Kantinlerde yeni dönem! Okul Besini logosuz eserler artık yasak lakin…
Senim Tanay Karakuş – Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Ulusal Eğitim Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Sıhhat Bakanlığı’nın iş birliğiyle 2 Ocak 2019’da okul kantinlerinde sağlıklı besinlerin satılması hedefiyle, ‘Okul Besini Logosu İşbirliği Protokolü’ imzalandı. Projenin birinci bildirisi 20 Haziran 2019’da yayımlanırken, 16 Eylül 2019’da da uygulamaya konması kararlaştırıldı lakin proje, firmaların hazırlıklarını tamamlayabilmesi için evvel 7 Eylül 2020’e, koronavirüs sebebiyle de 6 Eylül 2021’e ertelendi.
6 Eylül’de okulların açılmasıyla uygulama başladı ancak logosuz eserler kantinlerde hâlâ satılıyor! Okul Besini logosunun kıymetini Besin Mühendisleri Derneği Genel Lideri Abdüssamed Uzunluğu‘ya, logolandırma uygulamasının kantincileri nasıl etkilediğini ise İstanbul Kantinciler Odası Lideri Vahap Osmanoğlu‘na sorduk.
‘GÜVENLİ BESİN TARİFİNE UYAN BESİNLERİN TÜKETİLMESİ GEREKİYOR’
Okul besini logosu nedir? Hangi besin çeşitleri okul besini logosu alabiliyor?
Besin Mühendisleri Derneği Genel Lideri Abdussamed Uzunluğu: Okul Besini Logosu, Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ve özel okul / kurumların bünyesinde faaliyet gösteren kantin, kafeterya, büfe, çay ocağı üzere besin işletmelerinde satışa sunulacak olan hazır ambalajlı besinlerin etiketi üzerinde yer alacak logodur. Temel ve ortaöğretim çağındaki çocuk ve gençlerin büyüyüp gelişebilmeleri, hayat kalitelerinin artırılması ve devamının sağlanabilmesi için kâfi ve istikrarlı beslenmeleri gerekir. Kâfi ve istikrarlı beslenme ise inançlı besin tarifine uyan besinlerin tüketilmesi ile mümkün olabilir. Kantin üzere besin satışı yapılan yerlerde her eserin Bakanlığın belirlediği kriterlere uyularak üretilmesi, sağlam olduğuna dair Okul Besini onayının alınarak satışa sunulması değerli.
yıllardır üzerinde çalışılan hazır ambalajlı besinler için Bakanlıktan Okul Besini Logosu onayı alınmasına dair karar, 06.09.2021 tarihinden itibaren mecburî hale getirildi. Eğitim kurumlarında satışı uygun olan besin ve içecekler; meyveler, çiğ tüketilebilen sebzeler, salatalar, kuru meyveler, kuru yemişler , taze sıkılmış meyve ve zerzevat suyu, içme sütü, yoğurt , ayran, günlük haşlanmış yumurta, zeytin, çeşnili ekmekler, tam buğday ekmeği, tam buğday unlu ekmek/tam buğday unlu lavaş, karışık tahıllı ekmek vb. eserlerden yapılan yumurta yahut peynir, taze domates, havuç, marul, biber vb. sebzeler içeren yağ eklenmemiş sandviçler, içme suyu, doğal mineralli su, doğal kaynak suyu ve şekersiz sakızlardır.
CİPS, MEYVE SUYU KONSANTRESİ, KIZARTMALAR YASAK LAKİN…
Çocuklar için ziyanlı besinler, kantinde satılması büsbütün yasaklı eserler mi? Yoksa bu besinler de aşikâr koşulları sağladıktan daha sonra okul besini logosu alabiliyor mu?
Abdussamed Uzunluğu: Güç içecekleri, gazlı içecekler, aromalı içecekler (soğuk çay, ice tea), kolalı içecekler, aromalı doğal mineralli içecek, aromalı şurup, aromalı içecek tozu, aromalı su, meyveli içecek, meyveli içecek tozu, meyveli doğal mineralli içecek, yapay soda, meyveli şurup, atlet içeceği (karbonhidrat- elektrolit içeceği), meyve nektarı, meyve suyu konsantresi, kızartmalar, cipsler (patates, mısır, şekillendirilmiş vb.), gevrek çerezler üzere eserler bilim konseyi karar tutanağına bakılırsa eğitim kurumlarında satışı uygun olmayan besinler kategorisindedir.
