Yener KARADENİZ
Kişi başı gelirde 2013’ten beri devam eden gerileme, gelir eşitsizliğinin artması, orta sınıfın azalması ve bu alanlarda yaşanan bozulmanın salgınla bir arada hızlanması, marka ve şirketlerin strateji değiştirmesine yol açtı. Gelişmelerin tesiri ile son 10 yılda, bilhassa alt gelir kümesine hitap eden markalar süratle büyürken, orta gelir kümesine hitap edenler ise bu durumdan olumsuz etkilendi. Üst gelir kümesinde ise giriş düzeyine yönelik eser geliştirme yarışı başladı.
Kelam konusu gelişme en epey, hazır giysi, elektronik, besin perakendesi, emlak ve otomotiv dallarında hissedildi. Discount yani indirim marketleri son 10 yılda hissesini yüzde 60’tan yüzde 79’a çıkardı. Hazır giysi perakendesinde de en süratli büyüyen markalar bir daha alt gelir kümesine hitap eden LCW, Defacto, Koton üzere markalar oldu. Öte yandan ucuz telefon markaları yatırımlarını artırırken, araba markaları da talebin kaydığı düşük ve üst segment modellere odaklandı. Emlak bölümünde ise bir daha üst gelir kümesine hitap eden proje sayısında adeta patlama yaşandı. Önümüzdeki periyot kelam konusu alanlarda yaşanan gelişmelerin hızlanması bekleniyor.
Kişi başı gelir 8 yıldır geriliyor
Kelam konusu gelişmede en değerli etkenin, kişi başı gelirin azalması, gelir eşitsizliğinin artması ve bu kapsamda orta gelir kümesinin küçülmesi olduğu belirtiliyor. Salgın periyodunda ise bu alanda yaşanan bozulmaların daha da arttığı kaydediliyor. Örneğin kişi başı gelir, tepe yaptığı 2013’ten bu yana daima geriliyor. 2013’te 12 bin 480 dolara çıkan kişi başı gelir, en son açıklanan 2021 birinci yarı bilgilerine göre 8 bin dolara kadar indi. bir daha Türkiye İstatistik Kurumu tarafınca Gelir ve Hayat Şartları Araştırması 2020 yılı neticelerinda ortaya konulan, gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, bundan evvelki yıla göre 0,015 puan artış ile 0,410 olarak varsayım edildi. Kelam konusu sayı son 11 yılın en berbat sayısı olarak kayıtlara geçti. Dünyada da benzeri bir durum yaşanıyor. Pew Research’ün Dünya Bankası bilgilerinden gerçekleştirdiği araştırmaya nazaran, 30 yıldır büyüyen orta sınıf, pandemiyle bir arada birinci defa azaldı. Büyük kısmı gelişen ülkelerde olmak üzere, 2020 yılında 150 milyon kişi alt gelir kümelerine indi. Dünya genelinde orta sınıf 90 milyon eridi.
İndirim marketleri süratle yayılıyor
Besin perakendesi bölümüne yönelik hazırlanan “Sektörel Değişim Raporu ile Ulusal ve Discount Zincirler Raporu”na nazaran, son 10 yılda şube sayısı en az 5 ve üzerinde olan market zincirlerinin toplam mağaza sayısı, yüzde 274 artışla 38 bin 387’e yükseldi. Kelam konusu periyotta, BİM, A101 ve Şok üzere indirim market zincirlerinin toplam market sayısı yüzde 395 artış gösterdi. İndirim marketlerin daldaki hissesi yüzde 60’tan yüzde 79’a çıktı. Rapora nazaran, 2027 sonunda indirim marketlerin hissesinin mevcut yüzde 79’dan yüzde 81’e çıkması bekleniyor.
