Mustafa Kemal ÇOLAK
Güç kaynaklarında yaşanan tarihi fiyat artışlarından en epey etkilenen üretim kanadı, ithal kömüre dayalı hammaddeyle çalışan termik santraller oldu. 2020 Eylül ayında 50 dolar düzeyinde olan bir ton ithal kömür fiyatının, ortasında bulunduğumuz ayda 172-175 dolar bandına ulaşması, termik santral tesislerinin yaşadığı meşakkatlerin ana sebebini oluşturuyor. Piyasa Takas Fiyatı olarak tanımlanan ptf’nin, üretim maliyetlerinin yüzde 25-30 altında oluştuğunu ve ziyan ettiklerini münasebet göstererek ithal kömüre dayalı termik santral ünitelerinde üretimi durduran şirketlerin sayısı artıyor. Eren Holding bünyesinde faaliyet yürüten Eren Güç, bir ay içerisinde 5 ünitesinden 3’ünde üretimi durdurduğunu deklare etti. İzdemir Güç İdare Konseyi Lider Vekili Nuri Şahin de ellerindeki kömür stoklarının bitirilmesi daha sonrası maliyet meselelerine tahlil bulunamaması halinde üretimlerini durduracaklarını lisana getirdi.
Cengiz Holding ile bir arada ithal kömüre dayalı santrallerden en sonuncusunu kuran Alarko Holding CEO’su Ayhan Yavrucu, tesislerindeki durumu “Verimliliğimizin gücüyle üretimde patinaj yapıyoruz” formunda açıklıyor. Çok yüksek hammadde maliyetleri ile üretim yapma uğraşı ortasında olduklarını söyleyen Yavrucu, “Aynı yüksek oranda maliyeti artan doğalgaz santralleri ise botaş tarafınca sübvanse ediliyor. Hammadde temininde sübvanse edilen doğalgaz santrallerinin oluşturduğu haksız rekabet, düşük elektrik satış fiyatına niçiniyet veriyor. Bu haksız rekabet ortadan kaldırılmalıdır. Aksi biçimde güçte arz güvenliği ortadan kalkar” diyor.
İthal kömürle çalışan 8 termik santral var
Yerli linyit ile çalışan irili ufaklı santral sayısının 47’yi bulduğu Türkiye’de 2000’li yılların başından itibaren ithal kömüre dayalı üretim yapan termik santraller de arz cephesinde yerini almaya başladı. Yerli ve yurt dışı piyasalardan temin edilen, ortalama 10 yıl vadeli kredilerle kurulan termik santraller de ithal kömürle çalışma ana strateji oldu. Birinci yatırım olan İskenderun Enerji’nin 2003 yılında hizmete girdiği bu üretim alanında, yandaki tabloda da bakılırsabileceğiniz üzere Türkiye’nin kıymetli holdinglerinin yatırımcısı olduğu 8 tesis arka arda faaliyete geçti. İçlerinde Türkiye’de toplam güç arzının yüzde 6’sına sahip Eren Enerji’nin de yer aldığı ithal kömüre dayalı tesisler, geçen yıl güç arzında yüzde 21 ile Türkiye’nin ikinci büyük hisseye sahip oldular.
Pekala, bu tesislerde niye yerli değil de ithal kömür tercih ediliyor. Bunun birkaç sebebi var. Türkiye’deki mevcut linyit, yüklü olarak düşük verimliliğe sahip. Yüksek oranda verimli olan Zonguldak bölgesi linyit ise ölçek sorunu oluşturuyor. Bu açıdan 8 tesisin kullandığı ithal kömür, peşin fiyata dayanan yıllık mutabakatların sonucunda yüklü olarak Kolombiya’dan (piyasada kullanım oranı yüzde 90) getiriliyor. Kolombiya’dan bir aya yakın müddette gelen kömür, nakliye sırasında kırılma sürecinden geçirilerek, üretime sunuluyor. Tesislerin kullandığı toplam ithal kömür, yıllık 20 milyon tonun üzerine çıkabiliyor. Kolombiya’dan bu yol ve formülle, senelerca Türkiye’de yerli kömürden üçte bir oranında daha uygun fiyatla kömür temin edildi.
