Geleceğin ‘besin kaynağı’ böcekler olacak! Birinci sefer onay verildi
Gülşah Karaman / Milliyet.com.tr – Dünyada iklim krizinin günden güne derinleştiği ve acil tahlillerin gerekli olduğu bu süreçle karşı karşıyayız. İnsanlık, besin güvenliği-egemenliği ile iklim krizine tahlil bulma içinde sıkışmış durumda. Uzmanlar ise iklim krizi sebebiyle dünya ana besin sistemlerinde oluşan daralma ve kıtlıkla uğraş etmenin yanında, sürdürülebilirlik ismine tahlil yolları araştırmaya devam ediyor.
Dünyada nüfus ve refah artışının bir kararı olarak et talebinin 2050 senelerında yüzde 75 oranında artması beklendiğini söyleyen Beslenme ve Diyetetik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, iklim kriziyle gayret için et tüketimi hakkında toplumu bilinçlendirecek açıklamalarda bulundu.
KIRMIZI ET 2 KAT DAHA FAZLA ZİYAN VERİYOR
Dünya çapında et üretiminin, bitki bazlı besin üretiminden iki kat daha fazla kirliliğe niye olduğunu söyleyen Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, global besin üretiminin, insan faaliyetleri tarafınca yayılan tüm gezegeni ısıtan gazların üçte birinden sorumlu olduğunu vurguladı. Besin üretim sisteminin yılda 17,3 milyar metrik ton sera gazı salınımına niye olduğunu aktaran Nihal Büyükuslu, gaz salınımının tüm global emisyonların yüzde 35’ini oluşturduğunu tabir etti.
ET VE BİTKİSEL ÜRETİM ORTASINDAKİ EMİSYON FARKI ÇOK BÜYÜK
1 kilo buğday üretiminde 2,5 kg, 1 kilo sığır eti üretiminde 70 kg emisyon açığa çıkıyor. Besin olarak kullanılan geviş getiren hayvanların yalnızca yetiştirilmesi değil, çiftlik hayvanı yemi üretimi de besin emisyonlarında faal bir faktör yaratıyor. Besin üretiminden kaynaklanan global sera gazı salınımının yüzde 57’si hayvansal besin üretiminden (hayvan yemi dahil), yüzde 29’u bitkisel bazlı besinlerden ve yüzde 14’ü başka kullanımlardan kaynaklanıyor.
Doç. Dr. Nihal Büyükuslu toplam emisyonların değerli kısmının tarım toprağı idaresi (%38) ve arazi kullanmasından (%29) geldiğini söylemiş oldu. Lakin buna en büyük katkı sağlayanların sığır eti (%25) ve pirinç (%12) olduğunu; bölge olarak en çok sera gazı salınımının Güneydoğu Asya ve Güney Amerika tarafınca gerçekleştirildiğini belirterek, “Besin yetiştirilmesinden kaynaklanan emisyonların neredeyse dörtte birini tek başına sığır eti oluşturuyor” dedi.
KIRMIZI ET YERİNE TAVUK VE BALIK ÖNERİLİYOR
Et üretimi çevresel değişiklikler, sera gazı emisyonları, hayvan refahı ve toprak suyu kullanmasında kritik bir faktör olarak kabul ediliyor. Hayvansal besin kaynakları, karbon ve su ayak izleri yüksek olan üretimler olarak nitelendiriliyor. Mahsul yetiştirme sistemi ile karşılaştırıldığında, hayvancılık ve bilhassa geviş getiren hayvan yetiştiriciliğinin hava kirliliği üzerinde daha fazla tesire sahip olduğunu açıklayan Doç. Dr. Büyükuslu, bu niçinle kırmızı et ve süt mamüllerinin tavuk, balık, yumurta ve zerzevat bazlı bir diyetle değiştirilmesini öneriyor.
1 KİLO HAYVANSAL PROTEİN İÇİN 16 KİLO BİTKİSEL PROTEİN GEREKLİ
Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, hayvansal protein üretmek için kullanılan bitkisel besin hususlarının oranını vurguladı. Büyükuslu, “Bir sığırın ağırlığını bir kilogram artırmak için ortalama olarak 11 kg bitkisel besin hususu gerekli. Bölümden çıkan atıklar da hesaba katıldığında, 1 kg et elde etmek için 15 kg hayvan yemine muhtaçlık var. Hesabı bitkisel besin hususlarının yükünden fazla proteinler açısından yaparsak, 1 kg hayvansal protein üretmek için 16 kg bitkisel protein olması lazım” dedi.
