Sezen Aksu’nun müzik kelamları ergenlik devrini ne kadar hoş anlatıyor değil mi. Küçüğüm daha hayli küçüğüm, bu yüzden bütün yanlışlarım, öğünmem bu yüzden, bu yüzden kendimi özel değerli zannetmem. Küçüğüm daha fazlaca küçüğüm, bu yüzden saçmalamam, yenilmem bu yüzden, kendime hala güvensizliğim. Ne kadar az yol almışım, ne kadar yolun başındaymışım meğerse, elimde palavradan kocaman oyuncak zaferler. Küçüğüm daha fazlaca küçüğüm, bu yüzden endişelerim, gururum bu yüzden, bu yüzden çocuk üzere korunmasızlığım. Küçüğüm daha hayli küçüğüm bu yüzden sonsuz kaygım, savunmam bu yüzden, bu yüzden küçük bir iz bırakmam için didinmem. Küçüğüm daha fazlaca küçüğüm…
Gözlerinizi kapatın ve ergenlik devrinizi hatırlayın: ömrünüzün en kusursuz, coşkulu, heyecan dolu tutkulu, lakin bununla birlikte da en korkulu, huzursuz ve depresif periyotlarından biri olduğunu anımsamakta zorlanmayacaksınız. kimi birtakım “delikanlı, kanı kaynıyor” diye övüldüğümüz, kimi birtakım da, “şimdiki gençlerin akılları da bir karış havada canım”, diye ayıplandığımız bir periyottu ergenlik devrimiz. Değişen vücudumuzu tanıdığımız, aslında kendimiz üzerinden dünyayı tanıyıp bir daha isimlendirmek istediğimiz bir periyottu hem de. Çocukluktan erişkinliğe geçerken bütün insanların yaşadığı meseleleri yaşıyorduk, fakat niçinse bir daha de kimse bizi anlamıyordu. Hem yalnız kalmak istiyorduk tıpkı vakitte bir yerlere ilişkin olmak, kimsesiz kalmamak… Aşkı, üzüntüyü, öfkeyi, hayal kırıklığını o devirde tattık. Hatta ortamızda kimilerimiz, keşke olmasaydı dediğimiz şeyleri de yaptık. Güzeliyle kötüsüyle bizi biz yapan şeyleri, daha da değerlisi hayat uzunluğu sürecek dostlukları bu vakitte bulduk. Bu periyot bizim ergenlik dönemimizdi.
‘Ergenlik kulübü’, hepimizin bir periyot üyesi olduğu bir kulüp. Bu kulüpten geçmeden ‘erişkinler dünyasına’ geçiş yok. Kulüp eski lakin üyeler daima yeni, bizler anne babamızın ergenlik periyodundan farklı ergenler olduk, bizim çocuklarımızda bizden farklı yaşayacak, lakin ergenlik olgusu hiç değişmeyecek.
Ergenlik periyodunda, genç bir yandan büyümek için sabırsızlanır lakin çocuksu davranışlardan sıyrılamaz. bu vakitte genç ne çocuktur, ne de yetişkin… Kimi durumlarda genç ailenin gözünde “sen çocuksun, anlamazsın” diye eleştirilirken, kimi vakit de “sen artık adam oldun, bunları yapabilmen lazım” formunda uyarılır. Aileler kendi gençlik periyotlarında yaşadıkları zorlukları kolay kolay unuturlar. Genç ile aile ortasında çatışmalar başlar. Bu üniversal ve doğal bir müddetçtir.
Ergenler niye Aileleri İle Çatışır?
Ergenler bağımsızlık arayışındadır. Kendi seçimlerini yapmak, kendi hayatını düzenlemek ve bunu da kendi başına yapmak istemektedir. Aileden ayrılıp bağımsızlığı başarabilmek için, gencin gözünde anne baba ülkü olma niteliklerini kaybeder. “Annem babam her şeyi bilir” niyetinin yerini yavaş yavaş, “annem babam nereden bilecek, onların devri geçmişte kalmış, ben onlardan daha yeterli bilirim” niyetleri alır. Bağımsızlığa ihtiyaç duyan genç için mesken, birçok vakit uyuşmazlığın ve çatışmaların ortaya çıktığı bir yer olarak görülmeye başlayabilir. Ergen, bağımsızlık arayışında davranışları ile şunu anlatmaktadır ‘’ Ben sizden farklıyım, bunu göstermek istiyorum, sizin olmamı istediğiniz kişi değil, kendi istediğim kişi olmak istiyorum”. Yaşadıklarını anlamak ve kendilerini dinlemek için yalnız kalma ihtiyaçları vardır.
Mahremiyet Arayışı
‘Mahremiyet’ kendine ilişkin özel bir dünyası olması demektir. Artık aile ile her şey paylaşılmaz her şey anlatılmaz. Ergen ebeveyne bağımlılıktan kurtulup kendi kimliğini bulmak ister. Bunun için de aileden uzaklaşmaya, yalnız kalmaya muhtaçlığı vardır. Vakit zaman içine kapanır. Odasına kapanır, kimselerle konuşmaz, odasına kimseyi sokmaz. Ergen yalnız kalmayı ister, lakin arkadaşlarından kopmaktan, arkadaşları tarafınca dışlanmaktan korkar. Seçilmiş arkadaşlar epeyce değerlidir. Seçilmiş sırdaşlarla bütün sırlar paylaşılır. Mahremiyetine hürmet duyulmasını ister, onun için odasına girilmesi notlarının okunması, sakladığı şeylerin araştırılmasına büyük reaksiyon verir. Aile bu evrede çocuklarının kendilerinden uzaklaştığını görür ve ne yapacağını bilemez. Ailenin de korkuları artar. Mahremiyetle saklanan şeylerin ne olduğunun bilinmemesi ailenin korkusunu artırır, çocuğunu denetim etmeye çalışır. Ergen ailenin her istemini baskı olarak algılar, ailede ergenin her istediğini isyan olarak algılar. Çatışmalar başlayabilir..
Kimlik Arayışı Vücudu, hayli kısa bir süre ortasında yetişkin görünümü alan ergen, artık anne babadan başka bir kimlik geliştirmeye çalışır. “Ben kimim?”, ‘Nasıl biri olmalıyım?’ “Yaşamdaki emellerim neler olmalıdır?” üzere sorularla kendini sorgular. Geleceğe dönük kararlar almaya ve benliğini oluşturmaya çalışır. Daha önce güvenilen ve kabul edilen her şey bir daha sorgulanır. Geçmişteki özdeşim örneklerini (kendine örnek aldığı şahıslar, anne baba, öğretmen vb.) bir daha kıymetlendirir, süzgeçten geçirir. Kendine yeni özdeşim örnekleri bulur (arkadaşlar, sportmen, pop yıldızı…) Özdeşim denemeleri, gencin kendi üstüne en yakışacak elbiseyi bulana kadar elbise çıkarıp giymesine emsal. Kimliğin oluşması süreci aslıda ergenlikten epey evvel başlar. Evvelki devirlerde başarılı sonuçlar alınmış olması, aile ile âlâ bir irtibatının olması, yetişkin kimliğine geçişi kolaylaştırır. Genç, toplum ortasında kendine uygun bir rol bulursa sağlıklı bir kimlik kazanır. Bunu başaramayan gençlerdeyse kimlik krizi devam eder. bir fazlaca denemeyle bu kriz çözülmezse, ergen kimlik karışıklığına düşebilir ya da olumsuz bir kimlik geliştirebilir.
Kimlik gelişmeninde Arkadaşlar niye Değerlidir?
Arkadaş edinememek, bir ergen için son derece kıymetli bir başarısızlıktır. Ergen için arkadaş edinmek gereklilik değil zorunluluktur. Bağımsızlık arayışında, ailenin inançlı kollarından uzaklaşırken, karşılaşacağı tehlikelere karşı onu kimin koruyacağı korkusunu da yaşar. Ergen bir yandan bağımsız olmak isterken, bir yandan da nasıl bağımsız olacağını, bağımsız olanların ne yaptığını, nasıl davrandığını bilememektedir. Bunun için kimlik modellerine (arkadaşlar, yaşıt grupları) muhtaçlık duyar. Yakın arkadaşlıklar ergenlerin kendilerini ve başkalarını anlamalarını, ergenlikteki gerilimle baş etmelerini sağlar. Ergenlerin kendisini tanıması için benzerlerine gereksinimi vardır. ‘Ben kimim?’ sorusunun yanıtını aramaktadır. En rahatlatıcı karşılık “Ben onlardan biriyim” olacaktır. Ergen kümeleri, konuşma şekilleri, giysileri ve davranışlarıyla birbirlerinden ve yetişkinlerden ayrılır. Benzeşme devrinde arkadaşları üzere yapar, onlar üzere giyinir, onlar üzere konuşur, onların güldüğüne güler, kızdığına kızar. Artık o kümenin üyesidir. Bu kümeler, ergenin kendine uygun bir “kendilik” duygusu oluşturmasında aileden bağımsız bir ortam sağlar.
