‘İşin başında yüzde 50’yi cebe koyun!’ Meskende hayatta kalma dersleri
Gülşah Karaman / Milliyet.com.tr – Koronavirüs salgınında konuttan çalışma sisteminin yaygınlaşmasıyla ‘freelance’ sözü daha da sık karşımıza çıkmaya başladı. ‘Serbest yahut bağımsız çalışmak’ manasına gelen freelance çalışma sistemi ‘kendi işinin patronu’ olmak olarak nitelendirilse de, bir epey dezavantaja da sahip.
‘TAM VAKİTLİ BİR İŞ KADAR ÇALIŞIYORSUNUZ LAKİN AYLIK GELİRİNİZ NET OLMUYOR’
Grafik dizayncısı olarak kesimde 10 yıldır çalışan Seda Yaşar, freelance çalışmanın disiplinli biçimde sürdürüldüğünde tam vakitli bir işten farkının kalmayacağını belirtti. Yaşar, “Bitecek işleriniz tüm vaktinizi alıyorsa, vakit zaman teslim edemiyorsanız, tam vakitli bir iş kadar mesai harcamış oluyorsunuz. Hatta mesaiden keyif alarak çıkabiliyorsunuz ancak müşteri sizden revize talep ettiği vakit, siz onu geri çeviremiyorsunuz. Müşteriyle proje bazlı çalıştığınız için isteğini o an yerine getirmek zorundasınız. Bir de şirketlerde şu biçimde bir niyet oluyor, senin her vakit boş vaktin olabileceğini var iseyıp daha fazla iş gücünün olmasını bekliyorlar” dedi.
Öte yandan işin maddi boyutuna da değinen Yaşar, freelance çalışma sisteminde ay sonu fiyatın net olmadığını söz edip, “Mevcut proje bittiği vakit akabinde diğer işler aramak zorunda kalabilirsiniz. Şayet siz bu bölümde freelancer olarak devam etmek istiyorsanız yalnızca bir firmaya bağlı kalarak alışılmış ki geçim sağlayamazsınız. Bunun yanı sıra birkaç tane firmayla freelance çalışarak kaynak yaratabilirsiniz” diye konuştu.
‘İŞE BAŞLARKEN YÜZDE 50’SİNİ KESİNLİKLE ALIN’
Toplumsal güvenlik boyutunu da lisana getiren Seda Yaşar, freelance çalışan şahıslara firmaların hiç bir vakit takviyede bulunmadığını vurgulayıp, “Sigortanı kendin karşılamak zorunda kalıyorsun yahut şahıs şirketi olarak açıp Bağ-Kur sisteminden ilerlemek zorundasın” ayrıntısını paylaştı.
Bilhassa grafik tasarım alanında freelance olarak çalışmak isteyenlerin dikkat etmesi gereken noktalara değinen Seda Yaşar, “Bizim dalda dizaynlar yapılıyor. Sanal alem olduğundan her şeyin epeyce sıradan ve kolay olduğunu düşünüyorlar ve bu yüzden beşerler sizin emeğinizin karşılığını görmeden ödeme yapmak istemiyorlar. Lakin ben avukat eşliğinde karşılıklı bir kontrat imzalıyorum. Bu kontrat, grafikerin ve müşterinin birbirine inanç muahedesi üzere bir şey oluyor. birebir vakitte karşılıklı olarak mukaveleyi onayladığımızda, iş başlangıcında paranın yüzde 50’sini almak durumunda kalıyorum. Muhakkak bu kesime girmek isteyen freelancer bireylere paranın yüzde 50’sini peşin alması gerektiğini söylüyorum” diyerek ikazda bulundu.
‘İSTİFA EDİP RİSK ALDIM’
“Birinci başlarda bir biçimde denedim. daha sonrasında 3-4 şahısla çalışarak bir takım yarattım. İstifa edip freelance dalına atıldım, risk aldım” diyen Yazılımcı Burak Öztürk ise 8 yıllık çalışma hayatının 4 yılını ajanslarda çalışarak geçirdiğini ve çabucak sonrasında freelance kesimine geçiş yaptığını söylemiş oldu.
