Merve YİĞİTCAN
İhracatı artırmak için büyük hayallerle açılan Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) Türk Ticaret Merkezleri’nde (TTM) firmalar umduğunu bulamadı. 5 yıllık devlet dayanağı sona eren TTM’ler bir bir kapanırken, kimileri vaktinde evvel kepenk indirdi.
2018 yılında 4 ülke ve 5 kentte 12 TTM varken o devir hedeflenen 35 ülkede daha TTM hayata geçirmekti. Bugün gelinen noktada ise TTM sayısı 2 kentte 7 noktaya kadar düştü. New York’ta konut dokumacılığı, halı, hazır giysi, deri, iş kontratları TTM’leri devam ederken, Dubai’de de mobilya ve bilişim TTM’leri 5 yıllık kontrat mühleti bitene kadar faaliyetlerine devam edecek. New York’ta kontrat müddeti 30 Mart’ta bitiyor, Dubai’deki ofislerin kontratlarının da müddeti yılsonunda dolacak. Ticaret Bakanlığı, mühleti dolan TTM’ler için yeni bir kontrat yapmayacak.
‘Niyet güzel kurgu yanlış’ eleştirisi
Edinilen bilgiye göre, birtakım ihracatçılar, TTM’lerin hakikat kurgulanmadığı için istenilen başarıyı elde edemediğini ileri sürerken, salgın sürecinin de TTM’leri gözden düşürdüğünü savunanlar var. Bilhassa B2B görüşmelerin sıklıkla online olarak gerçekleşmesi, TTM’lere ilgiyi düşürdü. TTM’lerin istenilen başarıyı elde edememesinin altında yatan niçinlerden biri de firmaların rakipleriyle tıpkı ofis ortamında yan yana bulunmayı istememesi olduğu argüman ediliyor. TTM’lerde direkt satış yapılmadığı için firmaların bu ofislere en âlâ erkeklerinı göndermediği ya da nitelikli işçi istihdam etmediği vurgulanıyor. Bu niçinlerle istenilen randımanın alınamadığı lisana getiriliyor.
Bakanlık önemli kaynak ayırdı
halbuki TTM’lere devlet tarafınca önemli bir kaynak ayrılıyordu. Örneğin 2018’de Londra’da açılan Bilişim TTM için kiranın yüzde 75’ine denk gelen aylık 252 bin poundu bakanlık veriyordu. Öbür bir hesaplamayla, ofiste masası olan her şirket başına bakanlık 12 bin poundu öderken, 4 bin poundu da şirketler ödüyordu. Artık bakanlık bu yüklü takviyesi TTM’ler aracılığıyla değil farklı enstrümanlarla gerçekleştirmek istiyor. Edinilen bilgiye nazaran, Ticaret Bakanlığı’nın şu an en büyük gündemi ihracat finansmanı. Geçen ay açıklanan ve TBMM gündeminde olan ihracata özel kredi garanti fonu (KGF) çalışmaları hayata geçince Türkiye Tanıtım Kümesi kapanacak ve burada biriken fonlar yeni şirkete geçecek.
Birinci TTM teşebbüsü Moskova’da olmuştu
Türk Dış Ticaret Merkezleri Projesi fikir olarak 1990’lı yılların ortasına yanlışsız doğmuştu ve ihracatçıların bilhassa girilmesi güç pazarlarda direkt ve yerinde tanıtımına hizmet verebilecek biçimde kurgulanmıştı. Hong Kong Trade Center modelinin örnek alındığı projede TOBB ve TİM ortak bir şirket kurmuş ve birinci merkez Moskova’da açılmıştı. Her iki ülke hükümetlerinin de desteklediği proje Eximbank tarafınca finanse edilecekti. Lakin, finansmanın istek edilen şartlara uymaması niçiniyle, TOBB ve TİM’in eşit hisseyle ortak oldukları proje kuruluşların koydukları sermaye ile gerçekleştirilememiş ve paydaşlık yapısı da buna göre hal değiştirmişti. TİM tüm paylarını TOBB’a devretmiş ve çıkmıştı. Geçen müddette Rusya’nın özgür piyasa iktisadı haline gelmesiyle de merkezin kuruluş emelindeki tanıtıma ve takviyeye muhtaçlık kalmayınca TTM kapanmıştı.
