Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (dehb)

KıtlamA

New member
DEHB tanısı nasıl temalır?

Dikkatinin dağınık olması, dikkatini sürdürmekte zorluk, çok hareketli olma, kıpır kıpır olma, hayli konuşma, sabırsız olma ve bu belirtiler deneniyle okul, aile ve arkadaş ilgilerinde sorun yaşama olarak tanımlanan DEHB norogelişimsel bir bozukluktur. Bu bozukluğun bir çocukta bulunup bulunmadığının anlaşılması için çocuk ve aile ile psikiyatrik kıymetlendirme yapılır. Gerekirse okul ortamında belirtilerin varlığı ye da sorun oluşturup oluşturmadığı ile ilgili bilgi alınılır. Bu bilgiler alınırken kimi DEHB belirtilerini sorgulayan ölçekler kullanılır. DEHB tanısı yapılan bu klinik kıymetlendirme ile temalır. çoğunlukla medyada ya da toplumsal internet ortamlarında yazılan testlerle teşhis konduğu bilgisi gerçeği yansıtmaz. Yani aile ve çocukla yapılan psikiyatrik kıymetlendirme ile teşhis konur. Bu toplantıda detaylı belirtilerle ilgili bilgi alınır bunların çocuğun hayatına tesiri araştırılır.

DEHB teşhisinin konmasında kullanılan laboratuvar ve görüntüleme halleri kullanılmaz. bir daha DEHB ile ilgili ek psikiyatrik sorun olmadıktan daha sonra zekâ testleri teşhis için kullanılmaz. Ek sıkıntılar olduğunda ayırıcı teşhis gerektiğinde zekâ ve dikkat testleri tanıya yardımcı olmak için istenebilir. Bilhassa çocuk psikiyatristi olmayanlar tarafınca uygulanan, DEHB tanısı koymak için yalnızca dikkat testleri uygulamak gerçek değildir. Klinik kıymetlendirme yapılmadan teşhis konulamaz. Birebir biçimde gerçek bir biçimde tanısı konmayan durumlarla ilgili tedavi uygulamaları yanlışsız değildir. Bu bağlamda aileler çocuklarında DEHB olduğundan kaygı ediyorlarsa çocuk psikiyatristlerine başvurmaları hem yanlış yaklaşımların, birebir vakitte tedavideki gecikmelerin önünü kesecektir.

Başvuru ve teşhis daha sonrası neler yapılır? Hastalar ve aileler tedaviden ne derece yarar görür?

DEHB tanısı ve tedavisi muhakkak olan bir bozukluktur. Teşhis konduktan daha sonra tedavi başlanır. Bu çocuklar vaktinde tedavi almadıklarında üstte da söylemiş olduğim üzere okul muvaffakiyetinde sorun yaşamaya başlarlar. Başlangıçta hareketli olan yerinde oturamayan, dikkati dağınık, ders muvaffakiyetinde sorun yaşan çocuğun gitgide akademik maharetlerle ilgili sorunu artar. vakit içinde hareketlilik kimi çocuklarda azalsa da okul muvaffakiyetindeki meseleye, okula karşı isteksizlik, kendine itimat meseleleri kimi vakit de depresif yakınmalarla birlikte davranış sıkıntıları eşlik eder. Bu çocuklar hem okulda etiketlenirler birebir vakitte kendi kapasitelerinin altında bir okul performansı gösterirler. kimi vakit okuldan istenmeyen, atılan çocuklar olabilirler. Bu noktaya gelen olaylarda süratle tedavi başlanmalı ve çocuğun okula ahengi, başarısı için dayanak sağlanmalıdır. Erken gelen olgularda tedavi başlandığında okul başarısı, ahengi ve alakaları ile ilgili üstte anlatılan meseleler ortaya çıkmadan müdahale edilmiş olunur. Tedavi başlandığında çocukların fazlaca büyük kısmında düzelme ortaya çıkar. Çok az bir kümede belirtiler azalmakla birlikte devam ettiğinde ise ek tedavi seçenekleri ile bunların da düzelmesi sağlanmaya çalışılır.

