Marmara’da mutasyon alarmı… Kuşların rengi bile değişiyor!
CİHAT ASLAN Marmara Denizi’ndeki kirliliğe ve müsilaja sebep olan dereler, çaylar, akarsular alarm veriyor. Birden fazla evsel ve kimyasal atık kaba bir filtrelemenin akabinde dereler, akarsular ve çaylar deşarj sistemiyle Marmara Denizi’ne ulaşıyor. Atıklar deniz salyasının beslendiği azot ve fosfatı denize taşıyor. Masmavi olması gereken dereler, kimi vakit kahverengi, kimi vakit mavi, kimi vakit yeşil, kırmızı kimi vakit de siyah akıyor. Bu kapsamda Milliyet olarak Marmara Denizi etrafındaki dere, çay ve akarsulardaki kirliliği takip etmeye başladık.
Rengi değişiyor
Duraklarımızdan birincisi Çanakkale’deki Biga Çayı. Çanakkale’de halk içinde doğduğu bölgelerde Kocabaş, Çan ve Biga isimleriyle anılan Biga Çayı, Biga ve Çan ilçelerinin içinden geçiyor. Büyük İskender’in kıyılarında savaştığı çay, Çan ilçesini ikiye bölerken, uzunluğu yaklaşık 80 kilometre. Biga Çayı, iki başka kolun birleşimiyle Kazdağları’ndan doğarak Etili ve Tepeköy’den geçerek Biga Ovası’nı sulayarak Karabiga belde merkezine üç kilometre uzaklıkta delta yapmadan Marmara Denizi’ne dökülüyor. Son senelerda çayın ve etrafının ıslahı için büyük efor sarf ediliyor. Fakat çaydaki kirlilik kentte bir türlü önlenmiyor. Çayın kaynağa en yakın bölgesi olan sol kolundan Tepeköy bölgesinden takip etmeye başladık. Tepeköy’de hayvanların otlatıldığı, sulamada kullanıldığı Biga Çayı, dağların içinden gelerek berrak bir biçimde Çan’a kadar yol alıyor.Çan’a varmadan evvel civarındaki köyleri besleyen berrak suyun nefesi ise Çan ilçesi sonlarına girince kesiliyor.
Çan ilçesine giren Biga Çayı, evvel Türkiye’nin en büyük seramik fabrikaları, kum fabrikası ve Türkiye Kömür İşletmeleri’nin bulunduğu bölgeden geçiyor. İlçeye en yakın köyde berrak akan Biga Çayı, fabrikaların çabucak yanından geçerken inanılmaz bir renk değişimine uğruyor. Çayın rengi seramik fabrikalarından deşarj edilen suların karışmasıyla kahverengiye dönüyor. Kum ocağının suyunu kullandığı Biga Çayı’na, suyu deşarj ederek bu sefer kirli olarak geri veriyor. Biga Çayı’nın içerisine giren kuşlar da kahverengiye bürünüyor. Çan’a kadar renginde bir değişim olmayan Biga Çayı’nın fabrika bölgelerinde kirlenmesi atık su arıtma tesislerinin tam randımanlı çalışmadığını gösteriyor. Etrafta tarım işi yapanlar da vakit zaman çayın renginin seramk rengine bakılırsa değiştiğini söylüyor.
Deniz kıyısında renk siyah
Çan ilçesinin akabinde Biga’ya yakın ovaları ve köyleri dolaşan Biga Çayı, kent merkezine geldiğinde bu defa rengi kahverengiye dönüşüyor. İlçenin göbeği İnönü Caddesi’nde Kıbrıs Şehitleri Parkı yanından akan çay, atıklardan dolayı koku yayıyor. Biga’dan çıktıktan daha sonra çeltik tarlalarının içinden geçen Biga Çayı, hem yaz ayları tıpkı vakitte derenin debisinin düşmesiyle bir arada denizle birtakım yerlerde kesiliyor. Karabiga beldesinin güneyinden Marmara Denizi ile buluşan Biga Çayı’nın sonunda siyah bir imaj ile karşılaşılıyor.