Sistemsiz bir çalışma biçimi var ise bunun bir dezavantaja dönüştüğünü tabir eden Öztürk, “kimi vakit gece hayli çalışıp, gündüz uyumak durumunda kalıyorsunuz. Bu da sizin için eksi bir avantaj oluyor, zira firmalar güne hem erken başlıyorlar birebir vakitte biz biraz daha geç başlıyoruz üzere bir algı oluşuyor. Lakin bunun sistemini tutturunca aslında daha da verimli oluyorsunuz” halinde konuştu.
Öte yandan toplumsal güvenlik alanında nasıl tedbirler aldığını da belirten Burak Öztürk, “Uzun vadeli çalıştığım ajanslarla muhakkak bir fiyatta anlaştıysam, ‘Sigorta kısmını benden kesinti yapın, ben sizden sigorta kesintileri haricinde kalan fiyatımı alayım’ diyorum. Zira sigortamı ileriye dönük bir biçimde yatırmak zorundayım” dedi.
‘BİR PERİYOT TOPLUMSAL HAYATIMI SIFIRA İNDİRME NOKTASINA GELDİM’
“Bir devir toplumsal ömrümü sıfıra indirme noktasına geldim, gecem gündüzüm yoktu. Lakin sonrasındasında şu anki durumuma baktığımda kendime epeyce rahat vakit ayırabiliyorum. En sevdiğim yanı da şu; bir işi gece yapıyorsam hiç zoruma gitmiyor zira kendi işimi yapıyorum, bu beni keyifli ediyor” diyen Burak Öztürk, yazılım alanında freelance olarak çalışmak isteyenlere tekliflerde bulundu:
“Yazılım dalında tam vakitli işlerde güzel bir fırsat yakalarlarsa değerlendirsinler. Zira artık birfazlaca firma yurt dışına yazılımcı yetiştirmeye başladı. Yazılım dalının o yüzden önü fazlaca açık. Nitekim epey önemli meblağlarda kazanan beşerler var bu hususta. Freelance yapmak isteyenler için ise kişi ne kadar kendini geliştirir ne kadar epey dışarıya karşı paylaşımcı olursa, o kadar fazlaca gelir elde edebiliyor.”
‘SİGORTANI 1-2 AY SONYA YAPACAĞIZ’ DEYİP YAPMIYORLAR’
Mühendis İlayda Doğan ise toplumsal medya ve metin müellifliği alanlarında yaklaşık 2 seneye yakın freelancer olarak çalışıyor. Doğan, bu çalışma sisteminden genel olarak mutlu olduğunu ve Birinci olarak kendi kesiminden beşerlerle tanışarak nasıl ilerleme kaydettiğini paylaşıp, kesimin olumsuz taraflarını anlattı.
Freelancer olarak çalışmanın en zorlayıcı kısımlardan birinin ‘irtibat’ olduğunu söyleyen İlayda Doğan, “Bu bölümde birçok insan nasıl konuşması gerektiğini bilmiyor, çeşit çeşit beşerle karşılaşıyorsun. örneğin bir ajansta çalıştığınızda müşteriyle epey fazla irtibat kurmuyorsunuz. Size bir misyon veriliyor ve yalnızca bu misyonla ilgileniyorsunuz. Lakin freelance çalışırken ortadaki ilişkiyi sağlayacak olan da sizsiniz, en zorlayıcı kısım bu. Ya her işi kabul edeceksiniz ya da ‘Benim prensiplerim var, her işi kabul etmiyorum’ diyeceksiniz. Ben daima ikinci kısımdaydım. Şayet ikinci kısımda olursanız alışılmış ki geliriniz daha da azalıyor” diye konuştu.
Öte yandan bilhassa bu dalda hayli fazla sigortasız çalıştıran müşterilerin olduğuna dikkat çeken İlayda Doğan, “Birinci vakit içinderda ‘Sigortanı 1-2 ay daha sonra yapacağız’ deyip yapmadıklarını gördüm. Bu da bana bir deneyim oldu” diyerek, birçok vakit insanlara güvenip Birinci olarak fiyatın yarısını bile almadığını, sonrasındasında ise hiç alamadığı vakit içinderın olduğunu da ekledi.
‘FREELANCE ÇALIŞANLAR ZORUN OLARAK SİGORTALI OLMALILAR’
Freelance çalışanların toplumsal sigorta bakımından bağımsız çalışan statüsünde toplumsal güvenlik kapsamına girmek zorunda olduğunu belirten Toplumsal Güvenlik Uzmanı Prof. Dr. Cem Kılıç, “Yeni ismiyle 4-b, eski ismiyle Bağ- Kur kapsamında zarurî olarak sigortalı olmalılar. Zira gelir vergisine tabi oldukları için kendi sigorta primlerini minimum fiyatla bunun 7,5 katı fiyatı içindeki kendi belirledikleri yarar meblağı üzerinden ödemek zorundalar” sözlerini kullandı.