Ergenin kendisini tanımasının öteki bir yolu da arkadaşları ile yarışmaktır. Bu müsabaka onun kendi gücünü ölçmesi için gereklidir. Arkadaşları içindeki durumu, onun bu yarıştaki muvaffakiyetini yahut başarısızlığını belirler. Bu kümenin ortasında en zeki midir? En esprili midir? En tanınan midir? Bu yarışın ortasında kendi hakkında bir niyeti oluşur. Zira insanın kendi haricindekiler tarafınca nasıl görüldüğüne ait bilgiye şiddetle gereksinimi vardır. çabucak hemen kendi kişiliğini tanıyamamış, kimliğini bulma etabındaki ergen için öbürleri tarafınca kıymetlendirilmek son derece kıymetli bir ihtiyaçtır. Bu bedellendiriliyor olma ergenin davranışları konusunda son derece tesirlidir. Bu tesirle ergenler, kendisini de kendisini tanıyanları da şaşırtan biroldukca şey yapabilirler.
Bir kümeye ilişkin olmak, ergen için epeyce kıymetlidir. Küme tesiriyle ferdî özelliklerinden uzaklaşır güya kendi kimliğini yitirir “kimliksizleşir” ve gurubun kontrolüne girer. kimi vakit küme üyeleri birbirini cesaretlendirerek yüksek risk almayı kolaylaştırabilir ve küme ortasındaki şahıslar, kendilerini “grup koruması” denilen bir muhafaza duygusu ortasında bulabilir. Gurup etkileşimi ile tek başına olduğu vakit yapmayacakları şeyleri bir kümeyle bir arada iken yapabilir. Sigara, içki içme üzere davranışlarda bunun tesiri büyüktür.
Benzeri problemlere sahip olmak bir yakınlaşma niçinidir. Ailesi ile anlaşamıyor olmak, okulla ilgili sıkıntılar yaşamak, rastgele bir olayla başı kedere girmiş olmak, anne baba ayrılığı hayatış olmak üzere sıkıntılara sahip olanların, birbirine yaklaşması doğal bir sonuçtur. Bu üzere meseleleri yaşayanlar büyük olasılıkla “kendilerini anlayan biri” olarak gördükleri arkadaşlarına yaklaşmaktadır. Bu kümelerde benzeri sıkıntıları olanlar bir arada bulunmaktan fazlaca hoşlanmaktadır. Lakin sıklıkla sıkıntılarını konuşmayı, tahlil bulmayı tercih etmezler. Havadan sudan, onları eğlendirecek, sorumluluklarından uzaklaştıracak şeylerden bahseder, bu biçimdelikle sıkıntılarından ve sorumluluklarından kurtulmuş üzere hissederler.
Aileler Ne Yapmalı, Ne Yapmamalıdır?
Ergenlerin arkadaşlığı her seviyede desteklenmelidir, arkadaşlarla geliştiği ve toplumsallaştığı bilinmelidir. Arkadaşların olumlu tesirleri yanında, küme tesiriyle yanlışlar yapılabileceği konusunda ergen bilinçlendirilmelidir. Aileler çocuklarının arkadaşlarını, çocukları ile konuşarak tanımalıdır. Bunun için çocuğun cep telefonu, bilgisayar, günlük gibisi özel eşyalarını karıştırmak yanlıştır. Sorumluluk gelişimi kazanmış genç, her yaptığından kendisinin sorumlu olduğunu; mazeretlerin, kabahati diğerlerine atmanın bireyin sorumluluğunu ortadan kaldırmadığını bilir. Bize bakılırsa çocuğumuzun yanlış arkadaş seçmek üzere bir tavrı var ise, çocuğumuzda nasıl bir sorun olduğunu düşünmenin vakti gelmiştir. Oğlumuz ya da kızımızın niye bu biçimde arkadaşlar seçtiğini anlayabilmek tahlilin anahtarıdır. Çocuğumuzda ya da kendimizde yanılgı bulamıyor, “arkadaşlarına uydu aslında bu biçimde bir çocuk değil” diyor ve bu bahiste yardım almayı erteliyorsak bunun niçini çocuğumuzla ilgili beklentilerimiz niçiniyle çocuğumuzu kusursuz görmeye çalışmamız olabilir.
Yanlış bir arkadaş kümesinde olan bir gençle daima tartışmak, arkadaşlarına uyuyorsun demek onları kötülemek çocuğumuzu bizden uzaklaştırır. Yalnızlık ve mutsuzluk niçiniyle o kümeye daha fazla bağlanmasına sebep olur. Anne baba olarak sakin olup çocuğumuzun kahrını anlamaya çalışmak, ona sevgimizi göstermemiz gerekir. Arkadaşlarını eleştirmeden onun sıkıntılarına takviye olmak, işbirliği ile meselelerin nasıl çözüleceğini bulmaya çalışmak, bu bahiste kendi yanlışlarımızı da düşünmek ve gerekirse problemler daha da büyümeden aile olarak çocuk ve ergen psikiyatristinden takviye almayı ertelememek kıymetlidir.
Bugün ergenler ebeveynlerinden daha güzel imkânlarda yaşıyor, daha epey şey istiyor, daha epeyce seçeneğin karşısında olduğunu biliyor. Fakat daha fazlaca korkuyor, daha epey korku duyuyor. Zira geçmişe nazaran daha karmaşık bir dünyada yaşıyor. Ellerinde daha hayli irtibat aracı var lakin gençler daha yalnız. Bu niçinle çocuğumuza yalnızca ondan beklediğimiz istediğimiz şeyleri, kaygılarımızı bildirmek değil, onunla konuşmak, daha fazlaca paylaşmak gerekir. Yani çocuklarımızla sağlıklı irtibat kurmamız gereklidir.
Ergenle Sağlıklı Bağlantı
Ergenlik devrinde çocuğunuzun artık eskisinden farklı ve kendine has bir birey olduğunu kabullenmelisiniz. Onunla bağlantı kurma stilinizde ve tavırlarınızda muhakkak değişiklikler yapmalısınız. Bu periyodu sakin ve huzurlu bir halde çocuğunuzla bir arada lakin bu türlü atlatabilirsiniz.
Ailelerin birçok “çocuğumuz bizimle hiç bir şeyi paylaşmıyor, gizliyor” derler. Gençlerin birden fazla da “aileme anlattığım vakit beni dinlemiyorlar, ne söylesem çabucak reaksiyon veriyor kızıyor ya da nasihat ediyor”, “beni anlamıyorlar bende hiç bir şeyi anlatmıyorum” diyor.
Güzel bir dinleyici olabilmek; yeterli bir irtibat için epeyce kıymetlidir. Ne kadar kızgın ve telaşlı olursak olalım hislerimizi denetim edip, ani reaksiyon vermeden, nasihat etmeden, etiketlemeden, yorum yapmadan, kelamını kesmeden, çabucak teklif getirip tahlil bulmaya çalışmadan dinleyebilmeliyiz. Onunla konuşurken geçirdiğiniz vaktin en az 2 katını onu dinleyerek geçirin. O konuşurken öbür bir işle uğraşmadan, onunla göz teması kurarak onu dinleyin. Bunlar çocuğunuzu bir şeyleri paylaşma konusunda cesaretlendirir. Çocuğunuzu dinlemek, ‘’Ben ailem için kıymetliyim, benim niyetlerime kıymet veriyorlar, beni anlamaya çalışıyorlar” diye düşünmesini sağlar. çabucak sonrasında çocuğunuz da sizin konuşmanızı dinleyip anlamaya ne düşündüğünüzü anlamaya çalışacaktır. Çocuğunuz bir şey anlatırken onun vücut lisanını gözlemleyin ne hissettiğini anlamaya çalışın. Onu dinlerken cevaplamaya çalıştığımız soru, “Çocuğum ne hissediyor, ne düşünüyor, benden beklentisi nedir?” olmalıdır. Karşılığı bulduğunuzda, “-sanırım, -anladığım kadarıyla, üzere sözlerle başlayan cümleler kurup ve çocuğunuzdan onay alın. Hissinin anlaşılması, yani onunla empati yapabilmeniz, bunu ona iletmeniz, hem çocuğunuzun kendi hislerini isimlendirmesine yardım edecek birebir vakitte sakinleşmesini, rahatlamasını sağlayacaktır.
Yansıtıcı sorular sorun. “Anladığım kadarıyla söylemiş olduğin şey şu” yahut “Şunu mu söylemeye çalışıyorsun” üzere sorularla, çocuğunuzun dediğini, anladığınız formda yine edip, gerçek anlayıp anlamadığınızı denetim edin. Bu yanlış anlaşılmayı engelleyecektir.
Çocuğunuzun sizi dinlemesini istiyorsanız onu anladığınızı tabir ettikten daha sonra en son kendi his ve niyetlerinizi paylaşın.
Kendi his ve kanılarımızı nasıl tabir ettiğimiz, konuşma sırasında takındığımız hal da hayli değerlidir. Konuşmaya çocuğun husus hakkındaki fikirlerini kötüleyerek suçlayarak başlarsak bağlantı baştan kesilir.