‘Ölü balıklar çıktı
Kirliliğin oluştuğu fabrikalara yakın bölgede tarım yeri olan çiftçi Sezgin Görmez ve eşi Meryem Görmez çayın renginden rahatsız. Çayda balık kalmadığını belirten Görmez, “2015 yılı civarında temizdi. Yaklaşık 2-3 yıldır rengi bulanmaya başladı. Rengarenk oluyor. Otların içindeki kanalizasyondan atıklarını temizlemeden atıyorlar. Su o orta bölgeden geliyor. Her vakit açmıyorlar, ortada açıp atık suyu gönderiyorlar. Sular çekildiği vakit meyyit balıklar alttan gözüküyor. Çay yatağının bembeyaz olduğu vakit içinderı hatırlıyorum. Birçok vakit kiremit sarısına bürünüyor. Koronavirüsten dolayı bölgedeki fabrikalar kapalıyken dere beyazdı. Berrak akıyordu. hiç bir yaptırım yok çok rahat salıyorlar” dedi.
Meryem Görmez ise, “Ben kanser tedavisi gördüm. Gübre ilacı yasakladılar. Pırasa ekmeye başladık. Bir baktık bahçenin içi bembeyaz kireç üzere olmaya başladı. Buradaki suyu kullanmayı bıraktık. Şebeke suyundan kullanıyoruz. Biga Çayı’nın kaynağında taşlar parlıyordu. Ailemiz ayağımızı yıkamamıza müsaade vermezdi bu sularda, abdest alırlardı. Hayvanlar bile kirletmiyor, insanların kirlettiği kadar” diye konuştu.
Küçük ortamda deşarj sorunu
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi, İç Sular Biyolojisi Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Deniz Anıl Odabaşı, Milliyet’e bölgedeki durum hakkında değerlendirmelerde bulundu:
“Endüstriyel alanların ve ilçe yerleşim yerlerinin atık su arıtma tesisleri bulunsa da, tüm bu etkenlerin Çan ve Biga’da bir birleşimi kelam konusu olduğundan belli oranda bir kirlilik yükü getirmektedir. Makul bir kirililik yükü Kocabaş Çayı yoluyla Marmara Denizi’ne ulaşmaktadır. Azot ve fosfor yükünden bahsediyoruz. Müsilajın oluşumundaki fitoplanktonun besleyici element olarak kullandığı temel mineraller. Makul devirlerde çok biçimde çoğalıyor. 2007 yılından beridir bu derecede bir müsilaj oluşumu gözlenmiyordu. Biga Çayı’nın ana kolu Yenice-Çan-Biga-Karabiga’dan merkezlerinden geçmektedir. Lakin Kocabaş Çayı’nın su toplama havzası daha geniştir ve biroldukça ziraî alan ve köy yerleşimlerinden geçmektedir. Bunların hepsi değerli bir etkendir ve Marmara Denizi üzerinde bir tesire sahiptir. Atık su deşarjlarında uyulması gereken makul yönetmelik ve kirletici limitleri var, bu limitlere uyulduğu sürece akarsu taşıma kapasitesi ortasında bir istikrar sağlanmış olur. Bölgedeki sanayi tesislerinin ve belediyelerin su arıtma kapasiteleri güncellenmelidir. Hepsinin belli bir bölgede bulunması ve deşarjların birçoklarının bu bölgede yer alması değerli bir sorun teşkil ediyor. Köylerin de birçoğunda altyapı hizmetlerinin aksadığını, gerçekleştirdiğimiz arazi çalışmalarıyla gözlemliyoruz. Bölgedeki yetkili kuruluşların tüm bu mevzuları titizlikle ele alması, hem insan sıhhati birebir vakitte akarsularımız ve Marmara Denizi’nin geleceği açısından çok kıymetlidir.”
TBMM Müsilaj Komitesi tatilde de çalışacak
Müsilaj ile ilgili kurulan 3 kurulun çalışmasına ait kararlar Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre, Dışişleri Komitesi, Tarım, Orman ve Köyişleri Komitesi ile Başta Marmara Denizi Olmak Üzere Denizlerdeki Müsilaj Sıkıntısının Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Maksadıyla Kurulan Meclis Araştırması Kurulu TBMM’nin tatilde ve orta vermede olduğu müddette de çalışacak.
