Define peşindeler! Dedektör ve haritayı kapan oraya koşuyor
Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Tarih boyunca beşerler, yaşanan kıtlık, savaş üzere durumlar göç etmelerini gerektirdiğinde değerli eşyalarını muhakkak şifreleme biçimlerini kullanarak gömdüler. Hazineleri gömerken kullanılan teknikleri ve sembolleri bilmek, bir daha o hazineleri bulmanın şayet olmazsa olmazı.
Türkiye çeşitli tarihi ve kültürel sebeplerle definecilik potansiyeli yüksek bir ülke. Neredeyse her köy ve kasabada karşımıza çıkan bir kültür varlığına sahip olması Türkiye’yi bu alanda gaye haline getiriyor. Pekala bu biçimdesine büyük bir zenginliğe sahipken sanki ülke genelinde kaç kişi definecilikle uğraşıyor?
İstanbul Üniversitesi Tarih Kısmı Eskiçağ Tarihi Ana Bilim Kısmı’ndan Doç. Dr. Erkan Konyar, “Ülkemizde definecilik, toplumun büyük kesiti tarafınca dolaylı yahut direkt ilgilenilen bir husus. Kabul edilebilir beyanlara bakılırsa yaklaşık 4 milyon kişi ülkemizde bu işle ilgileniyor” tabirlerini kullandı.
‘NEKROPOL ALANLARDA BULUNUYOR’
Doç. Dr. Erkan Konyar, teknik olarak yeraltında bulunan ve maddi pahası paraya dönüştürülebilen eski eser yahut pahalı maden, taş üzere nesnelerin define aramalarına dahil olduğunu söylemiş oldu. Doç. Dr. Konyar, daha epey yeraltına şuurlu olarak gömülmüş, altın ve bunun üzere kıymetli madenden sikke ve mücevherlerin define olduğunu fakat günümüzde toprak altında bulunan arkeolojik kıymeti olan nesnelerin de define mantığında algılanabildiğini ekledi.
Bu definelerin en epeyce hangi alanlarda bulunduğu da merak edilen sorular içinde. Define arayanlar bilhassa nekropol alanlarda, höyüklerde, tümülüslerde, antik yerleşimlerde, kiliselerde, mescitlerde definelerin bulunduğunu argüman ediyor.
DEFİNE ARAMAK ÖZGÜR FAKAT…
Definecilik zımnî yahut aleni bir biçimde dünya genelinde birden fazla kişinin ilgilendiği bir alan. Bazıları bunu yasal yollarla kanunlara uyarak yapmayı tercih ederken, bazıları ise yoluna uygun hareket etmiyor. Türkiye’de define aramak yasal olarak nasıl bedellendiriliyor?
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Kanunu’na nazaran define aramak hür lakin burada dikkat edilmesi gereken şey, define arama sürecinin kazılarak değil dedektörle yapılması. Ayrıyeten arama yapacağınız alan sit alanlarında, askeri bölgelerde, mezarlık ve şahıs yerlerinde ise bu yerlerde müsaadesiz arama yapılamıyor.
BÜYÜK KENTLERDEN İLGİ BÜYÜK
Bilhassa İzmir, Ankara, İstanbul, Adana, Gaziantep, Bursa üzere büyük kentlerde dedektör satışları pek yüksek. Fakat bu bölümün kasabalara kadar indiğini görmek de mümkün.
‘İŞARETLERİN LİSANINI BİLMEK ÖNEMLİ’
Akıllara gelen sorulardan biri de define aramanın makul kaidelerinin olup olmadığı. Defineciler, “Define sıklıkla işaretle aranır ve bu defineyi saklayan beşerler tarafınca geri dönüp alınmak için bırakılır. Bu yüzden makul sembolik şifrelemelere sahiptirler” dedi.
Bu sembollerin sıklıkla çizgiler, hayvan figürleri ve geometrik biçimlerden oluştuğunu söyleyen defineciler, işaretlerin ne manaya geldiğini hazine sahibinin haricinde kimsenin bilemeyeceğini söylemiş oldu.
‘DEFİNECİLİK BİR GRUP İŞİDİR’
Define olduğuna inanılan bölgeyi bulduk! Artık gelelim hafriyata… Bu sürecinin tek başına gerçekleştirilemeyeceğini söyleyen Doç. Dr. Erkan Konyar, “Kazıyı yapacak şahıslara, harita ve işaretleri çözebilecek ‘nişancı’lara, dedektör üzere tarama aygıtlarını düzgün kullanabilecek ‘makineci’ olarak isimlendirilen şahıslara ve ‘tılsımları ve büyüleri’ çözebilecek birine gereksinim var” diyerek, dalın büyüklüğüne vurgu yaptı.
