Gökyüzünden meyyit kuşlar yağdı! Korkutan ihtar: Türkiye’ye hastalık taşıyabilir
Can Şişman – Senim Tanay Karakuş / Milliyet.com.tr – Rusya’da son bir haftada ikinci sefer gizemli bir biçimde gökyüzünden meyyit kuşlar yağdı. Karadeniz’in iç kısmındaki Azak Denizi’nin batısında yer alan Sıvaş Gölü ve Arabat Oku kıyıları yaklaşık sekiz bin meyyit kuşla kaplandı. Kıyıları kaplayan kuşlar içinde karagerdanlı dalgıç kuşu, deniz güvercinleri ve martıların olduğu belirtildi. Bahse ait bir yorumda bulunan bir Rus ekolojist, kuşların hastalanıp öldüğüne dikkat çekti. Ülkede yakın bir vakitte 300’e yakın kuzgunun da öldüğü açıklanmıştı.
Pekala, biz Rusya’da yaşanan bu olayı nasıl yorumlamalıyız? Kuşların gizemli bir biçimde ölmesi kıymetli bir global tehlikeyle karşı karşıya olduğumuzu mu bize söylüyor? Türkiye ve Karadeniz’e komşu olan ülkeler Rusya’daki bu hadiseden nasıl etkilenecek? Mevzuyu Iğdır Üniversitesi Kuş Merkezi Müdürü Emrah Çelik ve Kuzey Tabiat Derneği Lideri, Koç ve Utah üniversiteleri öğretim üyesi Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ile konuştuk.
‘VİRÜS KAYNAKLI OLABİLECEĞİ FİKRİ GÖZ GERİSİ EDİLMEMELİ’
Iğdır Üniversitesi Kuş Merkezi Müdürü Emrah Çelik, bir ekosistemde ya da doğal etrafta yaşanan bozulmalara ya da çevresel faktörlere en süratli reaksiyon veren canlı kümesinin kuşlar olduğunu belirtiyor. Rusya’daki kuş vefatlarında olumsuz çevresel şartların yaşandığına dikkat çeken Çelik, kuşların göç rotaları üzerinde yer alan yapay yahut doğal alanlarda meydana gelen yapısal değişikliklerin değerini vurguluyor. Çelik, “Bu durumun virüs kaynaklı olabileceği niyeti göz gerisi edilmemeli” diyor. Emrah Çelik’e nazaran bu biçim hadiselerin ortaya konulabilmesi için farklı disiplinlerdeki araştırmacıların husus ile alakalı boylamsal çalışma yapması değerli bir gereklilik.
‘BU ÖLÜMLERE GİZEMLİ DEMEK GERÇEK DEĞİL’
Kuzey Tabiat Derneği Lideri, Koç ve Utah üniversiteleri öğretim üyesi Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise Rusya’daki toplu kuş vefatlarına ‘gizemli’ demenin hakikat olmadığı görüşünde. Şekercioğlu, “Gizemli, yeni bir global tehdit olduğunu sanmıyorum” diyor. Prof. Dr. Şekercioğlu, kuşların mevt sebeplerini kasti yahut kazara zehirlenme, hastalık, bina yahut yüksek tansiyon sınırlarına çarpma, fırtına ve havai fişekler olarak sıralıyor ve şu örneği veriyor:
“Yaşadığım Salt Lake kentinde birkaç yıl evvel göç eden binlerce kara boyunlu batağan, yağmurdan ıslanmış büyük bir otoparkı geceleyin göl sanıp onun üzerine inmişti. Ayakları karadan havalanamayacak biçimde olduklarından birçoğu o gece telef oldu.”