YARIN: Gönen Çayı: Pirinç depomuza zehir bulaşıyor
Fotoğraf: CAN EROK Milliyet
CİHAT ASLAN Marmara Denizi’ndeki kirliliğe ve müsilaja sebep olan dereler, çaylar, akarsular alarm veriyor. Birden fazla evsel ve kimyasal atık kaba bir filtrelemenin akabinde dereler, akarsular ve çaylar deşarj sistemiyle Marmara Denizi’ne ulaşıyor. Atıklar deniz salyasının beslendiği azot ve fosfatı denize taşıyor. Masmavi olması gereken dereler, kimi vakit kahverengi, kimi vakit mavi, kimi vakit yeşil, kırmızı kimi vakit de siyah akıyor. Bu kapsamda Milliyet olarak Marmara Denizi etrafındaki dere, çay ve akarsulardaki kirliliği takip etmeye başladık.
Rengi değişiyor
Duraklarımızdan birincisi Çanakkale’deki Biga Çayı. Çanakkale’de halk içinde doğduğu bölgelerde Kocabaş, Çan ve Biga isimleriyle anılan Biga Çayı, Biga ve Çan ilçelerinin içinden geçiyor. Büyük İskender’in kıyılarında savaştığı çay, Çan ilçesini ikiye bölerken, uzunluğu yaklaşık 80 kilometre. Biga Çayı, iki başka kolun birleşimiyle Kazdağları’ndan doğarak Etili ve Tepeköy’den geçerek Biga Ovası’nı sulayarak Karabiga belde merkezine üç kilometre uzaklıkta delta yapmadan Marmara Denizi’ne dökülüyor. Son senelerda çayın ve etrafının ıslahı için büyük efor sarf ediliyor. Fakat çaydaki kirlilik kentte bir türlü önlenmiyor. Çayın kaynağa en yakın bölgesi olan sol kolundan Tepeköy bölgesinden takip etmeye başladık. Tepeköy’de hayvanların otlatıldığı, sulamada kullanıldığı Biga Çayı, dağların içinden gelerek berrak bir biçimde Çan’a kadar yol alıyor.Çan’a varmadan evvel civarındaki köyleri besleyen berrak suyun nefesi ise Çan ilçesi sonlarına girince kesiliyor.
Çan ilçesine giren Biga Çayı, evvel Türkiye’nin en büyük seramik fabrikaları, kum fabrikası ve Türkiye Kömür İşletmeleri’nin bulunduğu bölgeden geçiyor. İlçeye en yakın köyde berrak akan Biga Çayı, fabrikaların çabucak yanından geçerken inanılmaz bir renk değişimine uğruyor. Çayın rengi seramik fabrikalarından deşarj edilen suların karışmasıyla kahverengiye dönüyor. Kum ocağının suyunu kullandığı Biga Çayı’na, suyu deşarj ederek bu sefer kirli olarak geri veriyor. Biga Çayı’nın içerisine giren kuşlar da kahverengiye bürünüyor. Çan’a kadar renginde bir değişim olmayan Biga Çayı’nın fabrika bölgelerinde kirlenmesi atık su arıtma tesislerinin tam randımanlı çalışmadığını gösteriyor. Etrafta tarım işi yapanlar da vakit zaman çayın renginin seramk rengine bakılırsa değiştiğini söylüyor.
Deniz kıyısında renk siyah
Çan ilçesinin akabinde Biga’ya yakın ovaları ve köyleri dolaşan Biga Çayı, kent merkezine geldiğinde bu defa rengi kahverengiye dönüşüyor. İlçenin göbeği İnönü Caddesi’nde Kıbrıs Şehitleri Parkı yanından akan çay, atıklardan dolayı koku yayıyor. Biga’dan çıktıktan daha sonra çeltik tarlalarının içinden geçen Biga Çayı, hem yaz ayları tıpkı vakitte derenin debisinin düşmesiyle bir arada denizle birtakım yerlerde kesiliyor. Karabiga beldesinin güneyinden Marmara Denizi ile buluşan Biga Çayı’nın sonunda siyah bir imaj ile karşılaşılıyor.