Ben lisanıyla konuşabilmek. Ebeveynler çocuklarının beğenmedikleri, onaylamadıkları, kendilerini ya da diğerlerini rahatsız eden davranışları karşısında onlara ikazlarda bulunur. ‘’Sözümüzü dinleseydin bunlar başına gelmezdi”, ‘’çocuk üzere davranıyorsun”, ‘’hiç sorumluluk almıyorsun”, ‘’eve geç geliyorsun, beni kızdırıyorsun,” üzere. Tüm bu ikazların ortak noktası – sen lisanını – kullanarak yapılmış olmalarıdır. bu türlü bağlantıda genç kendi yanılgılı olsa bile suçlandığını düşünür, öfkelenir, atak olarak görür, direk savunmaya geçer ve bizi dinlemez. ‘’Ben dili” kullanılarak yapılan konuşmalarda ise anne babanın gencin davranışı karşısında ne hissettiğini iletir. (…..yaptığında, ben ….. Hissediyorum, zira …..). (davranışın tarifi, ebeveynde yaratığı his, davranışın ebeveyn üzerinde somut tesiri tabir edilmiş olur). Meskene geç kalan gence ‘bu saate kadar nerde kaldın, niye haber vermedin?’ diyerek bağırmamız, onun da direk savunmaya geçmesine ‘’ben çocuk muyum, niye karışıyorsunuz, herkes bu saatte geliyor” formunda kendini savunmaya geçmesine yol açar. Hem tartışırız tıpkı vakitte bu davranışın yinelamasını engelleyemeyiz. ‘’Eve habersiz geç geldiğinde hayli endişeleniyorum, zira başına bir şey geldiğini düşünüyorum, bu sorunu çözmek için ne yapabiliriz” diye konuşursak bizi dinlemesini, anlamaya çalışmasını sağlayabiliriz.
Problemleri Nasıl Konuşmalıyız
Öfkeli anımızda yapacağımız konuşma ekseriyetle daha sonradan hayli pişman olacağımız konuşmadır. Öfke denetimimizi sağladıktan daha sonra, uygun yer ve vakitte “duygularımı seninle paylaşmak istiyorum, zira ilgimize bedel veriyorum”, ‘’Olayları yanlış algılamış yahut yanlış yorumlamış olabilirim”, sana bahisleri ne açıdan ele aldığımı ve ‘’neler hissettiğimi anlatmak istiyorum”, ondan sonrasında senden ‘’kendi bakış açını anlatmanı istiyorum” diye kelama başlarsak çocuğumuzun bizi dinlemesini sağlayabiliriz.
Kaygılarınızdan bahsederken ne gördüğünüzü, ne duyduğunuzu ve bunu nasıl yorumladığınızı, hislerinizi ve neye üzüldüğünüzü anlatın. Sizi üzen olaya odaklanın ve sakın daha evvel yaşadığınız emsal hadiselerden bahsetmeyin, geçmiş olayların yeniden gündeme getirilmesi bu olayın da tahlilsiz bulunmasına yol açar.
Öfkeli Ergenle Nasıl İrtibat Kurulabilir?
Ergenler kusur yapabilir, uygun bir anne baba olmanın yolu ergenler yanılgı yaptığında hakikat davranabilmektir. Çocuklarınız size öfkeyle bağırıp çağırıyorsa kendinize sormanız gereken soru ‘bu davranışı kimden öğrendi?’ olmalıdır. Çocukların öfkelerini denetim altına almak için evvel kendi öfkemizi denetim altına almayı öğrenmeliyiz.
Çocuğunuz öfkesini dışa vuruyorsa soğukkanlılığınızı kaybetmeyin. ‘benimle bu biçimde konuşamazsın, kes sesini, odana git’ formundaki konuşmalar bu öfkeyi daha artırır.
Onu sakinleşince dinleyebileceğinizi söyleyin. Sakinleştikten daha sonra onu dinleyip ‘sen benim ….yapmama kızmışsın’ formunda bir konuşmayla onu anladığınızı gösterdikten daha sonra kendi bakış açınızı ve hislerinizi paylaşın.
Kişiliğine yönelik ağır kelamlar söylemeyin, zira kendini savunmaya geçer, size öfkesinden yaptığı yanılgıyı gereğince nazaranmez, ‘ esasen beni hiç anlamıyorlar, baskı yapıyorlar ben de onların dediklerinin tam karşıtını yapacağım’ diye düşünür.
Ben her şeyi bilirim tutumunda olmayın. ‘bence……. yapmalısın’ yerine ‘örneğin ….olabilir mi?’ diyebilmek kıymetlidir. Ondan farklı düşünüyorsak, ‘sonucunı verip sonuçlarını yaşayacak olan sensin lakin bu bahiste yaşadığım telaş ve problemimi seninle paylaşmak istiyorum, bu yüzden…. yapmanın daha yeterli olabileceğini düşünüyorum.’ Biçimindeki tabirler bizi dinlemesini sağlayacaktır.
Ergen Bağlantı Kurmuyor, Konuşmak İstemiyorsa Ne Yapalım?
Anne babaların öteki bir yakınması da ‘bizimle konuşmuyor, ne düşündüğünü hissettiğini bilmiyoruz’ dur Anne baba epey müdahaleciyse yahut ergen birçok sefer daha evvel konuşmayı denediğinde daima eleştirilmiş, dinlenmemişse, ergen irtibat kurmak istemez. bu biçimde bir durumda, mesela çocuk okulda makûs bir gün geçirmiş konuta gelmiş ve konuta zahmetli gelmişse. ‘gelecek hafta bugün ne olduğunu hatırlamayacaksın bile’ üzere telkinde bulunmak, ‘surat asıp oturacağına yürüyüşe çık’ üzere öğüt vermek’ onu rahatlatmaz. ‘Kötü bir gün geçirmişe benziyorsun “eğer konuşmak istersen ben her vakit buradayım ve seni dinlemek istiyorum” demeniz kafidir
Anne Babanın Gençle İlgisi Ondan Beklentileri Nasıl Olmalıdır?
Günümüzde anne babalar, anne babalıkla ilgili daha epeyce okuyor, seminerlere katılıyor, kendi çektiği ezaları çocuklarının çekmemesi için uğraş harcıyor. Çocuklarımız eskiye göre artık daha epeyce ‘ilgi odağı’ olmuş durumda. Çocuklar, bütün emellerin yüklenildiği, bütün beklentilerin üzerine yöneltildiği, çok korunan, her dediği neredeyse yapılan ‘ailelerin biricik gözbebekleri’ olursa, kendi sorumluluklarını gereğince alamazlar. Çocuklar çok övülüyorlar, pohpohlanıyorlar, bütün bunlar da onların kendilerini oldukları üzere görmesini engelliyor. halbuki bir çocuk için yetişirken kazanılması gereken en kıymetli özellikler birisi “kendini olduğu üzere nazaranbilmektir”. Kendi kuvvetli ve güçsüz yanlarını gorebilmek, hakikat ve yanlışlarını fark edebilmek, kendisini tanıyabilmek, anlayabilmek hangi durumda ne yapacağını ve ne yapmayacağını kestirmek için kıymetlidir. Çok ve haksız övgü ile yetiştirilen daha evvel hiç bir kuvvetlikle uğraş etmeyen çocuk, yapamadıkları karşısında şaşkına döner, Kendine kazandırılan yanlış özgüven uçar masraf. Çocuk kendini güçsüz, yalnız, ne yapacağını bilemez durumda bulur.
Sevilen bir anne baba olmak ismine, anne baba çocuğun her istediğini yaparsa, çocuklar anne babayı gereksinmelerini karşılaması gereken, her istediğini yaparak onları mutlu etmesi gereken bireyler olarak görür. bu türlü yetiştirilen çocuklar kendi kendini denetim yetisini kazanamaz, keyifli olamaz
Muteber anne baba olmak kıymetlidir. Çocuk anne babasına her vakit güvenmeli, takviyesini hissetmelidir. Her yaptığının, yanlışlarının da onlar tarafınca onaylanmayacağını, yanlışlarının sorumluluğunu kendisinin alması gerektiğini bilmelidir. Çocuğunuzun sorumluluklarını siz üstlenmeyin, yanlışlarının teminatı olmayın.
Şayet hayli korkulan, tehdit eden bir anne baba olursak, gencin palavra söylenmesine niye olabiliriz. Gerçek olan ise; kaygıyla değil, anne babaya duyulan hürmetle, onlara verilen kıymetlerle anne babanın söylemiş olduklerinin dikkate alınmasıdır. Gençle yakın olmak onu anlamak ismine, sırdaş-arkadaş anne baba olmak da yanlışsız değildir. Ona arkadaşı üzere değil, şahsen annesi üzere davranın. Her ne kadar arkadaş üzere davranmak kısa vadede kolay bir sorun çözme formülü üzere görünse de, çocuğunuzun asıl ihtiyaç duyduğu şey arkadaş değil, bir annedir. O bunun farkına varmıyor olabilir, lakin kendisinden birkaç adım ötede duran bir rol modelinin değer biçilmez olduğunu vakit içinde anlayacaktır. Çocuğunuzla aranızdaki uzaklığın yok bulunmasına asla müsaade vermeyin. Çocuklarıyla arkadaş üzere olduklarını, her şeyi konuşabildiklerini argüman eden ebeveynler, çoklukla yapay bir mutabakat ortamı oluşturmak haricinde bir şey yapmıyorlardır. Kızınızla kuracağınız sağlıklı ve sağlam bir bağlantı, uzun vadede onun sağlıklı bir kişilik geliştirmesinde kıymetli bir rol oynayacaktır.