‘İNSANLAR İÇİN EN ÖLÜMCÜL OLANI…’
Toplumsal medyada Rusya’daki gizemli kuş vefatlarına dair bir ‘kuş gribi’ salgını argümanı ortaya atıldı. Dünya bir yandan halihazırda Kovid-19’la uğraş ederken sanki sıradaki global tehlike kuş gribi mi? Emrah Çelik, bir kuş gribi telaşını ortaya atmanın erken bir karar olduğu görüşünde. Çelik, “Bu çeşit olayların sağlıklı bir biçimde neticelendirilmesi için bilimsel desteği olan çalışmaların yapılması gerekiyor” diyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise yüzden çok kuş gribi olduğunu lakin bunların birçoğunun insanlara ziyanlı olmadığını söylüyor. Kuş gribinin düzinelerce çeşidi olduğunu ve epey azının insanları öldürdüğünü söyleyen Şekercioğlu, “Bizim korktuğumuz ve beşerler için en ölümcül olanı H5N1. Ancak H1N1’den H15N9’a kadar yüzden çok kuş gribi var ve birçoklarının insanlara ziyanı yok” diyor. Şekercioğlu, yaşanan ölümlerin kuş gribi kaynaklı olsa dahi şu an için Kovid-19 üzere yeni bir insan pandemisi durumunun olmadığı görüşünde.
‘ZEHİRLENME BİR HASTALIK MÜNASEBETİYLE OLUYORSA…’
Rusya’da yaşanan kuş ölümlerinin büyümesi halinde başta Türkiye olmak üzere Karadeniz kıyısındaki ülkeleri etkileme ihtimali var mı? Türkiye ve Karadeniz kıyısındaki bölgeler ekolojik istikrar açısından nasıl etkilenir? Emrah Çelik, Türkiye’nin değerli kuş göçü rotaları üzerinde yer aldığını belirterek komşu ülkelerde yaşanan bu üslup durumların Türkiye’yi etkileme mümkünlüğünün olduğunu belirtiyor. Çelik, “Özellikle göçmen kuşlar bilindiği üzere potansiyel hastalık ya da parazit taşıyıcı olabiliyor. Bu üslup hadiseler ülkemizde görülürse derhal bahis ile alakalı bilim insanlarının çalışması yapması elzem” diyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise hastalık tehlikesine dikkat çekiyor. Yaşanan kuş ölümlerinin zehirlenme ya da fırtına üzere lokal sebeplerden ötürü gerçekleşmesinin Türkiye’yi etkilemeyeceğini belirten Şekercioğlu, “Ancak kuş vefatları bir hastalık ötürüsıyla yaşanıyorsa kuşların bu hastalığı Türkiye’ye taşıma durumu olabilir” diyor. Türkiye’de uzun vadeli kuş araştırma istasyonlarının yapılmasının değerine dikkat çeken Şekercioğlu, “Bu tip toplu kuş vefatları ve öbür problemler yaşadığında yanıtları aramak için çoklukla fazlaca geç oluyor. Tertipli olarak uzun vadeli bilgi toplanması ve tahlil edilmesi lazım” biçiminde konuşuyor.
‘KUŞLARA EN ZİYANLI TIP SOKAK KEDİLERİ’
Pekala, kuşların son periyottaki gizemli vefatlarında hava kirliliğinin hissesi ne kadar büyük? Kuşların sıhhatini tehdit eden en büyük sorun ne? Emrah Çelik, son periyotta yapılan çalışmalar ışığında bilhassa soluma yoluyla kuşların bedenine giren kirli havanın kuşların hayat kalitesini etkilediğini ve uzun maruziyet kararında vefatla sonuçlanabildiğini söylüyor. Kentleşme ve endüstrileşmede önde gelen gelişmiş ülkelerdeki hava kirliliğinin başta kuşlar olmak üzere birfazlaca canlıyı olumsuz tarafta etkilediğini belirten Çelik, “Kuşların ömür alanları olan sulak alan ya da gibisi habitatlarda meydana gelen çevresel kirlilikler kuşların ömürlerini etkiliyor. Kuşların sıhhatini tehdit eden faktörler içinde habitat tahribatının yanında hava kirliliğinin de değeri büyük” diyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu da hava kirliliğinin kuşlar için kıymetli bir tehdit olduğunu belirtiyor. Lakin Şekercioğlu, en kıymetli tehditin ırmak, sulak alan, ova, bozkır, makilik ve orman üzere doğal alanların beşerler tarafınca yok edilmesi olduğunun altını çiziyor. İstilacı çeşitlerin de kuşların hayatını etkilediğini belirten Şekercioğlu, “Ülkemizde bu açıdan kuşlara en ziyanlı çeşit milyonlarca başıboş sokak kedisi. Tok bile olsalar içgüdüsel olarak avlandıkları için her yıl on milyonlarca kuşu öldürüyorlar” diyor. Çok daha az sokak kedisinin görüldüğü ABD’de bile kedilerin yılda 1.3 milyar ile 4 milyar kuş öldürdüğünün hesaplandığını söyleyen Şekercioğlu, sokak köpeklerinin de avlanma istikametinden ördek, bıldırcın, keklik, ördek ve flamingo üzere canlı çeşitleri için bir tehdit olduğunu belirtiyor.
