Resmen patladı! her insanın tuvalette bu biçimde olduğunu sanan bile var…
Can Şişman / Milliyet.com.tr – Pandemi süreci toplumsal ömrümüzü derinden etkiledi. Kapalı ortamlarda fazla kalmamak ya da dışarda daha kısa görüşmeler yapmak akla gelen birinci örneklerden. Lakin biraz daha ayrıntıya indiğimizde bu süreç kimilerimizi tuvalet muhtaçlığına kadar etkilemiş durumda. Dışarıda asla tuvalete giremeyen insan sayısının salgınla birlikte arttığına vurgu yapan uzmanlar, utangaç mesane sendromuna dikkat çekti.
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tufan Tarcan, NP Feneryolu Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver ve psikiyatri uzmanları Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ ve Dr. Şahut Duran pandeminin yol açtığı bu artışa ait çarpıcı açıklamalarda bulundu.
‘EN TENHA TUVALETİ TERCİH EDİYORLAR’
Paruresis ya da daha epeyce bilinen ismiyle utangaç mesane sendromu, şahısların kendi konutlarındaki tuvalet haricinde öbür bir tuvalette idrarını rahat yapamaması manasına geliyor. Prof. Dr. Tufan Tarcan, bu durumun altında yatan rastgele bir ürolojik niye olmadığını söylemiş oldu. Bu sendromun, mesane kasından, üretral sfinkterlerden ya da mesaneyi yöneten hudut sisteminin bozukluğundan kaynaklanan bir sorun olmadığını belirten Prof. Dr. Tarcan, “Bu büsbütün toplumsal bir korku sendromu olarak başlıyor. niçini birçok vakit kişinin anlaşılamayan korkusundan kaynaklanıyor. Buna rağmen, idrarını tutmayı devamlı alışkanlık haline getiren şahıslarda üriner sistemin bozulmasına yol açabiliyor” diye konuştu.
Bu sendroma sahip şahısların arkadaşlarının konutunda ya da genel tuvalette idrar yapamadıklarını söyleyen Prof. Dr. Tarcan, bu sorunun hem bayanlarda tıpkı vakitte erkeklerde görüldüğünü belirterek, “Daha yavaşça durumlarda bireyler idrarını yalnızken yapabilir lakin yanlarında birileri varken yapamazlar. Tipik bir davranış formu olarak ise en tenha tuvalet tercih edilir ya da erkekler özelinde söz edersek en köşedeki pisuvar tercih edilir” tabirlerini kullandı.
‘SIVI ALIMINI DAHİ KISITLIYORLAR’
Utangaç mesane sendromunun aslında bir hastalık olarak değil bir belirti olarak ele almak gerektiğini vurgulayan Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, kendi meskeni olmayan bir yerde idrar yapmaktan kaçınan şahısların ‘idrar muhtaçlığı olabilir’ fikriyle bu çeşit yerlere gitmekten vazgeçtiklerini ya da evvelde sıvı alımını dahi kısıtladıklarına dikkat çekti.
Doç. Dr. Ünsalver, diğer bir yerde tuvalete girmek zorunda kalma fikrinin akla gelmesiyle bir arada şahıslarda çarpıntı, terleme, ağız kuruluğu ve bedensel gerginlik üzere bedensel belirtilerin görülebildiğini belirtti. Dr. Şahut Duran ise Amerikan Psikoloji Derneği tarafınca dünyanın dört bir yanından bilim insanları ve uzmanlarının önerisi ile ‘psikolojik rahatsızlıkların tanılanması’ gayesiyle hazırlanan bir el kitabı olan DSM-5’e nazaran utangaç mesane sendromunun toplumsal fobiler altında sınıflandırıldığını belirtti.
ABD’DE YAKLAŞIK 20 MİLYON ŞAHISTA GÖRÜLÜYOR
Pekala utangaç mesane sendromu daha fazlaca kimlerde görülüyor? ABD’de yaklaşık 20 milyon kişinin bu durumdan etkilendiğinin varsayım edildiğini söyleyen Prof. Dr. Tufan Tarcan, Türkiye’de bu hususta net bir bilginin olmadığını paylaştı. Bu sendromun sıklıkla saklı kalabildiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, birfazlaca insanın bu sendromla bir tabibe başvurmadan baş etmeye çalıştığını belirterek “Hatta birtakım hastalar, yaşadıkları rahatsızlığın olağan olduğunu, her insanın bu biçimde olduğunu zannedebiliyor. Yani bunun bir patolojik durum olduğunun farkında olmayabiliyorlar” sözlerini kullandı. Bu sendromun erkek çocuklarına nazaran kız çocuklarında daha fazlaca görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “İleri yaşlarda da bir daha erkeklere bakılırsa bayanlarda bu sendromu daha epey görüyoruz” diye konuştu.
Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ ise utangaç mesane sendromunun toplumun ortalama yüzde 7’sinde görüldüğünü söylemiş oldu. Bu sendromun erkeklerde yüzde 75-92 aralığında, bayanlarda ise yüzde 8-44 aralığında görüldüğünü belirten Prof. Dr. Karşıdağ, “Bu durumun niçini kadın-erkek içindeki anatomik farklılıktan kaynaklandığı düşünülmektedir” diye konuştu. Bu sendromun tek başına görülen bir rahatsızlık olmadığına vurgu yapan Prof. Dr. Karşıdağ, “Kaygılı, huzursuz, panik yapıda bireylerde görülen çok hassas sempatik aktivasyon, utangaç mesane sendromuna davetiye çıkaracaktır” diye devam etti.