Kömürde dünya meblağları bir yılda 3.5 kat arttı
Ta ki geçen yılın sonbaharına kadar. 2020 Eylül’den itibaren ithal kömürde fiyat tarifesi süratle yükselmeye başladı. Üretim maliyetlerinde yüzde 85 oranında hisseye sahip ithal kömür meblağlarında, bir yılda 3.5 kat artış oluştu. Geçen Eylül’de 50 dolardan getirilen bir ton kömürün fiyatı, ortasında bulunduğumuz Eylül ayında 170 doların üzerine çıktı. Sırf son üç ayda gerçekleşen fiyat artışı yüzde 70 oldu.
Kesim temsilcileri, kullandıkları ana maliyet kalemi kömürde 1 yıl ortasında 3.5 kat civarında artış bulunmasına rağmen, elektrik satış meblağlarının kâfi oranda artmadığından yakınırken, bu durumun ana sebebini haksız rekabete dayandırıyor. Doğalgaz fiyatlarının da dünya üzerinde kıymetli artışlar yaşadığına dikkat çeken Eren Holding İdare Şurası Lideri Ahmet Eren, “Botaş, dünyadaki yüksek oranda artan doğalgaz meblağlarını, doğalgaz ile üretim yapan güç santrallerine yansıtmıyor. Bu da güç satış meblağlarını baskılıyor. İthal kömüre dayalı üretim yapan tesislerde bir Botaş yok. Bu haksız rekabetin giderilmesi ve meblağların olağan seyrinde ortaya çıkması gerekmektedir” diyor. Eren, “Doğalgazda fiyat artışı bir yıl ortasında 250 dolardan, bin dolarlara çıktı. Artan fiyatlar santrallere tam olarak yansıtılmıyor. Botaş, ziyanı üstlenerek, santrallere alım fiyatının altında tarifelerle doğalgaz satıyor. Bu durum da elektrik fiyatlarını baskılıyor” görüşlerini lisana getiriyor. Alarko CEO’su Ayhan Yavrucu da güç satış fiyatlarına ait, “1 kWsaat gücün Avrupa’daki satış ortalaması 15 Euro sent. Türkiye’de ise 6 Euro sent. Bu fark fiyat baskısından kaynaklanıyor. Üretimde en son teknolojiyi kullanan ithal kömür santralleri cezalandırılıyor” diyor.
Termik Santral ile Elektrik Üreticisi Endüstrici ve İşadamları Derneği (TERSANED) Lideri Buyruk Eren, “İthal kömürde ortaya çıkan fiyat artışları, üretim maliyetlerimizi değerli ölçüde artırdı. PTF fiyatları, maliyetlerimizin altında kaldığından tesisler ziyan ediyor. Doğalgazda da dünya fiyatları epey yükseldi. Lakin Botaş, güç üretim tesislerine ithal ettiği sayının altında eser satıyor. Maliyetlerimizi göz önünde bulunduracak bir satış ortamı oluşturulmalıdır” diyor.
TERSANED ile kimi santral idarelerinin yarın Güç ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’nda husus ile ilgili görüşmeler yapması bekleniyor. toplantıda, yaşanan gelişmelerin ve tahlil tekliflerinin lisana getirileceği belirtiliyor.
Eren Holding İdare Heyeti Lideri Ahmet Eren: Rekabette eşit şartlar yaratılmalı
Türkiye’de doğalgaz alımı yapan Botaş, santrallere dünya fiyatlarından eser vermiyor. Daha düşük, üçte bir fiyatına, yarı fiyatına doğalgaz satıyor. Bizde ise kömür ithalatı, şirketlerin kendileri ilişkileri, satın alma kanalları ile gerçekleşiyor. ötürüsıyla fiyat oluşumunda bir haksız rekabet var. Biz, haksız rekabetten ötürü, kömürdeki fiyat artışlarını sineye çekerek üretim yapmak zorunda kalıyoruz. Santrali kurarken aldığımız kredileri öteki küme şirketlerimizin kaynaklarından ödüyoruz. Bu ay santralimizde üç ünitemizde üretimimizi durdurduk.Elektrik satış fiyatı tarifesi hakikat rekabet şartlarında belirlenmeli. bu türlü devam ederse arz güvenliği sorunu doğar.