“Aman baban duymasın” diye yönetim etmek, sırdaş olmak, yanlışlarını saklamak, ortadaki arayı, gerektiğinde denetleme, hudut koyabilme fonksiyonumuzu ortadan kaldırır. “Çocuğu seven, fark eden, önemseyen, lakin hudut koyabilen” anne baba olmak fazlaca kıymetlidir. Çocuğu sevmek önemsemek, onu pohpohlamak, onun sahip olmadığı nitelikleri övmek değildir. Tam bilakis onun yapabileceklerini desteklemek, yapamadıklarını aydınlatmak geliştirmesi için yol göstermek demektir. Anne baba olarak; çocukların yaptıkları yanlışları örtbas etmeden sonuçları ile onları ile karşılaştırmalıyız. Bu yanlışların neler olduğunu anlamalarına takviye olacak halde davranmalıyız. Yanlışları bir dahaleyeceği vakit neler yitireceğin açık halde anlatmamız gereklidir. Çocuklarımıza sorumluluk vermeliyiz. Bencillikten kurtularak diğerlerini da düşünmelerini ve onlar için bir şeyler yapmalarını istemeliyiz. Her isteklerinin olamayacağını, kimsenin onların her istediğini yapmak zorunda olmadığını anlatmak ve bunları algılayacak halde yetiştirmek değerlidir.
Çocuklarımızı ömrümüzün değil, refahımızın ortağı yapıyoruz. Gençler onlar hiçbir şey yapmasa da ailelerinin onlar için her şeyi yapacaklarını öğreniyor, kendisini hiç bir şey için zorlamıyor, sorumluluk almıyor, en kıymetlisi kendine güvenmiyor, sonuçta mutsuz oluyor. Çocuğunuzun sorumluluklarını siz üstlenmeyin. Unutmayın; çocuğunuz sorumluluklarını üzerine almazsa, asla yetişkin bir birey olamaz. Çocuğunuz, yetişkin bir birey olmanın sırf özgürlük ve bağımsızlık değil, beraberinde sorumluluk da demek olduğunu öğrenmeli. Çocuğunuzun sorumluluklarını üstlenmesine müsaade vermeniz, onun büyüdüğünü kabul ettiğinize dair bir iletidir.
Ergenlerin bağımsız olmaları, toplumsal kıymetlerden mahrum olmaları manasına gelmez. Bağımsız olmanın “kendi kararlarını gerçek vermeyi öğrenmek, gerçek bağlantı kurmak, diğerlerinin haklarına saygılı olarak kendi haklarını bilmek” olduğunu öğretmek gereklidir. Sorumluluk hissine sahip olmadan, diğerleri ile bir arada yaşadığını kavramadan, yanlışsız gayeler seçmeden bağımsız yaşanamaz. Bunun için aileler de gerçek bir model olmak zorundadır.
Ergenlik periyodunda gençler tüm bunlarla çaba ederken bir yandan da orta öğretim imtihanlarına, üniversite imtihanlarına hazırlanıyor. Aileler çocuğu ile ilgili muvaffakiyet beklentilerini ‘’daha yeterli, daha başarılı, daha memnun olması için” diye tanımlıyor. Fakat birden fazla vakit ‘’anne babanın kendi beklentileri, yapmak isteyip yapamadıkları, kendi amaçları ile bağlantılı” olarak çocuğa imtihan konusunda baskı kuruyor, çatışıyor. Çocuğumuzla ilgili beklentilerimiz çocuğumuzun özellikleri, kapasitesi, kişiliği, gayeleri, yetenekleri ile uyumlu şayet olmazsa, hem kendimiz mutsuz oluruz, birebir vakitte çocuğumuzun mutsuz bulunmasına, kendini bedelsiz inançsız hissetmesine yol açaruz. Beklentimiz muvaffakiyete değil, gayeli planlı programlı, dürüst çalışmaya yönelik olmalıdır.
Ergenlik periyodu, bütün erişkin bireylerin yaşadığı tıpkı tırtılın koza ortasında kelebeğe dönüşmesi üzere büyüme ve başkalaşma vakit içinderıdır. bu vakitte gençlerin ihtiyaç duydukları şey, anlayış ve sabır. Kendini bulma yolundaki bir gence, anne babaların verebileceği en büyük şeyse sevgi ve takviyedir. bu vakitteki gençlerin, kendi kanatlarıyla uçmak isteyen, dünyayı zorluklarla dolu olsa da tanımak isteyen şahıslar olduklarını unutmayalım. Her doğum süreci sancılı geçer. Ergenlik periyodu de çocukların, yetişkinlerin dünyasına doğdukları bir müddetç. Bu süreci aşmanın anahtarıysa anlayış ve sağlıklı bir irtibattır.
Ailelere Kısa İpuçları, Teklifler
bir arada vakit geçirin, cümbüş ve sohbet için vakit ayırın.
Siz yahut ergen çocuğunuz sinirliyken tartışmayın, sakinleşmeyi bekleyin ve çabucak sonrasında yaptığı davranışla ilgili konuşun.
Okul ve okul haricinde çeşitli faaliyetlere katılmalarını teşvik edin. Yeterli olduklarını hissettikleri durumlarda başarılı olmak için sarf ettikleri çabayı takdir edin.
Meslek gayeleri ve seçimleri konusunda ergenlere yardımcı olun. Şayet fikirlerini sık sık değiştirirlerse hayal kırıklığına uğramayın. Yetişkinleri çalışırken izlemelerine imkan verin. Yapmak istemedikleri işi anlamanın, ne yapmak istediklerini anlamak kadar değerli olduğunu unutmayın.
Ergenlerin konuta geliş saatine ve öteki aile kurallarına, karar ve fikirleri ile katkıda bulunmalarına müsaade verin. Bu onların kendi davranışları için sorumluluk geliştirmelerine fırsat yaratacaktır.
Ergenlerin itirazlarına karşın bu vakitte çocuğunuzun arkadaşlarının kimler olduğunun ve neler yaptığının farkında olun. Arkadaşlarının anne ve babası ile tanışın. Konutunuzda arkadaşları ile hoşça vakit geçirebileceği programlar düzenleyin.
Sistemli ve kuralları olan bir etraf sağlamaya devam edin Ergenlerin daha fazla özgür olmalarına müsaade verilmeli lakin bu onların kendilerini tehlikeye atacakları boyutta olmamalıdır. Şikayet etmelerine karşın ergenler yetişkinlerin onlar için sağladıkları emniyet ve inanç hissine muhtaçlık duyarlar ve bu bahiste anne babalarına güvenirler.
Anlaşılmak ve önemsenmek ergen için fazlaca değerlidir. Bunları bulamadığında irtibatı ve alakayı daha fazla sürdürmenin manası olmadığını düşünür ve içine kapanır. Şayet çocuğunuzla bağlantılarınızı yetersiz buluyorsanız şimdiye kadar sürdürdüğünüz münasebet biçimini gözden geçirin.
Ergeni oburlarının yanında uyarmayın ve öğüt vermeyin. Bu tıp paylaşımları çocuğunuzla yalnızken ve meselesiz vakit içinderda yapmaya itina gösterin.
Ergenlerin bağımsız hareket etme doğrultusunda verdiği reaksiyonları saygısızlık ve başkaldırı olarak yorumlamayın. Bunları yaşadığı değişimin bir modülü olarak değerlendirin.
Ergenlerin kıyafet, yemek, cümbüş üzere seçimlerine hürmet duyun. Kendi bakış açınıza uymuyor diye yargılamayın, eleştirmeyin. Bu; ergenin beni anlamıyorlar kanısıyla sizden uzaklaşmasına niye olacaktır. Bunun yerine onu rencide etmeden niçinlerini açıklayın.
Ergenin söylemiş oldukleri, her vakit söylemek istediklerini anlatmayabilir. Olaylara farklı duygusal reaksiyonlar verebilir. bu biçimde durumlarda verdiği bildirinin altında yatan duyguyu anlamaya çalışın.
Ergenle irtibatın yalnızca yetişkinden ergene gerçek; yani tek taraflı olması durumunda ergenin kendi kişiliğini ortaya koyabilmesi için tek yolun otoriteye başkaldırmak olacağını unutmayın.
bu vakitte, ergene en epeyce yardımcı olacak bireylerin anne-babalar olduğunu göz gerisi etmeyin.
Tüm olumlu yaklaşım ve tavırlara karşın, ergenle anne-baba içinde çözümsüzlük boyutunda önemli gerginlikler yaşanıyorsa, uzman yardımına başvurmayı ihmal etmeyin.
