Yener KARADENİZ / İSTANBUL
Ev dokumacılığı ve halı salgın periyodunda elbet en hayli yükselen bölümlerin başında geldi. Konutta daha fazla vakit geçirilmesi ve artan toplumsal yardımlar, tüketici bütçesinin değerli bir kısmının bu biçim eserlere yönelmesine yol açtı. Kelam konusu gelişmelerin tesiri ile dünyanın en büyük halı üreticisi olan Türkiye, ihracatta rekor kırarken, artan satışlar da yeni yatırımları birlikteinde getirdi. Lakin bahar ayları ile birlikte rüzgar bilakis döndü ve salgının hafifçelemesinin yanı sıra artan enflasyonist baskı ve resesyon kaygıları satışların düşmesine, kapasitelerin de gerilemesine yol açtı.
İstanbul Halı İhracatçıları Birliği İdare Konseyi Lider Yardımcısı Uğur Uysal, “Geçen yıllardeki talebin devam edeceği beklentisi ile dal önemli bir yatırım seferberliği başlattı. Mevcut kapasiteler yüzde 50 arttı. Artık işlerin düşmesi ile kapasiteler yüzde 40-50’ye geriledi. Bölüm şu anda önemli problem ortasında.” dedi.
Bu niçinle var olan makine parkının İran, Mısır ve hatta Hindistan üzere ülkelere know-how ile bir arada satılmaya başlandığına dikkat çeken Uysal, “İran Türkiye’den inanılmaz derecede halı tezgahı almaya başladı. Geçen yıl yalnızca İran’a 140 tane tezgah satıldı. Bu yaklaşan tehlikeyi işaret ediyor.” değerlendirmesini yaptı.
“Kendi elimizle rakip yetiştiriyoruz”
Bir manada Türkiye’nin kendisine rakip yetiştirdiğine dikkat çeken Uysal, şöyleki devam etti: “2000’lerin başında bu işi Belçika domine ediyordu. daha sonra Türkiye’ye makine sattılar lakin gelip hiç bir şey göstermedi, eğitmediler. Yalnızca makinelerini sattı. Bizim arkadaşlarımız makine ile takımları de gönderiyor, işi öğretiyorlar. İran AB’den makineyi alamıyor, lakin bizden ikinci el makineyi sıfır parasına alıyorlar. Bizim üreticilerimiz de sıfır fiyatına ikinci el sattık diye seviniyor lakin aslında geleceğini satıyor. İran değerli bir rakip. Şu an ambargodan dolayı önü kapalı lakin sonuçta İran bu işi bizden daha güzel biliyor. Orta ve üst kümede kat kat ilerde. Sen aslına bakarsanız içerde bir teğin ile savaşıyorsun. Katma bedelli eseri de İran’a kaptırıyorsun. daha sonra hayli ucuz mallar yapmak zorunda kalacaksın. Ya da bırakacaksın. 20 senede kazandığını 10 senede kaptıracaksın. Şu an Mısır’a önemli bir yatırım var. Mısır Türkiye’den gelen her türlü esere pürüz koyduğu için herkes tezgahını Mısır’a satıyor. Yeni yeni de Hindistan’a satılıyor. Yarın Hindistan ve İran senin için en büyük tehlike.”
Enerjide dönüşüm başladı
Sektörün bir öbür kıymetli sorunu ise artan girdi maliyetleri. Bunların başında da güç geliyor. Daha evvel genel sarfiyatlar ortasında gücün yüzde 7-8 olan hissesinin hali hazırda yüzde 30’a çıktığını anlatan Uysal, “Elektrik-doğalgaz maliyeti ana kalemler haline dönüşmeye başladı. Dal genelde entegre bir yapıdadır. Halı üretimde nispeten daha düşük olsa da iplikte güç sarfiyatı yüksek. Bu niçinle güç masrafı önemli bir yük haline geldi.” sözlerini kullandı.
Bu niçinle dalda yenilenebilir güç yatırımlarının arttığını kaydeden Uysal, “Yeni çıkan güneş gücü serbestisi bir oranda değerli bir takviye sağladı. Gücü olan yatırım yapıp güç sarfiyatını sıfırlama sıkıntısında. Önümüzdeki iki sene herkes bunun peşinde olacak.” dedi.
