“BENİ YEMEZ DEMİ ANNE”
3 yaşındaki kızım elektrik süpürgesi çalışınca çarçabuk koltuğun üstüne çıkıp kendisi için inançlı olduğunu düşündüğü bir konum aldı. Bu davranış 2-3 aydır daima olan, biraz da şaşkınlık yaşadığım bir durumdu. Panik yapmadan sanki ne ola ki diye düşünürken şaşırtan öbür bir olay daha yaşadım. Çocuk psikiyatrisi uzmanı olarak kesinlikle sizinle bu durumu paylaşmam gerektiğini düşündüm. Bir akşam kızımla birlikte Legolarıyla oynarken birden oyunu bırakıp yerden kalktı ve yine kendisi için inançlı olduğunu düşündüğü koltuğa çıkıp beklemeye başladı. “Ne oluyor, artık ne oldu” dememe kalmadan “çöp kamyonu geçiyor” dedi ve ekledi “beni yemez demi anne” deyip yardım arar gözlerle bana bakıyordu. O anda; “evet biz de her çocuğun yaşadığı çocukluk çağı kaygılarını yaşıyorduk” diye aklımdan geçirdim. Oysaki benim ufaklık 2-3 aydır elektrik süpürgesinin yahut çöp arabasının gelip kendisini yiyeceğinden korkup o ortamdan uzaklaşıyormuş.
Dehşet, çocuğun gelişim sürecinde var olan bir histir. 6 aydan itibaren bir bebek yabancı objeler, yerler ve şahıslara karşı dehşet geliştirebilmektedir. Birincil bakıcıları (genellikle anne ve baba) olmaksızın bebek farklı ortamlara reaksiyonlar verir. Yeni tanıdığı, tanıştığı bireylere ağlayarak yaklaşır, anneyi arar. Bu doğal gelişim sürecinin bir kararıdur. Bebeğimizin etrafa olan algısı artmış ve tanıdık-tanımadık sınıflandırmalarını değerlendirmeye başlamıştır artık. Yabancılık çekme ve ebeveynden ayrılmaktan kaçınma 2 yaşa kadar devam eder.
Okul öncesi yaş kümesi çocuklar (1-7 yaş) somut niyet evresinde oldukları için gerçek – hayal ayrımını yapamazlar. Soyut niyet süreçleri gelişmediğinden olayları somut bir bakış açısıyla değerlendirirler. Gerçek dışı senaryolar üretmeye ve bunlara inanmaya meyillidirler. Bizim için epey komik gelse de 3 yaşındaki bir çocuk hakikaten çöp kamyonunun onu yiyebileceğini, elektrik süpürgesinin onu içine çekebileceğini, klozete oturunca sifonun çekilmesiyle kendisinin de ortasında kaybolup gidebileceği konusunda çok derecede endişe yaşayabilirler.
2 – 5 yaş ortası çocuklar ebeveynden ayrılık ve terk edilme haricinde farklı kaygılar geliştirmeye başlarlar. Bu endişeler; çeşitli hayvanlar, yüksek ses ve karanlığa yöneliktir. Gelişim devri kaygılarında anne babalara düşen misyon bu dehşetleri doğal olarak algılamak ve bu dehşetlere odaklanmamaktır. sıradan ve sade bir lisanla çocuğun endişesinin dinlenmesi ve ona inançta olduğu iletisinin verilmesi kıymetlidir. bu biçimde olduğu takdirde çocuk anne babanın yansılarından, kaygıların yersiz olduğu iletisini alır. Tam zıddı durumlarda ise, mesela anne ve babaların bu kaygılara odaklanması halinde, “bir şey yok, şayet epeyce korkuyorsan yanımda kal….” Formundaki reaksiyonları çocukların aklında çeşitli sorularbırakabilir. Örneğin çocuk; “bak annem/ babam da bu kaygıyı önemsiyor, demek ki nitekim berbat bir şeyler var” formunda düşünebilecektir. Şayet gece yatarken çocuğumuz karanlıktan korkuyorsa yavaşça bir ışık açık bırakılıp odasında yatması sağlanmalıdır. Şayet endişe nesnesi bir hayvan ise; anne babalar bu endişeyle başa çıkmayı çocuklarına aldıkları oyuncaklarla sağlayabilirler. beraberinde etrafta karşılaşılan hayvanlara karşı anne babaların çekingenliği de çocuklar tarafınca dikkatlice gözlenecek ve öğrenilecektir ki; bu durum kaygıların doğal kaygıdan patolojik kaygılara (fobilere) geçişine niye olabilmektedir.
İlkokul çağlarına gelindiğinde, çocuk gelişimsel olarak farklı kaygılarla yüzleşebilmektedir. Bu kaygılar ebeveynlerin vefatı, okulda aşağılanma üzere daha hayli soyut kavramlara yöneliktir. Bu periyot dehşetleriyle başa çıkmada çocuğun geçmiş yaşantısı ve ebeveynlerinin tavırları ehemmiyet kazanmaktadır. İlkokul çağları çocuğun soyut fikir yeteneğinin geliştiği, toplumsallaşma ve bireyselleşmenin kıymet kazandığı periyottur. bu vakitte çocuk artık kişiliği ve kimliğini etrafa kanıtlama, ebeveynden uzaklaşma eğilimindedir. Ebeveynlerinin daha evvelki periyotlarda verdiği sorumluluk alma maharetleri, çocuğun kişiselleşmesini destekleyecek, hızlandıracaktır. şüphesiz ki bu yeni periyotta oluşan toplumsal yaşama ait kaygılar doğaldır.