Lakin kriterleri sağladığında satışa uygun görülen ambalajlı besinler içinde bulunan kek, bisküvi, kraker, gevrekler, patlamış mısır üzere besinler da bulunuyor. Bu besinler uygun görülen toplam güç kıymeti, şeker ve yağ ölçüsüne dikkat edilerek üretildiğinde, ziyanlı besinler kategorisinden çıkıp tüketilebilir besinler kategorisine girer. Burada da Okul Besini logosunun değerini nazaranbiliyoruz.
‘GÖRSEL ALGI GELİŞİMİ AÇISINDAN RAFLARDA GÖRMEMELİLER’
Besin mühendisleri olarak değerli görevlerimizden biri de besin sanayisinin insan sıhhatini olumsuz istikamette etkilemesinin önüne geçerek besin güvenliğini sağlamak ve toplumu korumaktır. Bu hususta Bakanlığımızın adım atması bizim için epeyce değerliydi. Denetimsiz üretilen, toplam güç pahası uygun görülen aralıklarda tutulmayan bu besinleri çocukların tüketmemesi, görsel algı gelişimi açısından raflarda görmemeleri fazlaca kıymetli. Sağlıklı beslenmeyi küçük yaşlardan itibaren öğrenen çocuklar olağan olarak gelecekte fark yaratacak, sağlıklı ruh ve vücuda sahip olacak, gelişimleri olumlu tarafta etkilenecektir.
‘UCUZ ESERİ ÖĞRENCİYE SUNMAK ZORLAŞTI’
Pekala, niye kantinlerde okul besini logolu eserler yok?
İstanbul Kantinciler Odası Lideri Vahap Osmanoğlu: Logolu eserler için Bilim Heyeti tarafınca sunulan kriterler belirlendi. Bu kriterlere göre ambalajlı eserlerde logo kaidesi getirdiler. Ama Bilim Heyeti’nin hazırlamış olduğu bu kriterlere nazaran ambalajlı eser üretmek imkansız. Zira bisküviyle ilgili belirledikleri kriterlere nazaran yapılan eser, bisküvi olarak çıkmıyor. Bunların raf ömrü fazlaca kısa olduğu için hem firmalar birebir vakitte işletmeciler bu eseri üretip satmakta kasvet çekiyor. Şu anda Tarım Bakanlığı logolu başka ambalajlı eserlerden de yalnızca kraker ismi altında birkaç eser var. Yani ambalajlı eserler cetvelinde, cetvelin yüzde 95’i süt ve süt eserleri. Ayran, yoğurt, süt ve gibisi eserler var. Süt eserleri haricinde uygulamada logolu eser yok. Bu durumda olağan ki esnaf epeyce güç durumda kalıyor. Bu mamüllerin üretimi birkaç firmada olacak ki rekabet kuralları sağlansın. Bir firma bir eser ürettiğinde esnaf da o firmadan o eseri almak zorunda kaldığı vakit firmanın belirlediği eserden almak zorunda kalıyor. Bu hem esnafı zorlayacak tıpkı vakitte öğrenciler açısından da badire yaratacak. Yani ucuz bir eseri öğrenciye sunma konusunda zahmet olacak.
Logosuz eser satan kantinlere hangi cezai yaptırımlar uygulanıyor? ‘Okul Besini Logosu İşbirliği Protokolü’ neleri kapsıyor?
Vahap Osmanoğlu: Tarım ve Orman Bakanlığı tarafınca yayımlanan ‘Okul Besini Hakkında 2020/23 no’lu Tebliğ’ bu uygulamayı düzenliyor. Bu bildirimle bir arada 20/6/2019 tarihindeki ve 30807 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Okul Besini Logosu Uygulaması Yordam ve Asılları Hakkında Bildiri (Tebliğ No: 2019/29) yürürlükten kaldırıldı. Burada bir baş karışıklığı var, herkes bu 2019/29 no’lu bildirimin yürürlükte olduğunu düşünüyor. 2020/23 no’lu bildiriye nazaran Okul Besini Logosu; Tarım ve Orman Bakanlığı, Sıhhat Bakanlığı ve Ulusal Eğitim Bakanlığı içinde 2/1/2019 tarihinde imzalanan ‘Okul Kantinlerinde Satışa Sunulacak Besinler ve Bu Besinlerde Kullanılacak Logo Uygulamasına Ait İşbirliği Protokolü’nde tanımlanan konuları kapsıyor.
bir daha bu bildirime göre Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ve özel okul/kurumların bünyesinde faaliyet gösteren kantin, kafeterya, yemekhane, büfe, çay ocağı üzere besin işletmelerinde satılan okul besinlerinin kontrolü Tarım ve Orman Bakanlığı’nca yapılır. Gerekli görülmesi halinde Ulusal Eğitim Bakanlığı ve Sıhhat Bakanlığı vilayet müdürlükleri temsilcilerinden de birer kişi iştirak sağlıyor.
