Kırım ve dolaylarındaki kurganlar yeterli etüt edildi. Yenileri üzerinde de çalışmalar yapılıyor. Alana inen ülkelerden biri de Türkiye. Son senelerda Prof. Dr. Alparslan Ceylan, Doç. Dr. İbrahim Üngör üzere kıymetli meslektaşlarımız Moğolistan’da kıymetli bulgular elde ettiler. Bunlar gurur verici gelişmeler.
‘ŞU ŞAHSA AİTTİR DEMEK ACELECİLİK OLUR’
Bu mezarın tespit edilmesi halinde sahiden Alp Er Tunga’ya ilişkin olup olmadığını nasıl anlayabiliriz?
Öncelikle her kurgan, İskit kurganı değil. Zira Kumanlar da beylerini, büyük kurganlara gömüyorlar. Büyüklük değerli ancak bu mezardan ele geçen eşyanın Kırım ve dolaylarında ele geçen İskit eşyalarıyla tıpkı özellik ve biçimde olması lazım. Mezar yapısının genel karakteri de benzemeli. Başka taraftan mezar yapısındaki kerestenin dendrokronolojik tahlil (ağaç halkaları ile tarihleme yapma yöntemi) ile İskit periyoduna ilişkin olup olmadığını tespit etmek gerekir. Büyük bir kurgan bulduk, bu İskit kurganıdır demek hele ki şu şahsa aittir demek, acelecilik olur.
İhsan Dindar / Milliyet.com.tr – İskitlerin kağanı (Saka Hanı) olarak bilinen, Türk tarihi ve edebiyatının birinci yazılı eseri Orhun Yazıtları’nda da ismi geçen Alp Er Tunga, efsanevi bir kahraman olarak kabul ediliyor. İsmine Türk lisanı ve edebiyatının en kıymetli yapıtları Kutadgu Bilig ve Divan-ı Lügati’t-Türk’te rastlanan Alper Tunga’nın, Fars destanı Şehname’deki Afrasyab olduğu da tezler içinde yer alıyor.
HEM TÜRK birebir vakitte İRAN DESTANLARINDA İSMİ GEÇİYOR
Firdevsi’nin yapıtı Şehname’de yer aldığı üzere İran – Türk savaşlarında Zaloğlu Rüstem ile savaşırken pusuya düşürülüp öldürülen Alp Er Tunga için bir de sagu (ağıt) yazılmıştı. “Alp Er Tunga öldi mü/ İsiz ajun kaldı mu / Ödlek öçin aldı mu / Emdi yürek yırtılur” dizeleriyle de bilinen Alp Er Tunga sagusu, Türk ağıt geleneğinin kıymetli örneklerinden biri olma özelliği taşıyor.
Yırtıcı bir leopar tipi olan “tunga”dan ismini alan Alp Er Tunga, efsaneye göre Selçukluların 33 ceddinden biri olarak kabul ediliyor.
‘ALPER TUNGA’NIN MEZARINI BULDUM’ DEDİ
Yeraltında 100 sütunlu demir bir sarayda yaşadığına inanılan Alp Er Tunga’nın mezarının bulunduğuna dair geçen günlerde ortaya atılan tez, geniş yankı uyandırdı. Toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada Alp Er Tunga’nın mezarını Özbekistan’ın Buhara kentinde bulduğunu argüman eden Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Türkçe Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Necati Demir, yakında ayrıntılı bir açıklama yapacağını da kelamlarına ekledi.
‘YAŞAMAYAN BİR ADAM İÇİN niye AĞIT YAKSINLAR’
Lakin bu açıklama tarihçiler tarafınca kuşku ile karşılandı. Bilgi almak üzere ulaştığımız sav sahibi Prof. Dr. Necati Demir, “Ben polemik yaşamak istemem. Alp Er Tunga sagusu yani ağıdı diye bir şey var. Yaşamayan bir adam için ‘Alp Er Tunga öldü mü?’ diye niçin desin millet? Alp Er Tunga Türklerin verdiği isim. Farsların verdiği isim Afrasiyab. Ceyhun Irmağı’nın batı tarafı İran, doğu tarafı Turan’dır. Mâverâünnehir’de Afrasiyab kenti var, onun kurduğunu söylerler. Bu kenti Cengiz Han yerle bir etmiş. O kentte Rus bilim insanları hafriyatlar gerçekleştirmiş. Kentteki en eski buluntular, milâttan evvel 7’nci yüzyıla kadar dayanıyor ve müzede sergileniyor. Hakkında gereğince çalışma yapılmadığı için bu tıp tartışmalar yapılıyor” diye konuştu.
PROF. DR. AHMET TAŞAĞIL: İSPAT ETSİN GÖRELİM!