SERA GAZLARININ TEK KAYNAĞI BESİN ÜRETİMİ DEĞİL
Sera gazları insan, bitki ve hayvanların oluşturduğu ekosistemin atmosfer sıcaklığını korumak için değerli rol oynuyor. Lakin sera gazlarının tek kaynağının besin üretiminin olmadığını belirten Büyükuslu, “Sera gazlarındaki artışın %49’u güç kullanması, %24’ü endüstriyel üretim, %14’ü ormansızlaşma ve %13’ü ziraî faaliyetlerden kaynaklanıyor. Sonuçta atmosferde CO2, CH4, N20, CFC üzere sera gazları birikerek iklim değişikliğine yol açıyor” diye belirtti.
HİNDİSTAN DÜNYADA en çok BÜYÜKBAŞ HAYVANA SAHİP
Günümüzde et tüketimi niçiniyle hayvansal besin emisyonlarında en büyük hissenin Güney Amerika’ya, akabinde Güney ve Güneydoğu Asya’ya ve akabinde Çin’e ilişkin olduğunu söyleyen Nihal Büyükuslu, “Dini niçinlerden dolayı sığır eti tüketimi düşük olmakla birlikte dünyada en çok büyükbaş hayvan varlığına sahip ülke 371 milyon 700 bin baş ile Hindistan’dır. Hindistan’ı sırasıyla Brezilya, Çin ve ABD takip ediyor. Dünya nüfusu artışına paralel olarak bölümlük hayvan sayısı da artış gösteriyor” diye konuştu.
‘HAYVANSAL KAYNAKLARI AZALTIP BİTKİSEL BESLENMEYE YÖNELMELİYİZ’
Nihal Büyükuslu, sonuç olarak başta sığır olmak üzere geviş getiren büyükbaş ve küçükbaş hayvanların tüketilmesinin, karbon emisyonu ve tatlı su kaynaklarının ağır kullanılması açısından etrafa değerli bir yük oluşturduğunu söylemiş oldu. Büyükuslu, “Günlük diyetimizde hayvansal kaynakların azaltılması ve yerine bitkisel kaynakların tüketilmesi, etraf üzerinde olumlu tesir oluşturacaktır. Global karbon emisyonunu bir duvar olarak düşünürsek her bir tuğlanın uzaklaştırılması duvarın yıkılmasına katkı sunar. özetlemek gerekirse et tüketiminin sonlandırılması tabiata olumlu yansıyacaktır” tabirlerini kullandı.
Büyükuslu, “Özellikle kırmızı et tüketimini azaltmak ve diyeti daha az karbon emisyonu üreten beyaz et ve daha epeyce bitkisel protein kaynaklarına yöneltmek, doğayı muhafaza açısından kıymetli adımlar olacaktır” tavsiyesinde bulundu.
ET LEZZETİNİ VE DOKUSUNU VEREN KAYNAKLAR ÜRETİLECEK
Beslenme modellerinin gelecekte nasıl şekilleneceğine dair biroldukça yaklaşım var ve yeni alternatif besin kaynaklarının elde edilmesi konusunda çalışmalar süratle devam ediyor. “Doğal kaynaklardan sağlanan protein kaynakları yetersiz” diyen Nihal Büyükuslu, hayvansal protein eksikliğini gidermek için laboratuvarda üretilen et haricinde alternatif kaynak olarak bitkiler, böcekler ve mikroalglerden yararlanılacağını söylüyor. Bu manada laboratuvarda geliştirilen et mamüllerinin insan besin zincirine katılmasıyla çiftlik hayvan sayılarının azalması mümkün olabilecek.
BİTKİ BAZLI ET GERÇEK BİR ET LEZZETİNE DÖNÜŞECEK
Bitki bazlı et, laboratuvar bazlı etten farklı. Rastgele bir hayvansal eser kullanmak zorunda kalmadan gerçek sosis, sığır eti ve başka etlerin lezzetini, dokusunu vereceğini söyleyen Büyükuslu, “Örneğin, soya proteini, buğday glüteni ve fasulye unu, fındık üzere çeşitli protein tipleri, et ile misal tat ve doku üreten kusursuz et alternatifi kaynakları olarak kabul edilir” dedi.
