‘Nasıl yok bileceğiz O hoş güneş yüzü?’
Atatürk’ün naaşı, ebedi istirahatgâhı Anıtkabir’e, 10 Kasım 1953’te, görkemli ve o kadar hüzünlü bir merasimle nakledildi. Atatürk’ün aziz naaşı, Etnografya Müzesi’ndeki süreksiz kabrinden sonsuza dek kalacağı Anıtkabir’e, Harp Okulu öğrencilerince çekilen top otomobiliyle gdolayılürken, binlerce kişi gözyaşlarını tutamadı.
Atatürk’ün naaşının, Anıtkabir’e getirildiği 10 Kasım 1953 günü düzenlenen görkemli merasimde, 10 Kasım 1938 sabahının matemi âdeta bir daha yaşanır.
‘Burası mezara benzemiş’
Etnografya Müzesi’nin imaline 1925 yılında Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal’in buyruğuyla başlanır. Mustafa Kemal, müzenin inşaatında sık sık incelemelerde bulunur. Binanın tamamlanıp etrafının düzenlendiği bir gün, Saffet Arıkan, Falih Rıfkı Atay, Hasan Reşit Tankut ve Şemsettin Günaltay ile görkemli binaya bir defa daha giden Mustafa Kemal, Müze Müdürlüğü’ne atanan Osman Ferit Sağlam ve Remzi Oğuz Arık tarafınca karşılanır. Çok fikirli olan Mustafa Kemal, merdivenleri ağır ağır çıkar ve tüm salonları tek söz etmeden gezer ve birden Müze Müdürü’ne dönerek, “Burası mezara benzemiş!” der. Herkes donup kalır, kimse tek söz söyleyemez.
Merasimde top arabası etrafında 12 general yer aldı.
Milletlerarası müsabaka
Atatürk’ün bir mezara benzettiği Etnografya Müzesi’ndeki naaşının O’nun ölümsüz kişiliğine yakışır bir anıtmezara taşınması için ortadan 15 yıl geçecektir. halbuki ebediyete intikalinden yaklaşık bir ay daha sonra, bu biçimde bir anıtmezar yaptırılması konusunda 16 Aralık 1938’de Başbakanlık Müsteşarı başkanlığında, içişleri, ulusal eğitim, bayındırlık bakanlıkları ile Genelkurmay temsilcilerinin iştirakiyle özel bir komite kurulur. TBMM’de kurulan 17 kişilik farklı bir kurul da Anıtkabir’in Ankara’nın her tarafına geniş bir görüş açısıyla hâkim olan Rasattepe’de yapılmasına karar verir ve bu hedefle kelam konusu yer, 7 Temmuz 1939’da kamulaştırılır.
10 Kasım 1953’te düzenlenen Anıtkabir’e nakil merasiminde oluşturulan kortej Aslanlı Yol’da ilerlerken görülüyor.
Anıtkabir projesinin belirlenmesi için memleketler arası bir yarış açılır. 1 Mart 1941’de İkinci Dünya Savaşı’nın alevlerinin dünyayı sardığı bir devirde açılan bu müsabakaya Türkiye’den 20, Almanya’dan 11, İtalya’dan 7 ve Avusturya, İsviçre, Fransa ve Çekoslovakya’dan 49 proje gönderilir. Ortalarında ünlü Alman mimar Prof. Paul Bonatz’ın da bulunduğu milletlerarası heyet, yapıtları 23 Mart 1942 tarihinde yaptığı görüşmede kıymetlendirir. Heyet, Ordinaryüs Profesör Emin Onat ile Yüksek Mimar Doçent Orhan Arda’nın ortak projesinin uygulanmasına karar verir. Anıtkabir’in temeli, 9 Ekim 1944 tarihinde görkemli bir merasimle atılır. 9 yıl süren inşaat, 4 basamakta 1 Eylül 1953’te tamamlanır.
Anıtkabir’e seyahat
1953 yılının 10 Kasım gününe gelindiğinde, mezara benzemeyen, insancıl bir imajın hâkim olduğu Anıtkabir’e hakikat seyahat başlayacaktır. O günü anlatan haberlerde, bu seyahat şöyleki özetlenir: “… Etnografya Müzesi’ndeki süreksiz kabrinden çıkarılarak bir süre katafalka konulan Atatürk’ün naaşı, 18 nolu top otomobilini çeken Harp Okulu öğrencileri tarafınca Anıtkabir’e gdolayılürken binlerce insan gözyaşlarını tutamadı. Merasimde Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Atatürk’ün başucunda ağlayarak O’nun hüviyet ve meziyetlerini bir defa daha belirten bir konuşma yaptı. Büyük bir intizam ve vakar ortasında geçen merasim 4.5 saat sürdü. Birinci gün Anıtkabir’i 70 bin kişi ziyaret etti.