Bakanlık il/ilçe müdürlükleri tarafınca yapılan kontrollerde, Okul Besini Logosu bulunmayan besinlerin satışını/sunumu yapan besin işletmelerinin tespit edilmesi halinde işletmeler ile bulundukları okulları, gerekli önlemlerin alınması maksadıyla aylık olarak Ulusal Eğitim Bakanlığı il/ilçe müdürlüklerine bildirilir. Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ve özel okul/kurum müdürlükleri, Okul Besini Logosu bulunmayan besin satışı yapan işletmeler hakkında 9/2/2012 tarihindeki ve 28199 sayılı Resmî gazetede yayımlanan Ulusal Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği kapsamında gerekli önlemleri alır ve Bakanlığı bilgilendirir.
‘KANTİNDE SATILMIYOR FAKAT DIŞARIDAN ALIP TÜKETİYORLAR’
Okul besini logolu eser olarak listeye alınan eserler hakkında neler düşünüyorsunuz?
Vahap Osmanoğlu: Sıhhat Bilim Heyeti’nin belirlediği kriterlerde çay bile yasak. Çiğ köfte yasak. Bu kararlar obeziteyi engellemek için alınıyor fakat sıhhate zararlıysa bu mamüllerin büsbütün yasaklanması gerekiyor. Ayrıyeten dijital uygulamalar yoluyla çocuklar dışarıdan sipariş verebiliyorlar. Kantinler 10 yıldır asitli içecek, cips üzere biroldukça eseri satmıyorlar. Lakin çocuklar hayli rahat dışarıdan alıp içeride tüketebiliyorlar. Bu durumda esnaf biraz cezalandırılmış üzere oluyor. Artık logolu eser de yok. Biz bu durumu Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bildirdik. Ulusal Eğitim Bakanlığı haklı buldu. Tarım Bakanlığı’ndan bu logolu mamüllerin piyasada çoğalması, firmaların artması ve eser bolluğu olduktan daha sonra uygulamaya geçilmesini istediler. Lakin Tarım Bakanlığı hâlâ ertelemedi. Bu durumda kantinci esnafının badiresi daha artacaktır.
‘OBEZİTENİN ÖNÜNE GEÇİLMESİNE YARDIMCI OLABİLİR’
Pekala, aileler okul kantinlerindeki çocukların sıhhatini bozacak besinler için neler yapmalı? Bu mevzuda ailelere tavsiyeleriniz nelerdir?
Abdussamed Uzunluğu: Velilerin bu uygulamaya takviye olmasını umuyorum. Okullarda satışı yapılan yapay renklendirici içeren besinler, çocuklarımızın tüm hayatlarını ilerleyen yaşlarında da etkileyebilecek aksiliklere sebep olabilecek besinlerdir. tıpkı vakitte okul çağındaki çocuklarımızın öğrenme kuvvetliğü ve geriliği, hiperaktivite bozukluğu, fizikî ve zihinsel gelişim bozukluğu görülebilir. Okul Besini onayından evvel kantinler obezojenik ortamlardan bir tanesiydi. Porsiyon denetimi yapılmamış, yüksek şeker, yağ oranına sahip, lezzetli ve ucuz olduğu için çarçabuk tercih edilen bu besinlerin çocuklar için büyük bir risk olduğunu biliyoruz. Gelişme çağındaki çocukların tüketecekleri besinlerde yapılacak güç kıymeti ve kalori denetimi, bedene harcanandan fazla güç alınması ile beden yağının olağandışı düzeylerde fazlalaşmasıyla oluşan obezitenin önüne geçilmesine yardımcı olabilir.
Kâfi ölçüde zerzevat ve meyve tüketemeyen çocukların vitamin, mineral bedeli tavsiye edilen düzeylerde olan besinleri tüketmeleri pek kıymetli. Bu besinlerin alınması, çocuklarda vitamin ve mineral eksikliğinden doğabilecek kemik ve diş sıhhati hastalıklarının önüne geçilmesine takviye olup büyüme, gelişme geriliği de önlenebilecektir. Besin güvenliği kurallarına uyularak üretilen besinler yardımıyla potansiyel bulaşıcı hastalıkların önüne geçilebilir.