BÖCEKLER BESİN OLARAK KULLANILACAK
Yemek kurdu-protein çubukları, böcek burgerleri ve böcek unundan yapılmış eserlere ne kadar hazırız? “Menülerimize böcek eklemek, dünyanın besin tedarik problemlerinin üstesinden gelmeye yardımcı olabilir” diyen Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, “Ülkemizde bu cins beslenme kabul edilebilir üzere görünmese de 130’dan fazla ülkede ve kestirimi 2 milyar insan için böcekler, kurtçuklar ve cırcır böcekleri günlük beslenmenin klasik bir modülü. Böcekler, epeyce sayıda protein, bedelli vitaminler ve mineraller sağlar. AB’de Mayıs 2021 prestijiyle sarı yemek kurtlarının (tenebrio molitor) insan tüketimi için kullanılmasına birinci sefer onay verildi. Öteki böceklerin kullanması da sırada” ayrıntılarını paylaştı.
LABORATUVARDA ÜRETİLEN ET ESERLERİ ÇİFTLİK HAYVANI SAYISINI AZALTACAK
Gelecekte, laboratuvarda üretilecek et mamüllerinin, çiftçilikle alakalı çevresel tesirleri ve hayvan refahı meselelerini azaltmak için kâfi olup olmayacağı uzmanlar tarafınca tartışılıyor. Hayvansal besin kaynaklarının sürdürülebilir sistemlere dönüştürülmesinin, iklim değişikliğinin tesirlerini azaltmaya kıymetli ölçüde katkı sağlayacağını belirten Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, “Laboratuvarda geliştirilen et mamüllerinin insan besin zincirine katılmasıyla çiftlik hayvan sayılarının azalması mümkün olabilecek. Bu tahlil, hayvan refahı sıkıntılarını azalttığı üzere hayvan yetiştiriciliğinin ortaya çıkardığı çevresel tesirleri de ortadan kaldırabilecek” formunda konuştu.
TEDBİR ALMAZSAK GELECEKTE BESİN GÜVENLİĞİ ÖNEMLİ MESELELERLE KARŞILAŞACAK
Beslenmede seçilen besinler şahsi tercihe bağlı ve bu tercihlerin zorla değiştirilmesi mümkün değil. Lakin beşerler iklim değişikliği konusunda gereğince sorumluluk sahibi ise, beslenme alışkanlıklarını değiştirmeyi önemli olarak düşünmeliler. Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, sürdürülebilir besin ve beslenme siyasetlerinin oluşturulması ve uygulanması bahislerinde gerekli adımların atılması gerektiğini savundu. Büyükuslu, “Aksi takdirde gelecekte besin güvenliği önemli sıkıntılarla karşı karşıya kalacak ve çocuklarımızın, torunlarımızın üzerine önemli bir yük binecek. Kırmızı et üretimine ve tüketimine yönelik yüksek talep, etraf, toprak suyu, kirlilik, sera gazı emisyonu ve biyolojik çeşitliliği tehdit etme potansiyeline sahip. Kişisel sorumluluk çerçevesinde yeme alışkanlıklarımızı gözden geçirmeliyiz. Diyet değişimlerine uygun tarım uygulamaları bir daha revize edilmeli ve bu bahis daima olarak gündemde tutulmalı” vurgusunu yaptı.
‘BESLENME BİÇİMİ ETRAFA OLAN TESİRLERİYLE BİRLİKTE HESAPLANMALI’
Besinlerin üretimleri sırasında karbon emisyonu artışına ve etrafta yarattıkları aksiliklere bakılarak günlük diyetlerin bir daha modifiye edilmesi gerektiğini söyleyen uzmanımız, “Beslenme planları, insanların ihtiyaçları olan güç ve besinlerin ne kadar alındığının belirlenmesi haricinde etrafa olan tesirleri de (karbon ve su ayak izi) dikkate alınarak belirlenmeli. Et, peynir, süt üzere hayvansal kaynakların yerine bitkisel kaynaklar diyetlerimizde artırılmalı” formunda söz etti.
