Bebeklerde Konuşma Yeteneği Nasıl Gelişir?
Doğumdan daha sonra bebekler birden fazla vakit içinderını annelerinin sesini dinleyerek geçirir ve lisan ile ilgili her türlü bilgiyi kaydederler. Aslında bebekler birinci sözcüklerini söylemeden hayli evvel farklı istekler için farklı ağlama tonları, gülme ve agulama üzere bir fazlaca bağlantı yolunu kullanabilmektedirler. Bebeğinizle birinci irtibat onun lisanı anlaması yahut kullanımından epeyce evvel başlar. Bebeğiniz, beslenme ya da alt değiştirme sırasında sesinize tekme atarak ya da agulayarak reaksiyon verir. Olumlu hislerini size gülümseyerek aksileri ise ağlayarak anlatır. Birinci manalı sözcüklerini üretirken bile karşıdaki kişinin anlaması için el işaretleriyle bunlara eşlik eder. Anne babalar ise bu yansıları kısa müddette ç özümleyerek bunlara karşılık verir ve bu biçimdece bağlantısı zenginleştirir. ötürüsıyla doğduğu andan itibaren lisanı edinmeye başlamaktadırlar. Doğumdaki birinci ağlama konuşmanın habercisi olarak kabul edilir. Acıktığını, uykusunun geldiğini, altını ıslattığını söylemek için ağlayarak bağlantı kuracaktır. Giderek hiç bir yetişkinin bu sese kayıtsız kalamayacağını ve ağlamanın tonunu, şiddetini değiştirerek farklı şeyler elde edebileceğini öğrenir. vakit içinde ağlama haricinde diğer sesler de çıkarabileceğini keşfeder, seslerle oynamaya başlar.
Bu ses oyunları 3 aylık olduğunda ‘agu’ üzere mırıltılar ve ses tonundaki değişikliklerle kendini gösterir. Ebeveynler bu seslere reaksiyon verdiğinde bebekler bu reaksiyonlardan hoşnut kalır. Araştırmalar, 1 haftalık bebeğin anne sesini başka bayan seslerinden ayırabildiğini ve öbür seslere tercih ettiğini ortaya koymuştur. Giderek yetişkinin ses tonundaki değişikleri (kızgın sevinçli ayırt etmeye başlar. Ebeveynler bebeklerini severken onlarla konuşurken farkında olmada bebeklerinin lisan ve konuşma gelişimlerini desteklerler. Aslında epey çeşitli ses çıkarabilme yetisiyle doğan bebekler, giderek yalnızca etrafında kullanılan sesleri taklit etmeye başlar, yetişkinlerin reaksiyonsuz kaldığı öbür sesleri kullanmazlar. Erken çocukluk devrinde çocuğun çıkardığı mırıltılar pekiştirilmezse bebek seslerle oynamayı azaltmaktadır. Bu niçinle annenin depresyon vb. niçinlerle çocuğuyla fazla bağlantı kurmaması yalnızca yedirme, alt alma üzere fizikî gereksinimlerini karşılaması çocukta irtibat hünerlerinin gelişmenini geciktirir.
Çocuklar Ne Vakit Konuşmaya Başlar? Erkek Çocuklar Geç mi Konuşur?
Agulamak, gülmek ve anlamsız sesler çıkarmak bebeklerin birinci konuşma teşebbüsleridir. Birinci yaşlarının sonlarına hakikat manalı konuşma gibisi sesler çıkarırlar. Birinci manalı sözcükler 12. aydan daha sonra üretilmeye başlar. Bu noktada ferdî farklılıklar olabilmektedir: birtakım bebekler manalı sesler çıkarmak için daima çabalarken kimileri buna hazır olana kadar bekleyebilirler. 18. aydan daha sonra bebeklerin yeni sözcük öğrenme süreçleri pek hızlanır ve bir haftada bile büyük değişimler görülebilir. 18 aylık bir bebek gayesine uygun hiç bir sözcük söylemiyorsa (babaya seslenmek gayesiyle baba demesi gibi) konuşma gelişimi için çocuk psikiyatrisinden dayanak alınabilir. Kız çocuklar birkaç ay erken konuşabilir, lakin erkek çocuk babası da geç konuşmuş diye lisan gelişmeninde gerilik atlanmamalıdır. Lisan gelişimi çocuğun bilişsel, zeka gelişmenini tesirler.
