Cumhuriyet yıldızı Ankara’dan parladı
Aydın Hasan – Bugün Ankara’nın başşehir oluşunun yıl dönümü. Ankara, 98 yıl evvel, 13 Ekim 1923’te yeni devletin başşehri olarak ilan edildi. İsmet İnönü, Atatürk’ün buyruğuyla o gün Meclis’e tek unsurluk bir anayasa değişikliği teklifi sundu. Teklifte; “Türkiye devletinin makarrı yönetimi Ankara şehridir” kararı yer alıyordu. öne sürülen sebebinde ise “İstanbul, Türk milletinin müdafaa vasıtalarına mevdu olarak ilelebed korunacaktır. Devlet merkezinin Ankara olması zaruridir” deniliyordu. Payitaht olan İstanbul kurtulmuştu. O devirde dünyanın sayılı kentlerinden biri olan İstanbul dururken, niye fakir bir Anadolu kasabası başşehir ilan edilmişti?
Gayretin karargâhı
Mustafa Kemal, Heyeti Temsiliye Lideri sıfatıyla 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldi. 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi Ankara’da açıldı. Meclis ordusu kuruldu, ordu, işgale karşı direnişe geçti. Yunan Büyük Taarruzu, 23 Ağustos 1921’de başlatıldı. Sakarya’nın gerisinde tertiplenen Türk ordusu, üstün düşman güçlerine karşı efsanevi bir direniş gösterdi. Sakarya Savaşı ile Yunan Büyük Taarruzu geri püskürtüldü. Bundan bir yıl daha sonra 30 Ağustos 1922’de Dumlupınar’da kazanılan Büyük Zafer ile de vatan kurtuldu.
Hemşehrilik mazbatası
Başkomutan Gazi Mustafa Kemal, Büyük Zaferi kazanıp İzmir’i kurtardıktan daha sonra Ankara’ya lakin 2 Ekim 1922’de dönebildi. Halk, muzaffer kumandanı büyük bir coşku ortasında karşıladı. Döndüğü gün de, Ankara Belediyesi tarafınca kendisine Ankara Hemşehriliği mazbatası arz olundu. Mustafa Kemal, 5 Ekim 1922’de bir mektup ile Ankara hemşehriliğini kabul ettiğini duyurdu. 5 Ekim aslında, Ankara’nın başşehir olacağının kapalı ve örtülü ilanıydı. Mustafa Kemal, ulusal uğraşın karargâhı Ankara’nın yeni devletin başşehri olması sonucunı vermişti lakin hayata geçirmek için diplomatik savaşın da kazanılmasını beklemek gerekiyordu.
Lozan Antlaşması beklendi
Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923’te imzalanabildi. Antlaşma, TBMM’de 23 Ağustos 1923’te onaylandı. İtilaf Devletleri’ne İstanbul’dan askeri güçlerini çekmeleri için ültimatom verildi. İtilaf güçlerinin son askerleri, 2 Ekim 1923’te İstanbul’dan ayrıldı. Türk askeri, 6 Ekim 1923’te İstanbul’a merasimle girdi. Ankara, 13 Ekim 1923’te başşehir ilan edildi. Cumhuriyetin ilanı için ise özel bir manası olan 29 Ekim tarihi beklenecekti. Lakin uğraş burada bitmiyordu. Ankara’nın dünyanın güç istikrarları ortasında başşehir olarak kabulü için verilen çaba 1930’a kadar sürecekti.
Büyükelçilikler direndi
Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara’da sırf Afganistan ile Sovyetler Birliği’nin büyükelçiliği vardı. Ulusal Uğraş kazanıldıktan daha sonra 1925 yılına gelindiğinde, başşehir Ankara’da Afganistan ile Sovyetler Birliği büyükelçiliklerine yalnızca Yunanistan ve Polonya’nın büyükelçilikleri eklenmişti. Tıpkı yıl İstanbul’da ise 18 devletin temsilciliği vardı. İngiltere başta olmak üzere pek epeyce devlet Ankara’nın başşehir oluşunu kabul edemiyordu. Onların umudu başşehrin bu bozkır kasabasından İstanbul’a taşınacağı istikametindeydi. 1925’te hükümet, yabancı büyükelçiliklere fiyatsız arsa tahsis etme sonucu aldı. ABD, Ankara’ya birinci büyükelçisini 1927’de atadı. Osmanlı devrinde ABD ile ilgiler konsolosluk seviyesinde yürütülüyordu. 1929’da Atatürk’ün usta diplomasisi ile İngiltere’nin Ankara’nın başşehir oluşuna karşı direnci kırıldı. 1930 yılına gelindiğinde başkentte 10 büyükelçilik, 14 elçilik, 3 maslahatgüzarlık olmak üzere 27 ülkenin misyonu vardı. Ankara artık bir dünya kenti olma istikametinde yürüyordu.
