Gerçekleşirse büsbütün değişecek! Artı 50 yıl daha…
Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Kayıtlara geçmiş en uzun yaşayan kişi 122 yaşında hayatını kaybeden Fransız Jeanne Calment. Bilim insanları, Calment’in bir asrı aşan öyküsünü incelerken, azamî insan ömrünü belirlemeye çalıştılar ve bu çalışmalar kararında teorik olarak insanların 130 yaşına kadar yaşayabileceği kararına ulaştılar.
Özel kesim temsilcileri de bu hususa ağır ilgi gösteriyor. Dünyanın en varlıklı insanlarından birisi olan ve farklı alanlarda yürüttüğü çalışmalarla gündeme gelen ABD’li milyarder Jeff Bezos ile Rus internet teşebbüsçüsü Yuri Milner, yaşlanma tersi çalışmalar yürüten Altos Labs şirketinin çalışmalarını destekliyor. Altos Labs, çalışmalarını yaklaşık 3 milyar dolarlık bir bütçe çerçevesinde gerçekleştirecek. Biroldukca insanın isteği olan daha uzun ömür bu çalışmalar kararında mümkün hale gelebilir.
“Hücresel Gençleştirme Programı” adını alan ve Altos Labs tarafınca yürütülen bu projede hem akademiden birebir vakitte alandan biroldukca bilim insanı misyon alacak. Birinci etapta San Francisco ve İngiltere’de çalışmalarını yürütecek şirket, beraberinde Japonya ile de çeşitli konularda iş birliği yapmayı hedefliyor.
Pekala Türk bilim insanları bu hususta neler söylüyor? Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Korkut Ulucan, insan ömrünün uzatılmasının mümkün olduğunu belirtirken, Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı Öğr. Üyesi Prof. Dr. Dilek Çelik ise yapılan çalışmalarda kullanılan ve “bir daha programlama” olarak bilinen metodun son senelerda en beğenilen sistemlerden biri olduğunu söylemiş oldu. İstanbul Üniversitesi Biyoloji Kısmı Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Mahmut Çalışkan ise insan ömrünün uzamasının tüm gezegeni ilgilendirdiğini vurgulayıp hayat istikrarında bozulma ihtimâli olduğunu tabir etti.
‘İNSAN ÖMRÜNÜN UZAMASI MÜMKÜN’
Daha uzun yaşayan beşerler biroldukça müellifin yıllardır hayallerini süsledi ve bir epeyce yapıta husus oldu. Bilim dünyasında yaşanan gelişmeler ise bu hayali, gündemin tartışılan mevzularından biri haline getirdi. Prof. Dr. Korkut Ulucan, insan ömrünü daha uzun hale getirmenin teoride mümkün olduğunu fakat bilim insanlarının sahip olduğu datalarla bunun hudutlarını belirlemenin sıkıntı olduğunu söylemiş oldu. Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Hücrelerimiz esasen birinci oluştuğunda yaklaşık 130-135 yıllık bir ömür ile oluşurlar, biz bunları hesaplayabiliyoruz. Fakat hücrelerin ortasında bulunduğu kaideler, bizlerin epigenetik olarak isimlendirdiği çevresel faktörlerin genlerimiz üstündeki tesiriyle bu 130-135 yıllık süreçler azalıyor” dedi.
Prof. Dr. Ulucan’a göre, hücrelerimizin yapısına uygun hayat şekli, beslenme, davranışlar, meslekler üzere biroldukça etken ömür süremiz ile direkt alakalı. Bu yüzden genetik bilgiler bizlere epey kıymetli çıktılar sağlıyor. “Günümüzde bireylerin genetik yapılarına uygun beslenmeden tutun harekete, öğrenme modellerinden mesleklere hatta hastalıklara yatkınlığa kadar üzere biroldukca bilgiyi alabiliyoruz” diyen Prof. Dr. Korkut Ulucan şunları da ekledi: “Şayet bunlara uygun ömür biçimleri benimseyebilirsek ömrümüz de göreli olarak uzayacak. Uygun kurallarda insan ömrünü uzatmak için hayat şekli kıymetli.”