DEHB olan çocuklar örneğin dikkati dağınıklığı niçiniyle okul muvaffakiyetinde sorun yaşayanlarda tedaviden daha sonra dikkati düzelir ötürüsı ile de okul muvaffakiyetleri da düzelir. bir daha DEHB belirtileri niçiniyle okul, arkadaş ve aile münasebetlerinde davranış sorunu yaşayanlarda bu meseleler da düzelir ve daha uyumlu olan, bağlantı sorunu azalan ya da yaşamayan çocuklar olurlar. Bilhassa ergenlik devrinde okul meseleleri hayli artmış, okuldan atılmak istenen çocuklarda tedavi ve dayanakla evvel okula devamları sağlanmaya çalışılır daha sonra da okul muvaffakiyetleri daha âlâ hale gelir. Benim meslek ömrümde da okuldan atılan okula dönmesini sağladığım ve eğitim ömrünü devam ettirebilen hayli hastam olmuştur. bir daha DEHB niçiniyle okul marifetleri, alakaları düzelen çok hastam olmuştur. Bu belirtiler deneniyle okulda arkadaşlarını döven yaralayan çocuklar bu davranış sıkıntılarını bırakmışlar ve daha uyumlu çocuklar olmuşlardır. bir daha bu niçinle depresif belirtilen gösteren DEHB tedavisi ile okulla ve alakaları ile ilgili sorunun düzelmesi ile depresif belirtileri de düzelen hastalarım olmuştur.

Aileler çocuklarının DEHB niçiniyle günlük hayatta olan kuvvetlikleri karşısında, konuşarak uyararak ve ya ceza vererek bu belirtilerin düzelmediğini görür ve kendilerini çaresiz hissederler. Çocuklarında ortaya çıkan belirtilerin, çocuğun yapısal özelliğinden, DEHB’dan kaynaklandığını ve bu durumun tedaviyle düzelebileceğini öğrendiklerinde rahatlarlar. Çocuklarının özelliklerini, niçinleri ile bir arada kavradıklarında çocuklarına daha hakikat yaklaşımlar ve tahlil teklifleri geliştirirler.

Tedavide ilaç kullanması gerekli midir?

DEHB’ğun en kıymetli sebebi anne babadan genetik geidrar ve çevresel faktörlerin tesiridir. Bu bozuklukta beyinde dikkat, dürtüsellik ve hareketlilikle ilgili alanların yapısal ve fonksiyonel farklılığı ortaya konmuştur. ötürüsı ile DEHB’ğu nörobiyolojik bir bozukluktur. Tedavide kullandığımız ilaçlar bu dikkatimizi hareketliliğimiz dürtüselliğimizi düzenleyen sistemlerdeki bu farklılıkları bir daha düzenleyerek olağan haline getirmeye yöneliktir. Bu niçinle tedavide ilaç kullanıyoruz ve sahiden de bu ilaçlar ortaya çıkan çok hareketlilik, dikkat ve dürtüsellikle ilgili belirtileri düzeltiyor.

ABD’de bu çeşit çocuklar için özel kamplar mevcut Türkiye’de ne tıp çalışmalar yapılıyor?