Alarko Holding CEO’su Ayhan Yavrucu: Doğalgaz santraline verilen kapasite kullanım faktörü bize de uygulanmalı
Doğalgaz santralleri Botaş’tan aldıkları sübvansiyonlu doğalgazla üretim yapıyor. Güç fiyatları da bu sübvansiyonun kararı düşük oluşuyor. İthal kömür kullanan santraller adeta cezalandırılıyor. Maliyetler, elektrik meblağlarının yüzde 30 üstünde kalıyor. Güç meblağlarında, bir kWsaat elektrikte Avrupa ortalaması 15 Euro sent. İngiltere’de geçen hafta fiyatlar 35 paunda kadar yükseldi. Bizde ise 6 Euro sent. İthal kömür ile üretim yapan santraller adeta cezalandırılıyor. Doğalgaz santrallerine verilen kapasite kullanım faktörünün bize de uygulanması gerekir. Doğalgaz santrallerine de dünya meblağlarından eser verilmelidir. Biz alanımızda en son kurulan, ötürüsıyla en çağdaş tesisiz. Verimliliğimiz yardımıyla üretimi patinaj yaparak da olsa sürdürüyoruz.
İzdemir Güç YK Lider Vekili Nuri Şahin: Kömür siparişimizi iptal etmeye çalışıyoruz
Doğalgaz santrali, Botaş’tan uygun fi yatla eser alıyor. Bu durum, fi yat oluşumuna da yansıyor. Bizim maliyetlerimiz en az yüzde 25-30 yüksek kalıyor. Elimizde kömür stoklarımız var. Kömür siparişlerimizi elimizden çıkarmaya çalışıyoruz. Elimizdeki kömür stoklarının bitmesi daha sonrası maliyet meselesine tahlil bulunamaması halinde üretimi durdurmak zorunda kalacağız. Bölümde bunu yapan diğer fi rmalar da var. Üretimin maliyeti fazlaca yükseldi. Kredilerini ödemede zorlanan fi rmalar var. Devletimiz, bu haksız rekabet ortamını ortadan kaldırmalıdır.
Elektrik piyasasında fiyatlar nasıl oluşuyor?
Gün öncesi elektrik piyasalarında arz ve talebin eşleşmesi ile oluşan fiyata “Piyasa Takas Fiyatı” (özetlemek gerekirse Ptf) denilmekte ve bu fiyat elektrik piyasaları için referans fiyat olarak kabul edilmektedir. Tüm santraller, emre amade kapasitelerini piyasaya teklif olarak sunarlar, bu teklifl er saatlik bazda fiyata bakılırsa küçükten büyüğe sıralanır ve arz-talebin kesiştiği noktada, o saate ait PTF belirlenmiş olur. Arzın, talebi karşılamadığı durumlarda ise azami fiyat uygulaması devreye giriyor. Azami fiyat, ortasında bulunulan takvim ayı temel alınarak iki ay evvelki takvim ayından itibaren geriye dönük 12 aylık PTF yüklü ortalamalarının iki katı olarak uygulanıyor. Azami fiyat, temmuz ayında 617 TL/MWh, ağustos ayında 636 TL/MWh, eylül ayında ise 674 TL/MWh olarak uygulanmaktadır. Yani, fiyat, ortak havuzda toplanan teklifl erden oluşturuluyor. Geçtiğimiz hafta Piyasa Takas Fiyatı ortalaması (13-19 Eylül) 529,26 TL/MWh idi. Piyasa yetkilileri, ithal kömür santrallerinin maliyetinin, bu fiyatın yüzde 25-30 daha üzerinde olduğunu söz ediyor.