PLASTİK KİRLİLİĞİ TÜM CANLILARI ETKİLİYOR! TAVUKTA, SIĞIRDA,TUZDA…
Tek kullanımlık plastik mamüllerin süratle artan üretimi, dünyanın bunlarla başa çıkma kabiliyetini aştığından, plastik kirliliği en acil etraf meselelerinden biri haline geldi. ötürüsıyla bu kirlilik çiftlik hayvanları dahil dünyadaki tüm canlıları etkiliyor. Mikroplastik olarak tanımlanan olan 5 milimetreden küçük plastik modülleri okyanuslardan eriyen buzul kütlelerine, topraktan havaya tüm gezegene yayılmış durumda. Büyükuslu, “Besinlerde yapılan tahliller kararı deniz mamüllerinde, tavukta, sığırda, suda, tuzda mikroplastik bulunmuş ve dahası bitki köklerinden bitki yapısına girebildiği bile tespit edilmiştir. Unutulmamalıdır ki çiftlik hayvanlarının besinleri kıymetli derecede bitkisel kaynaklardır. Bu durumda mikroplastiklerin su ve hava haricinde besin yoluyla hayvanlara geçmesi de kelam konusu” açıklamasında bulundu.
DÜNYA GENELİNDE 1,5 MİLYAR İNEK KİRLETİCİ GAZ YAYIYOR
Son varsayımlara göre, besin için yetiştirilen ve kesilen hayvanlar global iklim değişikliğini hızlandıran atmosferik metanın üçte birine tekabül ediyor. Bunun inek üzere geviş getiren hayvanların yemlerini sindirirken üretilen metan gazı olduğunu belirten Büyükuslu, “Dünya genelindeki 1,5 milyar inek ve milyarlarca küçükbaş hayvanın metan dahil onlarca kirletici gaz yaydığı biliniyor” diye konuştu.
EN BÜYÜK SORUN YALNIZCA BU DEĞİL!
Türkiye İstatistik Kurumu, 2020 yılına ait hayvansal üretim istatistiklerine bakılırsa büyükbaş hayvan sayısı 18 milyon 158 bin, küçükbaş sayısı 54 milyon 113 bin. Dana eti tüketiminin 2020 yılı için 59,5 bin ton olduğunu söyleyen Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, “Tüketilen 1 kg et başına üretilen karbondioksit ölçüsü sığır için 27,0 iken koyun için 39,2‘dir. İneklerin niye olduğu sera gazı salınımı sorundur fakat başka salınım yapan faktörler dikkate alındığında en büyük sorun olarak söz edilmesi hakikat değil” dedi.
TÜRKİYE HER YIL 500 MİLYON TON SERA GAZI ÜRETİYOR
Türkiye’de sera gazı salınımı kişi başına yaklaşık 6 ton. Türkiye, her yıl atmosfere 500 milyon ton sera gazı salıyor. Bu oranla Türkiye, dünyanın yıllık salınımının yaklaşık olarak yüzde 1’ine yol açıyor. 2019 yılı için sera gazı salınımının yaklaşık üçte biri kömür, %72’si güç, %11’i sanayi, %13 tarımdan kaynaklanmış. Büyükuslu, “Sera gazı salınımı açısından öncelikli tahlil fosil yakıtların azaltılması olmalı” ayrıntısını paylaştı.
HAYVANSAL PROTEİNLER ETRAF ÜZERİNDE OLUMLU BİR TESİR YARATIYOR FAKAT…
Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, hayvansal besin kaynaklarının tüketiminin azaltılmasının etraf üzerinde müspet bir tesir yaratacağını belirtse de, insan sıhhati açısından hayvansal proteinlerin bitkisel proteinlerden daha kaliteli olduğu vurgusunu yaptı.
Büyükuslu, “Türkiye Beslenme Rehberi’nde günlük diyette gücün %10-20’sinin proteinlerden gelmesi önerilir. Hayvansal besinlerdeki elzem amino asitlerin sindirilebilirliği daha yüksektir. Ülkemiz diyetinde toplam protein alımının %58’ i ise bitkisel besinlerden sağlanmaktadır. TBSA 2010 çalışmasında son bir ayda kırmızı eti her gün yahut gün çok tüketenlerin sıklığı %6,4 olup fazlaca düşüktür. Yetişkinlerin %56,9’unun kırmızı eti ayda 1-2 sefer yahut hiç tüketmediği saptanmıştır” diye konuştu.
Besine erişimin ve besinin adil dağılımının, toplum sıhhati açısından kıymetli olduğunu vurgulayan Büyükuslu, “Etraf açısından hayvan sayılarını azaltma istikametindeki siyasetler uygulandığında var olan hayvansal besin kaynaklarının tüm popülasyona ulaştırılması ve sıhhat açısından kâfi ölçüde kullanılması için yönetimsel irade de gösterilmeli” dedi.