Öte yandan freelance çalışanların Bağ-Kur sigortalısı olacakları için genel sıhhat sigortası kapsamında yer alacaklarını söyleyen Prof. Dr. Cem Kılıç, “bu türlü hem kendileri birebir vakitte kanunen bakmakla yükümlü oldukları bireyler sıhhat hizmetlerinden yararlanabilecekler” açıklamasını yapıp bu noktada atılması gereken adımlara değindi. Bu mevzuda şahısları bilgilendirme süreçlerinin düzgün işletilmesi, farkındalık yaratılması gerektiğini savunan Prof. Dr. Cem Kılıç, “Bireyler bu zorunlulukları bilmedikleri takdirde idari ve mali yaptırımlarla karşılaşabiliyorlar” dedi.
‘SÖZLEŞME YAPILMASA DA, ÇALIŞAN KİŞİ YENİDEN ALACAK DAVASI AÇABİLİR’
Pandemi daha sonrasında artan freelance çalışma, hem patrona tıpkı vakitte çalışana bir fazlaca imkân sağlıyor. Lakin bu çalışma sisteminde patronun, hak edilen fiyatı vaktinde ödememesi yahut eksik ödemesi üzere sıkıntılara değinen Avukat Yaşar Öksüz, bu tıp durumların ortaya çıkmaması için çalışmaya başlamadan evvel kontrat yapılmasını ve tüzel bir yardım alınmasını tavsiye ediyor. Avukat Öksüz freelance çalışan şahısların bilmesi gereken tüm yasal hakları şöyle deklare etti:
“Kontrat yapıldığında alacakları ödenmeyen freelance çalışan, alacak davası açarak haklarına kolaylıkla kavuşabilir. Fakat mukavele yalnızca ispat kolaylığı sağlıyor. Bu kapsamda mukavele yapılmamış olması, hakları ortadan kaldırmaz. Mukavele yapılmadığı durumlarda çalışan, bir daha alacak davası açabilir ve alacaklarını her türlü kanıt ile ispat edebilir. Bu davalarda bilhassa taraflar içindeki e-postalar, mesajlaşmalar, işin yapılması için çalışana verilen evraklar, şahit anlatımları ve gibisi kanıtlar kullanılabilir. Bu müracaatların, alacağın vaktinde ve gerektiği üzere ödenmeyeceğinin anlaşılması daha sonrasında yapılması gerekir.”
‘İŞVEREN ÇALIŞANIN SİGORTASINI ÖDEMEK ZORUNDA DEĞİL’
Freelance çalışma sisteminin, patrona bağımlı olmadan çalışıldığını söz eden Avukat Yaşar Öksüz, freelance çalışanın kendi şahıs firması üzerinden çalışma yürüttüğünü, ötürüsıyla bu çeşit durumlarda patronun, çalışanın sigortasını ödemek zorunda olmadığını belirtti.
Bu çalışma prosedüründe, gelişen işçi-işveren bağlılığı da bulunmadığını söyleyen Öksüz, “Freelance çalışan, kendisinin sigortasız olarak çalıştırıldığı tezi ile hizmet tespit davası, personellik alacağı davası, kıdem yahut ihtar tazminatı davası üzere davaları açamaz. Freelance çalışanın en büyük hakkı, patronun kendisine taahhüt ettiği alacakların tam ve vaktinde ödenmesini isteme hakkıdır. Bu alacakların ödenmemesi halinde ise söz ettiğimiz biçimde alacak davası açılması mümkün” dedi.
‘AVRUPA ÜLKELERİNDE BİR HAYAT BİÇİMİNE DÖNÜŞTÜ’
İnsan Kaynakları Uzmanı Kemal Özel ise freelance çalışma sisteminin Avrupa ülkelerinde nasıl işlediğini anlattı. Özel, birfazlaca Avrupa ülkesinde freelancer’ların teknoloji ve data alanları haricinde pazarlama, insan kaynakları, proje idaresi üzere daha ‘sosyal’ alanlarda da bulunduğunu belirtti.