Ata’nın naaşı Anıtkabir’e nakli sırasında 136 asteğmenin çektiği top otomobilinde.
Halk Ankara’ya akın etti
Etnografya Müzesi’nden Ulus Meydanı’na ve TBMM’den Rasattepe’ye uzanan yollar sabahın erken saatlerinden itibaren insan doluydu. Ankaralılar ve yurdun her tarafınca gelen binlerce yurttaş O’nu son istirahatgâhına uğurlamaya hazırlanıyordu. Atatürk’ün naaşı, Etnografya’dan Harbiyelilerin omuzlarında çıkarılarak top otomobiline konuldu. Saat dokuzu beş geçe hürmet duruşu yapıldıktan daha sonra yürüyüş başladı. Top arabasının iki yanında nöbetleşe 12 general yürüyordu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, top arabasının çabucak gerisinde yürüyen Makbule Atadan’ izliyordu. Onun ardında tıpkı hizada yürüyen CHP Genel Lideri İsmet İnönü, Başbakan Adnan Menderes ve Meclis Lideri Refik Koraltan yer alıyordu. Kurtuluş Savaşı’nın ve Cumhuriyet periyodunun önde gelen isimleri, bakanlar, milletvekilleri, askeri ve mülki erkân, diplomatlar, meslek kuruluşlarının temsilcileri, kortejdeki yerlerini almışlardı. Merasime katılanlardan yüzlercesinin göğsünde İstiklal Madalyası parlıyordu. Rasattepe’ye tırmanırken kortejin göz alabildiğine uzadığı görülüyordu.”
‘Bizler Cet öksüzü’
Atatürk’ün naaşının Etnografya Müzesi’nden Anıtkabir’e nakil merasimi, Ankara Radyosu tarafınca canlı yayında aktarılır. Devrin şairleri, tiyatro sanatkarları, matemli, ancak içten gelen ses tonuyla; merasimin görkemini, radyoları başındaki vatandaşlara anlatırlar.
Ziya Osman Saba’nın “O’nsuz’’ isimli şiirini okuyan bayan tiyatro sanatkarının yürekleri dağlayan bir ses tonuyla söylemiş olduği şu dizeler, tahminen o günü en âlâ yansıtır:
“…Nasıl yok bileceğiz O hoş güneş yüzü?
Ana, baba değil bu, bizler Cet öksüzü…
Tatmadık, bilmiyoruz bu farklı yaray
Öğret bize Yarabbim ah O’nsuz yaşamayı! ”
-BİTTİ-
Atatürk’ün naaşı, ebedi istirahatgâhı Anıtkabir’e, 10 Kasım 1953’te, görkemli ve o kadar hüzünlü bir merasimle nakledildi. Atatürk’ün aziz naaşı, Etnografya Müzesi’ndeki süreksiz kabrinden sonsuza dek kalacağı Anıtkabir’e, Harp Okulu öğrencilerince çekilen top otomobiliyle gdolayılürken, binlerce kişi gözyaşlarını tutamadı.
Atatürk’ün naaşının, Anıtkabir’e getirildiği 10 Kasım 1953 günü düzenlenen görkemli merasimde, 10 Kasım 1938 sabahının matemi âdeta bir daha yaşanır.
‘Burası mezara benzemiş’
Etnografya Müzesi’nin imaline 1925 yılında Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal’in buyruğuyla başlanır. Mustafa Kemal, müzenin inşaatında sık sık incelemelerde bulunur. Binanın tamamlanıp etrafının düzenlendiği bir gün, Saffet Arıkan, Falih Rıfkı Atay, Hasan Reşit Tankut ve Şemsettin Günaltay ile görkemli binaya bir defa daha giden Mustafa Kemal, Müze Müdürlüğü’ne atanan Osman Ferit Sağlam ve Remzi Oğuz Arık tarafınca karşılanır. Çok fikirli olan Mustafa Kemal, merdivenleri ağır ağır çıkar ve tüm salonları tek söz etmeden gezer ve birden Müze Müdürü’ne dönerek, “Burası mezara benzemiş!” der. Herkes donup kalır, kimse tek söz söyleyemez.
Merasimde top arabası etrafında 12 general yer aldı.
Milletlerarası müsabaka
Atatürk’ün bir mezara benzettiği Etnografya Müzesi’ndeki naaşının O’nun ölümsüz kişiliğine yakışır bir anıtmezara taşınması için ortadan 15 yıl geçecektir. halbuki ebediyete intikalinden yaklaşık bir ay daha sonra, bu biçimde bir anıtmezar yaptırılması konusunda 16 Aralık 1938’de Başbakanlık Müsteşarı başkanlığında, içişleri, ulusal eğitim, bayındırlık bakanlıkları ile Genelkurmay temsilcilerinin iştirakiyle özel bir komite kurulur. TBMM’de kurulan 17 kişilik farklı bir kurul da Anıtkabir’in Ankara’nın her tarafına geniş bir görüş açısıyla hâkim olan Rasattepe’de yapılmasına karar verir ve bu hedefle kelam konusu yer, 7 Temmuz 1939’da kamulaştırılır.