Çocuğumuzda Lisan Gelişimi Nasıl Olur? Hangi Yaşta Hangi Sözleri, Sesleri Çıkarabilir?
0-3ay:Bebek evvelce yalnızca ağlayarak ses çıkarır, ancak daha sonra yavaş yavaş ağlamadan da sesler çıkarmaya başlar. Bebek ağlama dışı sesleri çıkarmayı öğrenirken, diğerlerinin konuşmasına da karşılık vermeyi öğrenir. İnsanların konuşmalarına evvel yüz sözü ve beden hareketleriyle karşılık verir. ondan sonrasında onunla konuşulduğunda yumuşak seslerle cevap vermeye başlar.
3–6 ay: ‘’agulamalar’’ başlar. Yetişkinin ilgili ve sıcak ses tonuna ses çıkararak ve gülümseme ile karşılık verir. Artık değişik hislerini değişik sesler çıkararak söz ederler. Büyüklerin çıkardığı sesleri, konuşmaları taklit etmeye çalışır.
6–9 ay: ’’bagu, baba, bada ‘’ üzere hece yinelarını anlamsız sesler biçimde çıkarır. Çocuk yetişkin biriyle karşılıklı sıra alabilir (hareketler ve ses çıkararak). Yüzünü görmediği biçimde annesinin sesini duyduğunda reaksiyon verir. Dikkat çekmek için bağırır. Birisi istemediği bir şey yaptığında ağlayarak yahut yüksek sesler çıkararak reaksiyon verir. Tanıdık birini gördüğünde gülümser ve ses çıkarır. Taklit hünerleri artmıştır.
9–11ay: Bebek artık yetişkinlerin konuşmalarındakilere emsal tonlamalar yapabilir. ‘’ba ba ba, ma ma ma’ üzere hece yineları yapar, jest ve mimiklerini kullanır. Hayır- yok’ denildiğinde anlar. Evvel açık bir isteme biçimi ortaya çıkar. Bir şeye bakar ve daha sonra yetişkine bakar; işaret ile yahut ses çıkararak ne gördüğü hakkında bilgi verir. Yetişkinle bir bağlantıya girmek için ses çıkarır, bağlantısı başlatır. Bilhassa ses ile birleştirilen hareketleri taklit etmekten hoşlanır. İsmine reaksiyon verir! o istikamete bakar. Otizm vb bağlantı sorunu olan bebeklerde bu gelişmemiştir.
12 ay: konuşma seslerini taklit eder. Baba mama üzere en az bir sözcük söyler.
12–15 ay: Bebek artık “sohbetten” zevk alıyordur. İnişli çıkışlı seslerle bağlantı kurar ve konuşmayı devam ettirir. Bu etaptan itibaren selamlaşma ve vedalaşma için dengeli sesler ve hareketler kullanır. Sözleri, onlara yakın seslerle taklit eder (ör, ‘su’ için “buu” gibi). “Bu nedir?” sorusuna bir söz yahut söze yakın bir sesle yanıt verebilir. Ses vurguları gittikçe daha olgunlaşır, gelişir.
15–18 ayı: Çocuk artık 4 – 6 söz söyleyebilir. Bunlar ekseriyetle isimler, karşı çıkma sözleri ve “merhaba”, ”bay bay” üzere sözcüklerdir. Kelimeyi söyleyemediği vakit göstermek, vermek yahut el sallamak üzere hareketlere ses ekler. Sık sık duyduğu müzikleri söylemeye çalışır. Artık başarılı bir taklitçidir. Yetişkinlerin sık sık kullandıkları yahut konuşmalardaki sözcükleri “yankı” üzere yenidenlarlar. Aile üyelerini tanıyıp gösterir. ‘güle güle/ al- ver’ üzere sıradan komutlara uyar.