Bilhassa freelancer çalışanların, tekrar olağan 9-5 iş rutinine dönmelerinin hayli ender görüldüğüne dikkat çeken Kemal Özel, “Freelance olarak çalışanlar diğer iş bulamadıklarından değil, tam bilakis bunu bir hayat formu haline getirdikleri için bu biçimde çalışıyorlar. Bunun en kıymetli niçini ise bu sayede vakit içinderını kendi istedikleri üzere yönetebiliyor olmaları. Örneğin 6 aylık bir projeyi tamamlayıp, akabinde birkaç ay kendi gelişimleri için çalışabilir, seyahat edebilir ya da diledikleri bir hobilerine odaklanabilirler. Bunun özgürlüğünü tadan freelancer’lar ne kadar para teklif ederseniz edin, süresiz bir işte çalışmak istemiyorlar” diye konuştu.
‘BAZI ÜLKELERDE VERGİ AVANTAJI SUNULUYOR’
Birtakım ülkelerde bununla birlikte vergisel manada da freelancer olarak çalışmanın biroldukca avantajı bulunduğunu söyleyen Kemal Özel, “Freelancer olarak çalışmak için konutunuzun bir odasını kullanıyorsanız, bu odaya koyduğunuz çalışma masasının, bilgisayar monitörünün fiyatlarını ya da oturduğunuz mesken kiralıksa, bu odaya karşılık gelen metre kare kadarı kadar kirayı yıl sonunda gelir vergisinden düşebiliyorsunuz” diyerek örnek verdi.
Bir yandan şirketler için de önemli avantajlar sağlayan bir sistem olduğunu söyleyen Özel, Avrupa’da bilhassa kimi mesleklerde çalışan bulabilmenin pek sıkıntı olduğunu ve yetenek pazarının fazlaca hareketli olduğuna dikkat çekti:
“Süresiz kontratlı konumlar için kuvvetli ve tecrübeli bir adayı bulabilmek 6 ayı, hatta kimi vakit 1 yılı bulabiliyor. Bu da şirketleri iş devamlılığı manasında önemli manada zorluyor. halbuki freelancer birisi kimi vakit birkaç gün içerisinde şirkete hizmet verir bir hâle gelebiliyor.”
Gülşah Karaman / Milliyet.com.tr – Koronavirüs salgınında konuttan çalışma sisteminin yaygınlaşmasıyla ‘freelance’ sözü daha da sık karşımıza çıkmaya başladı. ‘Serbest yahut bağımsız çalışmak’ manasına gelen freelance çalışma sistemi ‘kendi işinin patronu’ olmak olarak nitelendirilse de, bir epey dezavantaja da sahip.
‘TAM VAKİTLİ BİR İŞ KADAR ÇALIŞIYORSUNUZ LAKİN AYLIK GELİRİNİZ NET OLMUYOR’
Grafik dizayncısı olarak kesimde 10 yıldır çalışan Seda Yaşar, freelance çalışmanın disiplinli biçimde sürdürüldüğünde tam vakitli bir işten farkının kalmayacağını belirtti. Yaşar, “Bitecek işleriniz tüm vaktinizi alıyorsa, vakit zaman teslim edemiyorsanız, tam vakitli bir iş kadar mesai harcamış oluyorsunuz. Hatta mesaiden keyif alarak çıkabiliyorsunuz ancak müşteri sizden revize talep ettiği vakit, siz onu geri çeviremiyorsunuz. Müşteriyle proje bazlı çalıştığınız için isteğini o an yerine getirmek zorundasınız. Bir de şirketlerde şu biçimde bir niyet oluyor, senin her vakit boş vaktin olabileceğini var iseyıp daha fazla iş gücünün olmasını bekliyorlar” dedi.
Öte yandan işin maddi boyutuna da değinen Yaşar, freelance çalışma sisteminde ay sonu fiyatın net olmadığını söz edip, “Mevcut proje bittiği vakit akabinde diğer işler aramak zorunda kalabilirsiniz. Şayet siz bu bölümde freelancer olarak devam etmek istiyorsanız yalnızca bir firmaya bağlı kalarak alışılmış ki geçim sağlayamazsınız. Bunun yanı sıra birkaç tane firmayla freelance çalışarak kaynak yaratabilirsiniz” diye konuştu.