’11 BİN KUŞ TİPİNİN BİNDen çokSININ SOYU TÜKENEBİLİR’
Uzmanlar, son periyotta gerek yurt ortasında gerek yurt haricinde önemli bir iklim kriziyle karşı karşıya olduğumuzu lisana getiriyor. Hava sıcaklıklarının artması başta kuşlar olmak üzere hayvanların hayatını nasıl etkileyebilir? Tabiattaki canlılarda gözlemlenebilecek bir değişimin insan sıhhatine yansıması nasıl olur? Emrah Çelik, kurak ve yağışsız hava şartlarının başta kuşlar olmak üzere biroldukça yaban canlısına olumsuz tesirleri olduğunu söylüyor. Yağış rejiminin düşük olduğu kurak periyotlarda kuşların ömür alanlarının daraldığına dikkat çeken Çelik, “Kuşların bilhassa yaşamsal faaliyetlerinin neredeyse tamamına yakınını idame ettirdiği sulak alanların kuruması o alanları terk etmesine ve hatta toplu vefatlarına yol açıyor” sözlerini kullanıyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise 2100 yılına kadar 400 ila 550 kuş çeşidinin soyunun yok olacağını belirterek yaptığı çalışmayı şöyle anlatıyor: “20 yıl evvel hayata geçirdiğim dünyanın tüm kuş tiplerinin kapsayan birinci global bilgi tabanımı tahlil ederek 2008’deki bir bilimsel makalemde, 60 farklı ekolojik senaryoya nazaran iklim değişikliğinin dünya kuş tiplerinin kaçının soyunu tüketeceğini hesapladım. 1.8 santigratlık bir ısınma da bile 2100 yılına kadar 400 ila 550 kuş çeşidinin soyunun yok olacağı ortaya çıktı. aslına bakarsanız şimdiye kadar 1.1 santigratlık bir ısınma yaşadık. Bunu 2 derecenin altında tutmak zorundayız ancak bilhassa kömür, petrol ve doğalgaz üzere sera gazı üreten yakıtların tüketimi hâlâ artıyor. Bu gidişle ne yazık ki 2100 yılına kadar ortalama sıcaklığın 3 hatta 3.5 derece artmış olacağından korkuyoruz. bu biçimde bir durumda, dünyadaki yaklaşık 11 bin kuş çeşidinin binden çoksının soyu tükenebilir. 2008’de yayınladığım bu ekolojik modelim, 6.4 derecelik en makus global ısınma senaryosu doğal alanların süratle yok edilmesiyle birleştiğinde, 2100 yılına kadar 2600’un üzerinde kuş çeşidinin yok olabileceğini gösteriyor.”