18 ay-2 yaşı: Çocuk artık 25 söz söyleyebilir. Bunlar eşya ve insan isimleri, “selam”, ”bay bay” sözcükleri, hareket belirten en az iki söz, daha epey istemek ve reddetmek üzerine sözleri içerir. Kendisi kullanmasa da iki sözlü cümleleri taklit eder. Kendisini uygun tanıyan yetişkinler için konuşması genel sınırlarıyla anlaşılır seviyededir.
2–3 yaş: Bu yaşta çocuklar daha epey söz kazanır. 2,5 yaşında en az 50 söz ve 3 yaşından itibaren yaklaşık 300 söze sâhiptirler. Bu yaşta sözleri iki sözlük cümlelerde kullanmak için bağlamayı öğrenirler. Yıl sonuna gerçek birfazlaca üç sözlük cümle kurabilirler. Artık dilbilgisi kurallarını da öğrenmeye başlar (ör, çoğullar, zamirler gibi). Oynarken kendi kendine söylenir ve konuşması pek anlaşılır. Geçmişte olan olaylar hakkında konuşur, iki basamaklı sıradan komutları yerine getirir.
3–4 yaş ortası: Bu yıl ilerledikçe, çocuk 3 sözlü cümleler daha sık kullanılır. Yakın geçmiş tecrübeleri ayrıntılı bir biçimde anlatabilir. Sorulduğunda ismini ve soyadını söyleyebilir. Etrafımızdaki şeylerin ne işe yaradığı ile ilgili olan sorular dahil, birfazlaca soruyu cevaplayabilir.
5 yaş: niye nasıl sorularına yanıt verebilir. sıradan bir öyküyü anlatabilir.
Çocukların Konuşma Geriliğinin Sebepleri Nelerdir?
Çocukla gün ortasında ne kadar konuşulduğu, konuşmaların içeriği, çocuğun tv, bilgisayar üzere uyaranlara ne kadar maruz kaldığı, konuşmasını hızlandıracak tarda oyuncak, kitap üzere gereçlerin olup olmadığı, çocukla ilgilenen yetişkin sayısı üzere faktörler çocuğun lisan gelişmenini tesirler. Kendisi ile az konuşulan anne haricinde fazla insan görmeyen, tv karşısında büyüyen, fazla insan çocuk görmeyen çocuklarda lisan gelişimi gecikir. Bilhassa birinci 3 aştan evvel çocuğun tv, bilgisayar, cep tel, Ipad vakit geçirmesi, lisan gelişmenini geciktirir. Piyasada bebekler için hazırlanmış bir fazlaca tv yayını (baby tv…) DVD yayını bulunmaktadır. Her ne kadar bebeklere yönelik hazırlandığı söylense de lisan gelişmenini ve irtibatı olumsuz etkilediği dikkat müddetini odaklanmayı olumsuz etkilediği saptanmıştır. Lisan gelişimi için, sözcüklerin karşılıklı insan beşere irtibat ortasındayken duyması gerekir. Çocuğunuz duyduğunu yinelamasa bile farklı sözcükleri duydukça zihnine kaydedecektir, bu niçinle bebeğinizle konuşmanız onun çıkardığı seslere reaksiyon vermeniz onunla oynamanız gelişimi için epeyce değerlidir. Çocuklarıyla sık oyun oynayan ve oynarken onlarla konuşan, çocuklarına kitap okuyan, etraflarında ilgilendikleri, işaretle gösterdikleri şeyler hakkında çocuklarıyla konuşan ve çocuklarıyla daha yalın ve sade bir lisan kullanmayı yeğleyen ebeveynlerin çocuklarının lisan gelişimlerinin daha güzel durumda olduğu saptanmıştır.