Defineciliğin cinslerine de değinen Doç. Dr. Erkan Konyar, bunu şu biçimde sıraladı: Efsane ve eski harita defineciliği, harita defineciliği, hobi defineciliği ve profesyonel definecilik. Bunların başında gelen efsane ve eski harita defineciliği, halk içinde çok yaygın. Efsanelerin peşinden koşan bu definecilerin odak noktasında Osmanlı periyodu yer alıyor. Harita defineciliği ise çoklukla Anadolu’dan göç etmiş yahut göçe zorlanmış Hristiyan ailelerin giderken tekrar döneceklerini düşündükleri için güvenlik niçiniyle yanlarına almadıkları pahalı eşyaları içeriyor.
Hobi defineciliği de ekseriyetle kentli kesitin kırsal bölümlerden aldıkları duyumlar üzerine kimi vakit 1-2 denemeyi geçmeyen, sıklıkla sonuçsuz kalan teşebbüslerini barındırıyor. Son olarak profesyonel defineciler ise ülkemizde son senelerda süratle artan bir kesiti kapsıyor. Profesyonel defineciler çoklukla kırsal bölgede bulunan ve etrafında yer alan arkeolojik bölgelerdeki mezarlarda arama yapıyorlar. İlgilendikleri alanlar ise tümülüsler, antik mezarlık alanları ve mozaikler.
DEFİNE BULUNDUĞUNDA NEREYE TESLİM EDİLMELİ?
Diyelim ki defineyi bulduk! Artık ne yapmamız gerekiyor? Başşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Kolu’ndan Prof. Dr. İhsan Erdoğan, “Define arama süreçleri müsaadeli yapılır, ötürüsıyla müsaadeli bir hafriyat kararında define bulunursa tamamı müze müdürlüğüne gdolayılür. Şayet bulunan şey bir kültür varlığı niteliği taşıyorsa müze aslına bakarsan buna el koyar. Onun haricinde metal bedeli olan bir define bulunduysa bununla ilgili bir paylaşma prosedürü var” dedi.
“Bulunan hazinenin bir kısmı müze müdürlüğüne kalır, bir kısmı define sürecini yapan bireye verilir” diyen Prof. Dr. İhsan Erdoğan, bu paylaşımın da define arama yönetmeliği kapsamına girdiğini söylemiş oldu. Define arama yönetmeliğiyle ilgili bilgileri paylaşan Avukat Selahattin Bektaş da, “Bulunan varlık oburunun mülkü ortasında ise Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca varlığın kıymeti dikkate alınarak, takdir olunacak bedelin yüzde 80’i ikramiye olarak bulan kişi ile mülk sahibi içinde yarı yarıya paylaştırılır. Kültür varlığı devlete ilişkin toprakta bulunmuş ise, takdir olunacak bedelin yüzde 40’ı bulan şahsa ikramiye olarak verilir. Kültür varlıklarını bulan, haber veren yahut yakalayan bireyler birden çok ise verilecek ikramiyeler bunlar içinde eşit olarak paylaştırılır” diye konuştu.
MÜSAADELİ HAFRİYATLARDA DÜŞÜŞ VAR
Türkiye’de son senelerda müsaadeli define hafriyatlarının sayısında bariz bir düşüş yaşanıyor. Bu durumun, artan müsaadeli hafriyat maliyetlerinden kaçmak için yaşandığını düşünen Doç. Dr. Erkan Konyar, “Azalan müsaadeli define kazılarına rağmen ülkemizde son senelerda kaçak hafriyat sayısı ve kaçak hafriyatlarda ele geçirilen eser sayısında kıymetli ölçüde artış var. Örneğin, Türkiye genelinde son 20 yılda gerçekleştirilen 50’nin altında müsaadeli define kazısıyla çok alt sıralarda yer alan Denizli, Muğla, Afyon, Antalya, Mersin, Adana üzere vilayetler, Jandarma kayıtlarına göre, Türkiye’de eski eser kaçakçılığı ve define hafriyatlarının yüzde 43’ünün (Bursa, İzmir, İstanbul, Rize ile beraber) gerçekleştirildiği 10 vilayet içinde gösteriliyor” tabirlerini kullandı.
Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Tarih boyunca beşerler, yaşanan kıtlık, savaş üzere durumlar göç etmelerini gerektirdiğinde değerli eşyalarını muhakkak şifreleme biçimlerini kullanarak gömdüler. Hazineleri gömerken kullanılan teknikleri ve sembolleri bilmek, bir daha o hazineleri bulmanın şayet olmazsa olmazı.
Türkiye çeşitli tarihi ve kültürel sebeplerle definecilik potansiyeli yüksek bir ülke. Neredeyse her köy ve kasabada karşımıza çıkan bir kültür varlığına sahip olması Türkiye’yi bu alanda gaye haline getiriyor. Pekala bu biçimdesine büyük bir zenginliğe sahipken sanki ülke genelinde kaç kişi definecilikle uğraşıyor?
İstanbul Üniversitesi Tarih Kısmı Eskiçağ Tarihi Ana Bilim Kısmı’ndan Doç. Dr. Erkan Konyar, “Ülkemizde definecilik, toplumun büyük kesiti tarafınca dolaylı yahut direkt ilgilenilen bir husus. Kabul edilebilir beyanlara bakılırsa yaklaşık 4 milyon kişi ülkemizde bu işle ilgileniyor” tabirlerini kullandı.
‘NEKROPOL ALANLARDA BULUNUYOR’
Doç. Dr. Erkan Konyar, teknik olarak yeraltında bulunan ve maddi pahası paraya dönüştürülebilen eski eser yahut pahalı maden, taş üzere nesnelerin define aramalarına dahil olduğunu söylemiş oldu. Doç. Dr. Konyar, daha epey yeraltına şuurlu olarak gömülmüş, altın ve bunun üzere kıymetli madenden sikke ve mücevherlerin define olduğunu fakat günümüzde toprak altında bulunan arkeolojik kıymeti olan nesnelerin de define mantığında algılanabildiğini ekledi.
Bu definelerin en epeyce hangi alanlarda bulunduğu da merak edilen sorular içinde. Define arayanlar bilhassa nekropol alanlarda, höyüklerde, tümülüslerde, antik yerleşimlerde, kiliselerde, mescitlerde definelerin bulunduğunu argüman ediyor.
DEFİNE ARAMAK ÖZGÜR FAKAT…
Definecilik zımnî yahut aleni bir biçimde dünya genelinde birden fazla kişinin ilgilendiği bir alan. Bazıları bunu yasal yollarla kanunlara uyarak yapmayı tercih ederken, bazıları ise yoluna uygun hareket etmiyor. Türkiye’de define aramak yasal olarak nasıl bedellendiriliyor?
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Kanunu’na nazaran define aramak hür lakin burada dikkat edilmesi gereken şey, define arama sürecinin kazılarak değil dedektörle yapılması. Ayrıyeten arama yapacağınız alan sit alanlarında, askeri bölgelerde, mezarlık ve şahıs yerlerinde ise bu yerlerde müsaadesiz arama yapılamıyor.
BÜYÜK KENTLERDEN İLGİ BÜYÜK
Bilhassa İzmir, Ankara, İstanbul, Adana, Gaziantep, Bursa üzere büyük kentlerde dedektör satışları pek yüksek. Fakat bu bölümün kasabalara kadar indiğini görmek de mümkün.
‘İŞARETLERİN LİSANINI BİLMEK ÖNEMLİ’
Akıllara gelen sorulardan biri de define aramanın makul kaidelerinin olup olmadığı. Defineciler, “Define sıklıkla işaretle aranır ve bu defineyi saklayan beşerler tarafınca geri dönüp alınmak için bırakılır. Bu yüzden makul sembolik şifrelemelere sahiptirler” dedi.
Bu sembollerin sıklıkla çizgiler, hayvan figürleri ve geometrik biçimlerden oluştuğunu söyleyen defineciler, işaretlerin ne manaya geldiğini hazine sahibinin haricinde kimsenin bilemeyeceğini söylemiş oldu.
‘DEFİNECİLİK BİR GRUP İŞİDİR’
Define olduğuna inanılan bölgeyi bulduk! Artık gelelim hafriyata… Bu sürecinin tek başına gerçekleştirilemeyeceğini söyleyen Doç. Dr. Erkan Konyar, “Kazıyı yapacak şahıslara, harita ve işaretleri çözebilecek ‘nişancı’lara, dedektör üzere tarama aygıtlarını düzgün kullanabilecek ‘makineci’ olarak isimlendirilen şahıslara ve ‘tılsımları ve büyüleri’ çözebilecek birine gereksinim var” diyerek, dalın büyüklüğüne vurgu yaptı.