Gülşah Karaman / Milliyet.com.tr – Dünyada iklim krizinin günden güne derinleştiği ve acil tahlillerin gerekli olduğu bu süreçle karşı karşıyayız. İnsanlık, besin güvenliği-egemenliği ile iklim krizine tahlil bulma içinde sıkışmış durumda. Uzmanlar ise iklim krizi sebebiyle dünya ana besin sistemlerinde oluşan daralma ve kıtlıkla uğraş etmenin yanında, sürdürülebilirlik ismine tahlil yolları araştırmaya devam ediyor.
Dünyada nüfus ve refah artışının bir kararı olarak et talebinin 2050 senelerında yüzde 75 oranında artması beklendiğini söyleyen Beslenme ve Diyetetik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, iklim kriziyle gayret için et tüketimi hakkında toplumu bilinçlendirecek açıklamalarda bulundu.
KIRMIZI ET 2 KAT DAHA FAZLA ZİYAN VERİYOR
Dünya çapında et üretiminin, bitki bazlı besin üretiminden iki kat daha fazla kirliliğe niye olduğunu söyleyen Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, global besin üretiminin, insan faaliyetleri tarafınca yayılan tüm gezegeni ısıtan gazların üçte birinden sorumlu olduğunu vurguladı. Besin üretim sisteminin yılda 17,3 milyar metrik ton sera gazı salınımına niye olduğunu aktaran Nihal Büyükuslu, gaz salınımının tüm global emisyonların yüzde 35’ini oluşturduğunu tabir etti.
ET VE BİTKİSEL ÜRETİM ORTASINDAKİ EMİSYON FARKI ÇOK BÜYÜK
1 kilo buğday üretiminde 2,5 kg, 1 kilo sığır eti üretiminde 70 kg emisyon açığa çıkıyor. Besin olarak kullanılan geviş getiren hayvanların yalnızca yetiştirilmesi değil, çiftlik hayvanı yemi üretimi de besin emisyonlarında faal bir faktör yaratıyor. Besin üretiminden kaynaklanan global sera gazı salınımının yüzde 57’si hayvansal besin üretiminden (hayvan yemi dahil), yüzde 29’u bitkisel bazlı besinlerden ve yüzde 14’ü başka kullanımlardan kaynaklanıyor.
Doç. Dr. Nihal Büyükuslu toplam emisyonların değerli kısmının tarım toprağı idaresi (%38) ve arazi kullanmasından (%29) geldiğini söylemiş oldu. Lakin buna en büyük katkı sağlayanların sığır eti (%25) ve pirinç (%12) olduğunu; bölge olarak en çok sera gazı salınımının Güneydoğu Asya ve Güney Amerika tarafınca gerçekleştirildiğini belirterek, “Besin yetiştirilmesinden kaynaklanan emisyonların neredeyse dörtte birini tek başına sığır eti oluşturuyor” dedi.
KIRMIZI ET YERİNE TAVUK VE BALIK ÖNERİLİYOR
Et üretimi çevresel değişiklikler, sera gazı emisyonları, hayvan refahı ve toprak suyu kullanmasında kritik bir faktör olarak kabul ediliyor. Hayvansal besin kaynakları, karbon ve su ayak izleri yüksek olan üretimler olarak nitelendiriliyor. Mahsul yetiştirme sistemi ile karşılaştırıldığında, hayvancılık ve bilhassa geviş getiren hayvan yetiştiriciliğinin hava kirliliği üzerinde daha fazla tesire sahip olduğunu açıklayan Doç. Dr. Büyükuslu, bu niçinle kırmızı et ve süt mamüllerinin tavuk, balık, yumurta ve zerzevat bazlı bir diyetle değiştirilmesini öneriyor.
1 KİLO HAYVANSAL PROTEİN İÇİN 16 KİLO BİTKİSEL PROTEİN GEREKLİ
Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, hayvansal protein üretmek için kullanılan bitkisel besin hususlarının oranını vurguladı. Büyükuslu, “Bir sığırın ağırlığını bir kilogram artırmak için ortalama olarak 11 kg bitkisel besin hususu gerekli. Bölümden çıkan atıklar da hesaba katıldığında, 1 kg et elde etmek için 15 kg hayvan yemine muhtaçlık var. Hesabı bitkisel besin hususlarının yükünden fazla proteinler açısından yaparsak, 1 kg hayvansal protein üretmek için 16 kg bitkisel protein olması lazım” dedi.