‘HER GÜN BESLENME ÇANTASI HAZIRLAMAK KOLAY DEĞİL’
Ebeveynler için her gün beslenme çantası hazırlamak fazlaca da kolay değil, anlıyorum. Lakin etiket okumalarını, alışveriş alışkanlıklarını değiştirmelerini öneriyorum. Besin etiketlerinde yer alan toplam güç içeriği, kalori, yağ, şeker, sodyum ölçüsü ile besinin trans yağ, sunset yellow (E 110), kinolin sarısı (E 104), karmosin (E 122), allura red (E 129), tartrazin (E 102), ponzo 4R (E 124) ve titanyum dioksit (E 171) üzere çocuklar için ziyanlı kabul edilen katkı hususlarını içerip içermediği dikkatle incelemelidirler.
Yağ, şeker oranı önerilen seviyede tutulmuş, toplam güç içeriği ≤220 kkal’ı aşmayan kek, bisküvi, kraker ve tahılları inançla tercih edebilirler. Meyve suyu konsantresi yerine şeker içermeyen yüzde 100 meyve ve zerzevat suları satın alınabilir. İçme sütü, ayran, yoğurt, mineralli su, doğal kaynak suyu alternatif olarak görülebilir. Ebeveynlerin yasaklayıcı tavırda bulunmak yerine lezzetli ve sağlıklı alternatif besinleri tercih etmelerini öneririm. Bu tavır çocukların sağlıklı beslenme sürecine ahenk sağlamasını kolaylaştıracaktır.
‘ÜRETİM ZİNCİRİNDE YAŞANAN AKSAKLIKLAR DÜŞÜNCE YARATTI’
Logo zarurî tutulmasına karşın Okul Besini onayı alamayan besinler maalesef kimi kantinlerde satılmaya devam ediyor. niye bu uygulama devreye giremedi?
Abdussamed Uzunluğu: Okul Besini Logosu onayı alınmasına dair karar 06.09.2021 tarihinden itibaren zarurî hale getirildi. Zarurî tutulmasına karşın gerekli kriterleri sağlamadığı için Okul Besini onayı alamayan besinler maalesef birtakım kantinlerde satılmaya devam ediyor. Salgın süreciyle birlikte okulların kapalı kalması, okulların yüz yüze eğitime geçilip geçilemeyeceği konusundaki belirsizlik ve üretim zincirinde yaşanan aksaklıklar üzere niçinlerle firmaların ahenk sürecini tamamlayamadığını düşünüyorum. Okullarda öncelik yüz yüze eğitim sürecinin sancısız uygulanması olduğu için bu noktaya tam odaklanılamadığı fakat yakın vakitte bu uygulamaya tartı verileceği kanaatindeyim.
‘YASAL DÜZENLEME YETMEZ, ŞUURUN ARTIRILMASI GEREKİYOR’
Öbür taraftan siz ne kadar okul kantini ve kafeteryalarına düzenleme getirseniz de çocuk okul etrafındaki büfe ve marketlerde ya da meskenden uygun olmayan cips kola üzere uygun olmayan eserleri temin edebiliyor ve okula getirebiliyor. Bu noktada asıl kıymetli olan, çocuklarda sağlıklı beslenme ve muteber besin tüketimi şuurunun artırılması gerekiyor. Bizim bu noktada okullarda sağlıklı beslenme ve emniyetli besin tüketimine dair ders konulması istikametinde talebimiz olmuştu ve hali hazırda bir daha okullarda istekli olarak bu eğitimleri seminer halinde vermeye çalışıyoruz. Şuur oluşturmadan yalnızca yasal düzenleme ile sağlıklı sonuçlar alınamayabilir.
Burada öğrencilere, eğitmenlere, velilere de nazaranv düşüyor. Öğrenci, eğitmen ve velilerin riskli görülen durumlarda müracaat biçimleri hakkında bilgilendirilmesi ve bu satışların hâlâ gerçekleşmekte olduğuna dair müracaatta bulunulması için teşvik edilmesi, Bakanlıkça sürdürülebilir siyasetlerin geliştirilmesi ile geri bildirimleri önemseyerek yapacakları kontrol, Okul Besini Logosu uygulamasının daha âlâ işlemesini sağlayacaktır.