‘İŞE BAŞLARKEN YÜZDE 50’SİNİ KESİNLİKLE ALIN’
Toplumsal güvenlik boyutunu da lisana getiren Seda Yaşar, freelance çalışan şahıslara firmaların hiç bir vakit takviyede bulunmadığını vurgulayıp, “Sigortanı kendin karşılamak zorunda kalıyorsun yahut şahıs şirketi olarak açıp Bağ-Kur sisteminden ilerlemek zorundasın” ayrıntısını paylaştı.
Bilhassa grafik tasarım alanında freelance olarak çalışmak isteyenlerin dikkat etmesi gereken noktalara değinen Seda Yaşar, “Bizim dalda dizaynlar yapılıyor. Sanal alem olduğundan her şeyin epeyce sıradan ve kolay olduğunu düşünüyorlar ve bu yüzden beşerler sizin emeğinizin karşılığını görmeden ödeme yapmak istemiyorlar. Lakin ben avukat eşliğinde karşılıklı bir kontrat imzalıyorum. Bu kontrat, grafikerin ve müşterinin birbirine inanç muahedesi üzere bir şey oluyor. birebir vakitte karşılıklı olarak mukaveleyi onayladığımızda, iş başlangıcında paranın yüzde 50’sini almak durumunda kalıyorum. Muhakkak bu kesime girmek isteyen freelancer bireylere paranın yüzde 50’sini peşin alması gerektiğini söylüyorum” diyerek ikazda bulundu.
‘İSTİFA EDİP RİSK ALDIM’
“Birinci başlarda bir biçimde denedim. daha sonrasında 3-4 şahısla çalışarak bir takım yarattım. İstifa edip freelance dalına atıldım, risk aldım” diyen Yazılımcı Burak Öztürk ise 8 yıllık çalışma hayatının 4 yılını ajanslarda çalışarak geçirdiğini ve çabucak sonrasında freelance kesimine geçiş yaptığını söylemiş oldu.
Sistemsiz bir çalışma biçimi var ise bunun bir dezavantaja dönüştüğünü tabir eden Öztürk, “kimi vakit gece hayli çalışıp, gündüz uyumak durumunda kalıyorsunuz. Bu da sizin için eksi bir avantaj oluyor, zira firmalar güne hem erken başlıyorlar birebir vakitte biz biraz daha geç başlıyoruz üzere bir algı oluşuyor. Lakin bunun sistemini tutturunca aslında daha da verimli oluyorsunuz” halinde konuştu.
Öte yandan toplumsal güvenlik alanında nasıl tedbirler aldığını da belirten Burak Öztürk, “Uzun vadeli çalıştığım ajanslarla muhakkak bir fiyatta anlaştıysam, ‘Sigorta kısmını benden kesinti yapın, ben sizden sigorta kesintileri haricinde kalan fiyatımı alayım’ diyorum. Zira sigortamı ileriye dönük bir biçimde yatırmak zorundayım” dedi.
‘BİR PERİYOT TOPLUMSAL HAYATIMI SIFIRA İNDİRME NOKTASINA GELDİM’
“Bir devir toplumsal ömrümü sıfıra indirme noktasına geldim, gecem gündüzüm yoktu. Lakin sonrasındasında şu anki durumuma baktığımda kendime epeyce rahat vakit ayırabiliyorum. En sevdiğim yanı da şu; bir işi gece yapıyorsam hiç zoruma gitmiyor zira kendi işimi yapıyorum, bu beni keyifli ediyor” diyen Burak Öztürk, yazılım alanında freelance olarak çalışmak isteyenlere tekliflerde bulundu:
“Yazılım dalında tam vakitli işlerde güzel bir fırsat yakalarlarsa değerlendirsinler. Zira artık birfazlaca firma yurt dışına yazılımcı yetiştirmeye başladı. Yazılım dalının o yüzden önü fazlaca açık. Nitekim epey önemli meblağlarda kazanan beşerler var bu hususta. Freelance yapmak isteyenler için ise kişi ne kadar kendini geliştirir ne kadar epey dışarıya karşı paylaşımcı olursa, o kadar fazlaca gelir elde edebiliyor.”