‘GÜNEY VE GÜNEYDOĞU BÖLGELERİMİZE YENİ KUŞ ÇEŞİTLERİ GELEBİLİR’
Son periyotta başta Hakkari olmak üzere bir epeyce yerde yeni kuş çeşitleri tespit edildiğine dair müjdeli haberler geliyor. Emrah Çelik, Hakkari bölgesinde tespiti yapılan çeşitlerin daha evvel ülkemizde görüldüğünü lakin Hakkari için yeni kaydı verilen cinsler olduğunu söylüyor. Yaşadığı kent olan Iğdır’ın güçlü bir potansiyeli olduğunu söyleyen Çelik, Iğdır’ın üç ülkeye hudut teşkil etmesi ve sahip olduğu sulak alan potansiyeli ile kuş bilimine kıymetli katkılar sağladığını söylüyor. Çelik, “İl hudutları içerisinde yer alan Aras Kuş Halkalama İstasyonu’nda Türkiye ornitofaunasına yeni çeşitler eklendi” diyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise son devirde gelen müjdeli haberlerin ve keşfedilen yeni kuş cinslerinin Türkiye’de evvelinde kaydedilmemiş, birinci kere yeni kaydedilmiş cinsler olduğunu belirtiyor. Türkiye’deki kuş gözlemcisi sayısının arttığına dikkat çeken Şekercioğlu, Kovid-19’la ömrümüze giren seyahat kısıtlamalarının Türkiye ortasında daha fazla müşahede yapılmasına sebep olduğunu söylüyor.
Şekercioğlu, yurt haricindeki ülkelerde milyonlarca gözlemci olduğunu, Türkiye’den daha az ekolojik çeşitliliğe sahip Almanya’da kaydedilmiş kuş tipi sayısının 506, İngiltere’de ise 607 olduğunu söylüyor. Bu sayının ülkemizde 491’e ulaştığını belirten Şekercioğlu, “Türkiye’de kaydedilen kuş tipi sayısının 500’ü geçeceğine ve vakit içinde 600’e yaklaşacağına eminim” diyor. 2013 yılında Türkiye kuş müşahede bilgilerini inceleyerek Türkiye’de birinci defa iklim değişikliğinin kuş çeşitlerinin dağılımını nasıl etkileyeceğini modellediklerini belirten Şekercioğlu, bu çalışmada birtakım kuş tiplerinin ülkemizde yaşadığı alanın azalacağının, öbür çeşitlerin de artacağının ortaya çıktığını söylüyor.
Şekercioğlu, iklim değişikliği ile sıcak iklim seven kimi güney kuş çeşitlerinin Türkiye’ye doğu yayılmasını, artan ekstrem hava olayları ile yeni kuş cinslerinin ülkemize gelmesini beklediklerini belirtiyor. Şekercioğlu, “Özellikle güney ve güneydoğu bölgelerimizde bu biçimde bir beklentimiz var” diyor.
‘BU YÜZYIL İNSANLIK İÇİN GİDEREK BİR KABUS OLACAK’
Pandemiyle bir arada konuttan çalışma sistemine geçiş yapılması birlikteinde kent hayatından uzaklaşma ve tabiat ile iç içe ömür fikrini tekrar gündeme getirdi. Pandemi sürecinde etrafın yalnızca bizden ibaret olmadığı gerçeğiyle yüzleştiğimizi söyleyen Emrah Çelik, “Özellikle yaban canlılarının ağır olduğu alanlarda pandemi süreci boyunca insan baskısının olmaması bu alanlarının en azından kendi yenilemesine ve iyileştirmesine imkan sağlamıştır” diyor ve şu soruyu soruyor: “Biz insan olarak egolojiyi mi yoksa ekolojiyi mi destekleyeceğiz? Yani insan olarak bulunduğumuz etraf ortasındaki canlılara baskınlık kurarak egolojiyi ya da etraf ve ortasındaki bizden diğer canlı cinsleri ile ortaklaşa ahenk ortasında yaşayarak ekoloyi mi destekleyeceğiz, buna bakmak lazım.”
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise tabiat ile iç içe yaşama anlayışının doğal kalmış alanlarda daha fazla inşaat ve daha fazla insan manasına geldiğini, doğal alanların yok edilmesinin canlı cinslerini olumsuz tarafta etkilediğine dikkat çekiyor. Şekercioğlu, “Orman ortasında doğal ömür diye gördüğümüz hayat, doğal alanların tahribatı manasına geliyor. Bu gidiş değişmezse yüzyılın sonuna kadar şu anki medeniyetimizin bu türlü hayatta kalması mümkün değil. Bu yüzyıl insanlık için giderek bir kabus olacak” diyor.