Lisan gelişmeninde gecikme; işitme mahzuru, otizm, gelişim-zeka geriliği, otizm-yaygın gelişimsel bozukluk üzere niçinlere de bağlı olabilir.
Çocuğumuzda Lisan gelişmeninde Meseleden Şüpheleniyorsak Ne Yapmalıyız?
Çocuğunuz irtibat kurmaktan kaçınıyorsa,
İsmine dönüp bakmıyorsa,
İşine geleni anlıyor işine geleni anlamıyor üzere bir izlenim veriyorsa
sıradan komutlara uymuyor/ uymak istemiyorsa
18 aylık bulunmasına karşın anlaşılır sözcük yoksa, 2yaş yaklaşık 50 söz kazanılmamışsa
4 yaşında konuşmaların %70 i yabancılar tarafınca anlaşılmıyorsa,
Lisan gelişimi toplumsal irtibatında bir sorun olup olmadığı çocuk ve ergen psikiyatristince değerlendirilip mümkün niçinler içinde ayırıcı teşhis yapıldıktan daha sonra uygun eğitim ve terapiye başlanabilir. Erken müdahale epeyce değerlidir.
Lisan Gelişimi İçin Aileler Neler Yapabilir?
Her yaptığınız aktivite ile ilgili konuşun. ‘‘selin yemeğini yiyor, artık kaşıkla çorbasını içiyor’’
Geçmiş yahut gelecekle ilgili konuşun. ’’selin bugün banyo yaptı’’
Konuşurken yüzünüze ve ağzınıza baktığından emin olun. Bilhassa yeni sözcük söylerken sizi izlemesini sağlayın.
Konuşması için fırsat yaratın.
Bilhassa o anda ilgilenmediği bir şeyi söyletmeye çalışmayın. Bu ne? Diye sormaktan vazgeçin. Farklı sorular ile söyletmeye çalışın. Örneğin köpeği göstererek ‘’Aaa ben bu hayvanın ismini biliyorum. Hmm…. Kedi miydi? Yok bu kedi değildi….’’ Deyip bekleyin. Kendisi söylerse ödüllendirin, söylemezse ‘’köpekti değil mi? Köpek!’’ diyerek yenidenlayın.
Yaşına uygun öykü kitapları ve oyuncaklar alın küçük çocuklar için bol fotoğraflı, kalın, kolay yırtılmayan kitaplar alınabilir. Kitaptaki fotoğraflar gösterilerek sıradan sözlerle, çoşkulu bir biçimde anlatılabilir. Çocuğunuzun kitaplara ilgisiz olduğunu düşünüyorsanız çocuk psikiyatristinden ne tıp kitaplar alınabileceği yardım alınabilir.
İşaretle lisanıyla anlattığı şeyi anlayıp hiç bir şey söylemeden çabucak yapmayın, hiç bir irtibat kurmadan gereksinimini anlar yaparsınız konuşma muhtaçlığı olmaz. Lakin anlamamazlıktan gelip söylemesi için israr etmekte çocuğun hırçınlaşmasına sebep olur. Bunun yerine söylemek istediği şeyi sözelleştirerek model olun. ‘’ su mu istiyorsun? Anne su ver. Su istediğimizde ne diyeceğiz anne su ver.’’ Diye yinelayın ve bunu her kezinde yapın, daha sonra suyu verin.
Her şey hakkında da konuşun( mutfak eşyaları, banyo eşyaları) . bu biçimdece sözcük dağarcığı gelişir.
birlikte müzik söyleyin, parmak oyunları oynayın (buraya bir kuş konmuş……..gibi)
Taklit hünerlerini geliştirin. ’hadi benim üzere yap diyerek taklit etmesini isteyin. Ses taklitleri (möö-havhav-düüt-düt,)yaptırın
3 yaşından büyük çocuklarda olay anlatan fotoğraflı kitaplardaki kıssayı anlatın ve onun size anlatmasını isteyin.