Türkiyede benim DEHB ile ilgili özel kamplarlar var mı bilmiyorum Ben başvuran hastalarda anne baba ve çocukla görüşerek çocuğun ilgi alanına göre, keyif alabileceği kimi spor, aktiflik üzere faaliyetlerine yönlendirebiliyorum. Spor ya da etkinlikler çok hareketli çocuğun gücünü atabileceği alanlar üzere bakılsa da beraberinde toplumsal küme ortasında olması, bu toplumsal kümenin kurallarını öğrenmesi, kendini denetleyebilmesi, sorumluluk alması, toplumsal marifetlerini geliştirmesi, kendine güvenmesi, olumlu geri bildirim alması, kabul görmesi açısından fazlaca değerlidir. Çok hareketli, küme ortasında ahenk kuvvetlikleri yaşayan çocuklar daha fazlaca ferdi spor ya da etkinliklere yönlendirilmelidir. Lakin DEHB olan ve tedavi görmeyen çocuklar her şeyden çabuk sıkıldıklarından bu faaliyetlerden de çabuk sıkabilirler. O niçinle bilhassa tedavi görmeyen çocukların tedaviye başlaması bu aktiflere devam sağlama açısından da kıymetlidir.

Yaz tatili için, DEBH tanısı konulan çocukların ailelerine neler önerilebilir?

Aileler çoğunlukla yaz tatilinde ilaçları kullanmamaya eğilimli olabiliyorlar. Bu yanlıştır. Doktorlar tedavi sırasında gerekli görürlerse yazın ilacı bırakabilir ve DEHB tablosuna bakmak isteyebilirler. Doktor önerisi haricinde aileler ilaçlarını kesmemelidirler. bir daha bu çocuklar DEHB belirtileri niçiniyle günlük ömürde ve bağlantılarında sorun yaşayan çocuklar. Yani konutta yemek yerken, oyun oynarken bir yere gidip vakit geçirirken sorun yaşıyorlar. halbuki yazın da bu çocukların aileleri ve yaşıtları ile âlâ ve meselesiz vakit geçirmesi, oyun oynası birtakım faaliyetleri sürdürebilmesi gerekiyor. bir daha kaza riskleri yüksek olan çocuklardır. Düşme kırıklar bu çocuklarda daha sık görülebiliyor. Bu açıdan da riskli çocuklarda da tedavinin devamı kıymetli görünüyor. Tedavi ile birlikte hareketli enerjik olan çocuklara uygun tatil ya da aktiflik seçenekleri sunulmalı. Çocuğun onayı ve ilgisine nazaran yaz tatili ya da günlük programlar yapılabilir. Bundan üstte bahsedildi. Okul öncesi çocukların çabuk sıkıldıkları göz önüne alınmalı, oyunlar seçilirken onun dikkatini çekebilecek, yeni, farklı oyunlar seçilebilir. Küme oyunlarında da çabuk sıkılıp, kurallara uymayıp sorun çıkardıklarında yaşıtları ile oynarken büyüklerin nezaretine gereksinim duyabilirler.

İlaç almamak konusunda ısrarcı ailelere neler önerilir?

kimi vakit sahiden ilaç başlanması gerektiği söylendiğinde aileler şaşırıyor ve başlamak istemeyebiliyor. Zira onlara göre organik sebebi olmayan fazlaca hareketli çocuğa ilaç başlamak bekledikleri, akıllarına getirdikleri bir şey değil. Bu sorunu çözmenin en değerli yolu ailelerin başlarından geçen tüm soruları ve telaşları hekimleri ile konuşmalarıdır. Çocuk psikiyatrisi görüşmelerinin en değerli ayağı bizim “psikoeğitim” dediğimiz hastalıkla ilgili aileleri bilgilendirdiğimiz kısımdır. Tabipler çocuğun durumu, tanısı, tedavi seçenekleri, tedavi olmasa ne üzere şeylerle karşılanacakları, tedavi olursa hastalığın gidişatının ne olacağı konusunda hastalarını bilgilendirirler. Bu bilgilendireme âlâ yapıldığında ailelerin birçoklarının telaşları ortadan kalkar ve tedaviye başlama konusunda rahat bir biçimde karar verirler. ayrıntıları hakikat alan, anlayan aileler ilaç başlamama konusunda hala ısrarcı olurlarsa tabiple birlikte bir süre ilaçsız izlenmesi ve bu orta da ailenin yaklaşımı, çocuğun gidişatı denetim edilir. Lakin birtakım aileler ilaçsız tedavi seçeneklerini internette araştırıp ya da kulaktan dolma tekliflerle öteki uygun olan tedavi yollarına başvurabilirler. Bu seçenekler vakit kaybıdır. Çocuğun ve ailenin sorunun büyüdüğü vakit yine bize başvurmaları ile sonuçlanır. Bu ortada da çocuğun bir epeyce kaybı olur, ek problemler ortaya çıkar.

