Dağların SAT komandosu! Türkiye’nin en gizemli canlısı Anadolu Parsı yok olmamış…
Can Şişman / Milliyet.com.tr – senelerdır kuşağının tükendiği düşünülen Anadolu Parsı hakkında bilhassa toplumsal medyada bir fazlaca farklı bilgi karşımıza çıkıyor. Bu bilgilerden birçoğu ise gerçeği yansıtmıyor. Geçtiğimiz günlerde ortaya çıkan termal kamera manzaraları ise büyük heyecan yarattı. Anadolu Parsı yıllar daha sonra birinci sefer net bir biçimde görüntülendi.
Pekala kulaktan dolma bilgiler gerçeği ne kadar yansıtıyor? Anadolu Parsı hakkında yanlışsız bildiğimiz yanlışlar neler? Jenerasyonu sahiden tükendi mi? Mevzuyu Karadeniz Teknik Üniversitesi Yaban ömrü Ekolojisi ve İdaresi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şağdan Diğere, Niğde Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Karataş ve Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Burak Akbaba ile konuştuk.
‘FOTOKAPANLARI 2010’DAN daha sonra KULLANMAYA BAŞLADIK’
Anadolu Parsı’nın jenerasyonunun tükendiği tezi yıllardır konuşuluyordu. Lakin son devirde yapılan araştırmalar ve ortaya çıkan manzaralar bu tezin aslında hakikat olmadığını kanıtlıyor. Pekala niye senelerca bu gizemli canlının kuşağının tükendiği sav edildi? Geçmişte neler oldu? Prof. Dr. Şağdan Obura, yaban ömrü konusunda Türkiye’nin geri kalmış bir ülke olduğunu ve bunu da üzülerek dediğini tabir etti. Prof. Dr. Obura, “ABD’deki üniversitelerde Yaban ömrü kısmı 1933’te kuruldu, Avrupa’da 200 yıl evvel bu işin eğitimi verilmeye başlandı. Biz ise 2009 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde zorluklardan bu kısmı kurabildik” dedi.
Yaban ömrü konusunda çalışan eleman sayısının ve uzmanının yok denilecek kadar az olduğunu söyleyen Prof. Dr. Diğere, son devirde imkânların arttığını belirterek, “Kameralar daha yeni ortaya çıktı. Termal kameralar yoktu. Fotokapanları 2010’dan daha sonra kullanmaya başladık. Bu hayvan kameralara yakalanmaya başlayınca işte bu biçimde vatandaşlardan ve uzmanlardan dönüşler olmaya başladı” diye konuştu.
‘BU HAYVAN TÜRKİYE’DE HİÇ TÜKENMEDİ’
1997’de yazdığı yazısında Anadolu Parsı’nın Türkiye’deki varlığını bilimsel olarak kaleme aldığını söyleyen Prof. Diğere, 2004’te ise hayvanın Karadeniz Dağları’ndaki yayılışını haritalandırarak ortaya koyduğunu söylemiş oldu. Hayvanın aslında yaşadığını biroldukça görüşmede söylemiş olduklerini lakin kendilerine kimsenin inanmadığını söyleyen Prof. Dr. Obura, “2010 yılından itibaren termal kameralar yaygınlaştı ve fakat bu tarihten daha sonra fotokapanlarla birlikte işin rengi değişmeye başladı” açıklamasını yaptı.
Anadolu Parsı’nın Türkiye’deki kuşağının hiç bir vakit tükenmediğini belirten Prof. Obura, “Bu hayvan Türkiye’de hiç tükenmedi. Yalnızca popülasyonu Batı bölgelerimizde azaldı. Şu anda yine oradaki varlığını geriye dolduruyor. Diyelim Aydın’da yok lakin Denizli’de var ise bu biçimde Denizli’den Aydın’a doluyor. Dolu bardaktan boş bardağa gidiyor” dedi.
‘İNCE NOKTAYI KAÇIRMAMALI’
Dr. Burak Akbaba da Anadolu’da parsın kuşağının tükendiği savının yanlış kabul edilen bir yaklaşım olduğuna dikkat çekti. Ekoloji biliminde kâfi delil olmadığı sürece bir çeşidin yokluğunun asla kabul görmediğini vurgulayan Dr. Akbaba, bilhassa de Anadolu üzere geniş ve kesintisiz bir coğrafyada bunun asla onaylanmadığına işaret etti.