Çin avantajlı duruma geldi
Dünyada enteresan gelişmeler de yaşanmıyor değil. Bunlardan biri de lojistik maliyetleri konusunda gerçekleşiyor. Uysal, “Çin’in salgın periyodundaki dezavantajı, avantaja dönmeye başladı. Zira Çin’den ABD’ye navlunlar epeyce düştü lakin Türkiye’den düşmüyor bir türlü. Şu an Türkiye’den ABD’ye eser göndermenin hissesi, Çin’den göndermenin iki katı. O da dertli bir durum. ABD’nin Çin mallarına vergi uygulaması devam ediyor. Ancak artık konteyner fiyatları ucuzlayınca ABD’liler Çin’e hakikat heveslendi. En orta uzunluk bir toptancı bile yılda 2-3 bin konteynerlik eser alıyor. 5 bin dolar tasarruf etse bir konteynerde 1 milyon dolar yapar. Bu durum bir tehlike arz edebilir.” diye konuştu.
Konsolidasyon olacak
Uysal’a göre kesimde yaşanan agresif büyüme büsbütün borçla gerçekleşti çünkü dalın öz sermayesi düşük düzeyde. Bu niçinle firmaların önemli oranda banka borçları ile işlerini döndürdüğünü anlatan Uysal, “Borçlar daha da arttı. Öte yandan hali hazırda finansmana erişim daha da zorlaştı. ötürüsıyla önümüzdeki süreçte yüksek faiz ile borçlanan firmalar önemli ziyanlar yazacak. Şu an herkes ayakta kalma eforu ortasında. Önümüzdeki yılın kuvvetli geçeceğini ve konsolidasyonların olacağını iddia ediyorum. Küçük üreticilerin mecburen büyüklere devrolacağını kestirim ediyorum.” değerlendirmesini yaptı.
Yıkanabilir halıların hissesi yüzde 80’e ulaştı
Salgın periyodunda tüketim alışkanlıklarında önemli değişim, dönüşüm yaşandı. Bu dönüşüm biroldukça kesimin tersine sürdürülebilirlik kriterlerine karşıt bir biçimde gerçekleşti. Tüketicilerin artık yıkanabilir, kir tutmayan, ince ve yavaşça eserlere yöneldiğini belirten Uysal, “Bol sentetik materyal içeren eserler ön plana çıktı. Üstüne kimyasallar uygulanıyor. Dünya sürdürülebilir doğal gereçlerin kullanımı ile ilgili talebi varken tüketici talebi tam aksisi istikamette hareket ediyor. Pamuklu, yünlü, viskon, selülozik ya da organik materyaller ile eser almak yerine kimyasal ve sentetik eserlere talep arttı. Eserler aslına bakarsan dekoratif bir gereç haline dönmüştü, bu daha da arttı. Pazarın yüzde 80’i bu eserlere dönüştü. Salgın devrinde bu oran yüzde 10-20 civarındaydı. Halıdan kilime geçiş var küresel olarak.” diye konuştu.
İhracatı ikiye katlayacak formül
Sektörde kıymetli alt kategorilerden biri de el halısı. 2013’te 139 milyon dolarlık ihracat geçen sene 59 milyon dolara geriledi. Bu alanda önder ülke ise Hindistan. Uğur Uysal, “Türkiye’deki maliyetler çok yüksek. Öte yandan Türkiye’de atölye ya da fabrika tipi seri üretim yapan el halısı üretimi yok. Rakip Hindistan’da bir fabrikada yüzlerce insan el halısı dokuyor. Orada hem personellik tıpkı vakitte hammadde ucuz. Türkiye’de Türk halısı imajı var. Biz Pakistan, Afganistan üzere Hindistan’a rakip olacak ülkelerde halıları dokutalım son bitirişi burada yapıp buradan satalım diyoruz yıllardır. Burada bir Pazar oluşturalım. bu biçimde olursa 3 milyar dolarlık makine halısı ihraç ediyorsa 3 milyar dolarlık da el halısı ihracatı yapar.” dedi.