Doğumdan daha sonra bebekler birden fazla vakit içinderını annelerinin sesini dinleyerek geçirir ve lisan ile ilgili her türlü bilgiyi kaydederler. Aslında bebekler birinci sözcüklerini söylemeden hayli evvel farklı istekler için farklı ağlama tonları, gülme ve agulama üzere bir fazlaca bağlantı yolunu kullanabilmektedirler. Bebeğinizle birinci irtibat onun lisanı anlaması yahut kullanımından epeyce evvel başlar. Bebeğiniz, beslenme ya da alt değiştirme sırasında sesinize tekme atarak ya da agulayarak reaksiyon verir. Olumlu hislerini size gülümseyerek aksileri ise ağlayarak anlatır. Birinci manalı sözcüklerini üretirken bile karşıdaki kişinin anlaması için el işaretleriyle bunlara eşlik eder. Anne babalar ise bu yansıları kısa müddette ç özümleyerek bunlara karşılık verir ve bu biçimdece bağlantısı zenginleştirir. ötürüsıyla doğduğu andan itibaren lisanı edinmeye başlamaktadırlar. Doğumdaki birinci ağlama konuşmanın habercisi olarak kabul edilir. Acıktığını, uykusunun geldiğini, altını ıslattığını söylemek için ağlayarak bağlantı kuracaktır. Giderek hiç bir yetişkinin bu sese kayıtsız kalamayacağını ve ağlamanın tonunu, şiddetini değiştirerek farklı şeyler elde edebileceğini öğrenir. vakit içinde ağlama haricinde diğer sesler de çıkarabileceğini keşfeder, seslerle oynamaya başlar.
Bu ses oyunları 3 aylık olduğunda ‘agu’ üzere mırıltılar ve ses tonundaki değişikliklerle kendini gösterir. Ebeveynler bu seslere reaksiyon verdiğinde bebekler bu reaksiyonlardan hoşnut kalır. Araştırmalar, 1 haftalık bebeğin anne sesini başka bayan seslerinden ayırabildiğini ve öbür seslere tercih ettiğini ortaya koymuştur. Giderek yetişkinin ses tonundaki değişikleri (kızgın sevinçli ayırt etmeye başlar. Ebeveynler bebeklerini severken onlarla konuşurken farkında olmada bebeklerinin lisan ve konuşma gelişimlerini desteklerler. Aslında epey çeşitli ses çıkarabilme yetisiyle doğan bebekler, giderek yalnızca etrafında kullanılan sesleri taklit etmeye başlar, yetişkinlerin reaksiyonsuz kaldığı öbür sesleri kullanmazlar. Erken çocukluk devrinde çocuğun çıkardığı mırıltılar pekiştirilmezse bebek seslerle oynamayı azaltmaktadır. Bu niçinle annenin depresyon vb. niçinlerle çocuğuyla fazla bağlantı kurmaması yalnızca yedirme, alt alma üzere fizikî gereksinimlerini karşılaması çocukta irtibat hünerlerinin gelişmenini geciktirir.
Çocuklar Ne Vakit Konuşmaya Başlar? Erkek Çocuklar Geç mi Konuşur?
Agulamak, gülmek ve anlamsız sesler çıkarmak bebeklerin birinci konuşma teşebbüsleridir. Birinci yaşlarının sonlarına hakikat manalı konuşma gibisi sesler çıkarırlar. Birinci manalı sözcükler 12. aydan daha sonra üretilmeye başlar. Bu noktada ferdî farklılıklar olabilmektedir: birtakım bebekler manalı sesler çıkarmak için daima çabalarken kimileri buna hazır olana kadar bekleyebilirler. 18. aydan daha sonra bebeklerin yeni sözcük öğrenme süreçleri pek hızlanır ve bir haftada bile büyük değişimler görülebilir. 18 aylık bir bebek gayesine uygun hiç bir sözcük söylemiyorsa (babaya seslenmek gayesiyle baba demesi gibi) konuşma gelişimi için çocuk psikiyatrisinden dayanak alınabilir. Kız çocuklar birkaç ay erken konuşabilir, lakin erkek çocuk babası da geç konuşmuş diye lisan gelişmeninde gerilik atlanmamalıdır. Lisan gelişimi çocuğun bilişsel, zeka gelişmenini tesirler.