‘TOPLUM BİLİMCİLERE BÜYÜK İŞ DÜŞÜYOR’
İnsanlık 1900’lü yılların başından itibaren süratle çoğalmaya başladı. değişen teknolojinin gelişmesi ve sıhhat koşullarının güzelleştirilmesiyle bir arada bebek vefatları azaldı ve ortalama insan ömrü de uzadı. O denli ki geçtiğimiz günlerde ABD’de bir bir birinci yaşandı ve bir domuzdan beşere kalp nakli bile gerçekleşti. Bu durum sıhhat teknolojilerinde insanlığın nasıl bir noktaya geldiğinin en kıymetli delillerinden. Bugün dünya nüfusu yaklaşık 8 milyara yaklaştı. Bu nüfus gezegenimizin kaldırabileceğinin üstünde olduğu için önümüzdeki senelerda salgınların artması, kıtlık ve büyük göç hareketleri kaynaklı bölgesel istikrarsızlıklar bekleniyor.
Prof. Dr. Korkut Ulucan da insanlığın mevcut nüfusuyla gezegende yaşamakta zorluk çektiğini ve toplum bilimcilere bu bahis hakkında yapılacak planlamalarda kıymetli nazaranvler düştüğünün altını çizdi. Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Günümüzde doğal kaynaklar bakımından dünyanın kaldırabileceği insan sayısı yaklaşık olarak 3 milyar civarı olarak biliniyor, fakat şu anda bu sayının 3 katına yaklaşıyoruz. Bu kadar süratli artışın sebeplerinden biri de yalnızca doğum suratlarının artması değil, insanların ömür müddetlerinin uzaması. Bu işin toplum bilimciler tarafınca epey uygun planlanması büyük ehemmiyet taşıyor zira insan ömrünün uzaması birlikteinde büyük toplumsal sorunlar yaratabilir. İktisat, barınma, güvenlik bunların başında geliyor” şeklinde konuştu.
‘2050’Lİ YILLAR GEN TEDAVİSİNİN YILLARI OLACAK’
Sıhhat teknolojileri günümüzde geçmişten epeyce daha ileri bir düzeyde olsa da insanlık başta kanser olmak üzere hâlâ birfazlaca hastalığa yönelik kesin bir tedavi bulabilmiş değil. Hali hazırda tedavisi bulunmayan bu hastalıkların yanına yakın gelecekte yenilerinin eklenme riski de pek yüksek. Ayrıyeten nüfus arttıkça salgınların artma ihtimali de buna bağlı olarak artma eğilimi gösteriyor. 2019 yılından itibaren hayatımıza giren Kovid-19 pandemisi de bunlardan sadece biri.
Prof. Dr. Korkut Ulucan, genetik çalışmalar kararında çabucak hemen net bir tedavisi olmayan hastalıklar için olumlu gelişmelerin yakın gelecekte mümkün olduğunu lakin insanlığın yeni hastalıklarla karşı karşıya olduğunu da söylemiş oldu .Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Genetik çalışmalar kararı elde edilen bilgiler, bilhassa farmakoloji, tedavi ve hastalıkların biyolojik yaklaşımlarının belirlenmesinde bizlere fazlaca kıymetli datalar sundu ve sunmaya da devam ediyor. 2050’li yılların gen tedavilerin yılları olacağı varsayım ediliyor. Kanser, Alzheimer ve Parkinson üzere psikiyatrik ve nörolojik hastalıklar da dahil bir birçoklarının tedavilerinin olmasına fazlaca yaklaştık lakin karşımıza yeni çıkabilecek sıkıntılara dair çabucak hemen bir fikrimiz yok. Bunları vakit gösterecek” yorumunda bulundu.
‘YENİDEN PROGRAMLAMA’ EN BEĞENİLEN YÖNTEM’
Günümüzde hâlâ cevaplanması gereken bir hayli soru olsa da insanlık bilim ve teknoloji yardımıyla hiç olmadığı kadar kuvvetli durumda. Genetik alanında yapılan çalışmalar da insanlığı geçmişte kırıp geçiren hastalıkları yenmesinde büyük rol oynadı. Yapılan çalışmaların gelecekte bugün çabucak hemen tedavisi olmayan birfazlaca hastalığı ortadan kaldıracağı kestirim edilirken, bilim insanlarının bir kısmı ise yaşlanmayı bitmiş oldurmek ve insan ömrünü uzatmak için fazlacatan çalışmaya başladı bile.
Prof. Dr. Dilek Çelik, insan ömrünü uzatabilmek için hasarlı dokuların sistemli olarak değiştirilmesi gerektiğini belirtti. İstek Çelik, “Hücrelerin nasıl yaşlandığı ve bu sürecin nasıl bilakis çevrileceği konusunda hem direkt hem dolaylı olarak biroldukça çalışma yürütülüyor. Bu çalışmaların başında temel araştırmalar yaparak yaşlanmaya sebep olan faktörlerin belirlenmesi, daha sonrasında da bu düzenekleri geriye çevirmek için metotlar geliştirilmesi geliyor. Son senelerda en beğenilen metotlardan biri ‘bir daha programlama’ sayılabilir” ifadelerini kullandı.