Yaprak dökümü 2019’da başladı
Akabinde TİM, devrin İktisat Bakanı Nihat Zeybekci’nin de ağır teşvikleri ve ilgisiyle TTM’leri bir daha kurguladı, kurulan TİM AŞ’nin öncülüğünde 2017 yılında Tahran’da birinci TTM kuruldu. Akabinde New York, Chicago, Londra ve Dubai’de yeni TTM’ler devreye girdi.
Lakin 2019 yılında evvel Tahran, akabinde Chicago’daki TTM’ler mühleti dolmadan kapandı. Tahran’ın kapanmasında ülkeye olan ambargoların ticarete olumsuz tesirleri niye olarak gösterilirken, Chicago’daki merkezin kapanmasında bir daha TTM kurgusundaki yetersizlik öne sürülmüştü. 2020 yılında ise pandemi TTM’lere adeta darbe indirdi. Bilhassa Londra’daki TTM’ler bundan epey etkilendi ve kentteki iki TTM’nin de vaktindilk evvel kapatılmasına karar verildi.
TOBB kendi TTM’sini Chicago’da açtı
Moskova’daki TTM’nin akabinde uzunca bir süre yeni merkez açmayan TOBB, “TOBB Ticaret Merkezleri (TTM) AŞ” şirketi ile Chicago’da bu yılın ocak ayında bir TTM açtı. Bu merkezin TİM’in sisteminden daha farklı olduğu söylenirken, bilhassa bir depo alanına sahip olmasının ihracatçılar için kıymetli avantajlar sağladığı belirtiliyor.
Her pazara özel dayanak verilmeli
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Bölüm Meclis Lideri Gurur Fayat, TTM’lerde kurgunun baştan yanlış yapıldığını, her ülkenin farklı satın alma dinamikleri olduğunu, buna göre en baştan her ülke ve pazara özel bir strateji yapılması, buna göre teşvik verilmesinin gerekli olduğunu söz etti. Fayat, bundan daha sonra yapılması gerekenin firmalara özel teşviklerin her firmaya özel koşullarla verilmesi olduğunu lisana getirdi. Akdeniz Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (ATHİB) Lider Yardımcısı Zeki Kıvanç da, TTM’lerdeki kurgunun yanlış olduğunu, bu niçinle sistemin yürümediğini tabir etti.
İhracatı artırmak için büyük hayallerle açılan Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) Türk Ticaret Merkezleri’nde (TTM) firmalar umduğunu bulamadı. 5 yıllık devlet dayanağı sona eren TTM’ler bir bir kapanırken, kimileri vaktinde evvel kepenk indirdi.
2018 yılında 4 ülke ve 5 kentte 12 TTM varken o devir hedeflenen 35 ülkede daha TTM hayata geçirmekti. Bugün gelinen noktada ise TTM sayısı 2 kentte 7 noktaya kadar düştü. New York’ta konut dokumacılığı, halı, hazır giysi, deri, iş kontratları TTM’leri devam ederken, Dubai’de de mobilya ve bilişim TTM’leri 5 yıllık kontrat mühleti bitene kadar faaliyetlerine devam edecek. New York’ta kontrat müddeti 30 Mart’ta bitiyor, Dubai’deki ofislerin kontratlarının da müddeti yılsonunda dolacak. Ticaret Bakanlığı, mühleti dolan TTM’ler için yeni bir kontrat yapmayacak.
‘Niyet güzel kurgu yanlış’ eleştirisi
Edinilen bilgiye göre, birtakım ihracatçılar, TTM’lerin hakikat kurgulanmadığı için istenilen başarıyı elde edemediğini ileri sürerken, salgın sürecinin de TTM’leri gözden düşürdüğünü savunanlar var. Bilhassa B2B görüşmelerin sıklıkla online olarak gerçekleşmesi, TTM’lere ilgiyi düşürdü. TTM’lerin istenilen başarıyı elde edememesinin altında yatan niçinlerden biri de firmaların rakipleriyle tıpkı ofis ortamında yan yana bulunmayı istememesi olduğu argüman ediliyor. TTM’lerde direkt satış yapılmadığı için firmaların bu ofislere en âlâ erkeklerinı göndermediği ya da nitelikli işçi istihdam etmediği vurgulanıyor. Bu niçinlerle istenilen randımanın alınamadığı lisana getiriliyor.