Çocuğumuzda Lisan Gelişimi Nasıl Olur? Hangi Yaşta Hangi Sözleri, Sesleri Çıkarabilir?
0-3ay:Bebek evvelce yalnızca ağlayarak ses çıkarır, ancak daha sonra yavaş yavaş ağlamadan da sesler çıkarmaya başlar. Bebek ağlama dışı sesleri çıkarmayı öğrenirken, diğerlerinin konuşmasına da karşılık vermeyi öğrenir. İnsanların konuşmalarına evvel yüz sözü ve beden hareketleriyle karşılık verir. ondan sonrasında onunla konuşulduğunda yumuşak seslerle cevap vermeye başlar.
3–6 ay: ‘’agulamalar’’ başlar. Yetişkinin ilgili ve sıcak ses tonuna ses çıkararak ve gülümseme ile karşılık verir. Artık değişik hislerini değişik sesler çıkararak söz ederler. Büyüklerin çıkardığı sesleri, konuşmaları taklit etmeye çalışır.
6–9 ay: ’’bagu, baba, bada ‘’ üzere hece yinelarını anlamsız sesler biçimde çıkarır. Çocuk yetişkin biriyle karşılıklı sıra alabilir (hareketler ve ses çıkararak). Yüzünü görmediği biçimde annesinin sesini duyduğunda reaksiyon verir. Dikkat çekmek için bağırır. Birisi istemediği bir şey yaptığında ağlayarak yahut yüksek sesler çıkararak reaksiyon verir. Tanıdık birini gördüğünde gülümser ve ses çıkarır. Taklit hünerleri artmıştır.
9–11ay: Bebek artık yetişkinlerin konuşmalarındakilere emsal tonlamalar yapabilir. ‘’ba ba ba, ma ma ma’ üzere hece yineları yapar, jest ve mimiklerini kullanır. Hayır- yok’ denildiğinde anlar. Evvel açık bir isteme biçimi ortaya çıkar. Bir şeye bakar ve daha sonra yetişkine bakar; işaret ile yahut ses çıkararak ne gördüğü hakkında bilgi verir. Yetişkinle bir bağlantıya girmek için ses çıkarır, bağlantısı başlatır. Bilhassa ses ile birleştirilen hareketleri taklit etmekten hoşlanır. İsmine reaksiyon verir! o istikamete bakar. Otizm vb bağlantı sorunu olan bebeklerde bu gelişmemiştir.
12 ay: konuşma seslerini taklit eder. Baba mama üzere en az bir sözcük söyler.
12–15 ay: Bebek artık “sohbetten” zevk alıyordur. İnişli çıkışlı seslerle bağlantı kurar ve konuşmayı devam ettirir. Bu etaptan itibaren selamlaşma ve vedalaşma için dengeli sesler ve hareketler kullanır. Sözleri, onlara yakın seslerle taklit eder (ör, ‘su’ için “buu” gibi). “Bu nedir?” sorusuna bir söz yahut söze yakın bir sesle yanıt verebilir. Ses vurguları gittikçe daha olgunlaşır, gelişir.
15–18 ayı: Çocuk artık 4 – 6 söz söyleyebilir. Bunlar ekseriyetle isimler, karşı çıkma sözleri ve “merhaba”, ”bay bay” üzere sözcüklerdir. Kelimeyi söyleyemediği vakit göstermek, vermek yahut el sallamak üzere hareketlere ses ekler. Sık sık duyduğu müzikleri söylemeye çalışır. Artık başarılı bir taklitçidir. Yetişkinlerin sık sık kullandıkları yahut konuşmalardaki sözcükleri “yankı” üzere yenidenlarlar. Aile üyelerini tanıyıp gösterir. ‘güle güle/ al- ver’ üzere sıradan komutlara uyar.