Senim Tanay Karakuş – Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Ulusal Eğitim Bakanlığı, Tarım ve Orman Bakanlığı ile Sıhhat Bakanlığı’nın iş birliğiyle 2 Ocak 2019’da okul kantinlerinde sağlıklı besinlerin satılması hedefiyle, ‘Okul Besini Logosu İşbirliği Protokolü’ imzalandı. Projenin birinci bildirisi 20 Haziran 2019’da yayımlanırken, 16 Eylül 2019’da da uygulamaya konması kararlaştırıldı lakin proje, firmaların hazırlıklarını tamamlayabilmesi için evvel 7 Eylül 2020’e, koronavirüs sebebiyle de 6 Eylül 2021’e ertelendi.
6 Eylül’de okulların açılmasıyla uygulama başladı ancak logosuz eserler kantinlerde hâlâ satılıyor! Okul Besini logosunun kıymetini Besin Mühendisleri Derneği Genel Lideri Abdüssamed Uzunluğu‘ya, logolandırma uygulamasının kantincileri nasıl etkilediğini ise İstanbul Kantinciler Odası Lideri Vahap Osmanoğlu‘na sorduk.
‘GÜVENLİ BESİN TARİFİNE UYAN BESİNLERİN TÜKETİLMESİ GEREKİYOR’
Okul besini logosu nedir? Hangi besin çeşitleri okul besini logosu alabiliyor?
Besin Mühendisleri Derneği Genel Lideri Abdussamed Uzunluğu: Okul Besini Logosu, Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ve özel okul / kurumların bünyesinde faaliyet gösteren kantin, kafeterya, büfe, çay ocağı üzere besin işletmelerinde satışa sunulacak olan hazır ambalajlı besinlerin etiketi üzerinde yer alacak logodur. Temel ve ortaöğretim çağındaki çocuk ve gençlerin büyüyüp gelişebilmeleri, hayat kalitelerinin artırılması ve devamının sağlanabilmesi için kâfi ve istikrarlı beslenmeleri gerekir. Kâfi ve istikrarlı beslenme ise inançlı besin tarifine uyan besinlerin tüketilmesi ile mümkün olabilir. Kantin üzere besin satışı yapılan yerlerde her eserin Bakanlığın belirlediği kriterlere uyularak üretilmesi, sağlam olduğuna dair Okul Besini onayının alınarak satışa sunulması değerli.
yıllardır üzerinde çalışılan hazır ambalajlı besinler için Bakanlıktan Okul Besini Logosu onayı alınmasına dair karar, 06.09.2021 tarihinden itibaren mecburî hale getirildi. Eğitim kurumlarında satışı uygun olan besin ve içecekler; meyveler, çiğ tüketilebilen sebzeler, salatalar, kuru meyveler, kuru yemişler , taze sıkılmış meyve ve zerzevat suyu, içme sütü, yoğurt , ayran, günlük haşlanmış yumurta, zeytin, çeşnili ekmekler, tam buğday ekmeği, tam buğday unlu ekmek/tam buğday unlu lavaş, karışık tahıllı ekmek vb. eserlerden yapılan yumurta yahut peynir, taze domates, havuç, marul, biber vb. sebzeler içeren yağ eklenmemiş sandviçler, içme suyu, doğal mineralli su, doğal kaynak suyu ve şekersiz sakızlardır.
CİPS, MEYVE SUYU KONSANTRESİ, KIZARTMALAR YASAK LAKİN…
Çocuklar için ziyanlı besinler, kantinde satılması büsbütün yasaklı eserler mi? Yoksa bu besinler de aşikâr koşulları sağladıktan daha sonra okul besini logosu alabiliyor mu?
Abdussamed Uzunluğu: Güç içecekleri, gazlı içecekler, aromalı içecekler (soğuk çay, ice tea), kolalı içecekler, aromalı doğal mineralli içecek, aromalı şurup, aromalı içecek tozu, aromalı su, meyveli içecek, meyveli içecek tozu, meyveli doğal mineralli içecek, yapay soda, meyveli şurup, atlet içeceği (karbonhidrat- elektrolit içeceği), meyve nektarı, meyve suyu konsantresi, kızartmalar, cipsler (patates, mısır, şekillendirilmiş vb.), gevrek çerezler üzere eserler bilim konseyi karar tutanağına bakılırsa eğitim kurumlarında satışı uygun olmayan besinler kategorisindedir.
