İmtihan derdi niçinleri, belirtileri ve tahlil teklifleri

[KıtlamA]

Dünyanın çabucak her yerinde biroldukca insanın ömrü, sadece imtihanlarla etkilenmekle kalmamakta, imtihanlardaki başarılarına nazaran hayatları hakkında kararlar da verilmektedir. Anne babalar erken periyottan itibaren çocuğun yaşına ve gelişimsel özelliklerine bakılırsa, çocuklarının periyot özelliklerini düzgün bilmelidirler. Her yaş kümesi çocuğun, karşılaştıkları durumlara verecekleri yansılar farklı olacaktır. Bu reaksiyonlar kendi özelliklerinden, ebeveyn tavırlarından ve genetik özelliklerden etkilenecektir. Ebeveynler imtihan derdi ile ilgili ayrıntılarını artırırlarsa yanlışsız yaklaşımlarla çocuklarına takviye olabilirler.

Kaygı; Kişinin bir uyaranla karşılaştığında yaşadığı bedensel, duygusal ve zihinsel çok uyarılmışlık halidir. Sınav kaygısı ise bu çok uyarılmışlık halinin imtihandan evvel, imtihan esnasında ve imtihandan daha sonra yaşanmasıdır

• Sınav tasasında imtihanın kendisi gerilime yol açmaz, imtihanın kişi tarafınca algılanış biçimi derde yol açar.
• Bu niçinledir ki birtakım öğrenciler imtihanlarda fazlaca rahat ve başarılıdır, kimileri ise dertli ve başarısız olur.
• Karşılaştıkları olayları felaketleştirme ya da abartma eğiliminde olan çocuk ve gençlerde, kaygı duyulan bir durumun vahim olacağı ve felaketle sonuçlanacağı istikametindeki mantıkdışı bir inanç, çoklukla korkuya eşlik etmektedir.
• Sınavın tehlike yaratan bir durum olarak düşünülmesi korkuya yol açar.
• Zihnin daima imtihan anı ve imtihan daha sonrası olacaklarla (hayal kırıklığı gibi) meşgul edilmesi ve bu hususta kaygı duyulması, imtihan korkusunun yaşanmasına niye olur.

Sınav derdinin niçinleri;

• Mükemmeliyetçi kişilik yapısı

• Yüksek beklenti düzeyi

• Kötü çalışma alışkanlığı
• nazaranv ve sorumlulukları erteleme
• Başarısız olma ve değerlendirilme korkusu
• Yorgunluk, uykusuzluk ve yanlış beslenme

• Her durumu felaketmiş üzere algılama

Sınav derdinin gelişmeninde ebeveynlerin ve öteki yetişkinlerin muvaffakiyet beklentisinin değeri büyüktür. Bilhassa çocuğun bu beklentinin kelamlı (bir daha sonraki imtihanda daha yüksek not alırsın (bu imtihanda yüksek not alamadın)), biz elimizden geleni yaptık, ders aldırdık (sen de elinden geleni yapmalısın, başarılı olmalısın vs)) ya da kelamsız ipuçlarını (ebeveynlerin kurs ödemeleri, üzülmeleri, kaygılanmaları vs) kıymetlendirerek fark etmesi telaşta rol oynar. Birfazlaca kişinin bu beklentisi öğrenciye epeyce fazla gelebilir. İmtihan vakti yaklaştıkça öğrenciler bu beklentileri olduğundan epeyce daha ağır algılarlar.

Yoğun beklenti

Duygusal yük

Karamsarlık ve bıkkınlık

(Bu hisler nereye gitseçocuklara eşlik eder)

hafifçe seviyede telaş;

Dikkati artırır

Uyarıcı tesiri vardır

Öğrenme gücünü artırır

Hatırlamayı kolaylaştırır

Zamanı verimli kullanma marifetini geliştirir

Bilgi transferini güçlendirir

Odaklanma marifetini artırır.

Yoğun telaş belirtileri ise;

Konsantrasyon zorluğuna

Karar verme kuvvetliğüne

Unutkanlıkta artışa

Öğrenileni kullanamamaya

Dikkatin yaşanılan bedensel belirtilere kaymasına

Organizasyon kuvvetliğüne

Düşüncelerin çarpıtılmasına niye olur

Kaygının fizikî belirtileri;

Kalp atışlarında hızlanma

Sakin oturmayı engelleyen çok ruhsal enerji

niçinsiz ağlama isteği-kolay ağlama

Dilin damağın kuruması

Terleme

Üşüme

Yorgunluk-bitkinlik

Soluk alıp vermede kuvvetlik

Çarpıntı hissi

Titreme

Mide ağrısı

Baş ağrısı

Uykusuzluk-kabus görme

İştahsızlık

Kaslarda gerginlik

Ateş basması

Baş dönmesi

Yüz kızarması

Göğüste ağrı, basınç ve sıkışma

Bulantı-kusma

İshal-kabızlık

Sık idrara çıkma

Soğuk ve nemli eller

Dişlerin sıkılması

Kaygının duygusal belirtileri

Gerginlik

Sinirlilik

Karamsarlık

Korku

Durgunluk

Kendine inançta azalma

Panik

Kontrolü yitirme hissi

Çaresizlik

Heyecan

Endişe

Huzursuzluk

Yalnızlık hissetme

Anlaşılamadığı duygusu

Öfke-kızgınlık

Ümitsizlik

Hayal kırıklığı

Mutsuzluk

Tedirginlik

Kaygının zihinsel belirtileri

Bildiklerimin hepsini unuttum

Bana müddet yetmeyecek

Başarılı olamayacağım

Yeterince düzgün değilim

İstediğim yere giremezsem ölürüm daha iyi

Sınavı kazanamazsam annemin babamın yüzüne nasıl bakarım

Yüksek puan alamazsam rezil olurum

Kaygıları olan çocuklara sıkça medyada önerilen hallerin yapılabilirliği tartışmalıdır.