Dr. Akbaba, fikrini bir örnekle deklare etti: “Bugün Amanos Dağları’nda günümüze ilişkin tüm teknolojik ekipmanları günlerce, aylarca ya da senelerca kullansanız bile parsa ilişkin kayıt alamayabilirsiniz. Bu durum parsın Amanos Dağları’nda olmadığını asla göstermez. Fakat bir defa kayıt altına alsanız bile bu parsın var olduğunu gösterir. Bu ince noktayı kaçırmamalı.”
Pars ile ilgili spekülatif yaklaşımların yaklaşık 50 yıldır sürdüğünü söyleyen Akbaba, ‘reklam kokan’ davranışların akademisyenler içinde devam ettiğini, buna cinsin karizmatik yapısının niye olduğunu belirtti.
‘O FOTOĞRAFLARLA BEŞERLER DALGA GEÇTİLER’
Prof. Dr. Ahmet Karataş ise tıpkı Dr. Burak Akbaba üzere spekülatif yaklaşımları eleştirdi. Devir periyot basına yansıyan görsellerin birçoğunun gerçeği yansıtmadığını söyleyen Prof. Dr. Karataş, “Antalya, Giresun, Gümüşhane, Erzincan ve Tunceli üzere vilayetlerimizde ancak ortada bir tane sağlıklı fotoğraf yok. Daha evvel yayınlanan fotoğraflarla beşerler dalga geçtiler. Domuz çıkan oldu, mesken kedisi çıkan oldu. Onların hepsi asparagas üzere bir şey oldu” dedi.
Prof. Dr. Karataş, Türkiye’de tabiatta çekilen birinci pars manzaralarına geçtiğimiz nisan ayında Almanya’nın tanınan bilim mecmualarından Zoology in the Middle East’teki makalelerinde yer verdiklerini söyleyip, “Cudi Dağı’nda elde ettiğimiz manzaraları fotokapanlarla tespit ettik. 1970’li senelerdan beri tıbbın ülkemizdeki varlığına dair en somut kanıttı” açıklamasını yaptı.
Toplumsal medyada hem canlı pars imajlarının birebir vakitte post üzere biroldukça görselin dolaştığını söyleyen Prof. Dr. Karataş, hangi manzaranın nereden çekildiğinin bilinmeyen olduğunu, bu durumun da önemli bir inandırıcılık sorunu yarattığına işaret etti. Prof. Dr. Karataş, “İncelememiz için bize gönderilen imgeler kimi vakit bir saz kedisi kimi vakit de bir karakulak çıkabiliyor” dedi.
EN ÇOK HANGİ BÖLGELERDE GÖRÜLÜYOR?
Pekala Anadolu Parsı Türkiye’nin hangi bölgelerinde görülüyor? Prof. Dr. Şağdan Diğere, Artvin’den Kastamonu ve Zonguldak’a kadar tüm Karadeniz vilayetlerinde Anadolu Parsı’nın görüldüğünü söylemiş oldu. Prof. Dr. Başkaya’ya göre ikinci sırada Doğu Anadolu, üçüncü sırada Güneydoğu Anadolu var. Diğere, Anadolu Parsı’nın Ege Bölgesi’nde az görüldüğünü, İç Anadolu’nun göbeği dışında Karadeniz’e, Toroslar’a ve Doğu Anadolu’ya komşu olduğu bölgelerde parsın sık görüldüğünü söz etti. Prof. Dr. Obura, Anadolu Parsı’nın hiç görülmediği yerin ise Trakya olduğunu belirtti.
Dr. Burak Akbaba ise bu sorunun yanıtının 20-30 yıllık bir çalışma daha sonrasında daha net ortaya konulacağını söylemiş oldu. Dr. Akbaba, “Bugün parsın varlığını tespit ettiğimiz Şırnak ve Siirt hudutlarında kalan Cudi ve Gabar Dağları haricinde çeşidin, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Dağları’nın büyük çoğunluğunda, bunun yanı sıra, Doğu Karadeniz Dağları’nın Gürcistan sonuna yakın bölgeleri, Toros Dağları’nın Antalya ili, Adana ili, Niğde ile kısımlarında ve Amanos Dağları’nın Osmaniye ili kısımlarında olduğu düşünülüyor” dedi.