‘Ölü balıklar çıktı
Kirliliğin oluştuğu fabrikalara yakın bölgede tarım yeri olan çiftçi Sezgin Görmez ve eşi Meryem Görmez çayın renginden rahatsız. Çayda balık kalmadığını belirten Görmez, “2015 yılı civarında temizdi. Yaklaşık 2-3 yıldır rengi bulanmaya başladı. Rengarenk oluyor. Otların içindeki kanalizasyondan atıklarını temizlemeden atıyorlar. Su o orta bölgeden geliyor. Her vakit açmıyorlar, ortada açıp atık suyu gönderiyorlar. Sular çekildiği vakit meyyit balıklar alttan gözüküyor. Çay yatağının bembeyaz olduğu vakit içinderı hatırlıyorum. Birçok vakit kiremit sarısına bürünüyor. Koronavirüsten dolayı bölgedeki fabrikalar kapalıyken dere beyazdı. Berrak akıyordu. hiç bir yaptırım yok çok rahat salıyorlar” dedi.
Meryem Görmez ise, “Ben kanser tedavisi gördüm. Gübre ilacı yasakladılar. Pırasa ekmeye başladık. Bir baktık bahçenin içi bembeyaz kireç üzere olmaya başladı. Buradaki suyu kullanmayı bıraktık. Şebeke suyundan kullanıyoruz. Biga Çayı’nın kaynağında taşlar parlıyordu. Ailemiz ayağımızı yıkamamıza müsaade vermezdi bu sularda, abdest alırlardı. Hayvanlar bile kirletmiyor, insanların kirlettiği kadar” diye konuştu.
Küçük ortamda deşarj sorunu
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Fakültesi, İç Sular Biyolojisi Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Deniz Anıl Odabaşı, Milliyet’e bölgedeki durum hakkında değerlendirmelerde bulundu:
“Endüstriyel alanların ve ilçe yerleşim yerlerinin atık su arıtma tesisleri bulunsa da, tüm bu etkenlerin Çan ve Biga’da bir birleşimi kelam konusu olduğundan belli oranda bir kirlilik yükü getirmektedir. Makul bir kirililik yükü Kocabaş Çayı yoluyla Marmara Denizi’ne ulaşmaktadır. Azot ve fosfor yükünden bahsediyoruz. Müsilajın oluşumundaki fitoplanktonun besleyici element olarak kullandığı temel mineraller. Makul devirlerde çok biçimde çoğalıyor. 2007 yılından beridir bu derecede bir müsilaj oluşumu gözlenmiyordu. Biga Çayı’nın ana kolu Yenice-Çan-Biga-Karabiga’dan merkezlerinden geçmektedir. Lakin Kocabaş Çayı’nın su toplama havzası daha geniştir ve biroldukça ziraî alan ve köy yerleşimlerinden geçmektedir. Bunların hepsi değerli bir etkendir ve Marmara Denizi üzerinde bir tesire sahiptir. Atık su deşarjlarında uyulması gereken makul yönetmelik ve kirletici limitleri var, bu limitlere uyulduğu sürece akarsu taşıma kapasitesi ortasında bir istikrar sağlanmış olur. Bölgedeki sanayi tesislerinin ve belediyelerin su arıtma kapasiteleri güncellenmelidir. Hepsinin belli bir bölgede bulunması ve deşarjların birçoklarının bu bölgede yer alması değerli bir sorun teşkil ediyor. Köylerin de birçoğunda altyapı hizmetlerinin aksadığını, gerçekleştirdiğimiz arazi çalışmalarıyla gözlemliyoruz. Bölgedeki yetkili kuruluşların tüm bu mevzuları titizlikle ele alması, hem insan sıhhati birebir vakitte akarsularımız ve Marmara Denizi’nin geleceği açısından çok kıymetlidir.”
TBMM Müsilaj Komitesi tatilde de çalışacak
Müsilaj ile ilgili kurulan 3 kurulun çalışmasına ait kararlar Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre, Dışişleri Komitesi, Tarım, Orman ve Köyişleri Komitesi ile Başta Marmara Denizi Olmak Üzere Denizlerdeki Müsilaj Sıkıntısının Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Maksadıyla Kurulan Meclis Araştırması Kurulu TBMM’nin tatilde ve orta vermede olduğu müddette de çalışacak.
YARIN: Gönen Çayı: Pirinç depomuza zehir bulaşıyor
Fotoğraf: CAN EROK Milliyet