DEHB; dikkat dağınıklığı, yaşına ve gelişim düzebir daha uygun olmayan çok hareketlilik ve dürtüsellik (fevrilik) belirtileri ile giden; bu sorun davranışların çocuğun hayatını olumsuz etkileyecek kadar ağır ve yaygın olması ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Çocuk ve gençlerde DEHB görülme sıklığı %5-10 içindedır. Erkek çocuklarda daha sık görülmektedir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nun sebebi tam olarak bilinmemekle bir arada en sık sebebi genetik yatkınlıktır diyebiliriz. DEHB genetik yatkınlık sebebi ile kişinin beyninde dikkatin sürdürülmesini ve davranış denetimini sağlayan beyin bölgelerin gelişmeninde aksaklık olması kararı ortaya çıkabilir. Annenin gebelikte sigara , alkol kullanması yahut ağır gerilim yaşaması, prematürite, düşük doğum tartısı üzere durumların varlığının da DEHB ortaya çıkma riskini arttırdığı bilinmektedir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu yanlışlı anne-baba tavırlarının yol açtığı bir disiplin sorunu değildir. Öteki bir deyişle DEHB olan çocuklar aileleri tarafınca kural konamamış, düzgün yetiştirilememiş, “şımarık” çocuklar değillerdir. DEHB temel olarak bir çeşit bilişsel fonksiyonlar problemidir. DEHB’li çocuklar beyinlerindeki davranış denetiminden sorumlu “stop düğmesi” düzgün çalışmayan çocuklardır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ( Dehb) Belirtileri Nelerdir ?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nda üç temel sorun alanı tanımlanmaktadır; dikkat eksikliği, hiperaktivite (aşırı hareketlilik) ve dürtüsellik (fevrilik). Bu üç temel belirtinin yanı sıra gelişimsel, duygusal, öğrenme ve hareketleri planlama ile ilgili meseleler ve motivasyon düşüklüğü üzere ek belirtiler de çoğunlukla eşlik eder.
Dikkat Eksikliği Alt Boyutu;
Dikkati; öğrenme için odaklanabilmek marifeti, evvelari ayırt etme, uyanıklığı ayarlama, kendini ve aksiyonlarını denetim edebilme üzere bir dizi zihinsel süreç olarak tanımlayabiliriz. DEHB’de konsantre olamama, dikkatin kısa müddetli oluşu, çabuk dağılma kelam konusudur. Bilhassa ayrıntılara odaklanmakta kuvvetlik, epey fazla dikkatsizce sıradan kusur yapma, unutkanlık, eşyalarına sahip çıkamama, mesela yazı yazma üzere uzun vakit alacak ve zorlayıcı misyonlardan kaçınma bu alanla ilgili yaşadıkları zorluklar içindedır. Ebeveynlerden en sık duyduğumuz yakınmalar; “dalgın”, “unutkan”, “bizi duymuyor, tekraren birebir şeyi söylememiz gerekiyor”, “derse dikkatini vermiyor”, “fazlaca sıradan kusurlar yapıyor”, “yanında oturmazsan dersi asla tamamlayamaz”, “ödevleri bitirmek saatler sürüyor” ya da kimi vakit tam karşıtını görürüz; 10 dakika içerisinde süratlice ödevlerini bitirip bir epey yanlış yaparlar.Peki niye kimi çocuklar odaklanmakta bu kadar zorlanıyorlar? Dikkatin sürdürülmesinden sorumlu olan iki sistem vardır. Birincisi “odaklanma” sistemidir. ikincisi ise dikkatini öteki istikamete kaymasını engelleyen “fren” sistemidir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda temel sorunun fren sisteminde olduğunu söyleyebiliriz. Yani etraftan gelen ses, ışık, hareket yahut zihninden geçen kanılar fazlaca daha şiddetli algılanır. Bu da dikkatin dağılmasına yol açar. kimi bazı aileler çocuklarının her detaya dikkat ettiğini, kendilerinin fark etmediği şeyleri bile fark ettiklerini söyler. Bu durum dikkatin düzgün olduğunu göstermez, tersine fren sisteminin çalışmadığına, dikkatin tavşan üzere zıpladığında dair bir delildir. Aileler için bir başka kafa karıştırıcı durum da şudur; çocuğun istediği vakit fazlaca hoş odaklanıyor olmasıdır. Örneğin birtakım DEHB’li çocuklar saatlerde bilgisayar oynayabilir. Tam da bu noktada aslında DEHB’nin “hiperfokus” belirtisinden bahsetmiş oluruz. Yani DEHB’li bir çocuk ilgi alanı dahilinde olan, keyif aldığı aktivitelerde olağandan daha fazla odaklanabilir. Lakin zihne sıkıcı gelen aktivitelerde (dersler gibi) dikkatini toplamakta ve sürdürmekte zorlanacaktır. Tabi ki her odaklanma kuvvetliğü sebebi “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)” değildir ve fazlaca farklı ruhsal sıkıntıda da dikkatsizlik bir belirti olarak eşlik edebilir. Sorunun niye kaynaklandığı bir Çocuk ve Genç Psikiyatristi tarafınca yapılacak psikiyatrik kıymetlendirme ile tespit edilebilir.