‘KAHVE FALI ÜZERE İMAJLARDAN HİÇBİR ŞEY ÇIKMAZ’
Prof. Dr. Ahmet Karataş, Anadolu Parsı’nın Türkiye’deki dağılımıyla ilgili en eski kayıtların 1856 yılında İzmir yakınındaki Nif Dağı’ndan olduğunu söylemiş oldu. 1856’dan itibaren tüm kayıtları nokta nokta işaretlediklerini açıklayan Prof. Dr. Karataş, “Kastamonu, Eskişehir ve Beypazarı taraflarında var. En sonuncular Eskişehir-Bolu-Ankara üçgeninden ve Aydın’dan geliyor” diye konuştu.
Günümüzde Anadolu Parsı’nın daha fazlaca Doğu Anadolu’dan çıktığını söyleyen Prof. Dr. Karataş, “Iğdır’ın aşağısında İran sonu boyunca yani Ağrı Dağı, Van Gölü’nün doğu tarafı, Hakkari, Cudi Dağı, Diyarbakır’a gerçek dağlık kısımlar… Bugün en ağır bu bölgeden olmakla birlikte, kuşkulu olarak Osmaniye’den fotokapan görütüleri var” açıklamasını yaptı. Prof. Dr. Karataş, Karadeniz bölgesine ait ise birtakım kayıtların olduğunu lakin net bir imaj olmadığını, “O kahve falı üzere imajlardan hiç bir şey çıkmaz” diyerek dikkat çekti.
‘YIRTICI BİR HAYVAN LAKİN DURDUK YERE BEŞERE SALDIRMAZ’
Anadolu Parsı’na dair çeşitli görseller toplumsal medyada çoğunlukla karşımıza çıkıyor. Fakat net manzaralar yakalamak bir çok güç. Pekala Anadolu Parsı tam olarak nasıl bir tıp? Anadolu Parsı’nın başka pars cinslerinden değerli farkları neler? Prof. Dr. Şağdan Diğere, Anadolu Parsı’nın Türkiye’nin en büyük yırtıcı kedi tipi olduğunu, boyut olarak ayıdan daha sonra Türkiye’de en büyük yırtıcı hayvan olduğunu belirtti. Obura, Anadolu Parsı’nı şu biçimde tanım etti: “İhtişamlı bir hayvan. Kendini saklayan, hoş kamufle olan bir hayvan. Dağların SAT komandosu.”
değişen teknolojinin gelişmesiyle birlikte Anadolu Parsı’nın ister istemez daha fazla manzara verdiğini ve bu durumun olağan olduğunu söyleyen Diğere, hayvanın gündüzleri yalnızca ıssız bölgelerde dolaştığını, gece ise her yerin ona ilişkin olduğunu söz etti. Prof. Dr. Obura, Anadolu Parsı’nın geceleri kimi yerlerde ilçenin ortasından, kenarından geçtiğini söylemiş oldu. Ani müsabakalar olmaması için toprakta gezenlerin yalnız olmaması gerektiğini vurgulayan Diğere, “Anadolu Parsı en nihayetinde yırtıcı bir hayvan lakin durduk yere beşere saldırmaz” dedi.
‘TÜRKİYE’DEKİ ANADOLU PARSI İSİM ÖNCELİĞİNE SAHİP’
Prof. Dr. Ahmet Karataş ise Anadolu Parsı’nın öteki pars alttürlerinden farkının hem gül yahut rozet denen desenleri birebir vakitte boyutu üzere özelliklerinden kaynaklandığını söz etti. Prof. Dr. Karataş, Yemen tarafındaki Arap Parsı’nın bu cinsin en küçüğü olduğunu, en büyüğünün ise Sri Lanka’daki Panthera Pardus Kotiya olduğunu söylüyor. Anadolu Parsı ile başkaları içindeki farkların Türkiye’deki bir Türk ile Azerbaycan’daki bir Azeri içindeki fark üzere olduğunu belirten Karataş, son senelerda Anadolu Parsı ile ilgili politik hususların gündeme geldiğinin altını çizdi.
Anadolu Parsı’na İngilizce olarak “İran Parsı” yahut “Kafkas Parsı” denilmeye kalkışıldığını söyleyen Prof. Dr. Karataş, “Taksonomide öncelik (priorite) kuralı vardır. Bir şeye birden çok isim verirsen epeyce özel bir durum yoksa en eski isim geçerlidir. 1856 yılı Tulliana’nın yani bizim Anadolu Parsı’nın tespit edildiği yıldır. Kafkasya’daki Ciscaucasica 1914 yılında, İran’daki Saxicolor ise 1927’de tespit edilmiştir” bilgisini paylaştı. Kafkasya, İran ve Türkiye’deki parsların klasik bilgilere nazaran pars çeşidinin üç başka ırkı yani alttürü olduğunu söyleyen Prof. Dr. Karataş, DNA tahlillerine bakılırsa ise bu üçünün tek bir ırk olduğuna dikkat çekip, “Türkiye’deki Anadolu Parsı en eski olduğu için bizimki isim önceliğine sahiptir. Bugünkü bilgilere göre İran’da ve Kafkasya’daki parsa Anadolu Parsı diyeceğiz” dedi.