Kullanılan ilaçların bağımlılık yapan tesiri var mıdır?

Tedavide Türkiye’de kullandığımız iki küme ilaç var. Bunlardan biri kırmızı reçeteli başkası kırmızı reçeteli değil. Yani elimizde kırmızı reçeteli satılmayan ilaçlar da var. Bunlardan kırmızı reçete ile satılan metilfenidat isimli ilaçtır. Bu ilaç tabip denetimi haricinde kullanıldığında öteki bağımlılık hususları üzere bağımlılık yapma potansiyeli olan bir ilaçtır. Lakin DEHB olan hastalarda tabip denetiminde kullanıldığında, tabibin önerdiği biçimde kullanıldığında bağımlılık yapmaz. Tam bilakis DEHB ve davranım bozukluğu olan çocukların tedavi görmeyen kümesinin diğer hususlara bağımlı olma riski vardır. Ancak bu küme metilfenidatla tedavi edildiğinde ileride unsur bağımlılığı olma riskini epey değerli ölçüde düşürmüştür. Aslında bu bilgiyi göz önüne alındığımızda, DEHB tedavisinin çocukları unsur bağımlılığından koruduğunu söyleyebiliriz. Başka ilaç ise atomoksetin. Her iki ilaç kümesinin aktifliği benzeri. Her iki ilacın da tedavi aktifliği devasa yüksekliktetir. Yani bu, her iki ilaçtan birini başladığımızda bu çocukların büyük bir kısmı düzeliyor demek.

Bu ilaçların yan tesirleri nelerdir?

Yukarıda bahsedilen her iki ilaç da beyinde bulunan DEHB’ğu belirtilerine niye olan kimyasal hususların ölçüsünü düzenlerler. Bu unsurların, DEHB olan çocuklarda dikkat, hareketlilik, dürtüselllik ile ilgili davranışları düzenleyen beyin bölgelerinin olağan fonksiyon görmesi için (bu belirtilerin olağan düzeyde olabilmesi için) düzenlenmesi gerekiyor. DEHB’ğunda kullanılan metilfenidat ve atomoksetin tıpta kullanılan bir hayli ilaca bakılırsa çok inançlı ve yan tesirleri azdır. Metilfenidat kısa (günde iki üç doz alınır) ve uzun tesirli (günde tek doz sabah alınır) formları olan bir ilaçtır. Metilfenidatın en sık yan tesirleri baş ağrısı, karın ağrısı, iştahsızlık, kilo kaybı, uykusuzluktur. Daha ender olarak çarpıntı, içe çekilme, sonluluk, tikler, hareketlilikte artma formunda yan tesirler ortaya çıkabilir. Atomoksetinin günde tek doz alınır. Yirmi dört saat tesirlidir. Atomoksetinin en sık görülen yan tesirleri ise, bulantı, karın ağrısı, ağız kuruluğu, sonluluk, halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık halindeki yan tesirlerdir. Her iki ilacın kullanması sırasında görülen yan tesirler çoğunlukla bir iki hafta ortasında azalır. İnatçı olan ve şiddetli olup çocuğun günlük hayatını bozan yan tesirlerde doz azaltılır. Aileler yan tesirler ortaya çıktığında hekimlerine bilgi vermelidir. Hekimler ortaya çıkan yan tesirleri azaltmak konusunda gerekli tedbirleri alacaklardır.