Güç kaynaklarında yaşanan tarihi fiyat artışlarından en epey etkilenen üretim kanadı, ithal kömüre dayalı hammaddeyle çalışan termik santraller oldu. 2020 Eylül ayında 50 dolar düzeyinde olan bir ton ithal kömür fiyatının, ortasında bulunduğumuz ayda 172-175 dolar bandına ulaşması, termik santral tesislerinin yaşadığı meşakkatlerin ana sebebini oluşturuyor. Piyasa Takas Fiyatı olarak tanımlanan ptf’nin, üretim maliyetlerinin yüzde 25-30 altında oluştuğunu ve ziyan ettiklerini münasebet göstererek ithal kömüre dayalı termik santral ünitelerinde üretimi durduran şirketlerin sayısı artıyor. Eren Holding bünyesinde faaliyet yürüten Eren Güç, bir ay içerisinde 5 ünitesinden 3’ünde üretimi durdurduğunu deklare etti. İzdemir Güç İdare Konseyi Lider Vekili Nuri Şahin de ellerindeki kömür stoklarının bitirilmesi daha sonrası maliyet meselelerine tahlil bulunamaması halinde üretimlerini durduracaklarını lisana getirdi.
Cengiz Holding ile bir arada ithal kömüre dayalı santrallerden en sonuncusunu kuran Alarko Holding CEO’su Ayhan Yavrucu, tesislerindeki durumu “Verimliliğimizin gücüyle üretimde patinaj yapıyoruz” formunda açıklıyor. Çok yüksek hammadde maliyetleri ile üretim yapma uğraşı ortasında olduklarını söyleyen Yavrucu, “Aynı yüksek oranda maliyeti artan doğalgaz santralleri ise botaş tarafınca sübvanse ediliyor. Hammadde temininde sübvanse edilen doğalgaz santrallerinin oluşturduğu haksız rekabet, düşük elektrik satış fiyatına niçiniyet veriyor. Bu haksız rekabet ortadan kaldırılmalıdır. Aksi biçimde güçte arz güvenliği ortadan kalkar” diyor.
İthal kömürle çalışan 8 termik santral var
Yerli linyit ile çalışan irili ufaklı santral sayısının 47’yi bulduğu Türkiye’de 2000’li yılların başından itibaren ithal kömüre dayalı üretim yapan termik santraller de arz cephesinde yerini almaya başladı. Yerli ve yurt dışı piyasalardan temin edilen, ortalama 10 yıl vadeli kredilerle kurulan termik santraller de ithal kömürle çalışma ana strateji oldu. Birinci yatırım olan İskenderun Enerji’nin 2003 yılında hizmete girdiği bu üretim alanında, yandaki tabloda da bakılırsabileceğiniz üzere Türkiye’nin kıymetli holdinglerinin yatırımcısı olduğu 8 tesis arka arda faaliyete geçti. İçlerinde Türkiye’de toplam güç arzının yüzde 6’sına sahip Eren Enerji’nin de yer aldığı ithal kömüre dayalı tesisler, geçen yıl güç arzında yüzde 21 ile Türkiye’nin ikinci büyük hisseye sahip oldular.
Pekala, bu tesislerde niye yerli değil de ithal kömür tercih ediliyor. Bunun birkaç sebebi var. Türkiye’deki mevcut linyit, yüklü olarak düşük verimliliğe sahip. Yüksek oranda verimli olan Zonguldak bölgesi linyit ise ölçek sorunu oluşturuyor. Bu açıdan 8 tesisin kullandığı ithal kömür, peşin fiyata dayanan yıllık mutabakatların sonucunda yüklü olarak Kolombiya’dan (piyasada kullanım oranı yüzde 90) getiriliyor. Kolombiya’dan bir aya yakın müddette gelen kömür, nakliye sırasında kırılma sürecinden geçirilerek, üretime sunuluyor. Tesislerin kullandığı toplam ithal kömür, yıllık 20 milyon tonun üzerine çıkabiliyor. Kolombiya’dan bu yol ve formülle, senelerca Türkiye’de yerli kömürden üçte bir oranında daha uygun fiyatla kömür temin edildi.