Ne Vakit Yardım Almalıyız
Yanlış arkadaş kümelerini seçme, okul muvaffakiyetinde giderek düşme, okuldan kaçma, içe kapanma, öfke nöbetleri, ebeveynle, okulla ve toplumla önemli çatışmalar, unsur kullanması, internet bağımlılığı, çok güvensizlik, toplumsal ortamlara girememe, mutsuzluk, dikkat eksikliği, hiç bir şeyden zevk almama, imtihan korkusu, takıntılı niyetler üzere şikayetler var ise ve çocuğumuzla irtibat kurmakta zorlanıyorsak vakit kaybetmeden Çocuk Ergen Psikiyatristinden yardım alınması gereklidir. Sıkıntıları görmezden gelmek sıkıntıların daha da büyümesine yol açar. Çocuklarımızın ergenlik periyodunu sağlıklı geçirmesi memnun yetişkinler olması dileğiyle.
Gözlerinizi kapatın ve ergenlik devrinizi hatırlayın: ömrünüzün en kusursuz, coşkulu, heyecan dolu tutkulu, lakin bununla birlikte da en korkulu, huzursuz ve depresif periyotlarından biri olduğunu anımsamakta zorlanmayacaksınız. kimi birtakım “delikanlı, kanı kaynıyor” diye övüldüğümüz, kimi birtakım da, “şimdiki gençlerin akılları da bir karış havada canım”, diye ayıplandığımız bir periyottu ergenlik devrimiz. Değişen vücudumuzu tanıdığımız, aslında kendimiz üzerinden dünyayı tanıyıp bir daha isimlendirmek istediğimiz bir periyottu hem de. Çocukluktan erişkinliğe geçerken bütün insanların yaşadığı meseleleri yaşıyorduk, fakat niçinse bir daha de kimse bizi anlamıyordu. Hem yalnız kalmak istiyorduk tıpkı vakitte bir yerlere ilişkin olmak, kimsesiz kalmamak… Aşkı, üzüntüyü, öfkeyi, hayal kırıklığını o devirde tattık. Hatta ortamızda kimilerimiz, keşke olmasaydı dediğimiz şeyleri de yaptık. Güzeliyle kötüsüyle bizi biz yapan şeyleri, daha da değerlisi hayat uzunluğu sürecek dostlukları bu vakitte bulduk. Bu periyot bizim ergenlik dönemimizdi.
‘Ergenlik kulübü’, hepimizin bir periyot üyesi olduğu bir kulüp. Bu kulüpten geçmeden ‘erişkinler dünyasına’ geçiş yok. Kulüp eski lakin üyeler daima yeni, bizler anne babamızın ergenlik periyodundan farklı ergenler olduk, bizim çocuklarımızda bizden farklı yaşayacak, lakin ergenlik olgusu hiç değişmeyecek.
Ergenlik periyodunda, genç bir yandan büyümek için sabırsızlanır lakin çocuksu davranışlardan sıyrılamaz. bu vakitte genç ne çocuktur, ne de yetişkin… Kimi durumlarda genç ailenin gözünde “sen çocuksun, anlamazsın” diye eleştirilirken, kimi vakit de “sen artık adam oldun, bunları yapabilmen lazım” formunda uyarılır. Aileler kendi gençlik periyotlarında yaşadıkları zorlukları kolay kolay unuturlar. Genç ile aile ortasında çatışmalar başlar. Bu üniversal ve doğal bir müddetçtir.
Ergenler niye Aileleri İle Çatışır?
Ergenler bağımsızlık arayışındadır. Kendi seçimlerini yapmak, kendi hayatını düzenlemek ve bunu da kendi başına yapmak istemektedir. Aileden ayrılıp bağımsızlığı başarabilmek için, gencin gözünde anne baba ülkü olma niteliklerini kaybeder. “Annem babam her şeyi bilir” niyetinin yerini yavaş yavaş, “annem babam nereden bilecek, onların devri geçmişte kalmış, ben onlardan daha yeterli bilirim” niyetleri alır. Bağımsızlığa ihtiyaç duyan genç için mesken, birçok vakit uyuşmazlığın ve çatışmaların ortaya çıktığı bir yer olarak görülmeye başlayabilir. Ergen, bağımsızlık arayışında davranışları ile şunu anlatmaktadır ‘’ Ben sizden farklıyım, bunu göstermek istiyorum, sizin olmamı istediğiniz kişi değil, kendi istediğim kişi olmak istiyorum”. Yaşadıklarını anlamak ve kendilerini dinlemek için yalnız kalma ihtiyaçları vardır.
Mahremiyet Arayışı
‘Mahremiyet’ kendine ilişkin özel bir dünyası olması demektir. Artık aile ile her şey paylaşılmaz her şey anlatılmaz. Ergen ebeveyne bağımlılıktan kurtulup kendi kimliğini bulmak ister. Bunun için de aileden uzaklaşmaya, yalnız kalmaya muhtaçlığı vardır. Vakit zaman içine kapanır. Odasına kapanır, kimselerle konuşmaz, odasına kimseyi sokmaz. Ergen yalnız kalmayı ister, lakin arkadaşlarından kopmaktan, arkadaşları tarafınca dışlanmaktan korkar. Seçilmiş arkadaşlar epeyce değerlidir. Seçilmiş sırdaşlarla bütün sırlar paylaşılır. Mahremiyetine hürmet duyulmasını ister, onun için odasına girilmesi notlarının okunması, sakladığı şeylerin araştırılmasına büyük reaksiyon verir. Aile bu evrede çocuklarının kendilerinden uzaklaştığını görür ve ne yapacağını bilemez. Ailenin de korkuları artar. Mahremiyetle saklanan şeylerin ne olduğunun bilinmemesi ailenin korkusunu artırır, çocuğunu denetim etmeye çalışır. Ergen ailenin her istemini baskı olarak algılar, ailede ergenin her istediğini isyan olarak algılar. Çatışmalar başlayabilir..
Kimlik Arayışı Vücudu, hayli kısa bir süre ortasında yetişkin görünümü alan ergen, artık anne babadan başka bir kimlik geliştirmeye çalışır. “Ben kimim?”, ‘Nasıl biri olmalıyım?’ “Yaşamdaki emellerim neler olmalıdır?” üzere sorularla kendini sorgular. Geleceğe dönük kararlar almaya ve benliğini oluşturmaya çalışır. Daha önce güvenilen ve kabul edilen her şey bir daha sorgulanır. Geçmişteki özdeşim örneklerini (kendine örnek aldığı şahıslar, anne baba, öğretmen vb.) bir daha kıymetlendirir, süzgeçten geçirir. Kendine yeni özdeşim örnekleri bulur (arkadaşlar, sportmen, pop yıldızı…) Özdeşim denemeleri, gencin kendi üstüne en yakışacak elbiseyi bulana kadar elbise çıkarıp giymesine emsal. Kimliğin oluşması süreci aslıda ergenlikten epey evvel başlar. Evvelki devirlerde başarılı sonuçlar alınmış olması, aile ile âlâ bir irtibatının olması, yetişkin kimliğine geçişi kolaylaştırır. Genç, toplum ortasında kendine uygun bir rol bulursa sağlıklı bir kimlik kazanır. Bunu başaramayan gençlerdeyse kimlik krizi devam eder. bir fazlaca denemeyle bu kriz çözülmezse, ergen kimlik karışıklığına düşebilir ya da olumsuz bir kimlik geliştirebilir.
Kimlik gelişmeninde Arkadaşlar niye Değerlidir?
Arkadaş edinememek, bir ergen için son derece kıymetli bir başarısızlıktır. Ergen için arkadaş edinmek gereklilik değil zorunluluktur. Bağımsızlık arayışında, ailenin inançlı kollarından uzaklaşırken, karşılaşacağı tehlikelere karşı onu kimin koruyacağı korkusunu da yaşar. Ergen bir yandan bağımsız olmak isterken, bir yandan da nasıl bağımsız olacağını, bağımsız olanların ne yaptığını, nasıl davrandığını bilememektedir. Bunun için kimlik modellerine (arkadaşlar, yaşıt grupları) muhtaçlık duyar. Yakın arkadaşlıklar ergenlerin kendilerini ve başkalarını anlamalarını, ergenlikteki gerilimle baş etmelerini sağlar. Ergenlerin kendisini tanıması için benzerlerine gereksinimi vardır. ‘Ben kimim?’ sorusunun yanıtını aramaktadır. En rahatlatıcı karşılık “Ben onlardan biriyim” olacaktır. Ergen kümeleri, konuşma şekilleri, giysileri ve davranışlarıyla birbirlerinden ve yetişkinlerden ayrılır. Benzeşme devrinde arkadaşları üzere yapar, onlar üzere giyinir, onlar üzere konuşur, onların güldüğüne güler, kızdığına kızar. Artık o kümenin üyesidir. Bu kümeler, ergenin kendine uygun bir “kendilik” duygusu oluşturmasında aileden bağımsız bir ortam sağlar.
Ergenin kendisini tanımasının öteki bir yolu da arkadaşları ile yarışmaktır. Bu müsabaka onun kendi gücünü ölçmesi için gereklidir. Arkadaşları içindeki durumu, onun bu yarıştaki muvaffakiyetini yahut başarısızlığını belirler. Bu kümenin ortasında en zeki midir? En esprili midir? En tanınan midir? Bu yarışın ortasında kendi hakkında bir niyeti oluşur. Zira insanın kendi haricindekiler tarafınca nasıl görüldüğüne ait bilgiye şiddetle gereksinimi vardır. çabucak hemen kendi kişiliğini tanıyamamış, kimliğini bulma etabındaki ergen için öbürleri tarafınca kıymetlendirilmek son derece kıymetli bir ihtiyaçtır. Bu bedellendiriliyor olma ergenin davranışları konusunda son derece tesirlidir. Bu tesirle ergenler, kendisini de kendisini tanıyanları da şaşırtan biroldukca şey yapabilirler.