‘DAVRANIŞI MAKÛS GÖRÜLSEYDİ İSMET İNÖNÜ ONU KARŞISINA ÇIKARMAZDI’
Anadolu Parsı ile ilgili internette araştırma yapanların çoğunlukla karşılaştığı isimlerden biri Mantolu Hasan. İnternetteki birfazlaca içerikte Mantolu Hasan’ın Anadolu’daki pars jenerasyonunun tükenmesine sebep olduğu bilgisi yer alıyor. Pekala bu bilgi gerçek mu? Gerçek değilse niye bu inanış devam ediyor? Prof. Dr. Şağdan Obura, Mantolu Hasan’ın eski vakit içinder için bir kahraman olduğunu fakat bugün makus biri olarak görüldüğünü söylemiş oldu.
Prof. Dr. Başkaya’ya nazaran Mantolu Hasan bir kahraman zira insanlara ziyan vereceği tasası duyulan bir hayvanı insanlardan uzak tutmuş bir isim. Prof. Dr. Diğere, “Yaptıklarından dolayı devletin en üst kademesinden kendisine ödül verilmiş biri. Omzunda pars postuyla İsmet İnönü’nün karşısına çıkmış. Şayet o davranış makus görülseydi İsmet İnönü onu karşısına çıkarmazdı” dedi. Lakin Mantolu Hasan’ın yaşadığı bölge dışında mesela Kastamonu, Antalya ya da Sivas’taki parsların kuşağının tükenmesine sebep olamayacağını vurguladı. Diğere, “Sosyal medyadaki yanlış ayrıntıları azaltmanın yolu yaban ömrüyle ilgili önemli yayınlar yapılmasından geçiyor” diye devam etti.
‘MANTOLU HASAN DIŞINDA DA PARS AVCILARI VAR’
Prof. Dr. Ahmet Karataş ise Mantolu Hasan’ın takriben 30 tane parsı öldürdüğünü ve bu yüzden rekortmen bir isim olarak görüldüğünü söylemiş oldu. Prof. Dr. Karataş, “Anadolu Parsı 1950’lerde ve 1960’lı yılların başlarında Aydın-İzmir demiryolu yapılırken görülüyor. Personeller korkuyor. Şimdiki üzere aydınlatma yok. Birkaç defa beşere saldırıyor hayvanlar. Mantolu Hasan da ismini duyurmuş pars avcısı diye. Onun haricinde da pars avcıları var ancak rekor onda” diye konuştu. Anadolu Parsı’nın ender görülen ve yalnız gezen bir hayvan olduğunu söyleyen Karataş, Mantolu Hasan’ın 30 parsı öldürmesi yardımıyla isminin kalıcı hale geldiğini vurguladı.
‘TÜRKİYE OLARAK BU KÜLTÜRDEN VAZGEÇMELİYİZ’
Anadolu Parsı’nın korunması için neler yapılabilir? Altyapı ve istihdam meselesinin çözülmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Ahmet Karataş, turizm fakültelerinden kimilerinin tabiat turizmi fakültelerine çevrilmesi gerektiğini söylemiş oldu. Prof. Dr. Karataş, “Sri Lanka ve Uganda üzere ülkeler ulusal gelirlerinin yarısından fazlasını tabiat turizminden kazanıyor. Bizim de bunu örnek almamız lazım” dedi.
Dr. Burak Akbaba ise yalnızca pars özelinde değil tüm büyük göğüslü tipleri için avlanma külçeşidinin bir kenara bırakılmasından yana. Akbaba, “Parsı korumak için yapacağımız birinci şey avlanmayı bırakmak olmalı. Bu kültürden Türkiye olarak vazgeçmeliyiz” diye konuştu. Prof. Dr. Şağdan Diğere ise Yaban ömrü kısmından mezun olanların iş bulma imkânlarının artırılması gerektiğini hatırlattı. Prof. Dr. Obura, “Dünya standartlarında bir iş yapacaksak şayet mezunlarımızın akademik eğitimler dışında pratik kısımlarda da kendilerini göstermeleri gerekiyor” dedi.