Can Şişman – Senim Tanay Karakuş / Milliyet.com.tr – Rusya’da son bir haftada ikinci sefer gizemli bir biçimde gökyüzünden meyyit kuşlar yağdı. Karadeniz’in iç kısmındaki Azak Denizi’nin batısında yer alan Sıvaş Gölü ve Arabat Oku kıyıları yaklaşık sekiz bin meyyit kuşla kaplandı. Kıyıları kaplayan kuşlar içinde karagerdanlı dalgıç kuşu, deniz güvercinleri ve martıların olduğu belirtildi. Bahse ait bir yorumda bulunan bir Rus ekolojist, kuşların hastalanıp öldüğüne dikkat çekti. Ülkede yakın bir vakitte 300’e yakın kuzgunun da öldüğü açıklanmıştı.
Pekala, biz Rusya’da yaşanan bu olayı nasıl yorumlamalıyız? Kuşların gizemli bir biçimde ölmesi kıymetli bir global tehlikeyle karşı karşıya olduğumuzu mu bize söylüyor? Türkiye ve Karadeniz’e komşu olan ülkeler Rusya’daki bu hadiseden nasıl etkilenecek? Mevzuyu Iğdır Üniversitesi Kuş Merkezi Müdürü Emrah Çelik ve Kuzey Tabiat Derneği Lideri, Koç ve Utah üniversiteleri öğretim üyesi Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ile konuştuk.
‘VİRÜS KAYNAKLI OLABİLECEĞİ FİKRİ GÖZ GERİSİ EDİLMEMELİ’
Iğdır Üniversitesi Kuş Merkezi Müdürü Emrah Çelik, bir ekosistemde ya da doğal etrafta yaşanan bozulmalara ya da çevresel faktörlere en süratli reaksiyon veren canlı kümesinin kuşlar olduğunu belirtiyor. Rusya’daki kuş vefatlarında olumsuz çevresel şartların yaşandığına dikkat çeken Çelik, kuşların göç rotaları üzerinde yer alan yapay yahut doğal alanlarda meydana gelen yapısal değişikliklerin değerini vurguluyor. Çelik, “Bu durumun virüs kaynaklı olabileceği niyeti göz gerisi edilmemeli” diyor. Emrah Çelik’e nazaran bu biçim hadiselerin ortaya konulabilmesi için farklı disiplinlerdeki araştırmacıların husus ile alakalı boylamsal çalışma yapması değerli bir gereklilik.
‘BU ÖLÜMLERE GİZEMLİ DEMEK GERÇEK DEĞİL’
Kuzey Tabiat Derneği Lideri, Koç ve Utah üniversiteleri öğretim üyesi Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise Rusya’daki toplu kuş vefatlarına ‘gizemli’ demenin hakikat olmadığı görüşünde. Şekercioğlu, “Gizemli, yeni bir global tehdit olduğunu sanmıyorum” diyor. Prof. Dr. Şekercioğlu, kuşların mevt sebeplerini kasti yahut kazara zehirlenme, hastalık, bina yahut yüksek tansiyon sınırlarına çarpma, fırtına ve havai fişekler olarak sıralıyor ve şu örneği veriyor:
“Yaşadığım Salt Lake kentinde birkaç yıl evvel göç eden binlerce kara boyunlu batağan, yağmurdan ıslanmış büyük bir otoparkı geceleyin göl sanıp onun üzerine inmişti. Ayakları karadan havalanamayacak biçimde olduklarından birçoğu o gece telef oldu.”