Kömürde dünya meblağları bir yılda 3.5 kat arttı
Ta ki geçen yılın sonbaharına kadar. 2020 Eylül’den itibaren ithal kömürde fiyat tarifesi süratle yükselmeye başladı. Üretim maliyetlerinde yüzde 85 oranında hisseye sahip ithal kömür meblağlarında, bir yılda 3.5 kat artış oluştu. Geçen Eylül’de 50 dolardan getirilen bir ton kömürün fiyatı, ortasında bulunduğumuz Eylül ayında 170 doların üzerine çıktı. Sırf son üç ayda gerçekleşen fiyat artışı yüzde 70 oldu.
Kesim temsilcileri, kullandıkları ana maliyet kalemi kömürde 1 yıl ortasında 3.5 kat civarında artış bulunmasına rağmen, elektrik satış meblağlarının kâfi oranda artmadığından yakınırken, bu durumun ana sebebini haksız rekabete dayandırıyor. Doğalgaz fiyatlarının da dünya üzerinde kıymetli artışlar yaşadığına dikkat çeken Eren Holding İdare Şurası Lideri Ahmet Eren, “Botaş, dünyadaki yüksek oranda artan doğalgaz meblağlarını, doğalgaz ile üretim yapan güç santrallerine yansıtmıyor. Bu da güç satış meblağlarını baskılıyor. İthal kömüre dayalı üretim yapan tesislerde bir Botaş yok. Bu haksız rekabetin giderilmesi ve meblağların olağan seyrinde ortaya çıkması gerekmektedir” diyor. Eren, “Doğalgazda fiyat artışı bir yıl ortasında 250 dolardan, bin dolarlara çıktı. Artan fiyatlar santrallere tam olarak yansıtılmıyor. Botaş, ziyanı üstlenerek, santrallere alım fiyatının altında tarifelerle doğalgaz satıyor. Bu durum da elektrik fiyatlarını baskılıyor” görüşlerini lisana getiriyor. Alarko CEO’su Ayhan Yavrucu da güç satış fiyatlarına ait, “1 kWsaat gücün Avrupa’daki satış ortalaması 15 Euro sent. Türkiye’de ise 6 Euro sent. Bu fark fiyat baskısından kaynaklanıyor. Üretimde en son teknolojiyi kullanan ithal kömür santralleri cezalandırılıyor” diyor.
Termik Santral ile Elektrik Üreticisi Endüstrici ve İşadamları Derneği (TERSANED) Lideri Buyruk Eren, “İthal kömürde ortaya çıkan fiyat artışları, üretim maliyetlerimizi değerli ölçüde artırdı. PTF fiyatları, maliyetlerimizin altında kaldığından tesisler ziyan ediyor. Doğalgazda da dünya fiyatları epey yükseldi. Lakin Botaş, güç üretim tesislerine ithal ettiği sayının altında eser satıyor. Maliyetlerimizi göz önünde bulunduracak bir satış ortamı oluşturulmalıdır” diyor.
TERSANED ile kimi santral idarelerinin yarın Güç ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’nda husus ile ilgili görüşmeler yapması bekleniyor. toplantıda, yaşanan gelişmelerin ve tahlil tekliflerinin lisana getirileceği belirtiliyor.
Eren Holding İdare Heyeti Lideri Ahmet Eren: Rekabette eşit şartlar yaratılmalı
Türkiye’de doğalgaz alımı yapan Botaş, santrallere dünya fiyatlarından eser vermiyor. Daha düşük, üçte bir fiyatına, yarı fiyatına doğalgaz satıyor. Bizde ise kömür ithalatı, şirketlerin kendileri ilişkileri, satın alma kanalları ile gerçekleşiyor. ötürüsıyla fiyat oluşumunda bir haksız rekabet var. Biz, haksız rekabetten ötürü, kömürdeki fiyat artışlarını sineye çekerek üretim yapmak zorunda kalıyoruz. Santrali kurarken aldığımız kredileri öteki küme şirketlerimizin kaynaklarından ödüyoruz. Bu ay santralimizde üç ünitemizde üretimimizi durdurduk.Elektrik satış fiyatı tarifesi hakikat rekabet şartlarında belirlenmeli. bu türlü devam ederse arz güvenliği sorunu doğar.