İslamiyet öncesi Türk tarihi konusunda yayımladığı çalışmalarla bilinen ve son olarak Kronik Yayınları’ndan “İlk Türkler” isimli kitabı çıkan Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, bahis hakkında şu açıklamalarda bulundu:
“İspat etsin de gorelim. Alp Er Tunga tarihi bir kişilik değil. Onun mezarı olması da kelam konusu değil. Yalnızca Divan-ı Lügati’t-Türk’te geçen efsane ile Şehname’deki benzeştirmenin bir eseri. ötürüsıyla Alp Er Tunga’nın ne vakit yaşadığı muhakkak değil. İslam öncesi Türk tarihi konusunda büyük bir bilgi kirliliği var. Tarihi olarak mevcut olmayan birinin mezarı olma ihtimali yok. Lakin bilimsel olarak ispat ederse kabul ederiz.”
TÜBA Bilim Mükafatı sahibi Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Tarih Kısmı Öğretim vazifelisi Doç. Dr. Altay Tayfun Özcan da, Türklerde İslamiyet öncesi devirde kağanların defin ritüelleri hakkında şu ayrıntıları paylaştı:
‘AYNI BİÇİMDE BİR GÖMÜ GELENEĞİ YOK’
İslamiyet öncesi Türk devletlerinde kağanların defnedilme adetleri nasıldı? Attilâ yahut bir daha bu periyoda dair isimlerde bu süreçler nasıl gerçekleşiyordu?
Doğal evvela şunu belirtmek gerekiyor, her yerde ve her vakit birebir biçimde bir gömü geleneği yok. Attila’ya baktığımızda bir ırmak yatağına gömülüyor. Irmağa gömü Hazarlar için de Müslüman yazarlarca zikrediliyor. Lakin Göktürklerde toprağa gömme var. Değişmeyen tek şey, mezarlıkların kutsal olarak görülmesi. Bu İskitler için de geçerli. örneğin İskit hükümdarı İdanthyrsos ile Darius içindeki konuşma bu noktada değerli. Hükümdar, Darius’u açıktan açığa İskit mezarlarına dokunmaması noktasında uyarmıştı. Darius bunları nazaranbildiğine gore bunlar saklı gizli yapılar değildi.
Pekala, defnedildikten daha sonra üzerine rastgele bir anıt inşa edilir miydi?
İskitler için konuşmak gerekirse evet; bunlar uzaktan seçilebilir, gözle görünür yapılardı. Zira bir İskit kurganı genel olarak mezarın üzerine taş ve toprak yığılarak yükseltilen yapılar. Hatta bunun uzunluğu kişinin statüsü ile de yanlışsız orantılı. Beyefendilerin mezarları o kadar büyük ki başkalarından farklılığını ortaya koyabilmek için Rus arkeologlar bunlara Çar kurganları ismini verdiler.
‘SAHAYA İNEN ÜLKELERDEN BİRİ DE TÜRKİYE’
Bu defin yerlerini tespit etmek mümkün mü? Evetse nasıl, hayırsa niye?
İskit kurganlarının bu büyüklüğü, aslında İskitlerin bir çığlığı. “Dönemimiz bitti lakin biz buradayız” diyorlar. Bundan ötürü İskit kurganlarını, bilhassa de ehemmiyetli olanlarını tespit etmek ekseriyetle kolay. esasen özellikle Kırım ve dolaylarındaki kurganlar yeterli etüt edildi. Yenileri üzerinde de çalışmalar yapılıyor. Alana inen ülkelerden biri de Türkiye. Son senelerda Prof. Dr. Alparslan Ceylan, Doç. Dr. İbrahim Üngör üzere kıymetli meslektaşlarımız Moğolistan’da kıymetli bulgular elde ettiler. Bunlar gurur verici gelişmeler.
‘ŞU ŞAHSA AİTTİR DEMEK ACELECİLİK OLUR’
Bu mezarın tespit edilmesi halinde sahiden Alp Er Tunga’ya ilişkin olup olmadığını nasıl anlayabiliriz?
Öncelikle her kurgan, İskit kurganı değil. Zira Kumanlar da beylerini, büyük kurganlara gömüyorlar. Büyüklük değerli ancak bu mezardan ele geçen eşyanın Kırım ve dolaylarında ele geçen İskit eşyalarıyla tıpkı özellik ve biçimde olması lazım. Mezar yapısının genel karakteri de benzemeli. Başka taraftan mezar yapısındaki kerestenin dendrokronolojik tahlil (ağaç halkaları ile tarihleme yapma yöntemi) ile İskit periyoduna ilişkin olup olmadığını tespit etmek gerekir. Büyük bir kurgan bulduk, bu İskit kurganıdır demek hele ki şu şahsa aittir demek, acelecilik olur.