10 Kasım 1953’te düzenlenen Anıtkabir’e nakil merasiminde oluşturulan kortej Aslanlı Yol’da ilerlerken görülüyor.
Anıtkabir projesinin belirlenmesi için memleketler arası bir yarış açılır. 1 Mart 1941’de İkinci Dünya Savaşı’nın alevlerinin dünyayı sardığı bir devirde açılan bu müsabakaya Türkiye’den 20, Almanya’dan 11, İtalya’dan 7 ve Avusturya, İsviçre, Fransa ve Çekoslovakya’dan 49 proje gönderilir. Ortalarında ünlü Alman mimar Prof. Paul Bonatz’ın da bulunduğu milletlerarası heyet, yapıtları 23 Mart 1942 tarihinde yaptığı görüşmede kıymetlendirir. Heyet, Ordinaryüs Profesör Emin Onat ile Yüksek Mimar Doçent Orhan Arda’nın ortak projesinin uygulanmasına karar verir. Anıtkabir’in temeli, 9 Ekim 1944 tarihinde görkemli bir merasimle atılır. 9 yıl süren inşaat, 4 basamakta 1 Eylül 1953’te tamamlanır.
Anıtkabir’e seyahat
1953 yılının 10 Kasım gününe gelindiğinde, mezara benzemeyen, insancıl bir imajın hâkim olduğu Anıtkabir’e hakikat seyahat başlayacaktır. O günü anlatan haberlerde, bu seyahat şöyleki özetlenir: “… Etnografya Müzesi’ndeki süreksiz kabrinden çıkarılarak bir süre katafalka konulan Atatürk’ün naaşı, 18 nolu top otomobilini çeken Harp Okulu öğrencileri tarafınca Anıtkabir’e gdolayılürken binlerce insan gözyaşlarını tutamadı. Merasimde Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Atatürk’ün başucunda ağlayarak O’nun hüviyet ve meziyetlerini bir defa daha belirten bir konuşma yaptı. Büyük bir intizam ve vakar ortasında geçen merasim 4.5 saat sürdü. Birinci gün Anıtkabir’i 70 bin kişi ziyaret etti.
Ata’nın naaşı Anıtkabir’e nakli sırasında 136 asteğmenin çektiği top otomobilinde.
Halk Ankara’ya akın etti
Etnografya Müzesi’nden Ulus Meydanı’na ve TBMM’den Rasattepe’ye uzanan yollar sabahın erken saatlerinden itibaren insan doluydu. Ankaralılar ve yurdun her tarafınca gelen binlerce yurttaş O’nu son istirahatgâhına uğurlamaya hazırlanıyordu. Atatürk’ün naaşı, Etnografya’dan Harbiyelilerin omuzlarında çıkarılarak top otomobiline konuldu. Saat dokuzu beş geçe hürmet duruşu yapıldıktan daha sonra yürüyüş başladı. Top arabasının iki yanında nöbetleşe 12 general yürüyordu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, top arabasının çabucak gerisinde yürüyen Makbule Atadan’ izliyordu. Onun ardında tıpkı hizada yürüyen CHP Genel Lideri İsmet İnönü, Başbakan Adnan Menderes ve Meclis Lideri Refik Koraltan yer alıyordu. Kurtuluş Savaşı’nın ve Cumhuriyet periyodunun önde gelen isimleri, bakanlar, milletvekilleri, askeri ve mülki erkân, diplomatlar, meslek kuruluşlarının temsilcileri, kortejdeki yerlerini almışlardı. Merasime katılanlardan yüzlercesinin göğsünde İstiklal Madalyası parlıyordu. Rasattepe’ye tırmanırken kortejin göz alabildiğine uzadığı görülüyordu.”
‘Bizler Cet öksüzü’
Atatürk’ün naaşının Etnografya Müzesi’nden Anıtkabir’e nakil merasimi, Ankara Radyosu tarafınca canlı yayında aktarılır. Devrin şairleri, tiyatro sanatkarları, matemli, ancak içten gelen ses tonuyla; merasimin görkemini, radyoları başındaki vatandaşlara anlatırlar.
Ziya Osman Saba’nın “O’nsuz’’ isimli şiirini okuyan bayan tiyatro sanatkarının yürekleri dağlayan bir ses tonuyla söylemiş olduği şu dizeler, tahminen o günü en âlâ yansıtır:
“…Nasıl yok bileceğiz O hoş güneş yüzü?
Ana, baba değil bu, bizler Cet öksüzü…
Tatmadık, bilmiyoruz bu farklı yaray
Öğret bize Yarabbim ah O’nsuz yaşamayı! ”
-BİTTİ-