Alarko Holding CEO’su Ayhan Yavrucu: Doğalgaz santraline verilen kapasite kullanım faktörü bize de uygulanmalı
Doğalgaz santralleri Botaş’tan aldıkları sübvansiyonlu doğalgazla üretim yapıyor. Güç fiyatları da bu sübvansiyonun kararı düşük oluşuyor. İthal kömür kullanan santraller adeta cezalandırılıyor. Maliyetler, elektrik meblağlarının yüzde 30 üstünde kalıyor. Güç meblağlarında, bir kWsaat elektrikte Avrupa ortalaması 15 Euro sent. İngiltere’de geçen hafta fiyatlar 35 paunda kadar yükseldi. Bizde ise 6 Euro sent. İthal kömür ile üretim yapan santraller adeta cezalandırılıyor. Doğalgaz santrallerine verilen kapasite kullanım faktörünün bize de uygulanması gerekir. Doğalgaz santrallerine de dünya meblağlarından eser verilmelidir. Biz alanımızda en son kurulan, ötürüsıyla en çağdaş tesisiz. Verimliliğimiz yardımıyla üretimi patinaj yaparak da olsa sürdürüyoruz.
İzdemir Güç YK Lider Vekili Nuri Şahin: Kömür siparişimizi iptal etmeye çalışıyoruz
Doğalgaz santrali, Botaş’tan uygun fi yatla eser alıyor. Bu durum, fi yat oluşumuna da yansıyor. Bizim maliyetlerimiz en az yüzde 25-30 yüksek kalıyor. Elimizde kömür stoklarımız var. Kömür siparişlerimizi elimizden çıkarmaya çalışıyoruz. Elimizdeki kömür stoklarının bitmesi daha sonrası maliyet meselesine tahlil bulunamaması halinde üretimi durdurmak zorunda kalacağız. Bölümde bunu yapan diğer fi rmalar da var. Üretimin maliyeti fazlaca yükseldi. Kredilerini ödemede zorlanan fi rmalar var. Devletimiz, bu haksız rekabet ortamını ortadan kaldırmalıdır.
Elektrik piyasasında fiyatlar nasıl oluşuyor?
Gün öncesi elektrik piyasalarında arz ve talebin eşleşmesi ile oluşan fiyata “Piyasa Takas Fiyatı” (özetlemek gerekirse Ptf) denilmekte ve bu fiyat elektrik piyasaları için referans fiyat olarak kabul edilmektedir. Tüm santraller, emre amade kapasitelerini piyasaya teklif olarak sunarlar, bu teklifl er saatlik bazda fiyata bakılırsa küçükten büyüğe sıralanır ve arz-talebin kesiştiği noktada, o saate ait PTF belirlenmiş olur. Arzın, talebi karşılamadığı durumlarda ise azami fiyat uygulaması devreye giriyor. Azami fiyat, ortasında bulunulan takvim ayı temel alınarak iki ay evvelki takvim ayından itibaren geriye dönük 12 aylık PTF yüklü ortalamalarının iki katı olarak uygulanıyor. Azami fiyat, temmuz ayında 617 TL/MWh, ağustos ayında 636 TL/MWh, eylül ayında ise 674 TL/MWh olarak uygulanmaktadır. Yani, fiyat, ortak havuzda toplanan teklifl erden oluşturuluyor. Geçtiğimiz hafta Piyasa Takas Fiyatı ortalaması (13-19 Eylül) 529,26 TL/MWh idi. Piyasa yetkilileri, ithal kömür santrallerinin maliyetinin, bu fiyatın yüzde 25-30 daha üzerinde olduğunu söz ediyor.