‘HASTALIK BULAŞACAK’ KAYGISIYLA…
Dr. Şahut Duran da bu sendromun daha sık erkeklerde görülmek üzere toplumun yüzde 7’sinde gözlemlendiğini belirtti. Bu sendroma sahip bireylerin beden imajlarıyla ilgili çok tasalara sahip olduğunu, meçhul ipuçlarını olumsuz olarak yorumlamaya yatkın olduklarını söyleyen Dr. Duran, bu rahatsızlık yüzünden hastaların seyahat ve toplumsal aktivitelerden kaçındıklarını, mesleklerini bırakabildiklerini ve ileri durumlarda konuttan çıkmaktan kaçınabildiklerini vurguladı.
Kendi meskeni haricindeki yerlerde tuvalete gitmekten kaygı duyan şahıslarda birkaç psikiyatrik rahatsızlık olabileceğine işaret eden Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver de bu rahatsızlıkların yaygın anksiyete bozukluğu, sıhhat anksiyetesi, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), toplumsal anksiyete bozukluğu ve paranoid fikir bozukluğu ya da paranoid kişilik yapılanması olduğunu belirtti. “Asıl psikiyatrik rahatsızlığa bağlı olarak belirti değişebilir” diyen Doç. Dr. Ünsalver, “Örneğin toplumsal anksiyete bozukluğu olan kişi alay edileceği ya da rezil olacağı telaşıyla bundan kaçınabilir. OKB tanısı olan bir kişi konutu haricinde bir yerde tuvalete girdiğinde kendisine bir hastalık bulaşacak kaygısıyla tuvaletten kaçınabilir. Paranoid fikir bozukluğu olan bir kişi ise tuvalette kamera olduğu, izlendiği ve ziyan bakılırsabileceği üzere fikirler sebebiyle tuvalete girmezler” diye konuştu.
ANNE-BABALAR DİKKAT!
“Olguların bir kısmında bu sendromun çocukluk çağından kaynaklanan bir davranışsal patoloji olduğunu düşünüyoruz” diyen Prof. Dr. Tufan Tarcan, başlangıç noktasının çocukların bezden ayrıldığı vakit olduğuna işaret etti. Çocukların bezden ayrıldıkları periyotta uygulanan cezalandırma ve endişe halleriyle birlikte idrar kaçırmanın utanılması gereken bir şey olduğu algısının yerleşebildiğini ve uzun mühlet idrar tutmanın yüceltildiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, çocukluk çağından başlayan bir seyrek idrar yapma durumunun ortaya çıkabildiğinin altını çizdi.
Geçirilen idrar yolu enfeksiyonları ya da ürogenital travmaların da bu sendroma yol açabildiğinin altını çizen Prof. Dr. Tarcan, bu sorun kaynağında öğrenilmiş davranış bozukluğunun yattığını belirtti. Birtakım çocukların sabah uyandıklarında idrar yaptıktan daha sonra bütün gün okulda hiç idrarlarını yapmayarak, bütün gün idrarlarını tutarak akşam konuta döndüklerini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “bu biçimde bir tabloda da mesane kapasitesi büyüyor ve bu alışkanlık bütün yaşama sirayet edebiliyor” diye konuştu. Anne ve babaların, çocuklarının bezden ayrılma periyodunda gerçek davranışlar sergilemesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, okula başlama devrinde uygun tuvalet ortamının yaratılmasına dikkat çekerek “Çocuklara ‘Aman kızım, oğlum, tuvalete sakın gitme okulda, gel meskende pak temiz yaparsın’ tavsiyesi verilmemeli” dedi.
‘BELLİ SIKLIKLA İDRARI BOŞALTMAK GEREKİYOR’
Bir erişkinin günde ortalama idrara çıkma sayısının 5 ile 7 içinde seyrettiğini söyleyen Prof. Dr. Tufan Tarcan, idrar tutmanın mesaneyi zorlamak manasına geldiğini belirtiyor. “Düzenli sıvı alan bir kişi aşikâr çoğunlukla idrarını boşaltması gerekiyor” dedi. Mesane kapasitesinin erişkinlerde ortalama yaklaşık 400-450 ml civarında olduğunu söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “Utangaç mesane sendromu olan hastalarda 1-1.5 litreye varan, hatta daha da yüksek mesane kapasiteleri ile karşılaşabiliyoruz” diye konuştu.
Bu yüksek mesane kapasitelerinin birfazlaca ürolojik soruna yol açabildiğini vurgulayan Prof. Dr. Tarcan, “Uzun mühlet idrar tutma ile mesane kapasitesinde artışa paralel olarak bir evreden daha sonra mesane duyusunu ve kasılma gücünü kaybediyor. halbuki mesanenin boşalabilmesi için evvela mesanenin ortasındaki idrarı belirli bir hacimde hissedebilmesi ve mesane kasının muhakkak bir kuvvette kasılması lazım” diye devam etti.
‘BÖBREK YETMEZLİĞİNE KADAR GİDEBİLİR’
Bu sendromu yaşayan bireylerin idrar yapma anında mesane kasının kasılma gücünde bir azalmanın ortaya çıktığını söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “Bunun sonucu olarak idrar yaptıktan daha sonra mesanede kalan idrar ölçüsü artabilmekte” diye konuştu. Mesanede idrar ölçüsünün artmasının hem idrar yolu enfeksiyonu ya da mesane taşı üzere sorunların görülme sıklığını fazlalaştırdığını belirten Prof. Dr. Tarcan, “Bunlardan epeyce daha değerlisi, böbrekler üstündeki yük arttığı için böbrek yetmezliğine kadar giden bir tablo tetiklenebiliyor. ötürüsıyla utangaç mesane sendromu muhakkak küçümsenecek bir tablo değil” diye konuştu.
Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver de tıpkı Prof. Dr. Tufan Tarcan üzere böbrek hastalıklarına dikkat çekti. “Tuvalet yapılmaması idrar yolu iltihabı, böbrek taşları üzere çeşitli idrar yolu ve böbrek hastalıklarına sebep olabilir” diyen Doç. Dr. Ünsalver, “Bu şahıslar sıvı alımlarını kısıtlayabildikleri için su-tuz istikrarları bozulabilir ve bunun bozulması da kalp-damar ve hudut sisteminde kimi meselelere sebep olabilir” dedi.
‘ISRARCI OLMAYIN’
Utangaç mesane sendromu çocuklarda çoğunlukla görülüyor. Pekala aileler ne yapmalı, nelere dikkat etmeli? Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, çocukların yaşına nazaran ailelerin yaklaşımının değişebildiğini belirtti. “Eğer çocuk tuvalete yalnız gitmekten kaygılıysa onunla bir arada tuvalete gidip tuvaletin haricinde çocuğu bekleyip idrar yapması teşvik edilebilir” diyen Doç. Dr. Ünsalver, ortaokul ve lise periyodunda ise tuvalet kaçınmasının gerisinde rastgele bir obsesif (takıntılı), paranoid (kuşkucu), toplumsal telaşlı ya da sıhhat telaşlı bir fikir olup olmadığının araştırılabileceğini belirtti. Doç. Dr. Ünsalver, “Israrcı olmamak, çocuğun durumuyla dalga geçmemek ve onu küçümsememek gerekir. Şayet gerekirse bir çocuk ergen psikiyatri uzmanından takviye alınabilir” diye devam etti.
Ebeveynlerin çocuklarına baskı kurmaması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ, çocuklara idrarlarını konut haricinde yaptırmaya zorlamanın onlardaki kasvetleri daha da körükleyebileceğini belirterek, “Bu bahiste ebeveynlerin bir çocuk-ergen psikiyatrisi uzmanından yardım almaları uygun olacaktır” diye konuştu. Utangaç mesane sendromunun bilhassa okul çağındaki çocukların ömrünü zorlaştırdığını söyleyen Dr. Şahut Duran, “Okul çağı çocuklarında evvela öğretmenler tarafınca fark edilen bu durum günlük hayatı etkiliyorsa kesinlikle bir uzmandan yardım alınarak bu sorunun yetişkin yaşlara taşınması önlenmelidir” diye konuştu.
‘KABIZLIKLA DA İLİŞKİLİ’
Çocuklarda bezden ayrılma periyoduna vurgu yapan Prof. Dr. Tufan Tarcan, “Çocuğun bezden ayrıldığı vakit içindemanın epey uygun seçilmesi gerekiyor. Artık çocuğun idrarını fark ettiği devirde bezden ayrılmalı. Bundan daha evvel yahut daha geç ayırmak ve çocuğa zorlayıcı, cezalandırıcı, korkutucu tutum takınmaktan kesinlikle kaçınmak lazım” sözlerini kullandı. Okullarda ya da kreşlerdeki tuvaletlerin kesinlikle pak olması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, idrar tutmaya meyilli çocukların okuldaki öğretmenleri tarafınca gün ortasında idrarlarını katiyen 4 saatten daha fazla tutmalarının engellenmesi gerektiğinin altını çizdi.
Klozete oturan çocukların ayaklarının kesinlikle yere değmesi ve klozet büyüklüğünün çocuğa bakılırsa olması gerektiğini vurgulayan ve çocukların idrar yaparken istikrarda kalmak için farklı bir efor sarf etmemesi gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Tarcan, “Çünkü bu biçimde durumlarda idrar yapmak için gevşemesi gereken pelvik taban ve bunun bir kesimi olan üretral sfinkterlerin gevşememe sorunu ortaya çıkıyor. Yani pompa idrarı pompalarken vananın tam gevşememesi durumu… Bu da disfonksiyonel işeme dediğimiz tabloya yol açabiliyor. Bu tabloda tipik olarak hastalar düşük akım suratı ile kesintili ve uzun müddette idrarlarını yapıyorlar” dedi.
Çocuklarının tuvalete uzun bir süre gitmediğini ve kesintili idrar yaptıklarını gözlemleyen ebeveynlerin kesinlikle bir çocuk ürolojisi uzmanına başvurması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “Kabızlıkla da bu tablonun bağlantılı olduğunu biliyoruz. Şayet çocukta kabızlık var ise bu da kesinlikle tedavi edilmeli” dedi.
PANDEMİ DEVRİNDE ARTIŞA GEÇTİ Mİ?
Pekala utangaç mesane sendromu pandemi devrinde artışa geçti mi? Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ, literatüre bakıldığında pandemi devrine ilişkin yeni dataların olmadığını görmekte olduklarını belirterek, “Ancak teorik olarak konuşacak olursak pandemi periyodu yapısal olarak dertli insanlarda altta yatan düşünceleri tetikleyebilecektir. Bu da şahısta altta yatan utangaç mesane sendromunun aktiflenmesiyle sonuçlanabilir” diye konuştu.