‘SİGORTANI 1-2 AY SONYA YAPACAĞIZ’ DEYİP YAPMIYORLAR’
Mühendis İlayda Doğan ise toplumsal medya ve metin müellifliği alanlarında yaklaşık 2 seneye yakın freelancer olarak çalışıyor. Doğan, bu çalışma sisteminden genel olarak mutlu olduğunu ve Birinci olarak kendi kesiminden beşerlerle tanışarak nasıl ilerleme kaydettiğini paylaşıp, kesimin olumsuz taraflarını anlattı.
Freelancer olarak çalışmanın en zorlayıcı kısımlardan birinin ‘irtibat’ olduğunu söyleyen İlayda Doğan, “Bu bölümde birçok insan nasıl konuşması gerektiğini bilmiyor, çeşit çeşit beşerle karşılaşıyorsun. örneğin bir ajansta çalıştığınızda müşteriyle epey fazla irtibat kurmuyorsunuz. Size bir misyon veriliyor ve yalnızca bu misyonla ilgileniyorsunuz. Lakin freelance çalışırken ortadaki ilişkiyi sağlayacak olan da sizsiniz, en zorlayıcı kısım bu. Ya her işi kabul edeceksiniz ya da ‘Benim prensiplerim var, her işi kabul etmiyorum’ diyeceksiniz. Ben daima ikinci kısımdaydım. Şayet ikinci kısımda olursanız alışılmış ki geliriniz daha da azalıyor” diye konuştu.
Öte yandan bilhassa bu dalda hayli fazla sigortasız çalıştıran müşterilerin olduğuna dikkat çeken İlayda Doğan, “Birinci vakit içinderda ‘Sigortanı 1-2 ay daha sonra yapacağız’ deyip yapmadıklarını gördüm. Bu da bana bir deneyim oldu” diyerek, birçok vakit insanlara güvenip Birinci olarak fiyatın yarısını bile almadığını, sonrasındasında ise hiç alamadığı vakit içinderın olduğunu da ekledi.
‘FREELANCE ÇALIŞANLAR ZORUN OLARAK SİGORTALI OLMALILAR’
Freelance çalışanların toplumsal sigorta bakımından bağımsız çalışan statüsünde toplumsal güvenlik kapsamına girmek zorunda olduğunu belirten Toplumsal Güvenlik Uzmanı Prof. Dr. Cem Kılıç, “Yeni ismiyle 4-b, eski ismiyle Bağ- Kur kapsamında zarurî olarak sigortalı olmalılar. Zira gelir vergisine tabi oldukları için kendi sigorta primlerini minimum fiyatla bunun 7,5 katı fiyatı içindeki kendi belirledikleri yarar meblağı üzerinden ödemek zorundalar” sözlerini kullandı.
Öte yandan freelance çalışanların Bağ-Kur sigortalısı olacakları için genel sıhhat sigortası kapsamında yer alacaklarını söyleyen Prof. Dr. Cem Kılıç, “bu türlü hem kendileri birebir vakitte kanunen bakmakla yükümlü oldukları bireyler sıhhat hizmetlerinden yararlanabilecekler” açıklamasını yapıp bu noktada atılması gereken adımlara değindi. Bu mevzuda şahısları bilgilendirme süreçlerinin düzgün işletilmesi, farkındalık yaratılması gerektiğini savunan Prof. Dr. Cem Kılıç, “Bireyler bu zorunlulukları bilmedikleri takdirde idari ve mali yaptırımlarla karşılaşabiliyorlar” dedi.
‘SÖZLEŞME YAPILMASA DA, ÇALIŞAN KİŞİ YENİDEN ALACAK DAVASI AÇABİLİR’
Pandemi daha sonrasında artan freelance çalışma, hem patrona tıpkı vakitte çalışana bir fazlaca imkân sağlıyor. Lakin bu çalışma sisteminde patronun, hak edilen fiyatı vaktinde ödememesi yahut eksik ödemesi üzere sıkıntılara değinen Avukat Yaşar Öksüz, bu tıp durumların ortaya çıkmaması için çalışmaya başlamadan evvel kontrat yapılmasını ve tüzel bir yardım alınmasını tavsiye ediyor. Avukat Öksüz freelance çalışan şahısların bilmesi gereken tüm yasal hakları şöyle deklare etti:
“Kontrat yapıldığında alacakları ödenmeyen freelance çalışan, alacak davası açarak haklarına kolaylıkla kavuşabilir. Fakat mukavele yalnızca ispat kolaylığı sağlıyor. Bu kapsamda mukavele yapılmamış olması, hakları ortadan kaldırmaz. Mukavele yapılmadığı durumlarda çalışan, bir daha alacak davası açabilir ve alacaklarını her türlü kanıt ile ispat edebilir. Bu davalarda bilhassa taraflar içindeki e-postalar, mesajlaşmalar, işin yapılması için çalışana verilen evraklar, şahit anlatımları ve gibisi kanıtlar kullanılabilir. Bu müracaatların, alacağın vaktinde ve gerektiği üzere ödenmeyeceğinin anlaşılması daha sonrasında yapılması gerekir.”