Defineciliğin cinslerine de değinen Doç. Dr. Erkan Konyar, bunu şu biçimde sıraladı: Efsane ve eski harita defineciliği, harita defineciliği, hobi defineciliği ve profesyonel definecilik. Bunların başında gelen efsane ve eski harita defineciliği, halk içinde çok yaygın. Efsanelerin peşinden koşan bu definecilerin odak noktasında Osmanlı periyodu yer alıyor. Harita defineciliği ise çoklukla Anadolu’dan göç etmiş yahut göçe zorlanmış Hristiyan ailelerin giderken tekrar döneceklerini düşündükleri için güvenlik niçiniyle yanlarına almadıkları pahalı eşyaları içeriyor.
Hobi defineciliği de ekseriyetle kentli kesitin kırsal bölümlerden aldıkları duyumlar üzerine kimi vakit 1-2 denemeyi geçmeyen, sıklıkla sonuçsuz kalan teşebbüslerini barındırıyor. Son olarak profesyonel defineciler ise ülkemizde son senelerda süratle artan bir kesiti kapsıyor. Profesyonel defineciler çoklukla kırsal bölgede bulunan ve etrafında yer alan arkeolojik bölgelerdeki mezarlarda arama yapıyorlar. İlgilendikleri alanlar ise tümülüsler, antik mezarlık alanları ve mozaikler.
DEFİNE BULUNDUĞUNDA NEREYE TESLİM EDİLMELİ?
Diyelim ki defineyi bulduk! Artık ne yapmamız gerekiyor? Başşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim Kolu’ndan Prof. Dr. İhsan Erdoğan, “Define arama süreçleri müsaadeli yapılır, ötürüsıyla müsaadeli bir hafriyat kararında define bulunursa tamamı müze müdürlüğüne gdolayılür. Şayet bulunan şey bir kültür varlığı niteliği taşıyorsa müze aslına bakarsan buna el koyar. Onun haricinde metal bedeli olan bir define bulunduysa bununla ilgili bir paylaşma prosedürü var” dedi.
“Bulunan hazinenin bir kısmı müze müdürlüğüne kalır, bir kısmı define sürecini yapan bireye verilir” diyen Prof. Dr. İhsan Erdoğan, bu paylaşımın da define arama yönetmeliği kapsamına girdiğini söylemiş oldu. Define arama yönetmeliğiyle ilgili bilgileri paylaşan Avukat Selahattin Bektaş da, “Bulunan varlık oburunun mülkü ortasında ise Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca varlığın kıymeti dikkate alınarak, takdir olunacak bedelin yüzde 80’i ikramiye olarak bulan kişi ile mülk sahibi içinde yarı yarıya paylaştırılır. Kültür varlığı devlete ilişkin toprakta bulunmuş ise, takdir olunacak bedelin yüzde 40’ı bulan şahsa ikramiye olarak verilir. Kültür varlıklarını bulan, haber veren yahut yakalayan bireyler birden çok ise verilecek ikramiyeler bunlar içinde eşit olarak paylaştırılır” diye konuştu.
MÜSAADELİ HAFRİYATLARDA DÜŞÜŞ VAR
Türkiye’de son senelerda müsaadeli define hafriyatlarının sayısında bariz bir düşüş yaşanıyor. Bu durumun, artan müsaadeli hafriyat maliyetlerinden kaçmak için yaşandığını düşünen Doç. Dr. Erkan Konyar, “Azalan müsaadeli define kazılarına rağmen ülkemizde son senelerda kaçak hafriyat sayısı ve kaçak hafriyatlarda ele geçirilen eser sayısında kıymetli ölçüde artış var. Örneğin, Türkiye genelinde son 20 yılda gerçekleştirilen 50’nin altında müsaadeli define kazısıyla çok alt sıralarda yer alan Denizli, Muğla, Afyon, Antalya, Mersin, Adana üzere vilayetler, Jandarma kayıtlarına göre, Türkiye’de eski eser kaçakçılığı ve define hafriyatlarının yüzde 43’ünün (Bursa, İzmir, İstanbul, Rize ile beraber) gerçekleştirildiği 10 vilayet içinde gösteriliyor” tabirlerini kullandı.