Hiperaktivite ve Dürtüsellik Alt Boyutu;
Bu kümede tanımladığımız belirtiler daima kıpır kıpır olma, yerinde duramama, daima hareket etme isteği, uzun mühlet birebir yerde oturamama, koşturup durma, eşyaların üzerine tırmanma halinde görülür. Çok konuşma, sessizce oynamaya çalışmakta kuvvetlik öteki özellikleridir. Dürtüsellikten kastettiğimiz ise düşünmeden aksiyona geçme, acelecilik, sırasını bekleyememe, sabırsızlık, düşünmeden konuşma, iki kişi konuşurken ortaya girme, sorulara tamamlamadan karşılık vermek üzere özellikler ile kendini gösterir. Hiperaktivite ve dürtüsellik alt boyutuyla ilgili olarak ebeveynlerden en sık duyduğumuz yakınmalar “oldukca hareketli”, “uzun bir süre yerinde oturamaz”, “yemek yerken bile daima dolaşıyor”, “ayağı dursa eli durmuyor”, “masada daima kıpırdanıyor”, “oldukça ısrarcı”, “istediğini yaptırana kadar ısrar ediyor”, “telefonla bile konuşamıyorum”, “sürekli ortaya giriyor”, “fazlaca tez ediyor” ve “arkadaşları ile konuşmaktan dersi dinlemiyor”… liste bu türlü uzayıp sarfiyat. Tüm bu belirtileri değerlendirirken dikkat etmemiz gereken kimi durumlar kelam konusudur. birinci vakit içinderda tüm bu saydığımız belirtilerin 2-4 yaş periyodundaki çocuklar için sıklıkla olağan kabul edebileceğimiz davranışlar olduğunu unutmamalıyız. Bir öbür dikkat etmemiz gereken durum bu belirtilerin bir yahut ikisinin varlığının her çocukta görülebileceğidir. Bizlere bu davranışların Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu kaynaklı olduğunu düşündüren şeyler pek birçoklarının bir ortada olması, şiddetinin fazla olması ve her şeyden kıymetlisi çocuğun hayatını olumsuz etkiliyor olmasıdır.
Dehb ( Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ) Tanısı Nasıl temalır ?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı bir Çocuk ve Genç Psikiyatristi tarafınca yapılan değerlendirmeler ile temalır. Bilhassa DEHB Belirtilerinin birden çok ortamda gözlenip gözlenmediği, belirtilerin şiddeti, yoğunluğu ve en değerlisi çocuğun/gencin hayatını ne kadar olumsuz etkilediğine bakarak teşhis koymak gerekir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) klinik müşahede kararında teşhis edilse de teşhis koymaya yardımcı ruhsal ve psikometrik testler de mevcuttur. En sık kullanılan yardımcı testler: “MOXO Dikkat Testi”, “nöropsikolojik test bataryası” ve “WİSC-R , WİSC-IV” üzere zeka testlerinin alt parametreleridir. Klinik pratiğimde en sık tercih ettiğim test “Moxo Dikkat Testi”dir. MOXO Dikkat Testi; dikkat, vakit içindema, hareketlilik ve dürtüsellik alanlarında objektif kıymetlendirme yapılması maksatlı geliştirilmiş, bilgisayar başında uygulanan bir testtir. Gerekli görülmesi halinde çocuğun kapasitesinin, öğrenme, dikkat ve algılama maharetlerinin değerlendirilebildiği WİSC-R ve WİSC-IV üzere zeka testleri de uygulanabilir. Ayrıyeten ebeveynler ve öğretmenler tarafınca doldurulan ölçekler aracılığı ile alınan bilgiler ile klinik değerlendirmelerde elde edilen datalar karşılaştırılarak sorunun boyutu ortaya temalır. Son olarak bilmemiz gereken, DEHB teşhisine yardımcı olabilecek rastgele bir kan, idrar analizi yahut BT,EEG,MR üzere bir görüntüleme tekniğinin OLMADIĞIDIR!!!