Az dehşetli günler dileğiyle.
3 yaşındaki kızım elektrik süpürgesi çalışınca çarçabuk koltuğun üstüne çıkıp kendisi için inançlı olduğunu düşündüğü bir konum aldı. Bu davranış 2-3 aydır daima olan, biraz da şaşkınlık yaşadığım bir durumdu. Panik yapmadan sanki ne ola ki diye düşünürken şaşırtan öbür bir olay daha yaşadım. Çocuk psikiyatrisi uzmanı olarak kesinlikle sizinle bu durumu paylaşmam gerektiğini düşündüm. Bir akşam kızımla birlikte Legolarıyla oynarken birden oyunu bırakıp yerden kalktı ve yine kendisi için inançlı olduğunu düşündüğü koltuğa çıkıp beklemeye başladı. “Ne oluyor, artık ne oldu” dememe kalmadan “çöp kamyonu geçiyor” dedi ve ekledi “beni yemez demi anne” deyip yardım arar gözlerle bana bakıyordu. O anda; “evet biz de her çocuğun yaşadığı çocukluk çağı kaygılarını yaşıyorduk” diye aklımdan geçirdim. Oysaki benim ufaklık 2-3 aydır elektrik süpürgesinin yahut çöp arabasının gelip kendisini yiyeceğinden korkup o ortamdan uzaklaşıyormuş.
Dehşet, çocuğun gelişim sürecinde var olan bir histir. 6 aydan itibaren bir bebek yabancı objeler, yerler ve şahıslara karşı dehşet geliştirebilmektedir. Birincil bakıcıları (genellikle anne ve baba) olmaksızın bebek farklı ortamlara reaksiyonlar verir. Yeni tanıdığı, tanıştığı bireylere ağlayarak yaklaşır, anneyi arar. Bu doğal gelişim sürecinin bir kararıdur. Bebeğimizin etrafa olan algısı artmış ve tanıdık-tanımadık sınıflandırmalarını değerlendirmeye başlamıştır artık. Yabancılık çekme ve ebeveynden ayrılmaktan kaçınma 2 yaşa kadar devam eder.
Okul öncesi yaş kümesi çocuklar (1-7 yaş) somut niyet evresinde oldukları için gerçek – hayal ayrımını yapamazlar. Soyut niyet süreçleri gelişmediğinden olayları somut bir bakış açısıyla değerlendirirler. Gerçek dışı senaryolar üretmeye ve bunlara inanmaya meyillidirler. Bizim için epey komik gelse de 3 yaşındaki bir çocuk hakikaten çöp kamyonunun onu yiyebileceğini, elektrik süpürgesinin onu içine çekebileceğini, klozete oturunca sifonun çekilmesiyle kendisinin de ortasında kaybolup gidebileceği konusunda çok derecede endişe yaşayabilirler.
2 – 5 yaş ortası çocuklar ebeveynden ayrılık ve terk edilme haricinde farklı kaygılar geliştirmeye başlarlar. Bu endişeler; çeşitli hayvanlar, yüksek ses ve karanlığa yöneliktir. Gelişim devri kaygılarında anne babalara düşen misyon bu dehşetleri doğal olarak algılamak ve bu dehşetlere odaklanmamaktır. sıradan ve sade bir lisanla çocuğun endişesinin dinlenmesi ve ona inançta olduğu iletisinin verilmesi kıymetlidir. bu biçimde olduğu takdirde çocuk anne babanın yansılarından, kaygıların yersiz olduğu iletisini alır. Tam zıddı durumlarda ise, mesela anne ve babaların bu kaygılara odaklanması halinde, “bir şey yok, şayet epeyce korkuyorsan yanımda kal….” Formundaki reaksiyonları çocukların aklında çeşitli sorularbırakabilir. Örneğin çocuk; “bak annem/ babam da bu kaygıyı önemsiyor, demek ki nitekim berbat bir şeyler var” formunda düşünebilecektir. Şayet gece yatarken çocuğumuz karanlıktan korkuyorsa yavaşça bir ışık açık bırakılıp odasında yatması sağlanmalıdır. Şayet endişe nesnesi bir hayvan ise; anne babalar bu endişeyle başa çıkmayı çocuklarına aldıkları oyuncaklarla sağlayabilirler. beraberinde etrafta karşılaşılan hayvanlara karşı anne babaların çekingenliği de çocuklar tarafınca dikkatlice gözlenecek ve öğrenilecektir ki; bu durum kaygıların doğal kaygıdan patolojik kaygılara (fobilere) geçişine niye olabilmektedir.
İlkokul çağlarına gelindiğinde, çocuk gelişimsel olarak farklı kaygılarla yüzleşebilmektedir. Bu kaygılar ebeveynlerin vefatı, okulda aşağılanma üzere daha hayli soyut kavramlara yöneliktir. Bu periyot dehşetleriyle başa çıkmada çocuğun geçmiş yaşantısı ve ebeveynlerinin tavırları ehemmiyet kazanmaktadır. İlkokul çağları çocuğun soyut fikir yeteneğinin geliştiği, toplumsallaşma ve bireyselleşmenin kıymet kazandığı periyottur. bu vakitte çocuk artık kişiliği ve kimliğini etrafa kanıtlama, ebeveynden uzaklaşma eğilimindedir. Ebeveynlerinin daha evvelki periyotlarda verdiği sorumluluk alma maharetleri, çocuğun kişiselleşmesini destekleyecek, hızlandıracaktır. şüphesiz ki bu yeni periyotta oluşan toplumsal yaşama ait kaygılar doğaldır.
Az dehşetli günler dileğiyle.