Lakin kriterleri sağladığında satışa uygun görülen ambalajlı besinler içinde bulunan kek, bisküvi, kraker, gevrekler, patlamış mısır üzere besinler da bulunuyor. Bu besinler uygun görülen toplam güç kıymeti, şeker ve yağ ölçüsüne dikkat edilerek üretildiğinde, ziyanlı besinler kategorisinden çıkıp tüketilebilir besinler kategorisine girer. Burada da Okul Besini logosunun değerini nazaranbiliyoruz.
‘GÖRSEL ALGI GELİŞİMİ AÇISINDAN RAFLARDA GÖRMEMELİLER’
Besin mühendisleri olarak değerli görevlerimizden biri de besin sanayisinin insan sıhhatini olumsuz istikamette etkilemesinin önüne geçerek besin güvenliğini sağlamak ve toplumu korumaktır. Bu hususta Bakanlığımızın adım atması bizim için epeyce değerliydi. Denetimsiz üretilen, toplam güç pahası uygun görülen aralıklarda tutulmayan bu besinleri çocukların tüketmemesi, görsel algı gelişimi açısından raflarda görmemeleri fazlaca kıymetli. Sağlıklı beslenmeyi küçük yaşlardan itibaren öğrenen çocuklar olağan olarak gelecekte fark yaratacak, sağlıklı ruh ve vücuda sahip olacak, gelişimleri olumlu tarafta etkilenecektir.
‘UCUZ ESERİ ÖĞRENCİYE SUNMAK ZORLAŞTI’
Pekala, niye kantinlerde okul besini logolu eserler yok?
İstanbul Kantinciler Odası Lideri Vahap Osmanoğlu: Logolu eserler için Bilim Heyeti tarafınca sunulan kriterler belirlendi. Bu kriterlere göre ambalajlı eserlerde logo kaidesi getirdiler. Ama Bilim Heyeti’nin hazırlamış olduğu bu kriterlere nazaran ambalajlı eser üretmek imkansız. Zira bisküviyle ilgili belirledikleri kriterlere nazaran yapılan eser, bisküvi olarak çıkmıyor. Bunların raf ömrü fazlaca kısa olduğu için hem firmalar birebir vakitte işletmeciler bu eseri üretip satmakta kasvet çekiyor. Şu anda Tarım Bakanlığı logolu başka ambalajlı eserlerden de yalnızca kraker ismi altında birkaç eser var. Yani ambalajlı eserler cetvelinde, cetvelin yüzde 95’i süt ve süt eserleri. Ayran, yoğurt, süt ve gibisi eserler var. Süt eserleri haricinde uygulamada logolu eser yok. Bu durumda olağan ki esnaf epeyce güç durumda kalıyor. Bu mamüllerin üretimi birkaç firmada olacak ki rekabet kuralları sağlansın. Bir firma bir eser ürettiğinde esnaf da o firmadan o eseri almak zorunda kaldığı vakit firmanın belirlediği eserden almak zorunda kalıyor. Bu hem esnafı zorlayacak tıpkı vakitte öğrenciler açısından da badire yaratacak. Yani ucuz bir eseri öğrenciye sunma konusunda zahmet olacak.
Logosuz eser satan kantinlere hangi cezai yaptırımlar uygulanıyor? ‘Okul Besini Logosu İşbirliği Protokolü’ neleri kapsıyor?
Vahap Osmanoğlu: Tarım ve Orman Bakanlığı tarafınca yayımlanan ‘Okul Besini Hakkında 2020/23 no’lu Tebliğ’ bu uygulamayı düzenliyor. Bu bildirimle bir arada 20/6/2019 tarihindeki ve 30807 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Okul Besini Logosu Uygulaması Yordam ve Asılları Hakkında Bildiri (Tebliğ No: 2019/29) yürürlükten kaldırıldı. Burada bir baş karışıklığı var, herkes bu 2019/29 no’lu bildirimin yürürlükte olduğunu düşünüyor. 2020/23 no’lu bildiriye nazaran Okul Besini Logosu; Tarım ve Orman Bakanlığı, Sıhhat Bakanlığı ve Ulusal Eğitim Bakanlığı içinde 2/1/2019 tarihinde imzalanan ‘Okul Kantinlerinde Satışa Sunulacak Besinler ve Bu Besinlerde Kullanılacak Logo Uygulamasına Ait İşbirliği Protokolü’nde tanımlanan konuları kapsıyor.
bir daha bu bildirime göre Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ve özel okul/kurumların bünyesinde faaliyet gösteren kantin, kafeterya, yemekhane, büfe, çay ocağı üzere besin işletmelerinde satılan okul besinlerinin kontrolü Tarım ve Orman Bakanlığı’nca yapılır. Gerekli görülmesi halinde Ulusal Eğitim Bakanlığı ve Sıhhat Bakanlığı vilayet müdürlükleri temsilcilerinden de birer kişi iştirak sağlıyor.