‘DAHA FAZLA NÜFUS KARMAŞAYI ARTIRABİLİR’
Gelecekte geçen ve karamsar bir atmosfere sahip hayli sayıda sinema, sinema perdesine aktarıldı. İnsanlık dünyanın kapasitesine bakmadan çoğalmaya devam ettiği takdirde bu senaryoların gerçeğe dönüşmesi çok olası görünüyor.
Prof. Dr. Dilek Çelik de insan ömrünün uzatılmasına yönelik çalışmalar olumlu sonuç verirse bu durumun hem olumlu birebir vakitte olumsuz tarafları olacağını belirtti. Çelik, “Kolektif bilginin artmasını, ‘önemli’ şahısların daha uzun yaşayıp aileleriyle vakit geçirmesini ve insanların toplumsal hayata katkıda bulunmak için daha fazla vakti olmasını sağlar. Lakin öbür yandan çok nüfus artışı sıhhat, refah, barınma üstündeki mali yükü de artıracaktır” detayını paylaştı.
Yaşlanmayı önlemeyle ilgili araştırmalar kararında birfazlaca yeni bilgiye ulaşılacağını belirten Prof. Dr. Çelik, “Çalışmalar kararında ulaşılacak sonuçlardan bir kısmının kansere sebep olan sistemlerle direkt alakası olacağı düşünülebilir. Bu yüzden yapılacak çalışmaların direkt yahut dolaylı olarak kanser araştırmalarına ve öteki hastalıklara dahi yararı olacağını öngörmek mümkün” dedi.
‘SÜPER İNSAN’ YARATILMASINI BEKLEMEK YANLIŞ
Doğayı kendi isteklerine bakılırsa şekillendiren insanlık, vakit zaman yaşanan doğal afetler ve koronavirüs pandemisiyle birlikte bu hayalden kısmen uyandı. Fakat insan bedenini geliştirip bir “süper insan” ortaya çıkarma hayali devam ediyor.
Prof. Dr. İstek Çelik, insan ömrünü uzatmak için yapılan çalışmaların bu manaya gelmediğini vurguladı. Çelik, “Bu çalışmalarda gaye yalnızca insan ömrünü uzatmak değil, bunu mümkün olduğu kadar hastalıktan koruyarak yapmak olmalı. Lakin mucizevi bir insan vücudunun geliştirilebileceğini bekleyemeyiz. ötürüsıyla yaşlılığa bağlı hastalıklar bir daha gelişecek ve bir mali yük yaratacak” dedi.
Altos Labs şirketinin yaptığı çalışmalar muvaffakiyete ulaşır ve insan ömrü uzatılırsa bu tedaviye kimlerin ulaşabileceği de tartışılıyor. Çelik, “Bu evre bu hususta konuşmak için çabucak hemen erken fakat Altos Labs’da geliştirilecek sistemlerde genetik mühendisliği ve bir daha programlama yerine kolay ilaçlar kullanılıp inançlı bir biçimde gençleştirme başarılabilirse, bu her kesitten insanın ulaşabileceği bir yol olabilir” vurgusunu yaptı.
‘BU ÇALIŞMALAR STANDART SAĞLAYABİLİR’
Gelişen hayat standartları insan ömrünün uzamasında tesirli oldu. Bugün dünya ortalamasına nazaran ortalama bir insan 72 ila 75 yıl kadar yaşıyor. Prof. Dr. Mahmut Çalışkan, insan ömrünü uzatmanın mümkün olduğunu ve son 200-300 yıllık sürece bakıldığında bile insan ömrünün uzadığının görüleceğini vurguladı.
Prof. Dr. Çalışkan, “Yapılan çalışmalar içinde tıbbi tedavideki gelişmeler, aşılar, ilaçlar, ziyanlı tüketimden kaçınma, hatta uygun bir diyet bile sayılabilir. Bu faktörler beşerler üzerinde biraz da şahsi olarak tesir gösteriyor. Öbür yandan insan ömrünü belirleyen biyolojik ve genetik düzeneklerin belirlenmesi tahminen de bu alandaki çalışmalara bir standart getirecektir” yorumunu yaptı.