Bir kümeye ilişkin olmak, ergen için epeyce kıymetlidir. Küme tesiriyle ferdî özelliklerinden uzaklaşır güya kendi kimliğini yitirir “kimliksizleşir” ve gurubun kontrolüne girer. kimi vakit küme üyeleri birbirini cesaretlendirerek yüksek risk almayı kolaylaştırabilir ve küme ortasındaki şahıslar, kendilerini “grup koruması” denilen bir muhafaza duygusu ortasında bulabilir. Gurup etkileşimi ile tek başına olduğu vakit yapmayacakları şeyleri bir kümeyle bir arada iken yapabilir. Sigara, içki içme üzere davranışlarda bunun tesiri büyüktür.
Benzeri problemlere sahip olmak bir yakınlaşma niçinidir. Ailesi ile anlaşamıyor olmak, okulla ilgili sıkıntılar yaşamak, rastgele bir olayla başı kedere girmiş olmak, anne baba ayrılığı hayatış olmak üzere sıkıntılara sahip olanların, birbirine yaklaşması doğal bir sonuçtur. Bu üzere meseleleri yaşayanlar büyük olasılıkla “kendilerini anlayan biri” olarak gördükleri arkadaşlarına yaklaşmaktadır. Bu kümelerde benzeri sıkıntıları olanlar bir arada bulunmaktan fazlaca hoşlanmaktadır. Lakin sıklıkla sıkıntılarını konuşmayı, tahlil bulmayı tercih etmezler. Havadan sudan, onları eğlendirecek, sorumluluklarından uzaklaştıracak şeylerden bahseder, bu biçimdelikle sıkıntılarından ve sorumluluklarından kurtulmuş üzere hissederler.
Aileler Ne Yapmalı, Ne Yapmamalıdır?
Ergenlerin arkadaşlığı her seviyede desteklenmelidir, arkadaşlarla geliştiği ve toplumsallaştığı bilinmelidir. Arkadaşların olumlu tesirleri yanında, küme tesiriyle yanlışlar yapılabileceği konusunda ergen bilinçlendirilmelidir. Aileler çocuklarının arkadaşlarını, çocukları ile konuşarak tanımalıdır. Bunun için çocuğun cep telefonu, bilgisayar, günlük gibisi özel eşyalarını karıştırmak yanlıştır. Sorumluluk gelişimi kazanmış genç, her yaptığından kendisinin sorumlu olduğunu; mazeretlerin, kabahati diğerlerine atmanın bireyin sorumluluğunu ortadan kaldırmadığını bilir. Bize bakılırsa çocuğumuzun yanlış arkadaş seçmek üzere bir tavrı var ise, çocuğumuzda nasıl bir sorun olduğunu düşünmenin vakti gelmiştir. Oğlumuz ya da kızımızın niye bu biçimde arkadaşlar seçtiğini anlayabilmek tahlilin anahtarıdır. Çocuğumuzda ya da kendimizde yanılgı bulamıyor, “arkadaşlarına uydu aslında bu biçimde bir çocuk değil” diyor ve bu bahiste yardım almayı erteliyorsak bunun niçini çocuğumuzla ilgili beklentilerimiz niçiniyle çocuğumuzu kusursuz görmeye çalışmamız olabilir.
Yanlış bir arkadaş kümesinde olan bir gençle daima tartışmak, arkadaşlarına uyuyorsun demek onları kötülemek çocuğumuzu bizden uzaklaştırır. Yalnızlık ve mutsuzluk niçiniyle o kümeye daha fazla bağlanmasına sebep olur. Anne baba olarak sakin olup çocuğumuzun kahrını anlamaya çalışmak, ona sevgimizi göstermemiz gerekir. Arkadaşlarını eleştirmeden onun sıkıntılarına takviye olmak, işbirliği ile meselelerin nasıl çözüleceğini bulmaya çalışmak, bu bahiste kendi yanlışlarımızı da düşünmek ve gerekirse problemler daha da büyümeden aile olarak çocuk ve ergen psikiyatristinden takviye almayı ertelememek kıymetlidir.
Bugün ergenler ebeveynlerinden daha güzel imkânlarda yaşıyor, daha epey şey istiyor, daha epeyce seçeneğin karşısında olduğunu biliyor. Fakat daha fazlaca korkuyor, daha epey korku duyuyor. Zira geçmişe nazaran daha karmaşık bir dünyada yaşıyor. Ellerinde daha hayli irtibat aracı var lakin gençler daha yalnız. Bu niçinle çocuğumuza yalnızca ondan beklediğimiz istediğimiz şeyleri, kaygılarımızı bildirmek değil, onunla konuşmak, daha fazlaca paylaşmak gerekir. Yani çocuklarımızla sağlıklı irtibat kurmamız gereklidir.
Ergenle Sağlıklı Bağlantı
Ergenlik devrinde çocuğunuzun artık eskisinden farklı ve kendine has bir birey olduğunu kabullenmelisiniz. Onunla bağlantı kurma stilinizde ve tavırlarınızda muhakkak değişiklikler yapmalısınız. Bu periyodu sakin ve huzurlu bir halde çocuğunuzla bir arada lakin bu türlü atlatabilirsiniz.
Ailelerin birçok “çocuğumuz bizimle hiç bir şeyi paylaşmıyor, gizliyor” derler. Gençlerin birden fazla da “aileme anlattığım vakit beni dinlemiyorlar, ne söylesem çabucak reaksiyon veriyor kızıyor ya da nasihat ediyor”, “beni anlamıyorlar bende hiç bir şeyi anlatmıyorum” diyor.
Güzel bir dinleyici olabilmek; yeterli bir irtibat için epeyce kıymetlidir. Ne kadar kızgın ve telaşlı olursak olalım hislerimizi denetim edip, ani reaksiyon vermeden, nasihat etmeden, etiketlemeden, yorum yapmadan, kelamını kesmeden, çabucak teklif getirip tahlil bulmaya çalışmadan dinleyebilmeliyiz. Onunla konuşurken geçirdiğiniz vaktin en az 2 katını onu dinleyerek geçirin. O konuşurken öbür bir işle uğraşmadan, onunla göz teması kurarak onu dinleyin. Bunlar çocuğunuzu bir şeyleri paylaşma konusunda cesaretlendirir. Çocuğunuzu dinlemek, ‘’Ben ailem için kıymetliyim, benim niyetlerime kıymet veriyorlar, beni anlamaya çalışıyorlar” diye düşünmesini sağlar. çabucak sonrasında çocuğunuz da sizin konuşmanızı dinleyip anlamaya ne düşündüğünüzü anlamaya çalışacaktır. Çocuğunuz bir şey anlatırken onun vücut lisanını gözlemleyin ne hissettiğini anlamaya çalışın. Onu dinlerken cevaplamaya çalıştığımız soru, “Çocuğum ne hissediyor, ne düşünüyor, benden beklentisi nedir?” olmalıdır. Karşılığı bulduğunuzda, “-sanırım, -anladığım kadarıyla, üzere sözlerle başlayan cümleler kurup ve çocuğunuzdan onay alın. Hissinin anlaşılması, yani onunla empati yapabilmeniz, bunu ona iletmeniz, hem çocuğunuzun kendi hislerini isimlendirmesine yardım edecek birebir vakitte sakinleşmesini, rahatlamasını sağlayacaktır.
Yansıtıcı sorular sorun. “Anladığım kadarıyla söylemiş olduğin şey şu” yahut “Şunu mu söylemeye çalışıyorsun” üzere sorularla, çocuğunuzun dediğini, anladığınız formda yine edip, gerçek anlayıp anlamadığınızı denetim edin. Bu yanlış anlaşılmayı engelleyecektir.
Çocuğunuzun sizi dinlemesini istiyorsanız onu anladığınızı tabir ettikten daha sonra en son kendi his ve niyetlerinizi paylaşın.
Kendi his ve kanılarımızı nasıl tabir ettiğimiz, konuşma sırasında takındığımız hal da hayli değerlidir. Konuşmaya çocuğun husus hakkındaki fikirlerini kötüleyerek suçlayarak başlarsak bağlantı baştan kesilir.