Özellikle imtihan derdi olan çocuk ve gençlere yönelik bir fazlaca yazıda ve görüşmelerde yapılan teklifler “Eğer bunları yaşıyorsan çabucak niyetlerini denetim et. ? Tahlil için harekete geç. ? Geçmişteki muvaffakiyetlerini düşün, ? Düzgün ve hoş yaptığın her şeyi listele ve o listeyi sık sık hatırla… ? Zahmet yaşadığın hususların üzerine gidip, onunla gayret et? Derse devamlı ve faal katıl ?Sınav öncesinde zihninizde geçmiş başarısızlıklarınızı değil başarılarınızı düşünün ?” halinde olmaktadır. halbuki çocuk ve gençlerin telaşlarının yapısal ya da dinamik niçinleri vardır. Bu niçinler anlaşılmadan, fark edilmedin, tedavide yol alınmadan baştan yapılan üsttekilere benzeri teklifler sorun için tahlil olamayacaktır. Bilakis bu teklifleri de uygulayamayan ya da uygulayıp tasayı azaltmada başarılı olamayan çocuğun motivasyonu ve kendine itimadı daha da olumsuz etkilenecektir.

Sınav telaşı olan çocukların kıymetlendirme ve yaklaşım

Sınav korkusu olan çocuk ve ergenlerde kıymetlendirme yapılırken aşağıdaki sorularla karşılık aranır. Bu soruların cevapları doğrultusunda da bir tedavi programı düzenlenir.

• Kaygının şiddeti ne kadar?
• Kaygının neyle alakalı olduğu (genel mi yalnızca imtihana mahsus mü?
• hayatını ve derslerini nasıl etkilediği?
• Gelişimsel niçinler var mı (dikkat sıkıntıları, hareketlilik, dürtüsellik, öğrenme problemleri var mı?)
• Anne baba tavırları, çocukla bağlantılar korkuya tesir ediyor mu? )
• Kaygılı olmaya genetik yatkınlık var mı?
• Sınav derdine bağlı ek psikiyatrik problemler gelişmiş mi? (sınav tasası daha sonrasında depresyon, başka dert bozuklukları, takıntılar, tikler vs gelişmiş mi? )
• Sınav tasası ruhsal sıkıntıların bir kesimi mı? (kaygı bozukluğu, depresyon ya da gelişimsel problemlerin kararı mu ?)
• Tedavi gerekiyor mu?
• Tedavide izlenecek yol danışmanlık mı olmalı ya da ek psikiyatrik tedaviler gerekiyor mu?

Sınav tasasının tahlilinde ebeveynlere öneriler

Anne ve babanın kendi beklentileri ile çocuğun kapasitesi-sınırları içinde gerçekçi bir istikrar kurulmalıdır

Anne ve babalar çocuğun çalışma isteğini arttırmak niyetiyle tasayı arttırıcı yaklaşımlardan kaçınmalıdır (“Bu kadar çalışmayla kazanamazsın, daha nizamlı çalışmalısın, arkadaşlarından fazlaca geridesin, bizi mahcup etme vs ”)

Eğer çocuk imtihan hakkında konuşursa anne ve babalar çocuğu yorumsuz; lakin anlayarak, empati göstererek dinlemelidir. bu biçimdece anne ve babalar çocuğun gerçek hislerini anlamış olur. Bu konuşmalarda çocuğun başarısıyla ve başarısızlığıyla anne ve baba tarafınca kabul edildiği hissettirilmelidir.

Sürekli “çalış, çalışmıyorsun!” demek yerine, ’’Nasıl gidiyor? Neler yaptın? bir arada göz gezdirelim ister misin? Bizden istediğin bir şey var mı?’’şeklindeki bir yaklaşım benimsenmelidir. Çok uyarıcı, fazlaca yönlendirici, nasihat edici tavırlar çocuğun korku seviyesini artırır. bir daha hayli gözetici kollayıcı tavırlardan kaçınılmalı, çocuğun yaşına uygun girişimselliği desteklenmelidir.

Olumlu geri bildirimlerin ön planda olduğu bir yaklaşım fazlaca değerlidir.

Çocuk etrafıyla, arkadaşlarıyla ya da kardeşleriyle kıyaslanmamalıdır (Onlar başarılı sen başarısızsın, onlar güzel sen değişin…).

Çocuk anne ve baba tarafınca yaşına ve şahsi özelliklerine nazaran gereğince uygun tanınmalıdır.

Hoşlandığı faaliyetleri yapması sağlanmalıdır.

Çocuğa imtihanın yalnızca bir fırsat olduğu, hayatta diğer fırsatların da olduğu anlatılmalıdır.

Huzurlu bir aile ortam sunulmalıdır.

Anne ve baba tarafınca çocuğa vakit ayrılmalıdır.

Göstermiş olduğu gayret takdir edilmelidir

“Sonuç ne olursa olsun senin yanındayız” iletisi verilmelidir.