‘İNSAN ÖMRÜNÜN UZAMASI TÜM GEZEGENİ İLGİLENDİRİYOR’
Prof. Dr. Çalışkan Mahmut Çalışkan, insan ömrünün uzamasının yalnızca insan topluluklarıyla ilgili olmadığını da belirtti. Prof. Dr. Çalışkan, “bu biçimde bir durumun ortaya çıkması, yaşamsal olarak bağlı olduğumuz bu dünya üstündeki bütün biyotik ve abiyotik ögeleri da etkileyecek. Zira dünyadaki hayatın ve milyarlarca yıllık ömür istikrarının bir kesimiyiz. Bu istikrarın bozulmasının şayet dünya dışı bir hayat alanı bulamazsak, pek de insanlığın faydasına olacağını düşünmüyorum. Uzamış bir insan ömrünün gerek dünyadaki başka canlılar gerekse toplumsal ömür açısından düzgün olmasını beklemiyorum. Bilhassa toplumsal hayat açısından günümüz dünyasının beklentisi olan ‘İnsanlar eşittir’ kavramını eşitlik beklentisinden uzaklaştıracaktır” diye konuştu.
İnsan ömrünün uzamasının beşerler içindeki farklılıkları da artırabileceğini belirten Prof. Dr. Mahmut Çalışkan, “Beşerler ömürlerinin birinci 6 ayında çoklukla birbirlerine benzerler, hatta kimi vakit cinsiyetlerini bile hakikat kestirim edemeyebiliriz. meğer büyüdükçe yahut yaşlandıkça birebir ailenin bireyleri bile birbirlerinden farklılaşırlar. ötürüsıyla uzamış bir ömrün bir epey açıdan toplumsal hayatta beşerler içindeki farklılıkları derinleştireceğini düşünüyorum” tabirini kullandı.
‘YAŞANACAKLARI İNSANLIĞIN KENDİSİ BELİRLEYECEK’
Prof. Dr. Çalışkan, insan ömrünü uzatmaya yönelik çalışmaların çabucak hemen tedavisi olmayan hastalıklara tahlil olması noktasında ise, “Bu hususta çalışmalar devam ediyor. Öbür yandan, kanser ve gibisi hastalıkların ekseriyetle insan ömrünün ilerlemiş etaplarında ortaya çıkması, uzamış bir insan ömrü döngüsünde kanserin tahminen daha da yaygınlaşacağını düşünebiliriz. Öteki yandan insan ömrünü uzattığı sav edilen çok sayıda molekül keşfediliyor ve bunların kanser de dahil çeşitli hastalıklara karşı aktifliği test ediliyor. Bu moleküllerden kimilerinin maya, kurtçuk ve meyve sineği üzere model organizmalarda ömrü uzatmanın yanında kansere karşı da tesirli oldukları belirlendi. Doğal olarak yaşlılık evrelerinde ortaya çıkan hastalıkları önlediğinizde ömrü de uzatmış oluyorsunuz” dedi.
İnsan ömrünün uzamasının ekonomik yarar sağlayabileceğini düşündüğünü belirten Çalışkan, “Artan insan ömrünü artan insan nüfusuyla paralel düşündüğümüzde mevcut şartlarda dünya kaynaklarının bu yükü karşılayabileceğini sanmıyorum. Besin döngüsünden faydalanan ancak o döngüye gereğince katılmayan bir vücudun varlığını sürdürmesi bence asıl mucizevi fikir” diye konuştu ve bu bahiste toplumsal ömürde yapılacak düzenlemelerin belirleyici olacağının altını çizdi.
BİREYE NAZARAN MALİYETİ DEĞİŞEBİLİR ZİRA…
Günümüzde de insan ömrünü belirleyen kimi hastalıkların tedavisi olduğu biçimde her insanın ondan faydalanamadığını belirten Prof. Dr. Mahmut Çalışkan, “Bu manada şayet olumlu bir sonuç elde edilirse bu tedavi, proje çıktısının maliyetine bağlı olarak değişebilir. Öteki yandan insan ömrünün uzunluğunu belirleyen birden çok faktör olduğundan dünya üstündeki insan ömrü uzunluğu tıpkı aile bireylerinde bile farklı olabilir. O sebeple bu çalışmanın kararında ortaya çıkacak tedavi yahut prosedür şahsi bazda farklılıklar gösterebilecek ve bu da ödeme tablosunu değiştirebilecektir” formunda konuştu.
Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Kayıtlara geçmiş en uzun yaşayan kişi 122 yaşında hayatını kaybeden Fransız Jeanne Calment. Bilim insanları, Calment’in bir asrı aşan öyküsünü incelerken, azamî insan ömrünü belirlemeye çalıştılar ve bu çalışmalar kararında teorik olarak insanların 130 yaşına kadar yaşayabileceği kararına ulaştılar.
Özel kesim temsilcileri de bu hususa ağır ilgi gösteriyor. Dünyanın en varlıklı insanlarından birisi olan ve farklı alanlarda yürüttüğü çalışmalarla gündeme gelen ABD’li milyarder Jeff Bezos ile Rus internet teşebbüsçüsü Yuri Milner, yaşlanma tersi çalışmalar yürüten Altos Labs şirketinin çalışmalarını destekliyor. Altos Labs, çalışmalarını yaklaşık 3 milyar dolarlık bir bütçe çerçevesinde gerçekleştirecek. Biroldukca insanın isteği olan daha uzun ömür bu çalışmalar kararında mümkün hale gelebilir.
“Hücresel Gençleştirme Programı” adını alan ve Altos Labs tarafınca yürütülen bu projede hem akademiden birebir vakitte alandan biroldukca bilim insanı misyon alacak. Birinci etapta San Francisco ve İngiltere’de çalışmalarını yürütecek şirket, beraberinde Japonya ile de çeşitli konularda iş birliği yapmayı hedefliyor.
Pekala Türk bilim insanları bu hususta neler söylüyor? Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Korkut Ulucan, insan ömrünün uzatılmasının mümkün olduğunu belirtirken, Boğaziçi Üniversitesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Kısmı Öğr. Üyesi Prof. Dr. Dilek Çelik ise yapılan çalışmalarda kullanılan ve “bir daha programlama” olarak bilinen metodun son senelerda en beğenilen sistemlerden biri olduğunu söylemiş oldu. İstanbul Üniversitesi Biyoloji Kısmı Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Mahmut Çalışkan ise insan ömrünün uzamasının tüm gezegeni ilgilendirdiğini vurgulayıp hayat istikrarında bozulma ihtimâli olduğunu tabir etti.
‘İNSAN ÖMRÜNÜN UZAMASI MÜMKÜN’
Daha uzun yaşayan beşerler biroldukça müellifin yıllardır hayallerini süsledi ve bir epeyce yapıta husus oldu. Bilim dünyasında yaşanan gelişmeler ise bu hayali, gündemin tartışılan mevzularından biri haline getirdi. Prof. Dr. Korkut Ulucan, insan ömrünü daha uzun hale getirmenin teoride mümkün olduğunu fakat bilim insanlarının sahip olduğu datalarla bunun hudutlarını belirlemenin sıkıntı olduğunu söylemiş oldu. Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Hücrelerimiz esasen birinci oluştuğunda yaklaşık 130-135 yıllık bir ömür ile oluşurlar, biz bunları hesaplayabiliyoruz. Fakat hücrelerin ortasında bulunduğu kaideler, bizlerin epigenetik olarak isimlendirdiği çevresel faktörlerin genlerimiz üstündeki tesiriyle bu 130-135 yıllık süreçler azalıyor” dedi.
Prof. Dr. Ulucan’a göre, hücrelerimizin yapısına uygun hayat şekli, beslenme, davranışlar, meslekler üzere biroldukça etken ömür süremiz ile direkt alakalı. Bu yüzden genetik bilgiler bizlere epey kıymetli çıktılar sağlıyor. “Günümüzde bireylerin genetik yapılarına uygun beslenmeden tutun harekete, öğrenme modellerinden mesleklere hatta hastalıklara yatkınlığa kadar üzere biroldukca bilgiyi alabiliyoruz” diyen Prof. Dr. Korkut Ulucan şunları da ekledi: “Şayet bunlara uygun ömür biçimleri benimseyebilirsek ömrümüz de göreli olarak uzayacak. Uygun kurallarda insan ömrünü uzatmak için hayat şekli kıymetli.”