Ben lisanıyla konuşabilmek. Ebeveynler çocuklarının beğenmedikleri, onaylamadıkları, kendilerini ya da diğerlerini rahatsız eden davranışları karşısında onlara ikazlarda bulunur. ‘’Sözümüzü dinleseydin bunlar başına gelmezdi”, ‘’çocuk üzere davranıyorsun”, ‘’hiç sorumluluk almıyorsun”, ‘’eve geç geliyorsun, beni kızdırıyorsun,” üzere. Tüm bu ikazların ortak noktası – sen lisanını – kullanarak yapılmış olmalarıdır. bu türlü bağlantıda genç kendi yanılgılı olsa bile suçlandığını düşünür, öfkelenir, atak olarak görür, direk savunmaya geçer ve bizi dinlemez. ‘’Ben dili” kullanılarak yapılan konuşmalarda ise anne babanın gencin davranışı karşısında ne hissettiğini iletir. (…..yaptığında, ben ….. Hissediyorum, zira …..). (davranışın tarifi, ebeveynde yaratığı his, davranışın ebeveyn üzerinde somut tesiri tabir edilmiş olur). Meskene geç kalan gence ‘bu saate kadar nerde kaldın, niye haber vermedin?’ diyerek bağırmamız, onun da direk savunmaya geçmesine ‘’ben çocuk muyum, niye karışıyorsunuz, herkes bu saatte geliyor” formunda kendini savunmaya geçmesine yol açar. Hem tartışırız tıpkı vakitte bu davranışın yinelamasını engelleyemeyiz. ‘’Eve habersiz geç geldiğinde hayli endişeleniyorum, zira başına bir şey geldiğini düşünüyorum, bu sorunu çözmek için ne yapabiliriz” diye konuşursak bizi dinlemesini, anlamaya çalışmasını sağlayabiliriz.
Problemleri Nasıl Konuşmalıyız
Öfkeli anımızda yapacağımız konuşma ekseriyetle daha sonradan hayli pişman olacağımız konuşmadır. Öfke denetimimizi sağladıktan daha sonra, uygun yer ve vakitte “duygularımı seninle paylaşmak istiyorum, zira ilgimize bedel veriyorum”, ‘’Olayları yanlış algılamış yahut yanlış yorumlamış olabilirim”, sana bahisleri ne açıdan ele aldığımı ve ‘’neler hissettiğimi anlatmak istiyorum”, ondan sonrasında senden ‘’kendi bakış açını anlatmanı istiyorum” diye kelama başlarsak çocuğumuzun bizi dinlemesini sağlayabiliriz.
Kaygılarınızdan bahsederken ne gördüğünüzü, ne duyduğunuzu ve bunu nasıl yorumladığınızı, hislerinizi ve neye üzüldüğünüzü anlatın. Sizi üzen olaya odaklanın ve sakın daha evvel yaşadığınız emsal hadiselerden bahsetmeyin, geçmiş olayların yeniden gündeme getirilmesi bu olayın da tahlilsiz bulunmasına yol açar.
Öfkeli Ergenle Nasıl İrtibat Kurulabilir?
Ergenler kusur yapabilir, uygun bir anne baba olmanın yolu ergenler yanılgı yaptığında hakikat davranabilmektir. Çocuklarınız size öfkeyle bağırıp çağırıyorsa kendinize sormanız gereken soru ‘bu davranışı kimden öğrendi?’ olmalıdır. Çocukların öfkelerini denetim altına almak için evvel kendi öfkemizi denetim altına almayı öğrenmeliyiz.
Çocuğunuz öfkesini dışa vuruyorsa soğukkanlılığınızı kaybetmeyin. ‘benimle bu biçimde konuşamazsın, kes sesini, odana git’ formundaki konuşmalar bu öfkeyi daha artırır.
Onu sakinleşince dinleyebileceğinizi söyleyin. Sakinleştikten daha sonra onu dinleyip ‘sen benim ….yapmama kızmışsın’ formunda bir konuşmayla onu anladığınızı gösterdikten daha sonra kendi bakış açınızı ve hislerinizi paylaşın.
Kişiliğine yönelik ağır kelamlar söylemeyin, zira kendini savunmaya geçer, size öfkesinden yaptığı yanılgıyı gereğince nazaranmez, ‘ esasen beni hiç anlamıyorlar, baskı yapıyorlar ben de onların dediklerinin tam karşıtını yapacağım’ diye düşünür.
Ben her şeyi bilirim tutumunda olmayın. ‘bence……. yapmalısın’ yerine ‘örneğin ….olabilir mi?’ diyebilmek kıymetlidir. Ondan farklı düşünüyorsak, ‘sonucunı verip sonuçlarını yaşayacak olan sensin lakin bu bahiste yaşadığım telaş ve problemimi seninle paylaşmak istiyorum, bu yüzden…. yapmanın daha yeterli olabileceğini düşünüyorum.’ Biçimindeki tabirler bizi dinlemesini sağlayacaktır.
Ergen Bağlantı Kurmuyor, Konuşmak İstemiyorsa Ne Yapalım?
Anne babaların öteki bir yakınması da ‘bizimle konuşmuyor, ne düşündüğünü hissettiğini bilmiyoruz’ dur Anne baba epey müdahaleciyse yahut ergen birçok sefer daha evvel konuşmayı denediğinde daima eleştirilmiş, dinlenmemişse, ergen irtibat kurmak istemez. bu biçimde bir durumda, mesela çocuk okulda makûs bir gün geçirmiş konuta gelmiş ve konuta zahmetli gelmişse. ‘gelecek hafta bugün ne olduğunu hatırlamayacaksın bile’ üzere telkinde bulunmak, ‘surat asıp oturacağına yürüyüşe çık’ üzere öğüt vermek’ onu rahatlatmaz. ‘Kötü bir gün geçirmişe benziyorsun “eğer konuşmak istersen ben her vakit buradayım ve seni dinlemek istiyorum” demeniz kafidir
Anne Babanın Gençle İlgisi Ondan Beklentileri Nasıl Olmalıdır?
Günümüzde anne babalar, anne babalıkla ilgili daha epeyce okuyor, seminerlere katılıyor, kendi çektiği ezaları çocuklarının çekmemesi için uğraş harcıyor. Çocuklarımız eskiye göre artık daha epeyce ‘ilgi odağı’ olmuş durumda. Çocuklar, bütün emellerin yüklenildiği, bütün beklentilerin üzerine yöneltildiği, çok korunan, her dediği neredeyse yapılan ‘ailelerin biricik gözbebekleri’ olursa, kendi sorumluluklarını gereğince alamazlar. Çocuklar çok övülüyorlar, pohpohlanıyorlar, bütün bunlar da onların kendilerini oldukları üzere görmesini engelliyor. halbuki bir çocuk için yetişirken kazanılması gereken en kıymetli özellikler birisi “kendini olduğu üzere nazaranbilmektir”. Kendi kuvvetli ve güçsüz yanlarını gorebilmek, hakikat ve yanlışlarını fark edebilmek, kendisini tanıyabilmek, anlayabilmek hangi durumda ne yapacağını ve ne yapmayacağını kestirmek için kıymetlidir. Çok ve haksız övgü ile yetiştirilen daha evvel hiç bir kuvvetlikle uğraş etmeyen çocuk, yapamadıkları karşısında şaşkına döner, Kendine kazandırılan yanlış özgüven uçar masraf. Çocuk kendini güçsüz, yalnız, ne yapacağını bilemez durumda bulur.
Sevilen bir anne baba olmak ismine, anne baba çocuğun her istediğini yaparsa, çocuklar anne babayı gereksinmelerini karşılaması gereken, her istediğini yaparak onları mutlu etmesi gereken bireyler olarak görür. bu türlü yetiştirilen çocuklar kendi kendini denetim yetisini kazanamaz, keyifli olamaz
Muteber anne baba olmak kıymetlidir. Çocuk anne babasına her vakit güvenmeli, takviyesini hissetmelidir. Her yaptığının, yanlışlarının da onlar tarafınca onaylanmayacağını, yanlışlarının sorumluluğunu kendisinin alması gerektiğini bilmelidir. Çocuğunuzun sorumluluklarını siz üstlenmeyin, yanlışlarının teminatı olmayın.
Şayet hayli korkulan, tehdit eden bir anne baba olursak, gencin palavra söylenmesine niye olabiliriz. Gerçek olan ise; kaygıyla değil, anne babaya duyulan hürmetle, onlara verilen kıymetlerle anne babanın söylemiş olduklerinin dikkate alınmasıdır. Gençle yakın olmak onu anlamak ismine, sırdaş-arkadaş anne baba olmak da yanlışsız değildir. Ona arkadaşı üzere değil, şahsen annesi üzere davranın. Her ne kadar arkadaş üzere davranmak kısa vadede kolay bir sorun çözme formülü üzere görünse de, çocuğunuzun asıl ihtiyaç duyduğu şey arkadaş değil, bir annedir. O bunun farkına varmıyor olabilir, lakin kendisinden birkaç adım ötede duran bir rol modelinin değer biçilmez olduğunu vakit içinde anlayacaktır. Çocuğunuzla aranızdaki uzaklığın yok bulunmasına asla müsaade vermeyin. Çocuklarıyla arkadaş üzere olduklarını, her şeyi konuşabildiklerini argüman eden ebeveynler, çoklukla yapay bir mutabakat ortamı oluşturmak haricinde bir şey yapmıyorlardır. Kızınızla kuracağınız sağlıklı ve sağlam bir bağlantı, uzun vadede onun sağlıklı bir kişilik geliştirmesinde kıymetli bir rol oynayacaktır.