Dr. Şahut Duran da pandemi devrinde insanların hastalık bulaşma korkusu ile genel tuvaletleri kullanmaktan kaçınır hale geldiğini belirtti. Dr. Duran, “Evi haricindeki tuvaletleri kullanmak istemeyen beşerler tedbir olarak su içmiyor. Bu durum da öteki sıhhat problemlerine davetiye çıkartıyor” dedi. Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, pandemi periyodundaki toplumsal uzaklık ve hijyen ikazlarının, genel tuvaletlerin kullanmasını engellediğini belirtti. Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, “Virüsün bulaşıcılığı yüksek olduğu için halihazırda daima zihnimiz bununla meşgul olduğundan bulaşmayı önleyecek davranışlar geliştirdik. Genel tuvalet kullanmamak da bunlardan birisi” diye konuştu.
‘KOVİD KORKUSU YÜZÜNDEN…’
“Utangaç mesane sendromu büsbütün hastanın telaşıyla gerçek orantılı olarak artan bir durum olduğu ve pandemi periyodunda de bireylerde telaş durumu artabildiği için maalesef pandemi devrinde bu sendromun görülme sıklığının artması beklenir” diyen Prof. Dr. Tufan Tarcan ise çabucak hemen bu görüşü destekleyen bir çalışmanın olmadığını fakat bilhassa pandemi periyodunda Kovid kaygısıyla dışarda tuvalete gitme alışkanlığının fazlaca daha güç hale geldiğinin altını çizdi.
Kovid kaygısıyla şahısların daha hayli konutlarında tuvalete girmeyi tercih eder hale geldiğini vurgulayan Prof. Dr. Tufan Tarcan, “Ancak bunlar, dışarı çıkan, toplumsal hayatını ya da iş hayatını bir ölçüde dışarda devam ettirmek zorunda kalan şahıslar için geçerli. elbette konuttan dışarı çıkmayan şahıslar için pandemide bir artıştan kelam edemeyiz” diye konuştu. Konutundan dışarı çıkan bireylerin Kovid kaygısıyla genel tuvaletleri daha az kullanır hale geldiğini vurgulayan Prof. Dr. Tarcan, “Bu da elbette utangaç mesane sendromunun şiddetini artıran bir tablo yarattı” tabirlerini kullandı.
BAŞA ÇIKMAK İÇİN NELER YAPILMALI?
Pekala utangaç mesane sendromuyla başa çıkmak için neler yapılabilir? birinci vakit içinderda bu belirtinin hangi psikiyatrik tablonun modülü olduğunu anlaşılması gerektiğini vurgulayan Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, idrar yapma niyetinin verdiği rahatsızlığı gidermek için gevşeme antrenmanlarının denenebileceğini belirtti. Doç. Dr. Ünsalver, “Örneğin kişi kendisinin tuvalete gittiğini düşünüp gerildiğinde nefes alışverişini yavaşlatarak bir yandan da vücudunu gevşeterek idrar yapmanın getirdiği gerginliği gevşeme ve rahatlama haliyle eşleştirmeyi deneyebilir” diye konuştu.
“Kişinin kendisini yeterli tanıması ve sorunun üzerine gitmektense hangi durumlarda daha sıklaştığını fark etmeye çalışması tahlile katkıda bulunacaktır” diyen Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ, meskenden çıkamama ya da sokakta yürüyememe üzere günlük fonksiyonelliğin ve üretkenliğin etkilendiği durumlarda kesinlikle bir profesyonelden yardım talebinde bulunulması gerektiğini vurguladı. Bu rahatsızlıkla bağlı belirtilerin kişinin günlük rutinini etkileyen bir rol oynadığı takdirde kesinlikle bir ruh sıhhati uzmanından danışmanlık alınması gerektiğinin altını çizen Dr. Şahut Duran, “Tedavi seçenekleri hastalığın şiddetine, eşlik eden ruhsal hastalıkların varlığına bakılırsa değişmekle bir arada çoğunlukla farmakoterapi ve psikoterapi seçeneklerini içerir” dedi.
ŞAYET TELAŞ SEVİYENİZ YÜKSEKSE…
Bu rahatsızlığı yaşayanların kesinlikle hakikat bilgilendirilmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tufan Tarcan, bariz bir anksiyete ve yüksek korku seviyesi olduğu takdirde kesinlikle bir psikiyatrist ya da bir psikologdan yardım alınması gerektiğini vurguladı. Utangaç mesane sendromunun tedavisinde en kıymetli silahın mesanenin bir daha eğitimi olduğunun altını çizen Prof. Dr. Tarcan, “Burada şahısta belirli bir sıkışma olmadan muhakkak saat aralıklarıyla tuvalete gidip idrarını yapması ve bunu yaparken tam olarak gevşemesi istenir. Buna mesanenin vakitli işeme ile bir daha eğitimi ismini veriyoruz” sözlerini kullandı.
Rahatsızlığın tahlili için pelvik taban antrenmanların değerine vurgu yapan Prof. Dr. Tarcan, “Tabloya disfonkiyonel işeme eşlik ediyor ise pelvik taban idmanları ile idrar imali sırasında açılması gereken sfinkter yapılarının denetimi ve idrar yapma anında tam olarak gevşemenin nasıl olması gerektiğini hastaya biyo ‘feedback’ eşlikli EMG çalışmaları ile öğretiyoruz” diye konuştu.