‘İNSANLAR İÇİN EN ÖLÜMCÜL OLANI…’
Toplumsal medyada Rusya’daki gizemli kuş vefatlarına dair bir ‘kuş gribi’ salgını argümanı ortaya atıldı. Dünya bir yandan halihazırda Kovid-19’la uğraş ederken sanki sıradaki global tehlike kuş gribi mi? Emrah Çelik, bir kuş gribi telaşını ortaya atmanın erken bir karar olduğu görüşünde. Çelik, “Bu çeşit olayların sağlıklı bir biçimde neticelendirilmesi için bilimsel desteği olan çalışmaların yapılması gerekiyor” diyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise yüzden çok kuş gribi olduğunu lakin bunların birçoğunun insanlara ziyanlı olmadığını söylüyor. Kuş gribinin düzinelerce çeşidi olduğunu ve epey azının insanları öldürdüğünü söyleyen Şekercioğlu, “Bizim korktuğumuz ve beşerler için en ölümcül olanı H5N1. Ancak H1N1’den H15N9’a kadar yüzden çok kuş gribi var ve birçoklarının insanlara ziyanı yok” diyor. Şekercioğlu, yaşanan ölümlerin kuş gribi kaynaklı olsa dahi şu an için Kovid-19 üzere yeni bir insan pandemisi durumunun olmadığı görüşünde.
‘ZEHİRLENME BİR HASTALIK MÜNASEBETİYLE OLUYORSA…’
Rusya’da yaşanan kuş ölümlerinin büyümesi halinde başta Türkiye olmak üzere Karadeniz kıyısındaki ülkeleri etkileme ihtimali var mı? Türkiye ve Karadeniz kıyısındaki bölgeler ekolojik istikrar açısından nasıl etkilenir? Emrah Çelik, Türkiye’nin değerli kuş göçü rotaları üzerinde yer aldığını belirterek komşu ülkelerde yaşanan bu üslup durumların Türkiye’yi etkileme mümkünlüğünün olduğunu belirtiyor. Çelik, “Özellikle göçmen kuşlar bilindiği üzere potansiyel hastalık ya da parazit taşıyıcı olabiliyor. Bu üslup hadiseler ülkemizde görülürse derhal bahis ile alakalı bilim insanlarının çalışması yapması elzem” diyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise hastalık tehlikesine dikkat çekiyor. Yaşanan kuş ölümlerinin zehirlenme ya da fırtına üzere lokal sebeplerden ötürü gerçekleşmesinin Türkiye’yi etkilemeyeceğini belirten Şekercioğlu, “Ancak kuş vefatları bir hastalık ötürüsıyla yaşanıyorsa kuşların bu hastalığı Türkiye’ye taşıma durumu olabilir” diyor. Türkiye’de uzun vadeli kuş araştırma istasyonlarının yapılmasının değerine dikkat çeken Şekercioğlu, “Bu tip toplu kuş vefatları ve öbür problemler yaşadığında yanıtları aramak için çoklukla fazlaca geç oluyor. Tertipli olarak uzun vadeli bilgi toplanması ve tahlil edilmesi lazım” biçiminde konuşuyor.
‘KUŞLARA EN ZİYANLI TIP SOKAK KEDİLERİ’
Pekala, kuşların son periyottaki gizemli vefatlarında hava kirliliğinin hissesi ne kadar büyük? Kuşların sıhhatini tehdit eden en büyük sorun ne? Emrah Çelik, son periyotta yapılan çalışmalar ışığında bilhassa soluma yoluyla kuşların bedenine giren kirli havanın kuşların hayat kalitesini etkilediğini ve uzun maruziyet kararında vefatla sonuçlanabildiğini söylüyor. Kentleşme ve endüstrileşmede önde gelen gelişmiş ülkelerdeki hava kirliliğinin başta kuşlar olmak üzere birfazlaca canlıyı olumsuz tarafta etkilediğini belirten Çelik, “Kuşların ömür alanları olan sulak alan ya da gibisi habitatlarda meydana gelen çevresel kirlilikler kuşların ömürlerini etkiliyor. Kuşların sıhhatini tehdit eden faktörler içinde habitat tahribatının yanında hava kirliliğinin de değeri büyük” diyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu da hava kirliliğinin kuşlar için kıymetli bir tehdit olduğunu belirtiyor. Lakin Şekercioğlu, en kıymetli tehditin ırmak, sulak alan, ova, bozkır, makilik ve orman üzere doğal alanların beşerler tarafınca yok edilmesi olduğunun altını çiziyor. İstilacı çeşitlerin de kuşların hayatını etkilediğini belirten Şekercioğlu, “Ülkemizde bu açıdan kuşlara en ziyanlı çeşit milyonlarca başıboş sokak kedisi. Tok bile olsalar içgüdüsel olarak avlandıkları için her yıl on milyonlarca kuşu öldürüyorlar” diyor. Çok daha az sokak kedisinin görüldüğü ABD’de bile kedilerin yılda 1.3 milyar ile 4 milyar kuş öldürdüğünün hesaplandığını söyleyen Şekercioğlu, sokak köpeklerinin de avlanma istikametinden ördek, bıldırcın, keklik, ördek ve flamingo üzere canlı çeşitleri için bir tehdit olduğunu belirtiyor.