‘TOPLUM BİLİMCİLERE BÜYÜK İŞ DÜŞÜYOR’
İnsanlık 1900’lü yılların başından itibaren süratle çoğalmaya başladı. değişen teknolojinin gelişmesi ve sıhhat koşullarının güzelleştirilmesiyle bir arada bebek vefatları azaldı ve ortalama insan ömrü de uzadı. O denli ki geçtiğimiz günlerde ABD’de bir bir birinci yaşandı ve bir domuzdan beşere kalp nakli bile gerçekleşti. Bu durum sıhhat teknolojilerinde insanlığın nasıl bir noktaya geldiğinin en kıymetli delillerinden. Bugün dünya nüfusu yaklaşık 8 milyara yaklaştı. Bu nüfus gezegenimizin kaldırabileceğinin üstünde olduğu için önümüzdeki senelerda salgınların artması, kıtlık ve büyük göç hareketleri kaynaklı bölgesel istikrarsızlıklar bekleniyor.
Prof. Dr. Korkut Ulucan da insanlığın mevcut nüfusuyla gezegende yaşamakta zorluk çektiğini ve toplum bilimcilere bu bahis hakkında yapılacak planlamalarda kıymetli nazaranvler düştüğünün altını çizdi. Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Günümüzde doğal kaynaklar bakımından dünyanın kaldırabileceği insan sayısı yaklaşık olarak 3 milyar civarı olarak biliniyor, fakat şu anda bu sayının 3 katına yaklaşıyoruz. Bu kadar süratli artışın sebeplerinden biri de yalnızca doğum suratlarının artması değil, insanların ömür müddetlerinin uzaması. Bu işin toplum bilimciler tarafınca epey uygun planlanması büyük ehemmiyet taşıyor zira insan ömrünün uzaması birlikteinde büyük toplumsal sorunlar yaratabilir. İktisat, barınma, güvenlik bunların başında geliyor” şeklinde konuştu.
‘2050’Lİ YILLAR GEN TEDAVİSİNİN YILLARI OLACAK’
Sıhhat teknolojileri günümüzde geçmişten epeyce daha ileri bir düzeyde olsa da insanlık başta kanser olmak üzere hâlâ birfazlaca hastalığa yönelik kesin bir tedavi bulabilmiş değil. Hali hazırda tedavisi bulunmayan bu hastalıkların yanına yakın gelecekte yenilerinin eklenme riski de pek yüksek. Ayrıyeten nüfus arttıkça salgınların artma ihtimali de buna bağlı olarak artma eğilimi gösteriyor. 2019 yılından itibaren hayatımıza giren Kovid-19 pandemisi de bunlardan sadece biri.
Prof. Dr. Korkut Ulucan, genetik çalışmalar kararında çabucak hemen net bir tedavisi olmayan hastalıklar için olumlu gelişmelerin yakın gelecekte mümkün olduğunu lakin insanlığın yeni hastalıklarla karşı karşıya olduğunu da söylemiş oldu .Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Genetik çalışmalar kararı elde edilen bilgiler, bilhassa farmakoloji, tedavi ve hastalıkların biyolojik yaklaşımlarının belirlenmesinde bizlere fazlaca kıymetli datalar sundu ve sunmaya da devam ediyor. 2050’li yılların gen tedavilerin yılları olacağı varsayım ediliyor. Kanser, Alzheimer ve Parkinson üzere psikiyatrik ve nörolojik hastalıklar da dahil bir birçoklarının tedavilerinin olmasına fazlaca yaklaştık lakin karşımıza yeni çıkabilecek sıkıntılara dair çabucak hemen bir fikrimiz yok. Bunları vakit gösterecek” yorumunda bulundu.
‘YENİDEN PROGRAMLAMA’ EN BEĞENİLEN YÖNTEM’
Günümüzde hâlâ cevaplanması gereken bir hayli soru olsa da insanlık bilim ve teknoloji yardımıyla hiç olmadığı kadar kuvvetli durumda. Genetik alanında yapılan çalışmalar da insanlığı geçmişte kırıp geçiren hastalıkları yenmesinde büyük rol oynadı. Yapılan çalışmaların gelecekte bugün çabucak hemen tedavisi olmayan birfazlaca hastalığı ortadan kaldıracağı kestirim edilirken, bilim insanlarının bir kısmı ise yaşlanmayı bitmiş oldurmek ve insan ömrünü uzatmak için fazlacatan çalışmaya başladı bile.
Prof. Dr. Dilek Çelik, insan ömrünü uzatabilmek için hasarlı dokuların sistemli olarak değiştirilmesi gerektiğini belirtti. İstek Çelik, “Hücrelerin nasıl yaşlandığı ve bu sürecin nasıl bilakis çevrileceği konusunda hem direkt hem dolaylı olarak biroldukça çalışma yürütülüyor. Bu çalışmaların başında temel araştırmalar yaparak yaşlanmaya sebep olan faktörlerin belirlenmesi, daha sonrasında da bu düzenekleri geriye çevirmek için metotlar geliştirilmesi geliyor. Son senelerda en beğenilen metotlardan biri ‘bir daha programlama’ sayılabilir” ifadelerini kullandı.