SERA GAZLARININ TEK KAYNAĞI BESİN ÜRETİMİ DEĞİL
Sera gazları insan, bitki ve hayvanların oluşturduğu ekosistemin atmosfer sıcaklığını korumak için değerli rol oynuyor. Lakin sera gazlarının tek kaynağının besin üretiminin olmadığını belirten Büyükuslu, “Sera gazlarındaki artışın %49’u güç kullanması, %24’ü endüstriyel üretim, %14’ü ormansızlaşma ve %13’ü ziraî faaliyetlerden kaynaklanıyor. Sonuçta atmosferde CO2, CH4, N20, CFC üzere sera gazları birikerek iklim değişikliğine yol açıyor” diye belirtti.
HİNDİSTAN DÜNYADA en çok BÜYÜKBAŞ HAYVANA SAHİP
Günümüzde et tüketimi niçiniyle hayvansal besin emisyonlarında en büyük hissenin Güney Amerika’ya, akabinde Güney ve Güneydoğu Asya’ya ve akabinde Çin’e ilişkin olduğunu söyleyen Nihal Büyükuslu, “Dini niçinlerden dolayı sığır eti tüketimi düşük olmakla birlikte dünyada en çok büyükbaş hayvan varlığına sahip ülke 371 milyon 700 bin baş ile Hindistan’dır. Hindistan’ı sırasıyla Brezilya, Çin ve ABD takip ediyor. Dünya nüfusu artışına paralel olarak bölümlük hayvan sayısı da artış gösteriyor” diye konuştu.
‘HAYVANSAL KAYNAKLARI AZALTIP BİTKİSEL BESLENMEYE YÖNELMELİYİZ’
Nihal Büyükuslu, sonuç olarak başta sığır olmak üzere geviş getiren büyükbaş ve küçükbaş hayvanların tüketilmesinin, karbon emisyonu ve tatlı su kaynaklarının ağır kullanılması açısından etrafa değerli bir yük oluşturduğunu söylemiş oldu. Büyükuslu, “Günlük diyetimizde hayvansal kaynakların azaltılması ve yerine bitkisel kaynakların tüketilmesi, etraf üzerinde olumlu tesir oluşturacaktır. Global karbon emisyonunu bir duvar olarak düşünürsek her bir tuğlanın uzaklaştırılması duvarın yıkılmasına katkı sunar. özetlemek gerekirse et tüketiminin sonlandırılması tabiata olumlu yansıyacaktır” tabirlerini kullandı.
Büyükuslu, “Özellikle kırmızı et tüketimini azaltmak ve diyeti daha az karbon emisyonu üreten beyaz et ve daha epeyce bitkisel protein kaynaklarına yöneltmek, doğayı muhafaza açısından kıymetli adımlar olacaktır” tavsiyesinde bulundu.
ET LEZZETİNİ VE DOKUSUNU VEREN KAYNAKLAR ÜRETİLECEK
Beslenme modellerinin gelecekte nasıl şekilleneceğine dair biroldukça yaklaşım var ve yeni alternatif besin kaynaklarının elde edilmesi konusunda çalışmalar süratle devam ediyor. “Doğal kaynaklardan sağlanan protein kaynakları yetersiz” diyen Nihal Büyükuslu, hayvansal protein eksikliğini gidermek için laboratuvarda üretilen et haricinde alternatif kaynak olarak bitkiler, böcekler ve mikroalglerden yararlanılacağını söylüyor. Bu manada laboratuvarda geliştirilen et mamüllerinin insan besin zincirine katılmasıyla çiftlik hayvan sayılarının azalması mümkün olabilecek.
BİTKİ BAZLI ET GERÇEK BİR ET LEZZETİNE DÖNÜŞECEK
Bitki bazlı et, laboratuvar bazlı etten farklı. Rastgele bir hayvansal eser kullanmak zorunda kalmadan gerçek sosis, sığır eti ve başka etlerin lezzetini, dokusunu vereceğini söyleyen Büyükuslu, “Örneğin, soya proteini, buğday glüteni ve fasulye unu, fındık üzere çeşitli protein tipleri, et ile misal tat ve doku üreten kusursuz et alternatifi kaynakları olarak kabul edilir” dedi.