18 ay-2 yaşı: Çocuk artık 25 söz söyleyebilir. Bunlar eşya ve insan isimleri, “selam”, ”bay bay” sözcükleri, hareket belirten en az iki söz, daha epey istemek ve reddetmek üzerine sözleri içerir. Kendisi kullanmasa da iki sözlü cümleleri taklit eder. Kendisini uygun tanıyan yetişkinler için konuşması genel sınırlarıyla anlaşılır seviyededir.
2–3 yaş: Bu yaşta çocuklar daha epey söz kazanır. 2,5 yaşında en az 50 söz ve 3 yaşından itibaren yaklaşık 300 söze sâhiptirler. Bu yaşta sözleri iki sözlük cümlelerde kullanmak için bağlamayı öğrenirler. Yıl sonuna gerçek birfazlaca üç sözlük cümle kurabilirler. Artık dilbilgisi kurallarını da öğrenmeye başlar (ör, çoğullar, zamirler gibi). Oynarken kendi kendine söylenir ve konuşması pek anlaşılır. Geçmişte olan olaylar hakkında konuşur, iki basamaklı sıradan komutları yerine getirir.
3–4 yaş ortası: Bu yıl ilerledikçe, çocuk 3 sözlü cümleler daha sık kullanılır. Yakın geçmiş tecrübeleri ayrıntılı bir biçimde anlatabilir. Sorulduğunda ismini ve soyadını söyleyebilir. Etrafımızdaki şeylerin ne işe yaradığı ile ilgili olan sorular dahil, birfazlaca soruyu cevaplayabilir.
5 yaş: niye nasıl sorularına yanıt verebilir. sıradan bir öyküyü anlatabilir.
Çocukların Konuşma Geriliğinin Sebepleri Nelerdir?
Çocukla gün ortasında ne kadar konuşulduğu, konuşmaların içeriği, çocuğun tv, bilgisayar üzere uyaranlara ne kadar maruz kaldığı, konuşmasını hızlandıracak tarda oyuncak, kitap üzere gereçlerin olup olmadığı, çocukla ilgilenen yetişkin sayısı üzere faktörler çocuğun lisan gelişmenini tesirler. Kendisi ile az konuşulan anne haricinde fazla insan görmeyen, tv karşısında büyüyen, fazla insan çocuk görmeyen çocuklarda lisan gelişimi gecikir. Bilhassa birinci 3 aştan evvel çocuğun tv, bilgisayar, cep tel, Ipad vakit geçirmesi, lisan gelişmenini geciktirir. Piyasada bebekler için hazırlanmış bir fazlaca tv yayını (baby tv…) DVD yayını bulunmaktadır. Her ne kadar bebeklere yönelik hazırlandığı söylense de lisan gelişmenini ve irtibatı olumsuz etkilediği dikkat müddetini odaklanmayı olumsuz etkilediği saptanmıştır. Lisan gelişimi için, sözcüklerin karşılıklı insan beşere irtibat ortasındayken duyması gerekir. Çocuğunuz duyduğunu yinelamasa bile farklı sözcükleri duydukça zihnine kaydedecektir, bu niçinle bebeğinizle konuşmanız onun çıkardığı seslere reaksiyon vermeniz onunla oynamanız gelişimi için epeyce değerlidir. Çocuklarıyla sık oyun oynayan ve oynarken onlarla konuşan, çocuklarına kitap okuyan, etraflarında ilgilendikleri, işaretle gösterdikleri şeyler hakkında çocuklarıyla konuşan ve çocuklarıyla daha yalın ve sade bir lisan kullanmayı yeğleyen ebeveynlerin çocuklarının lisan gelişimlerinin daha güzel durumda olduğu saptanmıştır.