‘DAHA FAZLA NÜFUS KARMAŞAYI ARTIRABİLİR’
Gelecekte geçen ve karamsar bir atmosfere sahip hayli sayıda sinema, sinema perdesine aktarıldı. İnsanlık dünyanın kapasitesine bakmadan çoğalmaya devam ettiği takdirde bu senaryoların gerçeğe dönüşmesi çok olası görünüyor.
Prof. Dr. Dilek Çelik de insan ömrünün uzatılmasına yönelik çalışmalar olumlu sonuç verirse bu durumun hem olumlu birebir vakitte olumsuz tarafları olacağını belirtti. Çelik, “Kolektif bilginin artmasını, ‘önemli’ şahısların daha uzun yaşayıp aileleriyle vakit geçirmesini ve insanların toplumsal hayata katkıda bulunmak için daha fazla vakti olmasını sağlar. Lakin öbür yandan çok nüfus artışı sıhhat, refah, barınma üstündeki mali yükü de artıracaktır” detayını paylaştı.
Yaşlanmayı önlemeyle ilgili araştırmalar kararında birfazlaca yeni bilgiye ulaşılacağını belirten Prof. Dr. Çelik, “Çalışmalar kararında ulaşılacak sonuçlardan bir kısmının kansere sebep olan sistemlerle direkt alakası olacağı düşünülebilir. Bu yüzden yapılacak çalışmaların direkt yahut dolaylı olarak kanser araştırmalarına ve öteki hastalıklara dahi yararı olacağını öngörmek mümkün” dedi.
‘SÜPER İNSAN’ YARATILMASINI BEKLEMEK YANLIŞ
Doğayı kendi isteklerine bakılırsa şekillendiren insanlık, vakit zaman yaşanan doğal afetler ve koronavirüs pandemisiyle birlikte bu hayalden kısmen uyandı. Fakat insan bedenini geliştirip bir “süper insan” ortaya çıkarma hayali devam ediyor.
Prof. Dr. İstek Çelik, insan ömrünü uzatmak için yapılan çalışmaların bu manaya gelmediğini vurguladı. Çelik, “Bu çalışmalarda gaye yalnızca insan ömrünü uzatmak değil, bunu mümkün olduğu kadar hastalıktan koruyarak yapmak olmalı. Lakin mucizevi bir insan vücudunun geliştirilebileceğini bekleyemeyiz. ötürüsıyla yaşlılığa bağlı hastalıklar bir daha gelişecek ve bir mali yük yaratacak” dedi.
Altos Labs şirketinin yaptığı çalışmalar muvaffakiyete ulaşır ve insan ömrü uzatılırsa bu tedaviye kimlerin ulaşabileceği de tartışılıyor. Çelik, “Bu evre bu hususta konuşmak için çabucak hemen erken fakat Altos Labs’da geliştirilecek sistemlerde genetik mühendisliği ve bir daha programlama yerine kolay ilaçlar kullanılıp inançlı bir biçimde gençleştirme başarılabilirse, bu her kesitten insanın ulaşabileceği bir yol olabilir” vurgusunu yaptı.
‘BU ÇALIŞMALAR STANDART SAĞLAYABİLİR’
Gelişen hayat standartları insan ömrünün uzamasında tesirli oldu. Bugün dünya ortalamasına nazaran ortalama bir insan 72 ila 75 yıl kadar yaşıyor. Prof. Dr. Mahmut Çalışkan, insan ömrünü uzatmanın mümkün olduğunu ve son 200-300 yıllık sürece bakıldığında bile insan ömrünün uzadığının görüleceğini vurguladı.
Prof. Dr. Çalışkan, “Yapılan çalışmalar içinde tıbbi tedavideki gelişmeler, aşılar, ilaçlar, ziyanlı tüketimden kaçınma, hatta uygun bir diyet bile sayılabilir. Bu faktörler beşerler üzerinde biraz da şahsi olarak tesir gösteriyor. Öbür yandan insan ömrünü belirleyen biyolojik ve genetik düzeneklerin belirlenmesi tahminen de bu alandaki çalışmalara bir standart getirecektir” yorumunu yaptı.