Can Şişman / Milliyet.com.tr – senelerdır kuşağının tükendiği düşünülen Anadolu Parsı hakkında bilhassa toplumsal medyada bir fazlaca farklı bilgi karşımıza çıkıyor. Bu bilgilerden birçoğu ise gerçeği yansıtmıyor. Geçtiğimiz günlerde ortaya çıkan termal kamera manzaraları ise büyük heyecan yarattı. Anadolu Parsı yıllar daha sonra birinci sefer net bir biçimde görüntülendi.
Pekala kulaktan dolma bilgiler gerçeği ne kadar yansıtıyor? Anadolu Parsı hakkında yanlışsız bildiğimiz yanlışlar neler? Jenerasyonu sahiden tükendi mi? Mevzuyu Karadeniz Teknik Üniversitesi Yaban ömrü Ekolojisi ve İdaresi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şağdan Diğere, Niğde Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Karataş ve Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Burak Akbaba ile konuştuk.
‘FOTOKAPANLARI 2010’DAN daha sonra KULLANMAYA BAŞLADIK’
Anadolu Parsı’nın jenerasyonunun tükendiği tezi yıllardır konuşuluyordu. Lakin son devirde yapılan araştırmalar ve ortaya çıkan manzaralar bu tezin aslında hakikat olmadığını kanıtlıyor. Pekala niye senelerca bu gizemli canlının kuşağının tükendiği sav edildi? Geçmişte neler oldu? Prof. Dr. Şağdan Obura, yaban ömrü konusunda Türkiye’nin geri kalmış bir ülke olduğunu ve bunu da üzülerek dediğini tabir etti. Prof. Dr. Obura, “ABD’deki üniversitelerde Yaban ömrü kısmı 1933’te kuruldu, Avrupa’da 200 yıl evvel bu işin eğitimi verilmeye başlandı. Biz ise 2009 yılında Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde zorluklardan bu kısmı kurabildik” dedi.
Yaban ömrü konusunda çalışan eleman sayısının ve uzmanının yok denilecek kadar az olduğunu söyleyen Prof. Dr. Diğere, son devirde imkânların arttığını belirterek, “Kameralar daha yeni ortaya çıktı. Termal kameralar yoktu. Fotokapanları 2010’dan daha sonra kullanmaya başladık. Bu hayvan kameralara yakalanmaya başlayınca işte bu biçimde vatandaşlardan ve uzmanlardan dönüşler olmaya başladı” diye konuştu.
‘BU HAYVAN TÜRKİYE’DE HİÇ TÜKENMEDİ’
1997’de yazdığı yazısında Anadolu Parsı’nın Türkiye’deki varlığını bilimsel olarak kaleme aldığını söyleyen Prof. Diğere, 2004’te ise hayvanın Karadeniz Dağları’ndaki yayılışını haritalandırarak ortaya koyduğunu söylemiş oldu. Hayvanın aslında yaşadığını biroldukça görüşmede söylemiş olduklerini lakin kendilerine kimsenin inanmadığını söyleyen Prof. Dr. Obura, “2010 yılından itibaren termal kameralar yaygınlaştı ve fakat bu tarihten daha sonra fotokapanlarla birlikte işin rengi değişmeye başladı” açıklamasını yaptı.
Anadolu Parsı’nın Türkiye’deki kuşağının hiç bir vakit tükenmediğini belirten Prof. Obura, “Bu hayvan Türkiye’de hiç tükenmedi. Yalnızca popülasyonu Batı bölgelerimizde azaldı. Şu anda yine oradaki varlığını geriye dolduruyor. Diyelim Aydın’da yok lakin Denizli’de var ise bu biçimde Denizli’den Aydın’a doluyor. Dolu bardaktan boş bardağa gidiyor” dedi.
‘İNCE NOKTAYI KAÇIRMAMALI’
Dr. Burak Akbaba da Anadolu’da parsın kuşağının tükendiği savının yanlış kabul edilen bir yaklaşım olduğuna dikkat çekti. Ekoloji biliminde kâfi delil olmadığı sürece bir çeşidin yokluğunun asla kabul görmediğini vurgulayan Dr. Akbaba, bilhassa de Anadolu üzere geniş ve kesintisiz bir coğrafyada bunun asla onaylanmadığına işaret etti.