‘İŞVEREN ÇALIŞANIN SİGORTASINI ÖDEMEK ZORUNDA DEĞİL’
Freelance çalışma sisteminin, patrona bağımlı olmadan çalışıldığını söz eden Avukat Yaşar Öksüz, freelance çalışanın kendi şahıs firması üzerinden çalışma yürüttüğünü, ötürüsıyla bu çeşit durumlarda patronun, çalışanın sigortasını ödemek zorunda olmadığını belirtti.
Bu çalışma prosedüründe, gelişen işçi-işveren bağlılığı da bulunmadığını söyleyen Öksüz, “Freelance çalışan, kendisinin sigortasız olarak çalıştırıldığı tezi ile hizmet tespit davası, personellik alacağı davası, kıdem yahut ihtar tazminatı davası üzere davaları açamaz. Freelance çalışanın en büyük hakkı, patronun kendisine taahhüt ettiği alacakların tam ve vaktinde ödenmesini isteme hakkıdır. Bu alacakların ödenmemesi halinde ise söz ettiğimiz biçimde alacak davası açılması mümkün” dedi.
‘AVRUPA ÜLKELERİNDE BİR HAYAT BİÇİMİNE DÖNÜŞTÜ’
İnsan Kaynakları Uzmanı Kemal Özel ise freelance çalışma sisteminin Avrupa ülkelerinde nasıl işlediğini anlattı. Özel, birfazlaca Avrupa ülkesinde freelancer’ların teknoloji ve data alanları haricinde pazarlama, insan kaynakları, proje idaresi üzere daha ‘sosyal’ alanlarda da bulunduğunu belirtti.
Bilhassa freelancer çalışanların, tekrar olağan 9-5 iş rutinine dönmelerinin hayli ender görüldüğüne dikkat çeken Kemal Özel, “Freelance olarak çalışanlar diğer iş bulamadıklarından değil, tam bilakis bunu bir hayat formu haline getirdikleri için bu biçimde çalışıyorlar. Bunun en kıymetli niçini ise bu sayede vakit içinderını kendi istedikleri üzere yönetebiliyor olmaları. Örneğin 6 aylık bir projeyi tamamlayıp, akabinde birkaç ay kendi gelişimleri için çalışabilir, seyahat edebilir ya da diledikleri bir hobilerine odaklanabilirler. Bunun özgürlüğünü tadan freelancer’lar ne kadar para teklif ederseniz edin, süresiz bir işte çalışmak istemiyorlar” diye konuştu.
‘BAZI ÜLKELERDE VERGİ AVANTAJI SUNULUYOR’
Birtakım ülkelerde bununla birlikte vergisel manada da freelancer olarak çalışmanın biroldukca avantajı bulunduğunu söyleyen Kemal Özel, “Freelancer olarak çalışmak için konutunuzun bir odasını kullanıyorsanız, bu odaya koyduğunuz çalışma masasının, bilgisayar monitörünün fiyatlarını ya da oturduğunuz mesken kiralıksa, bu odaya karşılık gelen metre kare kadarı kadar kirayı yıl sonunda gelir vergisinden düşebiliyorsunuz” diyerek örnek verdi.
Bir yandan şirketler için de önemli avantajlar sağlayan bir sistem olduğunu söyleyen Özel, Avrupa’da bilhassa kimi mesleklerde çalışan bulabilmenin pek sıkıntı olduğunu ve yetenek pazarının fazlaca hareketli olduğuna dikkat çekti:
“Süresiz kontratlı konumlar için kuvvetli ve tecrübeli bir adayı bulabilmek 6 ayı, hatta kimi vakit 1 yılı bulabiliyor. Bu da şirketleri iş devamlılığı manasında önemli manada zorluyor. halbuki freelancer birisi kimi vakit birkaç gün içerisinde şirkete hizmet verir bir hâle gelebiliyor.”