BÖCEKLER BESİN OLARAK KULLANILACAK
Yemek kurdu-protein çubukları, böcek burgerleri ve böcek unundan yapılmış eserlere ne kadar hazırız? “Menülerimize böcek eklemek, dünyanın besin tedarik problemlerinin üstesinden gelmeye yardımcı olabilir” diyen Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, “Ülkemizde bu cins beslenme kabul edilebilir üzere görünmese de 130’dan fazla ülkede ve kestirimi 2 milyar insan için böcekler, kurtçuklar ve cırcır böcekleri günlük beslenmenin klasik bir modülü. Böcekler, epeyce sayıda protein, bedelli vitaminler ve mineraller sağlar. AB’de Mayıs 2021 prestijiyle sarı yemek kurtlarının (tenebrio molitor) insan tüketimi için kullanılmasına birinci sefer onay verildi. Öteki böceklerin kullanması da sırada” ayrıntılarını paylaştı.
LABORATUVARDA ÜRETİLEN ET ESERLERİ ÇİFTLİK HAYVANI SAYISINI AZALTACAK
Gelecekte, laboratuvarda üretilecek et mamüllerinin, çiftçilikle alakalı çevresel tesirleri ve hayvan refahı meselelerini azaltmak için kâfi olup olmayacağı uzmanlar tarafınca tartışılıyor. Hayvansal besin kaynaklarının sürdürülebilir sistemlere dönüştürülmesinin, iklim değişikliğinin tesirlerini azaltmaya kıymetli ölçüde katkı sağlayacağını belirten Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, “Laboratuvarda geliştirilen et mamüllerinin insan besin zincirine katılmasıyla çiftlik hayvan sayılarının azalması mümkün olabilecek. Bu tahlil, hayvan refahı sıkıntılarını azalttığı üzere hayvan yetiştiriciliğinin ortaya çıkardığı çevresel tesirleri de ortadan kaldırabilecek” formunda konuştu.
TEDBİR ALMAZSAK GELECEKTE BESİN GÜVENLİĞİ ÖNEMLİ MESELELERLE KARŞILAŞACAK
Beslenmede seçilen besinler şahsi tercihe bağlı ve bu tercihlerin zorla değiştirilmesi mümkün değil. Lakin beşerler iklim değişikliği konusunda gereğince sorumluluk sahibi ise, beslenme alışkanlıklarını değiştirmeyi önemli olarak düşünmeliler. Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, sürdürülebilir besin ve beslenme siyasetlerinin oluşturulması ve uygulanması bahislerinde gerekli adımların atılması gerektiğini savundu. Büyükuslu, “Aksi takdirde gelecekte besin güvenliği önemli sıkıntılarla karşı karşıya kalacak ve çocuklarımızın, torunlarımızın üzerine önemli bir yük binecek. Kırmızı et üretimine ve tüketimine yönelik yüksek talep, etraf, toprak suyu, kirlilik, sera gazı emisyonu ve biyolojik çeşitliliği tehdit etme potansiyeline sahip. Kişisel sorumluluk çerçevesinde yeme alışkanlıklarımızı gözden geçirmeliyiz. Diyet değişimlerine uygun tarım uygulamaları bir daha revize edilmeli ve bu bahis daima olarak gündemde tutulmalı” vurgusunu yaptı.
‘BESLENME BİÇİMİ ETRAFA OLAN TESİRLERİYLE BİRLİKTE HESAPLANMALI’
Besinlerin üretimleri sırasında karbon emisyonu artışına ve etrafta yarattıkları aksiliklere bakılarak günlük diyetlerin bir daha modifiye edilmesi gerektiğini söyleyen uzmanımız, “Beslenme planları, insanların ihtiyaçları olan güç ve besinlerin ne kadar alındığının belirlenmesi haricinde etrafa olan tesirleri de (karbon ve su ayak izi) dikkate alınarak belirlenmeli. Et, peynir, süt üzere hayvansal kaynakların yerine bitkisel kaynaklar diyetlerimizde artırılmalı” formunda söz etti.