Dr. Akbaba, fikrini bir örnekle deklare etti: “Bugün Amanos Dağları’nda günümüze ilişkin tüm teknolojik ekipmanları günlerce, aylarca ya da senelerca kullansanız bile parsa ilişkin kayıt alamayabilirsiniz. Bu durum parsın Amanos Dağları’nda olmadığını asla göstermez. Fakat bir defa kayıt altına alsanız bile bu parsın var olduğunu gösterir. Bu ince noktayı kaçırmamalı.”
Pars ile ilgili spekülatif yaklaşımların yaklaşık 50 yıldır sürdüğünü söyleyen Akbaba, ‘reklam kokan’ davranışların akademisyenler içinde devam ettiğini, buna cinsin karizmatik yapısının niye olduğunu belirtti.
‘O FOTOĞRAFLARLA BEŞERLER DALGA GEÇTİLER’
Prof. Dr. Ahmet Karataş ise tıpkı Dr. Burak Akbaba üzere spekülatif yaklaşımları eleştirdi. Devir periyot basına yansıyan görsellerin birçoğunun gerçeği yansıtmadığını söyleyen Prof. Dr. Karataş, “Antalya, Giresun, Gümüşhane, Erzincan ve Tunceli üzere vilayetlerimizde ancak ortada bir tane sağlıklı fotoğraf yok. Daha evvel yayınlanan fotoğraflarla beşerler dalga geçtiler. Domuz çıkan oldu, mesken kedisi çıkan oldu. Onların hepsi asparagas üzere bir şey oldu” dedi.
Prof. Dr. Karataş, Türkiye’de tabiatta çekilen birinci pars manzaralarına geçtiğimiz nisan ayında Almanya’nın tanınan bilim mecmualarından Zoology in the Middle East’teki makalelerinde yer verdiklerini söyleyip, “Cudi Dağı’nda elde ettiğimiz manzaraları fotokapanlarla tespit ettik. 1970’li senelerdan beri tıbbın ülkemizdeki varlığına dair en somut kanıttı” açıklamasını yaptı.
Toplumsal medyada hem canlı pars imajlarının birebir vakitte post üzere biroldukça görselin dolaştığını söyleyen Prof. Dr. Karataş, hangi manzaranın nereden çekildiğinin bilinmeyen olduğunu, bu durumun da önemli bir inandırıcılık sorunu yarattığına işaret etti. Prof. Dr. Karataş, “İncelememiz için bize gönderilen imgeler kimi vakit bir saz kedisi kimi vakit de bir karakulak çıkabiliyor” dedi.
EN ÇOK HANGİ BÖLGELERDE GÖRÜLÜYOR?
Pekala Anadolu Parsı Türkiye’nin hangi bölgelerinde görülüyor? Prof. Dr. Şağdan Diğere, Artvin’den Kastamonu ve Zonguldak’a kadar tüm Karadeniz vilayetlerinde Anadolu Parsı’nın görüldüğünü söylemiş oldu. Prof. Dr. Başkaya’ya göre ikinci sırada Doğu Anadolu, üçüncü sırada Güneydoğu Anadolu var. Diğere, Anadolu Parsı’nın Ege Bölgesi’nde az görüldüğünü, İç Anadolu’nun göbeği dışında Karadeniz’e, Toroslar’a ve Doğu Anadolu’ya komşu olduğu bölgelerde parsın sık görüldüğünü söz etti. Prof. Dr. Obura, Anadolu Parsı’nın hiç görülmediği yerin ise Trakya olduğunu belirtti.
Dr. Burak Akbaba ise bu sorunun yanıtının 20-30 yıllık bir çalışma daha sonrasında daha net ortaya konulacağını söylemiş oldu. Dr. Akbaba, “Bugün parsın varlığını tespit ettiğimiz Şırnak ve Siirt hudutlarında kalan Cudi ve Gabar Dağları haricinde çeşidin, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Dağları’nın büyük çoğunluğunda, bunun yanı sıra, Doğu Karadeniz Dağları’nın Gürcistan sonuna yakın bölgeleri, Toros Dağları’nın Antalya ili, Adana ili, Niğde ile kısımlarında ve Amanos Dağları’nın Osmaniye ili kısımlarında olduğu düşünülüyor” dedi.
‘KAHVE FALI ÜZERE İMAJLARDAN HİÇBİR ŞEY ÇIKMAZ’
Prof. Dr. Ahmet Karataş, Anadolu Parsı’nın Türkiye’deki dağılımıyla ilgili en eski kayıtların 1856 yılında İzmir yakınındaki Nif Dağı’ndan olduğunu söylemiş oldu. 1856’dan itibaren tüm kayıtları nokta nokta işaretlediklerini açıklayan Prof. Dr. Karataş, “Kastamonu, Eskişehir ve Beypazarı taraflarında var. En sonuncular Eskişehir-Bolu-Ankara üçgeninden ve Aydın’dan geliyor” diye konuştu.