’11 BİN KUŞ TİPİNİN BİNDen çokSININ SOYU TÜKENEBİLİR’
Uzmanlar, son periyotta gerek yurt ortasında gerek yurt haricinde önemli bir iklim kriziyle karşı karşıya olduğumuzu lisana getiriyor. Hava sıcaklıklarının artması başta kuşlar olmak üzere hayvanların hayatını nasıl etkileyebilir? Tabiattaki canlılarda gözlemlenebilecek bir değişimin insan sıhhatine yansıması nasıl olur? Emrah Çelik, kurak ve yağışsız hava şartlarının başta kuşlar olmak üzere biroldukça yaban canlısına olumsuz tesirleri olduğunu söylüyor. Yağış rejiminin düşük olduğu kurak periyotlarda kuşların ömür alanlarının daraldığına dikkat çeken Çelik, “Kuşların bilhassa yaşamsal faaliyetlerinin neredeyse tamamına yakınını idame ettirdiği sulak alanların kuruması o alanları terk etmesine ve hatta toplu vefatlarına yol açıyor” sözlerini kullanıyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise 2100 yılına kadar 400 ila 550 kuş çeşidinin soyunun yok olacağını belirterek yaptığı çalışmayı şöyle anlatıyor: “20 yıl evvel hayata geçirdiğim dünyanın tüm kuş tiplerinin kapsayan birinci global bilgi tabanımı tahlil ederek 2008’deki bir bilimsel makalemde, 60 farklı ekolojik senaryoya nazaran iklim değişikliğinin dünya kuş tiplerinin kaçının soyunu tüketeceğini hesapladım. 1.8 santigratlık bir ısınma da bile 2100 yılına kadar 400 ila 550 kuş çeşidinin soyunun yok olacağı ortaya çıktı. aslına bakarsanız şimdiye kadar 1.1 santigratlık bir ısınma yaşadık. Bunu 2 derecenin altında tutmak zorundayız ancak bilhassa kömür, petrol ve doğalgaz üzere sera gazı üreten yakıtların tüketimi hâlâ artıyor. Bu gidişle ne yazık ki 2100 yılına kadar ortalama sıcaklığın 3 hatta 3.5 derece artmış olacağından korkuyoruz. bu biçimde bir durumda, dünyadaki yaklaşık 11 bin kuş çeşidinin binden çoksının soyu tükenebilir. 2008’de yayınladığım bu ekolojik modelim, 6.4 derecelik en makus global ısınma senaryosu doğal alanların süratle yok edilmesiyle birleştiğinde, 2100 yılına kadar 2600’un üzerinde kuş çeşidinin yok olabileceğini gösteriyor.”
‘GÜNEY VE GÜNEYDOĞU BÖLGELERİMİZE YENİ KUŞ ÇEŞİTLERİ GELEBİLİR’
Son periyotta başta Hakkari olmak üzere bir epeyce yerde yeni kuş çeşitleri tespit edildiğine dair müjdeli haberler geliyor. Emrah Çelik, Hakkari bölgesinde tespiti yapılan çeşitlerin daha evvel ülkemizde görüldüğünü lakin Hakkari için yeni kaydı verilen cinsler olduğunu söylüyor. Yaşadığı kent olan Iğdır’ın güçlü bir potansiyeli olduğunu söyleyen Çelik, Iğdır’ın üç ülkeye hudut teşkil etmesi ve sahip olduğu sulak alan potansiyeli ile kuş bilimine kıymetli katkılar sağladığını söylüyor. Çelik, “İl hudutları içerisinde yer alan Aras Kuş Halkalama İstasyonu’nda Türkiye ornitofaunasına yeni çeşitler eklendi” diyor.