Bakanlık önemli kaynak ayırdı
halbuki TTM’lere devlet tarafınca önemli bir kaynak ayrılıyordu. Örneğin 2018’de Londra’da açılan Bilişim TTM için kiranın yüzde 75’ine denk gelen aylık 252 bin poundu bakanlık veriyordu. Öbür bir hesaplamayla, ofiste masası olan her şirket başına bakanlık 12 bin poundu öderken, 4 bin poundu da şirketler ödüyordu. Artık bakanlık bu yüklü takviyesi TTM’ler aracılığıyla değil farklı enstrümanlarla gerçekleştirmek istiyor. Edinilen bilgiye nazaran, Ticaret Bakanlığı’nın şu an en büyük gündemi ihracat finansmanı. Geçen ay açıklanan ve TBMM gündeminde olan ihracata özel kredi garanti fonu (KGF) çalışmaları hayata geçince Türkiye Tanıtım Kümesi kapanacak ve burada biriken fonlar yeni şirkete geçecek.
Birinci TTM teşebbüsü Moskova’da olmuştu
Türk Dış Ticaret Merkezleri Projesi fikir olarak 1990’lı yılların ortasına yanlışsız doğmuştu ve ihracatçıların bilhassa girilmesi güç pazarlarda direkt ve yerinde tanıtımına hizmet verebilecek biçimde kurgulanmıştı. Hong Kong Trade Center modelinin örnek alındığı projede TOBB ve TİM ortak bir şirket kurmuş ve birinci merkez Moskova’da açılmıştı. Her iki ülke hükümetlerinin de desteklediği proje Eximbank tarafınca finanse edilecekti. Lakin, finansmanın istek edilen şartlara uymaması niçiniyle, TOBB ve TİM’in eşit hisseyle ortak oldukları proje kuruluşların koydukları sermaye ile gerçekleştirilememiş ve paydaşlık yapısı da buna göre hal değiştirmişti. TİM tüm paylarını TOBB’a devretmiş ve çıkmıştı. Geçen müddette Rusya’nın özgür piyasa iktisadı haline gelmesiyle de merkezin kuruluş emelindeki tanıtıma ve takviyeye muhtaçlık kalmayınca TTM kapanmıştı.
Yaprak dökümü 2019’da başladı
Akabinde TİM, devrin İktisat Bakanı Nihat Zeybekci’nin de ağır teşvikleri ve ilgisiyle TTM’leri bir daha kurguladı, kurulan TİM AŞ’nin öncülüğünde 2017 yılında Tahran’da birinci TTM kuruldu. Akabinde New York, Chicago, Londra ve Dubai’de yeni TTM’ler devreye girdi.
Lakin 2019 yılında evvel Tahran, akabinde Chicago’daki TTM’ler mühleti dolmadan kapandı. Tahran’ın kapanmasında ülkeye olan ambargoların ticarete olumsuz tesirleri niye olarak gösterilirken, Chicago’daki merkezin kapanmasında bir daha TTM kurgusundaki yetersizlik öne sürülmüştü. 2020 yılında ise pandemi TTM’lere adeta darbe indirdi. Bilhassa Londra’daki TTM’ler bundan epey etkilendi ve kentteki iki TTM’nin de vaktindilk evvel kapatılmasına karar verildi.
TOBB kendi TTM’sini Chicago’da açtı
Moskova’daki TTM’nin akabinde uzunca bir süre yeni merkez açmayan TOBB, “TOBB Ticaret Merkezleri (TTM) AŞ” şirketi ile Chicago’da bu yılın ocak ayında bir TTM açtı. Bu merkezin TİM’in sisteminden daha farklı olduğu söylenirken, bilhassa bir depo alanına sahip olmasının ihracatçılar için kıymetli avantajlar sağladığı belirtiliyor.
Her pazara özel dayanak verilmeli
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Bölüm Meclis Lideri Gurur Fayat, TTM’lerde kurgunun baştan yanlış yapıldığını, her ülkenin farklı satın alma dinamikleri olduğunu, buna göre en baştan her ülke ve pazara özel bir strateji yapılması, buna göre teşvik verilmesinin gerekli olduğunu söz etti. Fayat, bundan daha sonra yapılması gerekenin firmalara özel teşviklerin her firmaya özel koşullarla verilmesi olduğunu lisana getirdi. Akdeniz Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (ATHİB) Lider Yardımcısı Zeki Kıvanç da, TTM’lerdeki kurgunun yanlış olduğunu, bu niçinle sistemin yürümediğini tabir etti.