“1 dolara seccade satıyoruz”
Türkiye’nin seccadede yaklaşık bin civarında dokuma tezgahı ile hizmet verdiğini anlatan Uysal, “Manasız bir iç rekabet kelam konusu. Yatırımları boş bırakmamak için fiyat ne olursa olsun satalım deyip fiyatı düşürüyorlar. Yalnızca makine halısı değil, seccadede de tıpkı şey var. Orada dünyada yüzde 80’lik hisseyle önderiz. Lakin önder olduğunuz alanda bile kendi tutarlarınızı kendiniz düşürüyorsunuz. 1 dolara seccade satılıyor. 90-80 Cent’e sattın diye tartışıyorlar. Tüm bunlar kar marjlarının da düşmesine yol açıyor. Bu üreticilerin kendilerini geliştirip, değiştirip firmalarına yatırım yapmaları lazım. Bunu daima anlatıyoruz. Bu tezgahlarda vaktinde Belçikalılar 10 Euro’ya sattılar hala da satan var. Bizim üreticilerimiz 1 dolar ile uğraşıyor.” formunda konuştu.
Tezgahta ithalatı düşüyor, ihracatı artıyor
Türkiye istatistik Kurumu bilgilerine göre halı yatırımlarında 2020 ve 2021’de başlayan yatırım atılımı halı dokuma tezgah ithalatını artırdı. 2019’da 110 milyon dolar olan ithalat, 2020’de 298 milyon dolara ve 2021’de de 385 milyon dolara yükseldi. Bu yıl ocak-ağustos devrinde ise bu sayı geçen yılın tıpkı devrine bakılırsa yüzde 25 düşerek 189 milyon dolara geriledi. İhracat ise 2019’da 10 milyon dolar iken bu sayı 2020’de 27 milyon dolara, 2021’de de 34 milyon dolara yükseldi. Bu yıl ocak-ağustos devrinde ise bu sayı geçen yılın tıpkı periyoduna bakılırsa yüzde 61 artarak 21 milyon dolara çıktı. Bu da tezgah satışlarının arttığının öbür bir göstergesi.
Ev dokumacılığı ve halı salgın periyodunda elbet en hayli yükselen bölümlerin başında geldi. Konutta daha fazla vakit geçirilmesi ve artan toplumsal yardımlar, tüketici bütçesinin değerli bir kısmının bu biçim eserlere yönelmesine yol açtı. Kelam konusu gelişmelerin tesiri ile dünyanın en büyük halı üreticisi olan Türkiye, ihracatta rekor kırarken, artan satışlar da yeni yatırımları birlikteinde getirdi. Lakin bahar ayları ile birlikte rüzgar bilakis döndü ve salgının hafifçelemesinin yanı sıra artan enflasyonist baskı ve resesyon kaygıları satışların düşmesine, kapasitelerin de gerilemesine yol açtı.
İstanbul Halı İhracatçıları Birliği İdare Konseyi Lider Yardımcısı Uğur Uysal, “Geçen yıllardeki talebin devam edeceği beklentisi ile dal önemli bir yatırım seferberliği başlattı. Mevcut kapasiteler yüzde 50 arttı. Artık işlerin düşmesi ile kapasiteler yüzde 40-50’ye geriledi. Bölüm şu anda önemli problem ortasında.” dedi.
Bu niçinle var olan makine parkının İran, Mısır ve hatta Hindistan üzere ülkelere know-how ile bir arada satılmaya başlandığına dikkat çeken Uysal, “İran Türkiye’den inanılmaz derecede halı tezgahı almaya başladı. Geçen yıl yalnızca İran’a 140 tane tezgah satıldı. Bu yaklaşan tehlikeyi işaret ediyor.” değerlendirmesini yaptı.