Bakanlık il/ilçe müdürlükleri tarafınca yapılan kontrollerde, Okul Besini Logosu bulunmayan besinlerin satışını/sunumu yapan besin işletmelerinin tespit edilmesi halinde işletmeler ile bulundukları okulları, gerekli önlemlerin alınması maksadıyla aylık olarak Ulusal Eğitim Bakanlığı il/ilçe müdürlüklerine bildirilir. Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ve özel okul/kurum müdürlükleri, Okul Besini Logosu bulunmayan besin satışı yapan işletmeler hakkında 9/2/2012 tarihindeki ve 28199 sayılı Resmî gazetede yayımlanan Ulusal Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği kapsamında gerekli önlemleri alır ve Bakanlığı bilgilendirir.
‘KANTİNDE SATILMIYOR FAKAT DIŞARIDAN ALIP TÜKETİYORLAR’
Okul besini logolu eser olarak listeye alınan eserler hakkında neler düşünüyorsunuz?
Vahap Osmanoğlu: Sıhhat Bilim Heyeti’nin belirlediği kriterlerde çay bile yasak. Çiğ köfte yasak. Bu kararlar obeziteyi engellemek için alınıyor fakat sıhhate zararlıysa bu mamüllerin büsbütün yasaklanması gerekiyor. Ayrıyeten dijital uygulamalar yoluyla çocuklar dışarıdan sipariş verebiliyorlar. Kantinler 10 yıldır asitli içecek, cips üzere biroldukça eseri satmıyorlar. Lakin çocuklar hayli rahat dışarıdan alıp içeride tüketebiliyorlar. Bu durumda esnaf biraz cezalandırılmış üzere oluyor. Artık logolu eser de yok. Biz bu durumu Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bildirdik. Ulusal Eğitim Bakanlığı haklı buldu. Tarım Bakanlığı’ndan bu logolu mamüllerin piyasada çoğalması, firmaların artması ve eser bolluğu olduktan daha sonra uygulamaya geçilmesini istediler. Lakin Tarım Bakanlığı hâlâ ertelemedi. Bu durumda kantinci esnafının badiresi daha artacaktır.
‘OBEZİTENİN ÖNÜNE GEÇİLMESİNE YARDIMCI OLABİLİR’
Pekala, aileler okul kantinlerindeki çocukların sıhhatini bozacak besinler için neler yapmalı? Bu mevzuda ailelere tavsiyeleriniz nelerdir?
Abdussamed Uzunluğu: Velilerin bu uygulamaya takviye olmasını umuyorum. Okullarda satışı yapılan yapay renklendirici içeren besinler, çocuklarımızın tüm hayatlarını ilerleyen yaşlarında da etkileyebilecek aksiliklere sebep olabilecek besinlerdir. tıpkı vakitte okul çağındaki çocuklarımızın öğrenme kuvvetliğü ve geriliği, hiperaktivite bozukluğu, fizikî ve zihinsel gelişim bozukluğu görülebilir. Okul Besini onayından evvel kantinler obezojenik ortamlardan bir tanesiydi. Porsiyon denetimi yapılmamış, yüksek şeker, yağ oranına sahip, lezzetli ve ucuz olduğu için çarçabuk tercih edilen bu besinlerin çocuklar için büyük bir risk olduğunu biliyoruz. Gelişme çağındaki çocukların tüketecekleri besinlerde yapılacak güç kıymeti ve kalori denetimi, bedene harcanandan fazla güç alınması ile beden yağının olağandışı düzeylerde fazlalaşmasıyla oluşan obezitenin önüne geçilmesine yardımcı olabilir.
Kâfi ölçüde zerzevat ve meyve tüketemeyen çocukların vitamin, mineral bedeli tavsiye edilen düzeylerde olan besinleri tüketmeleri pek kıymetli. Bu besinlerin alınması, çocuklarda vitamin ve mineral eksikliğinden doğabilecek kemik ve diş sıhhati hastalıklarının önüne geçilmesine takviye olup büyüme, gelişme geriliği de önlenebilecektir. Besin güvenliği kurallarına uyularak üretilen besinler yardımıyla potansiyel bulaşıcı hastalıkların önüne geçilebilir.