“Aman baban duymasın” diye yönetim etmek, sırdaş olmak, yanlışlarını saklamak, ortadaki arayı, gerektiğinde denetleme, hudut koyabilme fonksiyonumuzu ortadan kaldırır. “Çocuğu seven, fark eden, önemseyen, lakin hudut koyabilen” anne baba olmak fazlaca kıymetlidir. Çocuğu sevmek önemsemek, onu pohpohlamak, onun sahip olmadığı nitelikleri övmek değildir. Tam bilakis onun yapabileceklerini desteklemek, yapamadıklarını aydınlatmak geliştirmesi için yol göstermek demektir. Anne baba olarak; çocukların yaptıkları yanlışları örtbas etmeden sonuçları ile onları ile karşılaştırmalıyız. Bu yanlışların neler olduğunu anlamalarına takviye olacak halde davranmalıyız. Yanlışları bir dahaleyeceği vakit neler yitireceğin açık halde anlatmamız gereklidir. Çocuklarımıza sorumluluk vermeliyiz. Bencillikten kurtularak diğerlerini da düşünmelerini ve onlar için bir şeyler yapmalarını istemeliyiz. Her isteklerinin olamayacağını, kimsenin onların her istediğini yapmak zorunda olmadığını anlatmak ve bunları algılayacak halde yetiştirmek değerlidir.
Çocuklarımızı ömrümüzün değil, refahımızın ortağı yapıyoruz. Gençler onlar hiçbir şey yapmasa da ailelerinin onlar için her şeyi yapacaklarını öğreniyor, kendisini hiç bir şey için zorlamıyor, sorumluluk almıyor, en kıymetlisi kendine güvenmiyor, sonuçta mutsuz oluyor. Çocuğunuzun sorumluluklarını siz üstlenmeyin. Unutmayın; çocuğunuz sorumluluklarını üzerine almazsa, asla yetişkin bir birey olamaz. Çocuğunuz, yetişkin bir birey olmanın sırf özgürlük ve bağımsızlık değil, beraberinde sorumluluk da demek olduğunu öğrenmeli. Çocuğunuzun sorumluluklarını üstlenmesine müsaade vermeniz, onun büyüdüğünü kabul ettiğinize dair bir iletidir.
Ergenlerin bağımsız olmaları, toplumsal kıymetlerden mahrum olmaları manasına gelmez. Bağımsız olmanın “kendi kararlarını gerçek vermeyi öğrenmek, gerçek bağlantı kurmak, diğerlerinin haklarına saygılı olarak kendi haklarını bilmek” olduğunu öğretmek gereklidir. Sorumluluk hissine sahip olmadan, diğerleri ile bir arada yaşadığını kavramadan, yanlışsız gayeler seçmeden bağımsız yaşanamaz. Bunun için aileler de gerçek bir model olmak zorundadır.
Ergenlik periyodunda gençler tüm bunlarla çaba ederken bir yandan da orta öğretim imtihanlarına, üniversite imtihanlarına hazırlanıyor. Aileler çocuğu ile ilgili muvaffakiyet beklentilerini ‘’daha yeterli, daha başarılı, daha memnun olması için” diye tanımlıyor. Fakat birden fazla vakit ‘’anne babanın kendi beklentileri, yapmak isteyip yapamadıkları, kendi amaçları ile bağlantılı” olarak çocuğa imtihan konusunda baskı kuruyor, çatışıyor. Çocuğumuzla ilgili beklentilerimiz çocuğumuzun özellikleri, kapasitesi, kişiliği, gayeleri, yetenekleri ile uyumlu şayet olmazsa, hem kendimiz mutsuz oluruz, birebir vakitte çocuğumuzun mutsuz bulunmasına, kendini bedelsiz inançsız hissetmesine yol açaruz. Beklentimiz muvaffakiyete değil, gayeli planlı programlı, dürüst çalışmaya yönelik olmalıdır.
Ergenlik periyodu, bütün erişkin bireylerin yaşadığı tıpkı tırtılın koza ortasında kelebeğe dönüşmesi üzere büyüme ve başkalaşma vakit içinderıdır. bu vakitte gençlerin ihtiyaç duydukları şey, anlayış ve sabır. Kendini bulma yolundaki bir gence, anne babaların verebileceği en büyük şeyse sevgi ve takviyedir. bu vakitteki gençlerin, kendi kanatlarıyla uçmak isteyen, dünyayı zorluklarla dolu olsa da tanımak isteyen şahıslar olduklarını unutmayalım. Her doğum süreci sancılı geçer. Ergenlik periyodu de çocukların, yetişkinlerin dünyasına doğdukları bir müddetç. Bu süreci aşmanın anahtarıysa anlayış ve sağlıklı bir irtibattır.
Ailelere Kısa İpuçları, Teklifler
bir arada vakit geçirin, cümbüş ve sohbet için vakit ayırın.
Siz yahut ergen çocuğunuz sinirliyken tartışmayın, sakinleşmeyi bekleyin ve çabucak sonrasında yaptığı davranışla ilgili konuşun.
Okul ve okul haricinde çeşitli faaliyetlere katılmalarını teşvik edin. Yeterli olduklarını hissettikleri durumlarda başarılı olmak için sarf ettikleri çabayı takdir edin.
Meslek gayeleri ve seçimleri konusunda ergenlere yardımcı olun. Şayet fikirlerini sık sık değiştirirlerse hayal kırıklığına uğramayın. Yetişkinleri çalışırken izlemelerine imkan verin. Yapmak istemedikleri işi anlamanın, ne yapmak istediklerini anlamak kadar değerli olduğunu unutmayın.
Ergenlerin konuta geliş saatine ve öteki aile kurallarına, karar ve fikirleri ile katkıda bulunmalarına müsaade verin. Bu onların kendi davranışları için sorumluluk geliştirmelerine fırsat yaratacaktır.
Ergenlerin itirazlarına karşın bu vakitte çocuğunuzun arkadaşlarının kimler olduğunun ve neler yaptığının farkında olun. Arkadaşlarının anne ve babası ile tanışın. Konutunuzda arkadaşları ile hoşça vakit geçirebileceği programlar düzenleyin.
Sistemli ve kuralları olan bir etraf sağlamaya devam edin Ergenlerin daha fazla özgür olmalarına müsaade verilmeli lakin bu onların kendilerini tehlikeye atacakları boyutta olmamalıdır. Şikayet etmelerine karşın ergenler yetişkinlerin onlar için sağladıkları emniyet ve inanç hissine muhtaçlık duyarlar ve bu bahiste anne babalarına güvenirler.
Anlaşılmak ve önemsenmek ergen için fazlaca değerlidir. Bunları bulamadığında irtibatı ve alakayı daha fazla sürdürmenin manası olmadığını düşünür ve içine kapanır. Şayet çocuğunuzla bağlantılarınızı yetersiz buluyorsanız şimdiye kadar sürdürdüğünüz münasebet biçimini gözden geçirin.
Ergeni oburlarının yanında uyarmayın ve öğüt vermeyin. Bu tıp paylaşımları çocuğunuzla yalnızken ve meselesiz vakit içinderda yapmaya itina gösterin.
Ergenlerin bağımsız hareket etme doğrultusunda verdiği reaksiyonları saygısızlık ve başkaldırı olarak yorumlamayın. Bunları yaşadığı değişimin bir modülü olarak değerlendirin.
Ergenlerin kıyafet, yemek, cümbüş üzere seçimlerine hürmet duyun. Kendi bakış açınıza uymuyor diye yargılamayın, eleştirmeyin. Bu; ergenin beni anlamıyorlar kanısıyla sizden uzaklaşmasına niye olacaktır. Bunun yerine onu rencide etmeden niçinlerini açıklayın.
Ergenin söylemiş oldukleri, her vakit söylemek istediklerini anlatmayabilir. Olaylara farklı duygusal reaksiyonlar verebilir. bu biçimde durumlarda verdiği bildirinin altında yatan duyguyu anlamaya çalışın.
Ergenle irtibatın yalnızca yetişkinden ergene gerçek; yani tek taraflı olması durumunda ergenin kendi kişiliğini ortaya koyabilmesi için tek yolun otoriteye başkaldırmak olacağını unutmayın.
bu vakitte, ergene en epeyce yardımcı olacak bireylerin anne-babalar olduğunu göz gerisi etmeyin.
Tüm olumlu yaklaşım ve tavırlara karşın, ergenle anne-baba içinde çözümsüzlük boyutunda önemli gerginlikler yaşanıyorsa, uzman yardımına başvurmayı ihmal etmeyin.
Ne Vakit Yardım Almalıyız
Yanlış arkadaş kümelerini seçme, okul muvaffakiyetinde giderek düşme, okuldan kaçma, içe kapanma, öfke nöbetleri, ebeveynle, okulla ve toplumla önemli çatışmalar, unsur kullanması, internet bağımlılığı, çok güvensizlik, toplumsal ortamlara girememe, mutsuzluk, dikkat eksikliği, hiç bir şeyden zevk almama, imtihan korkusu, takıntılı niyetler üzere şikayetler var ise ve çocuğumuzla irtibat kurmakta zorlanıyorsak vakit kaybetmeden Çocuk Ergen Psikiyatristinden yardım alınması gereklidir. Sıkıntıları görmezden gelmek sıkıntıların daha da büyümesine yol açar. Çocuklarımızın ergenlik periyodunu sağlıklı geçirmesi memnun yetişkinler olması dileğiyle.