Günümüzde Anadolu Parsı’nın daha fazlaca Doğu Anadolu’dan çıktığını söyleyen Prof. Dr. Karataş, “Iğdır’ın aşağısında İran sonu boyunca yani Ağrı Dağı, Van Gölü’nün doğu tarafı, Hakkari, Cudi Dağı, Diyarbakır’a gerçek dağlık kısımlar… Bugün en ağır bu bölgeden olmakla birlikte, kuşkulu olarak Osmaniye’den fotokapan görütüleri var” açıklamasını yaptı. Prof. Dr. Karataş, Karadeniz bölgesine ait ise birtakım kayıtların olduğunu lakin net bir imaj olmadığını, “O kahve falı üzere imajlardan hiç bir şey çıkmaz” diyerek dikkat çekti.
‘YIRTICI BİR HAYVAN LAKİN DURDUK YERE BEŞERE SALDIRMAZ’
Anadolu Parsı’na dair çeşitli görseller toplumsal medyada çoğunlukla karşımıza çıkıyor. Fakat net manzaralar yakalamak bir çok güç. Pekala Anadolu Parsı tam olarak nasıl bir tıp? Anadolu Parsı’nın başka pars cinslerinden değerli farkları neler? Prof. Dr. Şağdan Diğere, Anadolu Parsı’nın Türkiye’nin en büyük yırtıcı kedi tipi olduğunu, boyut olarak ayıdan daha sonra Türkiye’de en büyük yırtıcı hayvan olduğunu belirtti. Obura, Anadolu Parsı’nı şu biçimde tanım etti: “İhtişamlı bir hayvan. Kendini saklayan, hoş kamufle olan bir hayvan. Dağların SAT komandosu.”
değişen teknolojinin gelişmesiyle birlikte Anadolu Parsı’nın ister istemez daha fazla manzara verdiğini ve bu durumun olağan olduğunu söyleyen Diğere, hayvanın gündüzleri yalnızca ıssız bölgelerde dolaştığını, gece ise her yerin ona ilişkin olduğunu söz etti. Prof. Dr. Obura, Anadolu Parsı’nın geceleri kimi yerlerde ilçenin ortasından, kenarından geçtiğini söylemiş oldu. Ani müsabakalar olmaması için toprakta gezenlerin yalnız olmaması gerektiğini vurgulayan Diğere, “Anadolu Parsı en nihayetinde yırtıcı bir hayvan lakin durduk yere beşere saldırmaz” dedi.
‘TÜRKİYE’DEKİ ANADOLU PARSI İSİM ÖNCELİĞİNE SAHİP’
Prof. Dr. Ahmet Karataş ise Anadolu Parsı’nın öteki pars alttürlerinden farkının hem gül yahut rozet denen desenleri birebir vakitte boyutu üzere özelliklerinden kaynaklandığını söz etti. Prof. Dr. Karataş, Yemen tarafındaki Arap Parsı’nın bu cinsin en küçüğü olduğunu, en büyüğünün ise Sri Lanka’daki Panthera Pardus Kotiya olduğunu söylüyor. Anadolu Parsı ile başkaları içindeki farkların Türkiye’deki bir Türk ile Azerbaycan’daki bir Azeri içindeki fark üzere olduğunu belirten Karataş, son senelerda Anadolu Parsı ile ilgili politik hususların gündeme geldiğinin altını çizdi.
Anadolu Parsı’na İngilizce olarak “İran Parsı” yahut “Kafkas Parsı” denilmeye kalkışıldığını söyleyen Prof. Dr. Karataş, “Taksonomide öncelik (priorite) kuralı vardır. Bir şeye birden çok isim verirsen epeyce özel bir durum yoksa en eski isim geçerlidir. 1856 yılı Tulliana’nın yani bizim Anadolu Parsı’nın tespit edildiği yıldır. Kafkasya’daki Ciscaucasica 1914 yılında, İran’daki Saxicolor ise 1927’de tespit edilmiştir” bilgisini paylaştı. Kafkasya, İran ve Türkiye’deki parsların klasik bilgilere nazaran pars çeşidinin üç başka ırkı yani alttürü olduğunu söyleyen Prof. Dr. Karataş, DNA tahlillerine bakılırsa ise bu üçünün tek bir ırk olduğuna dikkat çekip, “Türkiye’deki Anadolu Parsı en eski olduğu için bizimki isim önceliğine sahiptir. Bugünkü bilgilere göre İran’da ve Kafkasya’daki parsa Anadolu Parsı diyeceğiz” dedi.