Lisan gelişmeninde gecikme; işitme mahzuru, otizm, gelişim-zeka geriliği, otizm-yaygın gelişimsel bozukluk üzere niçinlere de bağlı olabilir.
Çocuğumuzda Lisan gelişmeninde Meseleden Şüpheleniyorsak Ne Yapmalıyız?
Çocuğunuz irtibat kurmaktan kaçınıyorsa,
İsmine dönüp bakmıyorsa,
İşine geleni anlıyor işine geleni anlamıyor üzere bir izlenim veriyorsa
sıradan komutlara uymuyor/ uymak istemiyorsa
18 aylık bulunmasına karşın anlaşılır sözcük yoksa, 2yaş yaklaşık 50 söz kazanılmamışsa
4 yaşında konuşmaların %70 i yabancılar tarafınca anlaşılmıyorsa,
Lisan gelişimi toplumsal irtibatında bir sorun olup olmadığı çocuk ve ergen psikiyatristince değerlendirilip mümkün niçinler içinde ayırıcı teşhis yapıldıktan daha sonra uygun eğitim ve terapiye başlanabilir. Erken müdahale epeyce değerlidir.
Lisan Gelişimi İçin Aileler Neler Yapabilir?
Her yaptığınız aktivite ile ilgili konuşun. ‘‘selin yemeğini yiyor, artık kaşıkla çorbasını içiyor’’
Geçmiş yahut gelecekle ilgili konuşun. ’’selin bugün banyo yaptı’’
Konuşurken yüzünüze ve ağzınıza baktığından emin olun. Bilhassa yeni sözcük söylerken sizi izlemesini sağlayın.
Konuşması için fırsat yaratın.
Bilhassa o anda ilgilenmediği bir şeyi söyletmeye çalışmayın. Bu ne? Diye sormaktan vazgeçin. Farklı sorular ile söyletmeye çalışın. Örneğin köpeği göstererek ‘’Aaa ben bu hayvanın ismini biliyorum. Hmm…. Kedi miydi? Yok bu kedi değildi….’’ Deyip bekleyin. Kendisi söylerse ödüllendirin, söylemezse ‘’köpekti değil mi? Köpek!’’ diyerek yenidenlayın.
Yaşına uygun öykü kitapları ve oyuncaklar alın küçük çocuklar için bol fotoğraflı, kalın, kolay yırtılmayan kitaplar alınabilir. Kitaptaki fotoğraflar gösterilerek sıradan sözlerle, çoşkulu bir biçimde anlatılabilir. Çocuğunuzun kitaplara ilgisiz olduğunu düşünüyorsanız çocuk psikiyatristinden ne tıp kitaplar alınabileceği yardım alınabilir.
İşaretle lisanıyla anlattığı şeyi anlayıp hiç bir şey söylemeden çabucak yapmayın, hiç bir irtibat kurmadan gereksinimini anlar yaparsınız konuşma muhtaçlığı olmaz. Lakin anlamamazlıktan gelip söylemesi için israr etmekte çocuğun hırçınlaşmasına sebep olur. Bunun yerine söylemek istediği şeyi sözelleştirerek model olun. ‘’ su mu istiyorsun? Anne su ver. Su istediğimizde ne diyeceğiz anne su ver.’’ Diye yinelayın ve bunu her kezinde yapın, daha sonra suyu verin.
Her şey hakkında da konuşun( mutfak eşyaları, banyo eşyaları) . bu biçimdece sözcük dağarcığı gelişir.
birlikte müzik söyleyin, parmak oyunları oynayın (buraya bir kuş konmuş……..gibi)
Taklit hünerlerini geliştirin. ’hadi benim üzere yap diyerek taklit etmesini isteyin. Ses taklitleri (möö-havhav-düüt-düt,)yaptırın
3 yaşından büyük çocuklarda olay anlatan fotoğraflı kitaplardaki kıssayı anlatın ve onun size anlatmasını isteyin.