“Kendi elimizle rakip yetiştiriyoruz”
Bir manada Türkiye’nin kendisine rakip yetiştirdiğine dikkat çeken Uysal, şöyleki devam etti: “2000’lerin başında bu işi Belçika domine ediyordu. daha sonra Türkiye’ye makine sattılar lakin gelip hiç bir şey göstermedi, eğitmediler. Yalnızca makinelerini sattı. Bizim arkadaşlarımız makine ile takımları de gönderiyor, işi öğretiyorlar. İran AB’den makineyi alamıyor, lakin bizden ikinci el makineyi sıfır parasına alıyorlar. Bizim üreticilerimiz de sıfır fiyatına ikinci el sattık diye seviniyor lakin aslında geleceğini satıyor. İran değerli bir rakip. Şu an ambargodan dolayı önü kapalı lakin sonuçta İran bu işi bizden daha güzel biliyor. Orta ve üst kümede kat kat ilerde. Sen aslına bakarsanız içerde bir teğin ile savaşıyorsun. Katma bedelli eseri de İran’a kaptırıyorsun. daha sonra hayli ucuz mallar yapmak zorunda kalacaksın. Ya da bırakacaksın. 20 senede kazandığını 10 senede kaptıracaksın. Şu an Mısır’a önemli bir yatırım var. Mısır Türkiye’den gelen her türlü esere pürüz koyduğu için herkes tezgahını Mısır’a satıyor. Yeni yeni de Hindistan’a satılıyor. Yarın Hindistan ve İran senin için en büyük tehlike.”
Enerjide dönüşüm başladı
Sektörün bir öbür kıymetli sorunu ise artan girdi maliyetleri. Bunların başında da güç geliyor. Daha evvel genel sarfiyatlar ortasında gücün yüzde 7-8 olan hissesinin hali hazırda yüzde 30’a çıktığını anlatan Uysal, “Elektrik-doğalgaz maliyeti ana kalemler haline dönüşmeye başladı. Dal genelde entegre bir yapıdadır. Halı üretimde nispeten daha düşük olsa da iplikte güç sarfiyatı yüksek. Bu niçinle güç masrafı önemli bir yük haline geldi.” sözlerini kullandı.
Bu niçinle dalda yenilenebilir güç yatırımlarının arttığını kaydeden Uysal, “Yeni çıkan güneş gücü serbestisi bir oranda değerli bir takviye sağladı. Gücü olan yatırım yapıp güç sarfiyatını sıfırlama sıkıntısında. Önümüzdeki iki sene herkes bunun peşinde olacak.” dedi.
Çin avantajlı duruma geldi
Dünyada enteresan gelişmeler de yaşanmıyor değil. Bunlardan biri de lojistik maliyetleri konusunda gerçekleşiyor. Uysal, “Çin’in salgın periyodundaki dezavantajı, avantaja dönmeye başladı. Zira Çin’den ABD’ye navlunlar epeyce düştü lakin Türkiye’den düşmüyor bir türlü. Şu an Türkiye’den ABD’ye eser göndermenin hissesi, Çin’den göndermenin iki katı. O da dertli bir durum. ABD’nin Çin mallarına vergi uygulaması devam ediyor. Ancak artık konteyner fiyatları ucuzlayınca ABD’liler Çin’e hakikat heveslendi. En orta uzunluk bir toptancı bile yılda 2-3 bin konteynerlik eser alıyor. 5 bin dolar tasarruf etse bir konteynerde 1 milyon dolar yapar. Bu durum bir tehlike arz edebilir.” diye konuştu.
Konsolidasyon olacak
Uysal’a göre kesimde yaşanan agresif büyüme büsbütün borçla gerçekleşti çünkü dalın öz sermayesi düşük düzeyde. Bu niçinle firmaların önemli oranda banka borçları ile işlerini döndürdüğünü anlatan Uysal, “Borçlar daha da arttı. Öte yandan hali hazırda finansmana erişim daha da zorlaştı. ötürüsıyla önümüzdeki süreçte yüksek faiz ile borçlanan firmalar önemli ziyanlar yazacak. Şu an herkes ayakta kalma eforu ortasında. Önümüzdeki yılın kuvvetli geçeceğini ve konsolidasyonların olacağını iddia ediyorum. Küçük üreticilerin mecburen büyüklere devrolacağını kestirim ediyorum.” değerlendirmesini yaptı.
