Maya tutmadı ve Akşehir çöl oldu

admin

Administrator
Yetkili
Admin
Global Mod
Maya tutmadı ve Akşehir çöl oldu
Can Erok – Gökhan Karakaş / Nasrettin Hoca’nın maya çaldığı rivayet olunan Akşehir Gölü kurudu. İklim değişikliği kaynaklı bölgedeki kuraklık, yanlış tarım eseri seçimi niçiniyle senelerca süren yırtıcı sulamayla birleşince Akşehir Gölü, artık bodur ağaçlar ve yaban bitkilerinin yetiştiği bir çöle dönüştü. Eber Gölü’nde de benzeri son yaşanırken, göle bağlı iktisadın çökmesiyle mahallî halk göç etmek zorunda kaldı.

5 MİLYON YILLIK GÖL

İnsanoğlunun hoyratlığı Nasrettin Hoca’nın verdiği ‘Sahip çıkarsan rahmet verir’ iletisini yerle bir ederken Akşehir’in tüm sulak alan özelliklerini de silip süpürdü. Sultan Dağları ile Buyruk Dağı içindeki çöküntüde 5 milyon yıl evvel oluştuğu düşünülen Akşehir Gölü, idari olarak Konya ve Afyonkarahisar üzere 2 ilin hududunda kalmasına karşın göz göre nazaran kurutuldu. Son senelerda tesirini şiddetle gösteren iklim değişikliği kararı bölgeye düşen yağışın azalması ve ziraî sulama gayesiyle sularının hoyratça kullanılması Akşehir’i bodur ağaçlar ve yaban bitkilerinin yetiştiği bir çöle dönüştürdü. Akşehir ve Eber gölü etrafında açılan hayli sayıda kaçak kuyu göllerin kurutan son darbeyi olarak önümüzde duruyor.


Kapalı havza olduğu için doğal riskler taşıdığı bilinmesine karşın kaybedilen Akşehir Gölü, insan eliyle yok edilen coğrafik prosedürlerimizin birinci sırasında yer alıyor. Buzulları eriterek tüm dünyayı tehdit eden iklim değişikliği kadar ziraî sulama hedefiyle açılan yeraltı kuyuları, gölü besleyen kaynakların önünün çeşitli gayelerle kesilmesi ve yağış azlığı gölü çöle çeviren etkenlerin başında geliyor.

5’İNCİ BÜYÜK GÖLDÜ

Orta Anadolu ikliminin tipik meselain yaşandığı Akşehir’de coğrafik işaret alan kiraz tarlalarını sulamak için açılan yeraltı kuyuları, gölün kılcal damarlarındaki can suyunu kendine çekiyor.

İlkokuldan liseye kadar tüm coğrafya kitaplarında 353 kilometrekare alanıyla Türkiye’nin 5’inci büyük gölü olarak anlatılan Akşehir Gölü’nde suya erişmek mümkün değil. 1960’larda taşarak büyük bir sele niye olan 1970’lerde en yüksek su düzeyine ulaşan Akşehir Gölü’ndeki flora-fauna (hayvan ve bitki hayatı) birinci kaybedilen hoşluklar oldu.

15-20 yıl evvel 350 kilometrekare alana yayılan gölde 20 köy balıkçılık ve kerevit avıyla geçiniyordu. 650 teknenin ava çıktığı sularda yılda 480 ton balık avlanıyordu. Yılda 20 bin ton sazlar Çay ilçesindeki SEKA kağıt fabrikasına satılıyordu. Sayıları 40 bini bulan ak pelikan, akbalıkçıl ve gece balıkçılı üzere kuşların koloniler halinde konakladığı Akşehir Gölü kuraklığın tesiriyle terk edilen bir alan oldu. Akşehir Gölü’nde balıkçılık yaparak ömrünü kazanırken şimdilerde bozkıra dönüşen yerde hayvanlarını otlattığını söyleyen Mehmet Doğan, 14 metre derinlikteki gölden geriye kalanın sarı toprak kesimi olduğunu belirtti. Doğan, “Kerevit avcılığı yapardık ve gölden 30 aile geçimini sağlardı. Sazlıklardaki kamışları toplayıp SEKA kağıt fabrikasına verirdik. Bitkisinden hayvanına kadar bize yarar sağlardı Akşehir. Şimdilerde Sultan Dağları’nın tepesinde karı daha az görür olduk, yağmur daha az yağıyor lakin asıl etken insan. 1996’dan itibaren kuruma epeyce hızlandı ve kuru ayazdan öbür bir mevsim nazaranmiyoruz. en çok yağmura hasret kaldık. Eylül-Ekim’de yağmasını istediğimiz yağmur Ocak’ta epeyce az yağıyor. Göldeki balıklar ve kerevitler bitince aileler buraları terk etti. Yalnızca birkaç aile hayvancılık yaparak gölün etrafında yaşıyoruz. O denli büyük sazanlar tutardık ki paylaşma hissinin memnunluğunu yaşadığımız göle baktıkça üzülüyorum” dedi.