‘İNSAN ÖMRÜNÜN UZAMASI TÜM GEZEGENİ İLGİLENDİRİYOR’
Prof. Dr. Çalışkan Mahmut Çalışkan, insan ömrünün uzamasının yalnızca insan topluluklarıyla ilgili olmadığını da belirtti. Prof. Dr. Çalışkan, “bu biçimde bir durumun ortaya çıkması, yaşamsal olarak bağlı olduğumuz bu dünya üstündeki bütün biyotik ve abiyotik ögeleri da etkileyecek. Zira dünyadaki hayatın ve milyarlarca yıllık ömür istikrarının bir kesimiyiz. Bu istikrarın bozulmasının şayet dünya dışı bir hayat alanı bulamazsak, pek de insanlığın faydasına olacağını düşünmüyorum. Uzamış bir insan ömrünün gerek dünyadaki başka canlılar gerekse toplumsal ömür açısından düzgün olmasını beklemiyorum. Bilhassa toplumsal hayat açısından günümüz dünyasının beklentisi olan ‘İnsanlar eşittir’ kavramını eşitlik beklentisinden uzaklaştıracaktır” diye konuştu.
İnsan ömrünün uzamasının beşerler içindeki farklılıkları da artırabileceğini belirten Prof. Dr. Mahmut Çalışkan, “Beşerler ömürlerinin birinci 6 ayında çoklukla birbirlerine benzerler, hatta kimi vakit cinsiyetlerini bile hakikat kestirim edemeyebiliriz. meğer büyüdükçe yahut yaşlandıkça birebir ailenin bireyleri bile birbirlerinden farklılaşırlar. ötürüsıyla uzamış bir ömrün bir epey açıdan toplumsal hayatta beşerler içindeki farklılıkları derinleştireceğini düşünüyorum” tabirini kullandı.
‘YAŞANACAKLARI İNSANLIĞIN KENDİSİ BELİRLEYECEK’
Prof. Dr. Çalışkan, insan ömrünü uzatmaya yönelik çalışmaların çabucak hemen tedavisi olmayan hastalıklara tahlil olması noktasında ise, “Bu hususta çalışmalar devam ediyor. Öbür yandan, kanser ve gibisi hastalıkların ekseriyetle insan ömrünün ilerlemiş etaplarında ortaya çıkması, uzamış bir insan ömrü döngüsünde kanserin tahminen daha da yaygınlaşacağını düşünebiliriz. Öteki yandan insan ömrünü uzattığı sav edilen çok sayıda molekül keşfediliyor ve bunların kanser de dahil çeşitli hastalıklara karşı aktifliği test ediliyor. Bu moleküllerden kimilerinin maya, kurtçuk ve meyve sineği üzere model organizmalarda ömrü uzatmanın yanında kansere karşı da tesirli oldukları belirlendi. Doğal olarak yaşlılık evrelerinde ortaya çıkan hastalıkları önlediğinizde ömrü de uzatmış oluyorsunuz” dedi.
İnsan ömrünün uzamasının ekonomik yarar sağlayabileceğini düşündüğünü belirten Çalışkan, “Artan insan ömrünü artan insan nüfusuyla paralel düşündüğümüzde mevcut şartlarda dünya kaynaklarının bu yükü karşılayabileceğini sanmıyorum. Besin döngüsünden faydalanan ancak o döngüye gereğince katılmayan bir vücudun varlığını sürdürmesi bence asıl mucizevi fikir” diye konuştu ve bu bahiste toplumsal ömürde yapılacak düzenlemelerin belirleyici olacağının altını çizdi.
BİREYE NAZARAN MALİYETİ DEĞİŞEBİLİR ZİRA…
Günümüzde de insan ömrünü belirleyen kimi hastalıkların tedavisi olduğu biçimde her insanın ondan faydalanamadığını belirten Prof. Dr. Mahmut Çalışkan, “Bu manada şayet olumlu bir sonuç elde edilirse bu tedavi, proje çıktısının maliyetine bağlı olarak değişebilir. Öteki yandan insan ömrünün uzunluğunu belirleyen birden çok faktör olduğundan dünya üstündeki insan ömrü uzunluğu tıpkı aile bireylerinde bile farklı olabilir. O sebeple bu çalışmanın kararında ortaya çıkacak tedavi yahut prosedür şahsi bazda farklılıklar gösterebilecek ve bu da ödeme tablosunu değiştirebilecektir” formunda konuştu.