Yıkanabilir halıların hissesi yüzde 80’e ulaştı
Salgın periyodunda tüketim alışkanlıklarında önemli değişim, dönüşüm yaşandı. Bu dönüşüm biroldukça kesimin tersine sürdürülebilirlik kriterlerine karşıt bir biçimde gerçekleşti. Tüketicilerin artık yıkanabilir, kir tutmayan, ince ve yavaşça eserlere yöneldiğini belirten Uysal, “Bol sentetik materyal içeren eserler ön plana çıktı. Üstüne kimyasallar uygulanıyor. Dünya sürdürülebilir doğal gereçlerin kullanımı ile ilgili talebi varken tüketici talebi tam aksisi istikamette hareket ediyor. Pamuklu, yünlü, viskon, selülozik ya da organik materyaller ile eser almak yerine kimyasal ve sentetik eserlere talep arttı. Eserler aslına bakarsan dekoratif bir gereç haline dönmüştü, bu daha da arttı. Pazarın yüzde 80’i bu eserlere dönüştü. Salgın devrinde bu oran yüzde 10-20 civarındaydı. Halıdan kilime geçiş var küresel olarak.” diye konuştu.
İhracatı ikiye katlayacak formül
Sektörde kıymetli alt kategorilerden biri de el halısı. 2013’te 139 milyon dolarlık ihracat geçen sene 59 milyon dolara geriledi. Bu alanda önder ülke ise Hindistan. Uğur Uysal, “Türkiye’deki maliyetler çok yüksek. Öte yandan Türkiye’de atölye ya da fabrika tipi seri üretim yapan el halısı üretimi yok. Rakip Hindistan’da bir fabrikada yüzlerce insan el halısı dokuyor. Orada hem personellik tıpkı vakitte hammadde ucuz. Türkiye’de Türk halısı imajı var. Biz Pakistan, Afganistan üzere Hindistan’a rakip olacak ülkelerde halıları dokutalım son bitirişi burada yapıp buradan satalım diyoruz yıllardır. Burada bir Pazar oluşturalım. bu biçimde olursa 3 milyar dolarlık makine halısı ihraç ediyorsa 3 milyar dolarlık da el halısı ihracatı yapar.” dedi.
“1 dolara seccade satıyoruz”
Türkiye’nin seccadede yaklaşık bin civarında dokuma tezgahı ile hizmet verdiğini anlatan Uysal, “Manasız bir iç rekabet kelam konusu. Yatırımları boş bırakmamak için fiyat ne olursa olsun satalım deyip fiyatı düşürüyorlar. Yalnızca makine halısı değil, seccadede de tıpkı şey var. Orada dünyada yüzde 80’lik hisseyle önderiz. Lakin önder olduğunuz alanda bile kendi tutarlarınızı kendiniz düşürüyorsunuz. 1 dolara seccade satılıyor. 90-80 Cent’e sattın diye tartışıyorlar. Tüm bunlar kar marjlarının da düşmesine yol açıyor. Bu üreticilerin kendilerini geliştirip, değiştirip firmalarına yatırım yapmaları lazım. Bunu daima anlatıyoruz. Bu tezgahlarda vaktinde Belçikalılar 10 Euro’ya sattılar hala da satan var. Bizim üreticilerimiz 1 dolar ile uğraşıyor.” formunda konuştu.
Tezgahta ithalatı düşüyor, ihracatı artıyor
Türkiye istatistik Kurumu bilgilerine göre halı yatırımlarında 2020 ve 2021’de başlayan yatırım atılımı halı dokuma tezgah ithalatını artırdı. 2019’da 110 milyon dolar olan ithalat, 2020’de 298 milyon dolara ve 2021’de de 385 milyon dolara yükseldi. Bu yıl ocak-ağustos devrinde ise bu sayı geçen yılın tıpkı devrine bakılırsa yüzde 25 düşerek 189 milyon dolara geriledi. İhracat ise 2019’da 10 milyon dolar iken bu sayı 2020’de 27 milyon dolara, 2021’de de 34 milyon dolara yükseldi. Bu yıl ocak-ağustos devrinde ise bu sayı geçen yılın tıpkı periyoduna bakılırsa yüzde 61 artarak 21 milyon dolara çıktı. Bu da tezgah satışlarının arttığının öbür bir göstergesi.