Can Şişman / Milliyet.com.tr – Pandemi süreci toplumsal ömrümüzü derinden etkiledi. Kapalı ortamlarda fazla kalmamak ya da dışarda daha kısa görüşmeler yapmak akla gelen birinci örneklerden. Lakin biraz daha ayrıntıya indiğimizde bu süreç kimilerimizi tuvalet muhtaçlığına kadar etkilemiş durumda. Dışarıda asla tuvalete giremeyen insan sayısının salgınla birlikte arttığına vurgu yapan uzmanlar, utangaç mesane sendromuna dikkat çekti.
Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Üroloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tufan Tarcan, NP Feneryolu Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver ve psikiyatri uzmanları Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ ve Dr. Şahut Duran pandeminin yol açtığı bu artışa ait çarpıcı açıklamalarda bulundu.
‘EN TENHA TUVALETİ TERCİH EDİYORLAR’
Paruresis ya da daha epeyce bilinen ismiyle utangaç mesane sendromu, şahısların kendi konutlarındaki tuvalet haricinde öbür bir tuvalette idrarını rahat yapamaması manasına geliyor. Prof. Dr. Tufan Tarcan, bu durumun altında yatan rastgele bir ürolojik niye olmadığını söylemiş oldu. Bu sendromun, mesane kasından, üretral sfinkterlerden ya da mesaneyi yöneten hudut sisteminin bozukluğundan kaynaklanan bir sorun olmadığını belirten Prof. Dr. Tarcan, “Bu büsbütün toplumsal bir korku sendromu olarak başlıyor. niçini birçok vakit kişinin anlaşılamayan korkusundan kaynaklanıyor. Buna rağmen, idrarını tutmayı devamlı alışkanlık haline getiren şahıslarda üriner sistemin bozulmasına yol açabiliyor” diye konuştu.
Bu sendroma sahip şahısların arkadaşlarının konutunda ya da genel tuvalette idrar yapamadıklarını söyleyen Prof. Dr. Tarcan, bu sorunun hem bayanlarda tıpkı vakitte erkeklerde görüldüğünü belirterek, “Daha yavaşça durumlarda bireyler idrarını yalnızken yapabilir lakin yanlarında birileri varken yapamazlar. Tipik bir davranış formu olarak ise en tenha tuvalet tercih edilir ya da erkekler özelinde söz edersek en köşedeki pisuvar tercih edilir” tabirlerini kullandı.
‘SIVI ALIMINI DAHİ KISITLIYORLAR’
Utangaç mesane sendromunun aslında bir hastalık olarak değil bir belirti olarak ele almak gerektiğini vurgulayan Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, kendi meskeni olmayan bir yerde idrar yapmaktan kaçınan şahısların ‘idrar muhtaçlığı olabilir’ fikriyle bu çeşit yerlere gitmekten vazgeçtiklerini ya da evvelde sıvı alımını dahi kısıtladıklarına dikkat çekti.
Doç. Dr. Ünsalver, diğer bir yerde tuvalete girmek zorunda kalma fikrinin akla gelmesiyle bir arada şahıslarda çarpıntı, terleme, ağız kuruluğu ve bedensel gerginlik üzere bedensel belirtilerin görülebildiğini belirtti. Dr. Şahut Duran ise Amerikan Psikoloji Derneği tarafınca dünyanın dört bir yanından bilim insanları ve uzmanlarının önerisi ile ‘psikolojik rahatsızlıkların tanılanması’ gayesiyle hazırlanan bir el kitabı olan DSM-5’e nazaran utangaç mesane sendromunun toplumsal fobiler altında sınıflandırıldığını belirtti.
ABD’DE YAKLAŞIK 20 MİLYON ŞAHISTA GÖRÜLÜYOR
Pekala utangaç mesane sendromu daha fazlaca kimlerde görülüyor? ABD’de yaklaşık 20 milyon kişinin bu durumdan etkilendiğinin varsayım edildiğini söyleyen Prof. Dr. Tufan Tarcan, Türkiye’de bu hususta net bir bilginin olmadığını paylaştı. Bu sendromun sıklıkla saklı kalabildiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, birfazlaca insanın bu sendromla bir tabibe başvurmadan baş etmeye çalıştığını belirterek “Hatta birtakım hastalar, yaşadıkları rahatsızlığın olağan olduğunu, her insanın bu biçimde olduğunu zannedebiliyor. Yani bunun bir patolojik durum olduğunun farkında olmayabiliyorlar” sözlerini kullandı. Bu sendromun erkek çocuklarına nazaran kız çocuklarında daha fazlaca görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “İleri yaşlarda da bir daha erkeklere bakılırsa bayanlarda bu sendromu daha epey görüyoruz” diye konuştu.
Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ ise utangaç mesane sendromunun toplumun ortalama yüzde 7’sinde görüldüğünü söylemiş oldu. Bu sendromun erkeklerde yüzde 75-92 aralığında, bayanlarda ise yüzde 8-44 aralığında görüldüğünü belirten Prof. Dr. Karşıdağ, “Bu durumun niçini kadın-erkek içindeki anatomik farklılıktan kaynaklandığı düşünülmektedir” diye konuştu. Bu sendromun tek başına görülen bir rahatsızlık olmadığına vurgu yapan Prof. Dr. Karşıdağ, “Kaygılı, huzursuz, panik yapıda bireylerde görülen çok hassas sempatik aktivasyon, utangaç mesane sendromuna davetiye çıkaracaktır” diye devam etti.