‘HER GÜN BESLENME ÇANTASI HAZIRLAMAK KOLAY DEĞİL’
Ebeveynler için her gün beslenme çantası hazırlamak fazlaca da kolay değil, anlıyorum. Lakin etiket okumalarını, alışveriş alışkanlıklarını değiştirmelerini öneriyorum. Besin etiketlerinde yer alan toplam güç içeriği, kalori, yağ, şeker, sodyum ölçüsü ile besinin trans yağ, sunset yellow (E 110), kinolin sarısı (E 104), karmosin (E 122), allura red (E 129), tartrazin (E 102), ponzo 4R (E 124) ve titanyum dioksit (E 171) üzere çocuklar için ziyanlı kabul edilen katkı hususlarını içerip içermediği dikkatle incelemelidirler.
Yağ, şeker oranı önerilen seviyede tutulmuş, toplam güç içeriği ≤220 kkal’ı aşmayan kek, bisküvi, kraker ve tahılları inançla tercih edebilirler. Meyve suyu konsantresi yerine şeker içermeyen yüzde 100 meyve ve zerzevat suları satın alınabilir. İçme sütü, ayran, yoğurt, mineralli su, doğal kaynak suyu alternatif olarak görülebilir. Ebeveynlerin yasaklayıcı tavırda bulunmak yerine lezzetli ve sağlıklı alternatif besinleri tercih etmelerini öneririm. Bu tavır çocukların sağlıklı beslenme sürecine ahenk sağlamasını kolaylaştıracaktır.
‘ÜRETİM ZİNCİRİNDE YAŞANAN AKSAKLIKLAR DÜŞÜNCE YARATTI’
Logo zarurî tutulmasına karşın Okul Besini onayı alamayan besinler maalesef kimi kantinlerde satılmaya devam ediyor. niye bu uygulama devreye giremedi?
Abdussamed Uzunluğu: Okul Besini Logosu onayı alınmasına dair karar 06.09.2021 tarihinden itibaren zarurî hale getirildi. Zarurî tutulmasına karşın gerekli kriterleri sağlamadığı için Okul Besini onayı alamayan besinler maalesef birtakım kantinlerde satılmaya devam ediyor. Salgın süreciyle birlikte okulların kapalı kalması, okulların yüz yüze eğitime geçilip geçilemeyeceği konusundaki belirsizlik ve üretim zincirinde yaşanan aksaklıklar üzere niçinlerle firmaların ahenk sürecini tamamlayamadığını düşünüyorum. Okullarda öncelik yüz yüze eğitim sürecinin sancısız uygulanması olduğu için bu noktaya tam odaklanılamadığı fakat yakın vakitte bu uygulamaya tartı verileceği kanaatindeyim.
‘YASAL DÜZENLEME YETMEZ, ŞUURUN ARTIRILMASI GEREKİYOR’
Öbür taraftan siz ne kadar okul kantini ve kafeteryalarına düzenleme getirseniz de çocuk okul etrafındaki büfe ve marketlerde ya da meskenden uygun olmayan cips kola üzere uygun olmayan eserleri temin edebiliyor ve okula getirebiliyor. Bu noktada asıl kıymetli olan, çocuklarda sağlıklı beslenme ve muteber besin tüketimi şuurunun artırılması gerekiyor. Bizim bu noktada okullarda sağlıklı beslenme ve emniyetli besin tüketimine dair ders konulması istikametinde talebimiz olmuştu ve hali hazırda bir daha okullarda istekli olarak bu eğitimleri seminer halinde vermeye çalışıyoruz. Şuur oluşturmadan yalnızca yasal düzenleme ile sağlıklı sonuçlar alınamayabilir.
Burada öğrencilere, eğitmenlere, velilere de nazaranv düşüyor. Öğrenci, eğitmen ve velilerin riskli görülen durumlarda müracaat biçimleri hakkında bilgilendirilmesi ve bu satışların hâlâ gerçekleşmekte olduğuna dair müracaatta bulunulması için teşvik edilmesi, Bakanlıkça sürdürülebilir siyasetlerin geliştirilmesi ile geri bildirimleri önemseyerek yapacakları kontrol, Okul Besini Logosu uygulamasının daha âlâ işlemesini sağlayacaktır.