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise son devirde gelen müjdeli haberlerin ve keşfedilen yeni kuş cinslerinin Türkiye’de evvelinde kaydedilmemiş, birinci kere yeni kaydedilmiş cinsler olduğunu belirtiyor. Türkiye’deki kuş gözlemcisi sayısının arttığına dikkat çeken Şekercioğlu, Kovid-19’la ömrümüze giren seyahat kısıtlamalarının Türkiye ortasında daha fazla müşahede yapılmasına sebep olduğunu söylüyor.
Şekercioğlu, yurt haricindeki ülkelerde milyonlarca gözlemci olduğunu, Türkiye’den daha az ekolojik çeşitliliğe sahip Almanya’da kaydedilmiş kuş tipi sayısının 506, İngiltere’de ise 607 olduğunu söylüyor. Bu sayının ülkemizde 491’e ulaştığını belirten Şekercioğlu, “Türkiye’de kaydedilen kuş tipi sayısının 500’ü geçeceğine ve vakit içinde 600’e yaklaşacağına eminim” diyor. 2013 yılında Türkiye kuş müşahede bilgilerini inceleyerek Türkiye’de birinci defa iklim değişikliğinin kuş çeşitlerinin dağılımını nasıl etkileyeceğini modellediklerini belirten Şekercioğlu, bu çalışmada birtakım kuş tiplerinin ülkemizde yaşadığı alanın azalacağının, öbür çeşitlerin de artacağının ortaya çıktığını söylüyor.
Şekercioğlu, iklim değişikliği ile sıcak iklim seven kimi güney kuş çeşitlerinin Türkiye’ye doğu yayılmasını, artan ekstrem hava olayları ile yeni kuş cinslerinin ülkemize gelmesini beklediklerini belirtiyor. Şekercioğlu, “Özellikle güney ve güneydoğu bölgelerimizde bu biçimde bir beklentimiz var” diyor.
‘BU YÜZYIL İNSANLIK İÇİN GİDEREK BİR KABUS OLACAK’
Pandemiyle bir arada konuttan çalışma sistemine geçiş yapılması birlikteinde kent hayatından uzaklaşma ve tabiat ile iç içe ömür fikrini tekrar gündeme getirdi. Pandemi sürecinde etrafın yalnızca bizden ibaret olmadığı gerçeğiyle yüzleştiğimizi söyleyen Emrah Çelik, “Özellikle yaban canlılarının ağır olduğu alanlarda pandemi süreci boyunca insan baskısının olmaması bu alanlarının en azından kendi yenilemesine ve iyileştirmesine imkan sağlamıştır” diyor ve şu soruyu soruyor: “Biz insan olarak egolojiyi mi yoksa ekolojiyi mi destekleyeceğiz? Yani insan olarak bulunduğumuz etraf ortasındaki canlılara baskınlık kurarak egolojiyi ya da etraf ve ortasındaki bizden diğer canlı cinsleri ile ortaklaşa ahenk ortasında yaşayarak ekoloyi mi destekleyeceğiz, buna bakmak lazım.”
Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu ise tabiat ile iç içe yaşama anlayışının doğal kalmış alanlarda daha fazla inşaat ve daha fazla insan manasına geldiğini, doğal alanların yok edilmesinin canlı cinslerini olumsuz tarafta etkilediğine dikkat çekiyor. Şekercioğlu, “Orman ortasında doğal ömür diye gördüğümüz hayat, doğal alanların tahribatı manasına geliyor. Bu gidiş değişmezse yüzyılın sonuna kadar şu anki medeniyetimizin bu türlü hayatta kalması mümkün değil. Bu yüzyıl insanlık için giderek bir kabus olacak” diyor.