Ankara’nın bu devri, emperyalizme karşı verilen çaba ile mazlum milletlere model oluşturan bir direnişin gururlu bir öyküsüdür.
Meskenleri kerpiç, sokağı tozlu
Ankara, 13 Ekim’de başşehir oldu. Cumhuriyet de 29 Ekim 1923’te ilan edildi. Ankara’nın başşehir oluşu, Anadolu bozkırından mazlum milletlere ışık tutacak bir devletin doğuşunda değerli bir tarihtir. Ankara’nın, bozkırın orta yerindeki bir kasabadan başlayan 98 yıllık öyküsü, bir tezle ortaya çıkan Türkiye’nin ulaştığı muvaffakiyetin göstegesidir. 1923’te fakir bir kasaba olan Ankara’nın nüfusu 21 bin 446 idi. Ankara, bugün yaklaşık altı milyonluk nüfusu ile dünyanın sayılı başşehirleri içinde yer alıyor. Kerpiç konutlardan oluşan, yolları tozlu fakir Anadolu kasabası, bir dünya kentine dönüştü. Ankara bugün Türkiye’nin siyasi idare merkezi olmasının yanı sıra organize sanayi bölgeleri, üniversiteleri, teknokentleri, Ar-Ge ve tasarım merkezleriyle de öne çıkıyor. Ticaretin, endüstrinin, bilimin, süratle gelişen teknolojinin, turizmin, tarımın başşehri olma argümanını da taşıyor.
‘Türk’ün kudretini yine etmek istedim’
Ankara’yı niye başşehir seçtiği, 24 yıl yaverliğini yapan Cevat Abbas’ın anılarında Atatürk’ün ağzından şöyleki anlatılır:
“Ankara’nın hükûmet merkezi olması için saydığınız meziyetleri beni ikna etmeye yetmez. Ben Ankara’yı hükûmet merkezi yapmakla tamamıyla diğer bir amaç güttüm. Türk’ün imkânsızı imkân hâline getiren kudretini dünyaya bir sefer daha yeniden etmek istedim. Bir gün gelecek; şu çorak tarlalar, yeşil ağaçların çevirdiği villaların içinden uzanan yeşil alanlar asfaltlarla bezenecek. Hem bunu hepimiz bakılırsaceğiz. O kadar yakında olacak..’”
Aydın Hasan – Bugün Ankara’nın başşehir oluşunun yıl dönümü. Ankara, 98 yıl evvel, 13 Ekim 1923’te yeni devletin başşehri olarak ilan edildi. İsmet İnönü, Atatürk’ün buyruğuyla o gün Meclis’e tek unsurluk bir anayasa değişikliği teklifi sundu. Teklifte; “Türkiye devletinin makarrı yönetimi Ankara şehridir” kararı yer alıyordu. öne sürülen sebebinde ise “İstanbul, Türk milletinin müdafaa vasıtalarına mevdu olarak ilelebed korunacaktır. Devlet merkezinin Ankara olması zaruridir” deniliyordu. Payitaht olan İstanbul kurtulmuştu. O devirde dünyanın sayılı kentlerinden biri olan İstanbul dururken, niye fakir bir Anadolu kasabası başşehir ilan edilmişti?
Gayretin karargâhı
Mustafa Kemal, Heyeti Temsiliye Lideri sıfatıyla 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldi. 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi Ankara’da açıldı. Meclis ordusu kuruldu, ordu, işgale karşı direnişe geçti. Yunan Büyük Taarruzu, 23 Ağustos 1921’de başlatıldı. Sakarya’nın gerisinde tertiplenen Türk ordusu, üstün düşman güçlerine karşı efsanevi bir direniş gösterdi. Sakarya Savaşı ile Yunan Büyük Taarruzu geri püskürtüldü. Bundan bir yıl daha sonra 30 Ağustos 1922’de Dumlupınar’da kazanılan Büyük Zafer ile de vatan kurtuldu.
Hemşehrilik mazbatası
Başkomutan Gazi Mustafa Kemal, Büyük Zaferi kazanıp İzmir’i kurtardıktan daha sonra Ankara’ya lakin 2 Ekim 1922’de dönebildi. Halk, muzaffer kumandanı büyük bir coşku ortasında karşıladı. Döndüğü gün de, Ankara Belediyesi tarafınca kendisine Ankara Hemşehriliği mazbatası arz olundu. Mustafa Kemal, 5 Ekim 1922’de bir mektup ile Ankara hemşehriliğini kabul ettiğini duyurdu. 5 Ekim aslında, Ankara’nın başşehir olacağının kapalı ve örtülü ilanıydı. Mustafa Kemal, ulusal uğraşın karargâhı Ankara’nın yeni devletin başşehri olması sonucunı vermişti lakin hayata geçirmek için diplomatik savaşın da kazanılmasını beklemek gerekiyordu.