‘DAVRANIŞI MAKÛS GÖRÜLSEYDİ İSMET İNÖNÜ ONU KARŞISINA ÇIKARMAZDI’
Anadolu Parsı ile ilgili internette araştırma yapanların çoğunlukla karşılaştığı isimlerden biri Mantolu Hasan. İnternetteki birfazlaca içerikte Mantolu Hasan’ın Anadolu’daki pars jenerasyonunun tükenmesine sebep olduğu bilgisi yer alıyor. Pekala bu bilgi gerçek mu? Gerçek değilse niye bu inanış devam ediyor? Prof. Dr. Şağdan Obura, Mantolu Hasan’ın eski vakit içinder için bir kahraman olduğunu fakat bugün makus biri olarak görüldüğünü söylemiş oldu.
Prof. Dr. Başkaya’ya nazaran Mantolu Hasan bir kahraman zira insanlara ziyan vereceği tasası duyulan bir hayvanı insanlardan uzak tutmuş bir isim. Prof. Dr. Diğere, “Yaptıklarından dolayı devletin en üst kademesinden kendisine ödül verilmiş biri. Omzunda pars postuyla İsmet İnönü’nün karşısına çıkmış. Şayet o davranış makus görülseydi İsmet İnönü onu karşısına çıkarmazdı” dedi. Lakin Mantolu Hasan’ın yaşadığı bölge dışında mesela Kastamonu, Antalya ya da Sivas’taki parsların kuşağının tükenmesine sebep olamayacağını vurguladı. Diğere, “Sosyal medyadaki yanlış ayrıntıları azaltmanın yolu yaban ömrüyle ilgili önemli yayınlar yapılmasından geçiyor” diye devam etti.
‘MANTOLU HASAN DIŞINDA DA PARS AVCILARI VAR’
Prof. Dr. Ahmet Karataş ise Mantolu Hasan’ın takriben 30 tane parsı öldürdüğünü ve bu yüzden rekortmen bir isim olarak görüldüğünü söylemiş oldu. Prof. Dr. Karataş, “Anadolu Parsı 1950’lerde ve 1960’lı yılların başlarında Aydın-İzmir demiryolu yapılırken görülüyor. Personeller korkuyor. Şimdiki üzere aydınlatma yok. Birkaç defa beşere saldırıyor hayvanlar. Mantolu Hasan da ismini duyurmuş pars avcısı diye. Onun haricinde da pars avcıları var ancak rekor onda” diye konuştu. Anadolu Parsı’nın ender görülen ve yalnız gezen bir hayvan olduğunu söyleyen Karataş, Mantolu Hasan’ın 30 parsı öldürmesi yardımıyla isminin kalıcı hale geldiğini vurguladı.
‘TÜRKİYE OLARAK BU KÜLTÜRDEN VAZGEÇMELİYİZ’
Anadolu Parsı’nın korunması için neler yapılabilir? Altyapı ve istihdam meselesinin çözülmesi gerektiğini belirten Prof. Dr. Ahmet Karataş, turizm fakültelerinden kimilerinin tabiat turizmi fakültelerine çevrilmesi gerektiğini söylemiş oldu. Prof. Dr. Karataş, “Sri Lanka ve Uganda üzere ülkeler ulusal gelirlerinin yarısından fazlasını tabiat turizminden kazanıyor. Bizim de bunu örnek almamız lazım” dedi.
Dr. Burak Akbaba ise yalnızca pars özelinde değil tüm büyük göğüslü tipleri için avlanma külçeşidinin bir kenara bırakılmasından yana. Akbaba, “Parsı korumak için yapacağımız birinci şey avlanmayı bırakmak olmalı. Bu kültürden Türkiye olarak vazgeçmeliyiz” diye konuştu. Prof. Dr. Şağdan Diğere ise Yaban ömrü kısmından mezun olanların iş bulma imkânlarının artırılması gerektiğini hatırlattı. Prof. Dr. Obura, “Dünya standartlarında bir iş yapacaksak şayet mezunlarımızın akademik eğitimler dışında pratik kısımlarda da kendilerini göstermeleri gerekiyor” dedi.