‘Fakirleşen halk desteklenmeli’
Bünyesindeki 70’e yakın marka ve 320 milyar TL düzeyinde bir ciroyu temsil eden Zincir Mağazalar Derneği’nin (ZMD) Lideri Serhan Tınastepe, “bu vakitte iki kitle çıktı ortaya. Biri varlığını daha da artıran, oburu daha da yoksullaşan kesim. Yoksullaşan kesim tarafı yoksullaşmaya devam ettikçe alışveriş yapamaz hale geliyor. Biz yalnızca zenginlere eser satarak koskoca perakende bölümünü ayakta tutamayız. Onun için pandemiden olumsuz etkilenen kitlenin desteklenmesi gerekiyor” dedi.
Giriş düzeyi eser üretimi arttı
Tınastepe, bu durumun şirket ve markalara yansıması konusunda da şöyleki konuştu:
“Daha da zenginleşen bölümün eğilimi kendini konutta ve otomobilde gösteriyor. O trendi oradan takip ediyoruz. Pandemiden daha da yoksullaşarak çıkan milyonlar ise alışverişten ayağını çekiyor ya da daha alt kümeye hitap eden markalara yöneliyor. Tüketici inancında devam eden bozulma bu durumun daha da yaygınlaşacağını gösteriyor. Haliyle en alt ve en üst segmente hitap eden markalarda, şu anda hareketlilik var fakat orta segment önemli manada ıstırap yaşıyor. Markalar da eser gamlarını ona nazaran belirliyor. Şirketler iş birlikleri ile daha giriş düzeyi eserler ürettirmeye başladı. Bunu beyaz eşya ve elektronik kesiminde görüyoruz. Hazır giyside de orta segmente iş yapanlar giriş düzeyi eser kreasyonu yapıyor. Alt gelir kümesine hitap eden marka ve eser kümelerinde büyümenin hızlanmasını bekliyoruz.”
Hazır giysinin amacı de alt küme
Hazır giysi perakendesinde de misal bir durum yaşandı. Orta sınıfa hitap eden markalar mağaza açma ya da büyümede daha temkinli hareket ederken, alt gelir kümesine hitap edenler ise daha agresif bir büyüme sürecine girdi. Örneğin yurt ortasında 500, yurt haricinde ise 550 mağaza sayısını aşan LC Waikiki, Ticaret Sicil Gazetesi’nde yer alan bilgilere göre yalnızca 2020 mart ayından bu yana Türkiye’de 70’e yakın mağaza açtı. Son senelerda benzeri büyümeler DeFacto ve Koton üzere markalarda da görüldü.
Lüks konut projeleri yükselişte
Misal bir durum gayrimenkul kesiminde de yaşandı. Artan maliyetler, geçen yıl gerçekleştirilen kredi kampanyası ve kurda yaşanan artışın tesiri ile gayrimenkul meblağları son bir yılda yüzde 50’ye yakın oranlarda arttı. Konut üreticilerine nazaran materyal kaynaklı artışlar, konut fiyatlarını bu yıl ortasında yüzde 100 artıracak. İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Lideri Nazmi Durbakayım, “Birikimlerini dövizde pahalandıran kesim bu vakitte en inançlı liman olan gayrimenkule dönüş yaptı. Bu kesim üst düzeydeki projelere ilgi gösterdi. Artan maliyetlerin ve talebin tesiri ile oyuncular da daha üst segment projelere yöneldi” dedi. Dal temsilcilerinden aldığımız bilgilere göre, inşaat maliyetlerinin yüksek oranlı arttığı bu vakitte inşa edilen konutların yüksek fiyatlara ulaşan bedelleri alt ve orta gelir kümesinin, konut edinmesini zorlaştırdı. Nazmi Durbakayım, faizlerin daha makul düzeye gelmesi ile bir arada orta gelir kümesine yönelik projelerin de artabileceğini lisana getirdi. bu vakitte bilhassa turizm merkezi Bodrum’da üreticiler epey sayıda lüks konut projesini hayata geçirdi. Orta ve alt gelir kümesine yönelik projelerin ise yok denecek kadar az olduğu açıklandı.