BALIKÇIYDI ÇOBAN OLDU

20 yıl evvel balıkçılık yaptığı alanda artık keçi ve koyunlara çobanlık yaptığını söyleyen Erdoğan Yılmaz, yok oluş sürecini üzülerek anlattı. Yılmaz, “500 kayıkçının avlanmak için birbiriyle yarıştığı günlerden bugünlere gelmek insanı fazlaca üzüyor. 2000 kişi hayatını kazanırdı balıkçılıktan. Kayıkla gezdiğimiz alanın üzerinde 5-6 km yürüyerek birkaç santim ot bulursak hayvanlarımız besleniyor. En kıymetlisi de köyler boşaldı kimse kalmadı etrafımızda. Gölün rahmeti bitince beşerler kentlere göç etti. Şunu anladık ki Akşehir Gölü bölgenin hayat kaynağıymış. Artık kaynak kurudu” dedi.


Eber Gölü bir vakit içinder sulak ve yemyeşildi.

‘MAYA ARTIK YAPAY GÖLETE ÇALINIYOR’

3 nesildir göl etrafında yaşayan bir aileden gelen iş insanı Şefik Özus, her yıl Temmuz ayında Akşehir Belediyesi’nin düzenlediği Nasrettin Hoca şenliklerine mesken sahipliği yapıyor. O denli ki Özus Ailesi’nin yapay sulama göleti olmasa şenliklerin yapılacağı bir sulak alan bulunmuyor. Temsili maya bırakma merasimi için bile su bulunamamasının yanlış tarım siyasetlerinden kaynaklandığını söyleyen Özus, yabanî sulama yapılan tarım faaliyetlerinin zararlarına değindi. Özus, “Bölgeye uygun olmayan şekerpancarı, mısır, yonca üzere suya fazlaca gereksinimi olan eserler ekiliyor tarlalara. Bu tarlalar yabanî sulamayla bilinçsizce sulanıyor. Suyun sınırsız olduğunu unutuyoruz ve hiç bitmeyecek üzere kullanıyoruz. Bence olacağı budur. Susuz tarıma geçmezsek Anadolu kuruyacak” diye konuştu.

AKŞEHİR’İN MUKADDERAT ARKADAŞI: EBER

İsmini Orta Asya’dan gelen Oğuz Türklerinin Avşar obasına bağlı bir koldan olan Eber Gölü, Afyonkarahisar’ın Çay ilçesindeki Eber köyünde Türkiye’nin 12’inci büyük gölü olarak bilinir. Hacim olarak daha küçük bulunmasına karşın sularıyla binlerce yıl Akşehir Gölü’ne hayat veren Eber Gölü halbuki kuruyarak komşusuyla birebir yazgısı paylaşıyor. Milyonlarca yıl evvel Akşehir gölü ile bütünleşik olan Eber Gölü, ayrıldıktan daha sonra 21 metre derinliğe ve 165 kilometrekare yüzölçümüne kadar ulaşmıştı.

SUYA ULAŞMAK GÜÇ

Akarçay ve Sultan Dağları’ndan gelen irili ufaklı su kaynaklarının önü kesilen göl, yanlış su siyasetlerine iklim değişikliğinin eklenmesiyle Akşehir gölü üzere uçsuz bucaksız bir çöle dönüştü. Göl aynası denilen gölün satıhtaki su düzeyini görmek mümkün olmadığı üzere suya ulaşmak epeyce güç. Konya Kültür ve Tabiat Varlıkların Muhafaza Şurası tarafınca Haziran 1992 tarihinde 1. Derece Tabiat Sit Alanı ilan erilmesine karşın ziraî maksatlı su kuyuları açılması ve kaynaklarının önünün kesilmesiyle çöle dönüşen Eber Gölü şimdilerde birebir isimdeki köydekinin haricinde bir hayat barındırmıyor.