Lozan Antlaşması beklendi
Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923’te imzalanabildi. Antlaşma, TBMM’de 23 Ağustos 1923’te onaylandı. İtilaf Devletleri’ne İstanbul’dan askeri güçlerini çekmeleri için ültimatom verildi. İtilaf güçlerinin son askerleri, 2 Ekim 1923’te İstanbul’dan ayrıldı. Türk askeri, 6 Ekim 1923’te İstanbul’a merasimle girdi. Ankara, 13 Ekim 1923’te başşehir ilan edildi. Cumhuriyetin ilanı için ise özel bir manası olan 29 Ekim tarihi beklenecekti. Lakin uğraş burada bitmiyordu. Ankara’nın dünyanın güç istikrarları ortasında başşehir olarak kabulü için verilen çaba 1930’a kadar sürecekti.
Büyükelçilikler direndi
Kurtuluş Savaşı sırasında Ankara’da sırf Afganistan ile Sovyetler Birliği’nin büyükelçiliği vardı. Ulusal Uğraş kazanıldıktan daha sonra 1925 yılına gelindiğinde, başşehir Ankara’da Afganistan ile Sovyetler Birliği büyükelçiliklerine yalnızca Yunanistan ve Polonya’nın büyükelçilikleri eklenmişti. Tıpkı yıl İstanbul’da ise 18 devletin temsilciliği vardı. İngiltere başta olmak üzere pek epeyce devlet Ankara’nın başşehir oluşunu kabul edemiyordu. Onların umudu başşehrin bu bozkır kasabasından İstanbul’a taşınacağı istikametindeydi. 1925’te hükümet, yabancı büyükelçiliklere fiyatsız arsa tahsis etme sonucu aldı. ABD, Ankara’ya birinci büyükelçisini 1927’de atadı. Osmanlı devrinde ABD ile ilgiler konsolosluk seviyesinde yürütülüyordu. 1929’da Atatürk’ün usta diplomasisi ile İngiltere’nin Ankara’nın başşehir oluşuna karşı direnci kırıldı. 1930 yılına gelindiğinde başkentte 10 büyükelçilik, 14 elçilik, 3 maslahatgüzarlık olmak üzere 27 ülkenin misyonu vardı. Ankara artık bir dünya kenti olma istikametinde yürüyordu.
Ankara’nın bu devri, emperyalizme karşı verilen çaba ile mazlum milletlere model oluşturan bir direnişin gururlu bir öyküsüdür.
Meskenleri kerpiç, sokağı tozlu
Ankara, 13 Ekim’de başşehir oldu. Cumhuriyet de 29 Ekim 1923’te ilan edildi. Ankara’nın başşehir oluşu, Anadolu bozkırından mazlum milletlere ışık tutacak bir devletin doğuşunda değerli bir tarihtir. Ankara’nın, bozkırın orta yerindeki bir kasabadan başlayan 98 yıllık öyküsü, bir tezle ortaya çıkan Türkiye’nin ulaştığı muvaffakiyetin göstegesidir. 1923’te fakir bir kasaba olan Ankara’nın nüfusu 21 bin 446 idi. Ankara, bugün yaklaşık altı milyonluk nüfusu ile dünyanın sayılı başşehirleri içinde yer alıyor. Kerpiç konutlardan oluşan, yolları tozlu fakir Anadolu kasabası, bir dünya kentine dönüştü. Ankara bugün Türkiye’nin siyasi idare merkezi olmasının yanı sıra organize sanayi bölgeleri, üniversiteleri, teknokentleri, Ar-Ge ve tasarım merkezleriyle de öne çıkıyor. Ticaretin, endüstrinin, bilimin, süratle gelişen teknolojinin, turizmin, tarımın başşehri olma argümanını da taşıyor.
‘Türk’ün kudretini yine etmek istedim’
Ankara’yı niye başşehir seçtiği, 24 yıl yaverliğini yapan Cevat Abbas’ın anılarında Atatürk’ün ağzından şöyleki anlatılır:
“Ankara’nın hükûmet merkezi olması için saydığınız meziyetleri beni ikna etmeye yetmez. Ben Ankara’yı hükûmet merkezi yapmakla tamamıyla diğer bir amaç güttüm. Türk’ün imkânsızı imkân hâline getiren kudretini dünyaya bir sefer daha yeniden etmek istedim. Bir gün gelecek; şu çorak tarlalar, yeşil ağaçların çevirdiği villaların içinden uzanan yeşil alanlar asfaltlarla bezenecek. Hem bunu hepimiz bakılırsaceğiz. O kadar yakında olacak..’”