Kişi başı gelirde 2013’ten beri devam eden gerileme, gelir eşitsizliğinin artması, orta sınıfın azalması ve bu alanlarda yaşanan bozulmanın salgınla bir arada hızlanması, marka ve şirketlerin strateji değiştirmesine yol açtı. Gelişmelerin tesiri ile son 10 yılda, bilhassa alt gelir kümesine hitap eden markalar süratle büyürken, orta gelir kümesine hitap edenler ise bu durumdan olumsuz etkilendi. Üst gelir kümesinde ise giriş düzeyine yönelik eser geliştirme yarışı başladı.
Kelam konusu gelişme en epey, hazır giysi, elektronik, besin perakendesi, emlak ve otomotiv dallarında hissedildi. Discount yani indirim marketleri son 10 yılda hissesini yüzde 60’tan yüzde 79’a çıkardı. Hazır giysi perakendesinde de en süratli büyüyen markalar bir daha alt gelir kümesine hitap eden LCW, Defacto, Koton üzere markalar oldu. Öte yandan ucuz telefon markaları yatırımlarını artırırken, araba markaları da talebin kaydığı düşük ve üst segment modellere odaklandı. Emlak bölümünde ise bir daha üst gelir kümesine hitap eden proje sayısında adeta patlama yaşandı. Önümüzdeki periyot kelam konusu alanlarda yaşanan gelişmelerin hızlanması bekleniyor.
Kişi başı gelir 8 yıldır geriliyor
Kelam konusu gelişmede en değerli etkenin, kişi başı gelirin azalması, gelir eşitsizliğinin artması ve bu kapsamda orta gelir kümesinin küçülmesi olduğu belirtiliyor. Salgın periyodunda ise bu alanda yaşanan bozulmaların daha da arttığı kaydediliyor. Örneğin kişi başı gelir, tepe yaptığı 2013’ten bu yana daima geriliyor. 2013’te 12 bin 480 dolara çıkan kişi başı gelir, en son açıklanan 2021 birinci yarı bilgilerine göre 8 bin dolara kadar indi. bir daha Türkiye İstatistik Kurumu tarafınca Gelir ve Hayat Şartları Araştırması 2020 yılı neticelerinda ortaya konulan, gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, bundan evvelki yıla göre 0,015 puan artış ile 0,410 olarak varsayım edildi. Kelam konusu sayı son 11 yılın en berbat sayısı olarak kayıtlara geçti. Dünyada da benzeri bir durum yaşanıyor. Pew Research’ün Dünya Bankası bilgilerinden gerçekleştirdiği araştırmaya nazaran, 30 yıldır büyüyen orta sınıf, pandemiyle bir arada birinci defa azaldı. Büyük kısmı gelişen ülkelerde olmak üzere, 2020 yılında 150 milyon kişi alt gelir kümelerine indi. Dünya genelinde orta sınıf 90 milyon eridi.
İndirim marketleri süratle yayılıyor
Besin perakendesi bölümüne yönelik hazırlanan “Sektörel Değişim Raporu ile Ulusal ve Discount Zincirler Raporu”na nazaran, son 10 yılda şube sayısı en az 5 ve üzerinde olan market zincirlerinin toplam mağaza sayısı, yüzde 274 artışla 38 bin 387’e yükseldi. Kelam konusu periyotta, BİM, A101 ve Şok üzere indirim market zincirlerinin toplam market sayısı yüzde 395 artış gösterdi. İndirim marketlerin daldaki hissesi yüzde 60’tan yüzde 79’a çıktı. Rapora nazaran, 2027 sonunda indirim marketlerin hissesinin mevcut yüzde 79’dan yüzde 81’e çıkması bekleniyor.