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ( Dehb) Belirtileri Nelerdir ?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nda üç temel sorun alanı tanımlanmaktadır; dikkat eksikliği, hiperaktivite (aşırı hareketlilik) ve dürtüsellik (fevrilik). Bu üç temel belirtinin yanı sıra gelişimsel, duygusal, öğrenme ve hareketleri planlama ile ilgili meseleler ve motivasyon düşüklüğü üzere ek belirtiler de çoğunlukla eşlik eder.
Dikkat Eksikliği Alt Boyutu;
Dikkati; öğrenme için odaklanabilmek marifeti, evvelari ayırt etme, uyanıklığı ayarlama, kendini ve aksiyonlarını denetim edebilme üzere bir dizi zihinsel süreç olarak tanımlayabiliriz. DEHB’de konsantre olamama, dikkatin kısa müddetli oluşu, çabuk dağılma kelam konusudur. Bilhassa ayrıntılara odaklanmakta kuvvetlik, epey fazla dikkatsizce sıradan kusur yapma, unutkanlık, eşyalarına sahip çıkamama, mesela yazı yazma üzere uzun vakit alacak ve zorlayıcı misyonlardan kaçınma bu alanla ilgili yaşadıkları zorluklar içindedır. Ebeveynlerden en sık duyduğumuz yakınmalar; “dalgın”, “unutkan”, “bizi duymuyor, tekraren birebir şeyi söylememiz gerekiyor”, “derse dikkatini vermiyor”, “fazlaca sıradan kusurlar yapıyor”, “yanında oturmazsan dersi asla tamamlayamaz”, “ödevleri bitirmek saatler sürüyor” ya da kimi vakit tam karşıtını görürüz; 10 dakika içerisinde süratlice ödevlerini bitirip bir epey yanlış yaparlar.Peki niye kimi çocuklar odaklanmakta bu kadar zorlanıyorlar? Dikkatin sürdürülmesinden sorumlu olan iki sistem vardır. Birincisi “odaklanma” sistemidir. ikincisi ise dikkatini öteki istikamete kaymasını engelleyen “fren” sistemidir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda temel sorunun fren sisteminde olduğunu söyleyebiliriz. Yani etraftan gelen ses, ışık, hareket yahut zihninden geçen kanılar fazlaca daha şiddetli algılanır. Bu da dikkatin dağılmasına yol açar. kimi bazı aileler çocuklarının her detaya dikkat ettiğini, kendilerinin fark etmediği şeyleri bile fark ettiklerini söyler. Bu durum dikkatin düzgün olduğunu göstermez, tersine fren sisteminin çalışmadığına, dikkatin tavşan üzere zıpladığında dair bir delildir. Aileler için bir başka kafa karıştırıcı durum da şudur; çocuğun istediği vakit fazlaca hoş odaklanıyor olmasıdır. Örneğin birtakım DEHB’li çocuklar saatlerde bilgisayar oynayabilir. Tam da bu noktada aslında DEHB’nin “hiperfokus” belirtisinden bahsetmiş oluruz. Yani DEHB’li bir çocuk ilgi alanı dahilinde olan, keyif aldığı aktivitelerde olağandan daha fazla odaklanabilir. Lakin zihne sıkıcı gelen aktivitelerde (dersler gibi) dikkatini toplamakta ve sürdürmekte zorlanacaktır. Tabi ki her odaklanma kuvvetliğü sebebi “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)” değildir ve fazlaca farklı ruhsal sıkıntıda da dikkatsizlik bir belirti olarak eşlik edebilir. Sorunun niye kaynaklandığı bir Çocuk ve Genç Psikiyatristi tarafınca yapılacak psikiyatrik kıymetlendirme ile tespit edilebilir.