‘HASTALIK BULAŞACAK’ KAYGISIYLA…
Dr. Şahut Duran da bu sendromun daha sık erkeklerde görülmek üzere toplumun yüzde 7’sinde gözlemlendiğini belirtti. Bu sendroma sahip bireylerin beden imajlarıyla ilgili çok tasalara sahip olduğunu, meçhul ipuçlarını olumsuz olarak yorumlamaya yatkın olduklarını söyleyen Dr. Duran, bu rahatsızlık yüzünden hastaların seyahat ve toplumsal aktivitelerden kaçındıklarını, mesleklerini bırakabildiklerini ve ileri durumlarda konuttan çıkmaktan kaçınabildiklerini vurguladı.
Kendi meskeni haricindeki yerlerde tuvalete gitmekten kaygı duyan şahıslarda birkaç psikiyatrik rahatsızlık olabileceğine işaret eden Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver de bu rahatsızlıkların yaygın anksiyete bozukluğu, sıhhat anksiyetesi, obsesif kompulsif bozukluk (OKB), toplumsal anksiyete bozukluğu ve paranoid fikir bozukluğu ya da paranoid kişilik yapılanması olduğunu belirtti. “Asıl psikiyatrik rahatsızlığa bağlı olarak belirti değişebilir” diyen Doç. Dr. Ünsalver, “Örneğin toplumsal anksiyete bozukluğu olan kişi alay edileceği ya da rezil olacağı telaşıyla bundan kaçınabilir. OKB tanısı olan bir kişi konutu haricinde bir yerde tuvalete girdiğinde kendisine bir hastalık bulaşacak kaygısıyla tuvaletten kaçınabilir. Paranoid fikir bozukluğu olan bir kişi ise tuvalette kamera olduğu, izlendiği ve ziyan bakılırsabileceği üzere fikirler sebebiyle tuvalete girmezler” diye konuştu.
ANNE-BABALAR DİKKAT!
“Olguların bir kısmında bu sendromun çocukluk çağından kaynaklanan bir davranışsal patoloji olduğunu düşünüyoruz” diyen Prof. Dr. Tufan Tarcan, başlangıç noktasının çocukların bezden ayrıldığı vakit olduğuna işaret etti. Çocukların bezden ayrıldıkları periyotta uygulanan cezalandırma ve endişe halleriyle birlikte idrar kaçırmanın utanılması gereken bir şey olduğu algısının yerleşebildiğini ve uzun mühlet idrar tutmanın yüceltildiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, çocukluk çağından başlayan bir seyrek idrar yapma durumunun ortaya çıkabildiğinin altını çizdi.
Geçirilen idrar yolu enfeksiyonları ya da ürogenital travmaların da bu sendroma yol açabildiğinin altını çizen Prof. Dr. Tarcan, bu sorun kaynağında öğrenilmiş davranış bozukluğunun yattığını belirtti. Birtakım çocukların sabah uyandıklarında idrar yaptıktan daha sonra bütün gün okulda hiç idrarlarını yapmayarak, bütün gün idrarlarını tutarak akşam konuta döndüklerini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “bu biçimde bir tabloda da mesane kapasitesi büyüyor ve bu alışkanlık bütün yaşama sirayet edebiliyor” diye konuştu. Anne ve babaların, çocuklarının bezden ayrılma periyodunda gerçek davranışlar sergilemesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, okula başlama devrinde uygun tuvalet ortamının yaratılmasına dikkat çekerek “Çocuklara ‘Aman kızım, oğlum, tuvalete sakın gitme okulda, gel meskende pak temiz yaparsın’ tavsiyesi verilmemeli” dedi.
‘BELLİ SIKLIKLA İDRARI BOŞALTMAK GEREKİYOR’
Bir erişkinin günde ortalama idrara çıkma sayısının 5 ile 7 içinde seyrettiğini söyleyen Prof. Dr. Tufan Tarcan, idrar tutmanın mesaneyi zorlamak manasına geldiğini belirtiyor. “Düzenli sıvı alan bir kişi aşikâr çoğunlukla idrarını boşaltması gerekiyor” dedi. Mesane kapasitesinin erişkinlerde ortalama yaklaşık 400-450 ml civarında olduğunu söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “Utangaç mesane sendromu olan hastalarda 1-1.5 litreye varan, hatta daha da yüksek mesane kapasiteleri ile karşılaşabiliyoruz” diye konuştu.
Bu yüksek mesane kapasitelerinin birfazlaca ürolojik soruna yol açabildiğini vurgulayan Prof. Dr. Tarcan, “Uzun mühlet idrar tutma ile mesane kapasitesinde artışa paralel olarak bir evreden daha sonra mesane duyusunu ve kasılma gücünü kaybediyor. halbuki mesanenin boşalabilmesi için evvela mesanenin ortasındaki idrarı belirli bir hacimde hissedebilmesi ve mesane kasının muhakkak bir kuvvette kasılması lazım” diye devam etti.
‘BÖBREK YETMEZLİĞİNE KADAR GİDEBİLİR’
Bu sendromu yaşayan bireylerin idrar yapma anında mesane kasının kasılma gücünde bir azalmanın ortaya çıktığını söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “Bunun sonucu olarak idrar yaptıktan daha sonra mesanede kalan idrar ölçüsü artabilmekte” diye konuştu. Mesanede idrar ölçüsünün artmasının hem idrar yolu enfeksiyonu ya da mesane taşı üzere sorunların görülme sıklığını fazlalaştırdığını belirten Prof. Dr. Tarcan, “Bunlardan epeyce daha değerlisi, böbrekler üstündeki yük arttığı için böbrek yetmezliğine kadar giden bir tablo tetiklenebiliyor. ötürüsıyla utangaç mesane sendromu muhakkak küçümsenecek bir tablo değil” diye konuştu.
Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver de tıpkı Prof. Dr. Tufan Tarcan üzere böbrek hastalıklarına dikkat çekti. “Tuvalet yapılmaması idrar yolu iltihabı, böbrek taşları üzere çeşitli idrar yolu ve böbrek hastalıklarına sebep olabilir” diyen Doç. Dr. Ünsalver, “Bu şahıslar sıvı alımlarını kısıtlayabildikleri için su-tuz istikrarları bozulabilir ve bunun bozulması da kalp-damar ve hudut sisteminde kimi meselelere sebep olabilir” dedi.
‘ISRARCI OLMAYIN’
Utangaç mesane sendromu çocuklarda çoğunlukla görülüyor. Pekala aileler ne yapmalı, nelere dikkat etmeli? Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, çocukların yaşına nazaran ailelerin yaklaşımının değişebildiğini belirtti. “Eğer çocuk tuvalete yalnız gitmekten kaygılıysa onunla bir arada tuvalete gidip tuvaletin haricinde çocuğu bekleyip idrar yapması teşvik edilebilir” diyen Doç. Dr. Ünsalver, ortaokul ve lise periyodunda ise tuvalet kaçınmasının gerisinde rastgele bir obsesif (takıntılı), paranoid (kuşkucu), toplumsal telaşlı ya da sıhhat telaşlı bir fikir olup olmadığının araştırılabileceğini belirtti. Doç. Dr. Ünsalver, “Israrcı olmamak, çocuğun durumuyla dalga geçmemek ve onu küçümsememek gerekir. Şayet gerekirse bir çocuk ergen psikiyatri uzmanından takviye alınabilir” diye devam etti.
Ebeveynlerin çocuklarına baskı kurmaması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ, çocuklara idrarlarını konut haricinde yaptırmaya zorlamanın onlardaki kasvetleri daha da körükleyebileceğini belirterek, “Bu bahiste ebeveynlerin bir çocuk-ergen psikiyatrisi uzmanından yardım almaları uygun olacaktır” diye konuştu. Utangaç mesane sendromunun bilhassa okul çağındaki çocukların ömrünü zorlaştırdığını söyleyen Dr. Şahut Duran, “Okul çağı çocuklarında evvela öğretmenler tarafınca fark edilen bu durum günlük hayatı etkiliyorsa kesinlikle bir uzmandan yardım alınarak bu sorunun yetişkin yaşlara taşınması önlenmelidir” diye konuştu.
‘KABIZLIKLA DA İLİŞKİLİ’
Çocuklarda bezden ayrılma periyoduna vurgu yapan Prof. Dr. Tufan Tarcan, “Çocuğun bezden ayrıldığı vakit içindemanın epey uygun seçilmesi gerekiyor. Artık çocuğun idrarını fark ettiği devirde bezden ayrılmalı. Bundan daha evvel yahut daha geç ayırmak ve çocuğa zorlayıcı, cezalandırıcı, korkutucu tutum takınmaktan kesinlikle kaçınmak lazım” sözlerini kullandı. Okullarda ya da kreşlerdeki tuvaletlerin kesinlikle pak olması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, idrar tutmaya meyilli çocukların okuldaki öğretmenleri tarafınca gün ortasında idrarlarını katiyen 4 saatten daha fazla tutmalarının engellenmesi gerektiğinin altını çizdi.
Klozete oturan çocukların ayaklarının kesinlikle yere değmesi ve klozet büyüklüğünün çocuğa bakılırsa olması gerektiğini vurgulayan ve çocukların idrar yaparken istikrarda kalmak için farklı bir efor sarf etmemesi gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Tarcan, “Çünkü bu biçimde durumlarda idrar yapmak için gevşemesi gereken pelvik taban ve bunun bir kesimi olan üretral sfinkterlerin gevşememe sorunu ortaya çıkıyor. Yani pompa idrarı pompalarken vananın tam gevşememesi durumu… Bu da disfonksiyonel işeme dediğimiz tabloya yol açabiliyor. Bu tabloda tipik olarak hastalar düşük akım suratı ile kesintili ve uzun müddette idrarlarını yapıyorlar” dedi.
Çocuklarının tuvalete uzun bir süre gitmediğini ve kesintili idrar yaptıklarını gözlemleyen ebeveynlerin kesinlikle bir çocuk ürolojisi uzmanına başvurması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tarcan, “Kabızlıkla da bu tablonun bağlantılı olduğunu biliyoruz. Şayet çocukta kabızlık var ise bu da kesinlikle tedavi edilmeli” dedi.
PANDEMİ DEVRİNDE ARTIŞA GEÇTİ Mİ?
Pekala utangaç mesane sendromu pandemi devrinde artışa geçti mi? Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ, literatüre bakıldığında pandemi devrine ilişkin yeni dataların olmadığını görmekte olduklarını belirterek, “Ancak teorik olarak konuşacak olursak pandemi periyodu yapısal olarak dertli insanlarda altta yatan düşünceleri tetikleyebilecektir. Bu da şahısta altta yatan utangaç mesane sendromunun aktiflenmesiyle sonuçlanabilir” diye konuştu.