‘Fakirleşen halk desteklenmeli’
Bünyesindeki 70’e yakın marka ve 320 milyar TL düzeyinde bir ciroyu temsil eden Zincir Mağazalar Derneği’nin (ZMD) Lideri Serhan Tınastepe, “bu vakitte iki kitle çıktı ortaya. Biri varlığını daha da artıran, oburu daha da yoksullaşan kesim. Yoksullaşan kesim tarafı yoksullaşmaya devam ettikçe alışveriş yapamaz hale geliyor. Biz yalnızca zenginlere eser satarak koskoca perakende bölümünü ayakta tutamayız. Onun için pandemiden olumsuz etkilenen kitlenin desteklenmesi gerekiyor” dedi.
Giriş düzeyi eser üretimi arttı
Tınastepe, bu durumun şirket ve markalara yansıması konusunda da şöyleki konuştu:
“Daha da zenginleşen bölümün eğilimi kendini konutta ve otomobilde gösteriyor. O trendi oradan takip ediyoruz. Pandemiden daha da yoksullaşarak çıkan milyonlar ise alışverişten ayağını çekiyor ya da daha alt kümeye hitap eden markalara yöneliyor. Tüketici inancında devam eden bozulma bu durumun daha da yaygınlaşacağını gösteriyor. Haliyle en alt ve en üst segmente hitap eden markalarda, şu anda hareketlilik var fakat orta segment önemli manada ıstırap yaşıyor. Markalar da eser gamlarını ona nazaran belirliyor. Şirketler iş birlikleri ile daha giriş düzeyi eserler ürettirmeye başladı. Bunu beyaz eşya ve elektronik kesiminde görüyoruz. Hazır giyside de orta segmente iş yapanlar giriş düzeyi eser kreasyonu yapıyor. Alt gelir kümesine hitap eden marka ve eser kümelerinde büyümenin hızlanmasını bekliyoruz.”
Hazır giysinin amacı de alt küme
Hazır giysi perakendesinde de misal bir durum yaşandı. Orta sınıfa hitap eden markalar mağaza açma ya da büyümede daha temkinli hareket ederken, alt gelir kümesine hitap edenler ise daha agresif bir büyüme sürecine girdi. Örneğin yurt ortasında 500, yurt haricinde ise 550 mağaza sayısını aşan LC Waikiki, Ticaret Sicil Gazetesi’nde yer alan bilgilere göre yalnızca 2020 mart ayından bu yana Türkiye’de 70’e yakın mağaza açtı. Son senelerda benzeri büyümeler DeFacto ve Koton üzere markalarda da görüldü.
Lüks konut projeleri yükselişte
Misal bir durum gayrimenkul kesiminde de yaşandı. Artan maliyetler, geçen yıl gerçekleştirilen kredi kampanyası ve kurda yaşanan artışın tesiri ile gayrimenkul meblağları son bir yılda yüzde 50’ye yakın oranlarda arttı. Konut üreticilerine nazaran materyal kaynaklı artışlar, konut fiyatlarını bu yıl ortasında yüzde 100 artıracak. İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Lideri Nazmi Durbakayım, “Birikimlerini dövizde pahalandıran kesim bu vakitte en inançlı liman olan gayrimenkule dönüş yaptı. Bu kesim üst düzeydeki projelere ilgi gösterdi. Artan maliyetlerin ve talebin tesiri ile oyuncular da daha üst segment projelere yöneldi” dedi. Dal temsilcilerinden aldığımız bilgilere göre, inşaat maliyetlerinin yüksek oranlı arttığı bu vakitte inşa edilen konutların yüksek fiyatlara ulaşan bedelleri alt ve orta gelir kümesinin, konut edinmesini zorlaştırdı. Nazmi Durbakayım, faizlerin daha makul düzeye gelmesi ile bir arada orta gelir kümesine yönelik projelerin de artabileceğini lisana getirdi. bu vakitte bilhassa turizm merkezi Bodrum’da üreticiler epey sayıda lüks konut projesini hayata geçirdi. Orta ve alt gelir kümesine yönelik projelerin ise yok denecek kadar az olduğu açıklandı.