Akşehir gölüyle bir arada 1992 yılında SİT Alanı ilan edilen Eber, 1994 yılında Ramsar Kontratı kapsamında muhafaza altına alınarak hala Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında bedellendiriliyor.

Yüzen adalarıyla ya da 5 metre uzunluğundaki kamışlıklarından havalanan kuşlarıyla tabiat tutkunlarının gözdesi olan gölün üzerinde artık kayıklar işlemiyor. Suların çekilmesine niye olan diğer bir etken olan yağış azlığıyla birlikte aynalı sazan, dere kaya balığı, turna balığı üzere tipler ömür alanlarını yitirirken, kamışlıklarda yumurtlayan dikkuyruk, Küçük Sakarca hafriyat, sıradan Aylak, Kılıçgaga Giller, Alaca balıkçıl, Pasbaş Patka, Küçük Karabatak, Dalmaçya pelikanı, Balıkçı Giller, Büyük Cılıbıt, Gülen Sumru, Erguvani Balıkçıl, sıradan Balaban üzere kuş çeşitleri de gökyüzünde süzülmüyor. Ziraî maksatlı su kullanılması ve su kaynaklarının azalmasıyla varlığını kaybeden gölü Eber muhtarı Adem güçlü ile inceleyen Çay Kaymakamı Mehmet Miraç Topaloğlu, hala yapılacak bir şeyler olduğunu söylemiş oldu.

EN KURAK PERİYOT

Yazı dizimize katkı sağlayan Kaymakam Topaloğlu, bu yaz afet ve sellerle bir arada kendini daha fazlaca gösteren iklim değişikliğine dikkat çekti. Topaloğlu, “Doğayla barışık ve bir arada yaşamak zorundayız. Eber Gölü’de 2007 yılından beri en kurak devrini yaşıyor. Yalnızca Eber Gölü için değil tüm sulak alanlarımız için insanımız hassas olmalı. Yeraltı ve yerüstü üstü sularının verimli kullanılması boşa harcanmaması birinci adım olmalı. DSİ ile kapalı sistem sulamaya geçeceğiz. Ayrıyeten kaymakamlık olarak içme suları üzerinde çalışma yapıyoruz. Eber Gölü’nü kurtararak gelecek nesillere bırakmalıyız. Bunun ortasında evvel yırtıcı sulama hallerinden vazgeçmeliyiz” tabirlerini kullandı.

2008 yılından beri uygulanan Akşehir Eber Gölleri Sulak Alan İdare Planı’na karşın, ekolojik istikrarını yitiren göllerin geri kazanılması için besleyen su kaynaklarının uygunlaştırılması gerekiyor.

‘KAYIKTAN ZIPKINLA BALIK AVLARDIK’

Çiftçilerin sulama hedefiyle gölden dalgıç pompalarıyla su çektiğini belirten Ali Kaçmaz, Eber köyündeki ileri gelenlerden biri. Göldeki balıkçılığın bir vakit içinder köylülerin para kazanmasını sağladığını belirten Kaçmaz, “Kayıktan zıpkınla balık vurduğumuz günlerden çöle dönüşen bozkırlara uzandık. Yalnızca bizim köyde 50 balıkçı ailesi vardı. Gereksinimimiz kadar balık avlar, verilen nimetlere şükrederdik. Kamışları kağıt fabrikasına satar ek gelir elde eder, gölü görmeye gelen turistlere rehberlik ederdi. Gölün suyu çekildi, köyler boşaldı,

rahmet bitti. Yağmur yağmadığı için değil göl beslenemediği için kurudu” dedi. Çobanlık yapan Hüseyin Kanyılmaz da kamışçılık ve balıkçılık mesleğinden hayvancılığa geçmek zorunda kalan köylülerden. Kanyılmaz, “Toprağımızı bırakıp gitmemek için hayvancılık yapıyoruz. Zira su kalmadı. Kar aylarca kalırdı artık yağmur bile az yağıyor. Gölün etrafına yapılan barajlar kaynakları kuruttu. Göl susuz kaldı. Bizim için su yoksa hayat yoktur. Kuşların havalandığı yüzen adalar vardı artık bozkırda yürüyen keçi sürüleri” diye konuştu.

Yarın: BURDUR-YARIŞLI GÖLLERİ CAN ÇEKİŞİYOR