Dr. Şahut Duran da pandemi devrinde insanların hastalık bulaşma korkusu ile genel tuvaletleri kullanmaktan kaçınır hale geldiğini belirtti. Dr. Duran, “Evi haricindeki tuvaletleri kullanmak istemeyen beşerler tedbir olarak su içmiyor. Bu durum da öteki sıhhat problemlerine davetiye çıkartıyor” dedi. Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, pandemi periyodundaki toplumsal uzaklık ve hijyen ikazlarının, genel tuvaletlerin kullanmasını engellediğini belirtti. Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, “Virüsün bulaşıcılığı yüksek olduğu için halihazırda daima zihnimiz bununla meşgul olduğundan bulaşmayı önleyecek davranışlar geliştirdik. Genel tuvalet kullanmamak da bunlardan birisi” diye konuştu.
‘KOVİD KORKUSU YÜZÜNDEN…’
“Utangaç mesane sendromu büsbütün hastanın telaşıyla gerçek orantılı olarak artan bir durum olduğu ve pandemi periyodunda de bireylerde telaş durumu artabildiği için maalesef pandemi devrinde bu sendromun görülme sıklığının artması beklenir” diyen Prof. Dr. Tufan Tarcan ise çabucak hemen bu görüşü destekleyen bir çalışmanın olmadığını fakat bilhassa pandemi periyodunda Kovid kaygısıyla dışarda tuvalete gitme alışkanlığının fazlaca daha güç hale geldiğinin altını çizdi.
Kovid kaygısıyla şahısların daha hayli konutlarında tuvalete girmeyi tercih eder hale geldiğini vurgulayan Prof. Dr. Tufan Tarcan, “Ancak bunlar, dışarı çıkan, toplumsal hayatını ya da iş hayatını bir ölçüde dışarda devam ettirmek zorunda kalan şahıslar için geçerli. elbette konuttan dışarı çıkmayan şahıslar için pandemide bir artıştan kelam edemeyiz” diye konuştu. Konutundan dışarı çıkan bireylerin Kovid kaygısıyla genel tuvaletleri daha az kullanır hale geldiğini vurgulayan Prof. Dr. Tarcan, “Bu da elbette utangaç mesane sendromunun şiddetini artıran bir tablo yarattı” tabirlerini kullandı.
BAŞA ÇIKMAK İÇİN NELER YAPILMALI?
Pekala utangaç mesane sendromuyla başa çıkmak için neler yapılabilir? birinci vakit içinderda bu belirtinin hangi psikiyatrik tablonun modülü olduğunu anlaşılması gerektiğini vurgulayan Doç. Dr. Barış Önen Ünsalver, idrar yapma niyetinin verdiği rahatsızlığı gidermek için gevşeme antrenmanlarının denenebileceğini belirtti. Doç. Dr. Ünsalver, “Örneğin kişi kendisinin tuvalete gittiğini düşünüp gerildiğinde nefes alışverişini yavaşlatarak bir yandan da vücudunu gevşeterek idrar yapmanın getirdiği gerginliği gevşeme ve rahatlama haliyle eşleştirmeyi deneyebilir” diye konuştu.
“Kişinin kendisini yeterli tanıması ve sorunun üzerine gitmektense hangi durumlarda daha sıklaştığını fark etmeye çalışması tahlile katkıda bulunacaktır” diyen Prof. Dr. Çağatay Karşıdağ, meskenden çıkamama ya da sokakta yürüyememe üzere günlük fonksiyonelliğin ve üretkenliğin etkilendiği durumlarda kesinlikle bir profesyonelden yardım talebinde bulunulması gerektiğini vurguladı. Bu rahatsızlıkla bağlı belirtilerin kişinin günlük rutinini etkileyen bir rol oynadığı takdirde kesinlikle bir ruh sıhhati uzmanından danışmanlık alınması gerektiğinin altını çizen Dr. Şahut Duran, “Tedavi seçenekleri hastalığın şiddetine, eşlik eden ruhsal hastalıkların varlığına bakılırsa değişmekle bir arada çoğunlukla farmakoterapi ve psikoterapi seçeneklerini içerir” dedi.
ŞAYET TELAŞ SEVİYENİZ YÜKSEKSE…
Bu rahatsızlığı yaşayanların kesinlikle hakikat bilgilendirilmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Tufan Tarcan, bariz bir anksiyete ve yüksek korku seviyesi olduğu takdirde kesinlikle bir psikiyatrist ya da bir psikologdan yardım alınması gerektiğini vurguladı. Utangaç mesane sendromunun tedavisinde en kıymetli silahın mesanenin bir daha eğitimi olduğunun altını çizen Prof. Dr. Tarcan, “Burada şahısta belirli bir sıkışma olmadan muhakkak saat aralıklarıyla tuvalete gidip idrarını yapması ve bunu yaparken tam olarak gevşemesi istenir. Buna mesanenin vakitli işeme ile bir daha eğitimi ismini veriyoruz” sözlerini kullandı.
Rahatsızlığın tahlili için pelvik taban antrenmanların değerine vurgu yapan Prof. Dr. Tarcan, “Tabloya disfonkiyonel işeme eşlik ediyor ise pelvik taban idmanları ile idrar imali sırasında açılması gereken sfinkter yapılarının denetimi ve idrar yapma anında tam olarak gevşemenin nasıl olması gerektiğini hastaya biyo ‘feedback’ eşlikli EMG çalışmaları ile öğretiyoruz” diye konuştu.