PLASTİK KİRLİLİĞİ TÜM CANLILARI ETKİLİYOR! TAVUKTA, SIĞIRDA,TUZDA…
Tek kullanımlık plastik mamüllerin süratle artan üretimi, dünyanın bunlarla başa çıkma kabiliyetini aştığından, plastik kirliliği en acil etraf meselelerinden biri haline geldi. ötürüsıyla bu kirlilik çiftlik hayvanları dahil dünyadaki tüm canlıları etkiliyor. Mikroplastik olarak tanımlanan olan 5 milimetreden küçük plastik modülleri okyanuslardan eriyen buzul kütlelerine, topraktan havaya tüm gezegene yayılmış durumda. Büyükuslu, “Besinlerde yapılan tahliller kararı deniz mamüllerinde, tavukta, sığırda, suda, tuzda mikroplastik bulunmuş ve dahası bitki köklerinden bitki yapısına girebildiği bile tespit edilmiştir. Unutulmamalıdır ki çiftlik hayvanlarının besinleri kıymetli derecede bitkisel kaynaklardır. Bu durumda mikroplastiklerin su ve hava haricinde besin yoluyla hayvanlara geçmesi de kelam konusu” açıklamasında bulundu.
DÜNYA GENELİNDE 1,5 MİLYAR İNEK KİRLETİCİ GAZ YAYIYOR
Son varsayımlara göre, besin için yetiştirilen ve kesilen hayvanlar global iklim değişikliğini hızlandıran atmosferik metanın üçte birine tekabül ediyor. Bunun inek üzere geviş getiren hayvanların yemlerini sindirirken üretilen metan gazı olduğunu belirten Büyükuslu, “Dünya genelindeki 1,5 milyar inek ve milyarlarca küçükbaş hayvanın metan dahil onlarca kirletici gaz yaydığı biliniyor” diye konuştu.
EN BÜYÜK SORUN YALNIZCA BU DEĞİL!
Türkiye İstatistik Kurumu, 2020 yılına ait hayvansal üretim istatistiklerine bakılırsa büyükbaş hayvan sayısı 18 milyon 158 bin, küçükbaş sayısı 54 milyon 113 bin. Dana eti tüketiminin 2020 yılı için 59,5 bin ton olduğunu söyleyen Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, “Tüketilen 1 kg et başına üretilen karbondioksit ölçüsü sığır için 27,0 iken koyun için 39,2‘dir. İneklerin niye olduğu sera gazı salınımı sorundur fakat başka salınım yapan faktörler dikkate alındığında en büyük sorun olarak söz edilmesi hakikat değil” dedi.
TÜRKİYE HER YIL 500 MİLYON TON SERA GAZI ÜRETİYOR
Türkiye’de sera gazı salınımı kişi başına yaklaşık 6 ton. Türkiye, her yıl atmosfere 500 milyon ton sera gazı salıyor. Bu oranla Türkiye, dünyanın yıllık salınımının yaklaşık olarak yüzde 1’ine yol açıyor. 2019 yılı için sera gazı salınımının yaklaşık üçte biri kömür, %72’si güç, %11’i sanayi, %13 tarımdan kaynaklanmış. Büyükuslu, “Sera gazı salınımı açısından öncelikli tahlil fosil yakıtların azaltılması olmalı” ayrıntısını paylaştı.
HAYVANSAL PROTEİNLER ETRAF ÜZERİNDE OLUMLU BİR TESİR YARATIYOR FAKAT…
Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, hayvansal besin kaynaklarının tüketiminin azaltılmasının etraf üzerinde müspet bir tesir yaratacağını belirtse de, insan sıhhati açısından hayvansal proteinlerin bitkisel proteinlerden daha kaliteli olduğu vurgusunu yaptı.
Büyükuslu, “Türkiye Beslenme Rehberi’nde günlük diyette gücün %10-20’sinin proteinlerden gelmesi önerilir. Hayvansal besinlerdeki elzem amino asitlerin sindirilebilirliği daha yüksektir. Ülkemiz diyetinde toplam protein alımının %58’ i ise bitkisel besinlerden sağlanmaktadır. TBSA 2010 çalışmasında son bir ayda kırmızı eti her gün yahut gün çok tüketenlerin sıklığı %6,4 olup fazlaca düşüktür. Yetişkinlerin %56,9’unun kırmızı eti ayda 1-2 sefer yahut hiç tüketmediği saptanmıştır” diye konuştu.
Besine erişimin ve besinin adil dağılımının, toplum sıhhati açısından kıymetli olduğunu vurgulayan Büyükuslu, “Etraf açısından hayvan sayılarını azaltma istikametindeki siyasetler uygulandığında var olan hayvansal besin kaynaklarının tüm popülasyona ulaştırılması ve sıhhat açısından kâfi ölçüde kullanılması için yönetimsel irade de gösterilmeli” dedi.