Hiperaktivite ve Dürtüsellik Alt Boyutu;
Bu kümede tanımladığımız belirtiler daima kıpır kıpır olma, yerinde duramama, daima hareket etme isteği, uzun mühlet birebir yerde oturamama, koşturup durma, eşyaların üzerine tırmanma halinde görülür. Çok konuşma, sessizce oynamaya çalışmakta kuvvetlik öteki özellikleridir. Dürtüsellikten kastettiğimiz ise düşünmeden aksiyona geçme, acelecilik, sırasını bekleyememe, sabırsızlık, düşünmeden konuşma, iki kişi konuşurken ortaya girme, sorulara tamamlamadan karşılık vermek üzere özellikler ile kendini gösterir. Hiperaktivite ve dürtüsellik alt boyutuyla ilgili olarak ebeveynlerden en sık duyduğumuz yakınmalar “oldukca hareketli”, “uzun bir süre yerinde oturamaz”, “yemek yerken bile daima dolaşıyor”, “ayağı dursa eli durmuyor”, “masada daima kıpırdanıyor”, “oldukça ısrarcı”, “istediğini yaptırana kadar ısrar ediyor”, “telefonla bile konuşamıyorum”, “sürekli ortaya giriyor”, “fazlaca tez ediyor” ve “arkadaşları ile konuşmaktan dersi dinlemiyor”… liste bu türlü uzayıp sarfiyat. Tüm bu belirtileri değerlendirirken dikkat etmemiz gereken kimi durumlar kelam konusudur. birinci vakit içinderda tüm bu saydığımız belirtilerin 2-4 yaş periyodundaki çocuklar için sıklıkla olağan kabul edebileceğimiz davranışlar olduğunu unutmamalıyız. Bir öbür dikkat etmemiz gereken durum bu belirtilerin bir yahut ikisinin varlığının her çocukta görülebileceğidir. Bizlere bu davranışların Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu kaynaklı olduğunu düşündüren şeyler pek birçoklarının bir ortada olması, şiddetinin fazla olması ve her şeyden kıymetlisi çocuğun hayatını olumsuz etkiliyor olmasıdır.
Dehb ( Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ) Tanısı Nasıl temalır ?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısı bir Çocuk ve Genç Psikiyatristi tarafınca yapılan değerlendirmeler ile temalır. Bilhassa DEHB Belirtilerinin birden çok ortamda gözlenip gözlenmediği, belirtilerin şiddeti, yoğunluğu ve en değerlisi çocuğun/gencin hayatını ne kadar olumsuz etkilediğine bakarak teşhis koymak gerekir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) klinik müşahede kararında teşhis edilse de teşhis koymaya yardımcı ruhsal ve psikometrik testler de mevcuttur. En sık kullanılan yardımcı testler: “MOXO Dikkat Testi”, “nöropsikolojik test bataryası” ve “WİSC-R , WİSC-IV” üzere zeka testlerinin alt parametreleridir. Klinik pratiğimde en sık tercih ettiğim test “Moxo Dikkat Testi”dir. MOXO Dikkat Testi; dikkat, vakit içindema, hareketlilik ve dürtüsellik alanlarında objektif kıymetlendirme yapılması maksatlı geliştirilmiş, bilgisayar başında uygulanan bir testtir. Gerekli görülmesi halinde çocuğun kapasitesinin, öğrenme, dikkat ve algılama maharetlerinin değerlendirilebildiği WİSC-R ve WİSC-IV üzere zeka testleri de uygulanabilir. Ayrıyeten ebeveynler ve öğretmenler tarafınca doldurulan ölçekler aracılığı ile alınan bilgiler ile klinik değerlendirmelerde elde edilen datalar karşılaştırılarak sorunun boyutu ortaya temalır. Son olarak bilmemiz gereken, DEHB teşhisine yardımcı olabilecek rastgele bir kan, idrar analizi yahut BT,EEG,MR üzere bir görüntüleme tekniğinin OLMADIĞIDIR!!!