Son dakika! Afganistan Prensesi anlatıyor! 65 yıldır Türkiye’de
O periyotta Mustafa Kemal Atatürk ile de yakın dostluğu olan Amanullah, bayan hakları ve kız çocuklarının eğitimi için bir hayli adım atmış, lakin o ıslahatlar Kral’ı tahtından indirmiş ve bir sürgün hayatına mahkûm etmişti. 100 yıl daha sonra Afganistan’daki tabloyu Kral Amanullah’ın kızı Prenses Nacia d’Afganistan ile konuştum.
‘UMARIM SÜREKSİZ OLUR’
Prenses Nagia, son 40 yıldır Afganistan’ın savaşta olduğunu hatırlattı, “senelerca derin acılar çekmiş ülkem için epey üzülüyorum. Özellikle da Afganistan’daki bayanların durumu beni epeyce üzüyor” dedi. Prenses Nagia’nın Afgan bayanlarının geleceğine dair telaşları var.
Taliban’a karşı protestoları televizyonlardan izlediğini söyleyen Prenses, “Ümidim bu periyodun yeterli bir geleceğe ulaşmak için süreksiz bir devir olmasıdır” diyor. Prenses Nagia’ya nazaran bugün, Taliban’ın idaresi birinci ele geçirdiği 1996’daki periyottan farklı.
Prenses, internet imkanlarıyla fazlaca daha açık bir dünya olduğu ve Afganistan’da yaşananların dünyanın bir epeyce yerinden görülebileceği bildirisini veriyor. Fakat bir daha de gelecek için öngörüde bulunmak için erken olduğunu söylüyor.
Bugün kızların üniversite eğitimine müsaade verilmiş olsa da Prenses Nagia, bugün ile 1900’lerde babasının devrinde atılan ihtilal niteliğindeki adımlar içinde dağlar kadar fark olduğunu anlatıyor:
“Kral Amanullah anayasayı ilan ettikten daha sonra kız çocukları için okulların kurulmasını, kız ve adamların eğitimlerini mecburî kıldı. Hatta Kral kendi çocuklarını da devlet okuluna göndererek bu ıslahata öncü oldu.”
Prenses Nagia, öğrencilerin burslu olarak Avrupa ülkelerine, Afgan kız öğrencilerin de doktorluk ve hemşirelik için Türkiye’ye gönderilme planlamalarının yapıldığını anlatıyor. Prenses, “Anayasada kadın-erkek eşitliğinin ilanının yanı sıra reşit olmayan kızların evliliğinin yasaklanması, bayan ve adamların kendi istekleri haricinde evlendirilmemesi üzere hususlar de düzenlemelere eklenmişti” diyor.
65 YILDIR TÜRKİYE’DE
Kral Amanullah sürgüne gönderildikten daha sonra Roma’da yaşadı. Prenses Nagia da 1930 yılında Roma’da doğdu. Hayattaki öteki kız kardeşi Prenses India hala Roma’da yaşıyor. Prenses Nagia’nın yolunu Türkiye ile kesiştiren ise bir genç adam oldu.
Afganistan Prensesi Nagia birinci Türkiye ziyaretinde iş adamı İlter Doğan ile tanıştı ve birebir seyahatte evlenme teklifi aldı. 1957’de evlendi ve o tarihten bu yana da Türkiye’de yaşıyor. Yılın bir kısmını İstanbul’da geri kalan vakti da Ayvalık’ta geçiren 91 yaşındaki Prenses Nagia bugün Afganistan’ı kilometrelerce uzaktan hüzünle izliyor. ‘Toprağına’ dair bundan daha sonraki tek temennisi ise “Babasının hayal ettiği Afganistan’ın gerçek olması…”
ISLAHATLARIN ARDINDAKİ GÜÇ: KRALİÇE SÜREYYA
Kral’ın eşi Kraliçe Süreyya Afganistan’da birinci kız okulunu kuran isimdi. Kız çocuklarını eğitime teşvik etmek ve ailelerini ikna etmek için de devamlı konferanslar da düzenlemişti. Babası Afganistan’ın değerli entelektüellerinden Mahmud Tarzi’ydi. O’nun matbaasında “İrşad’ul Nesvan” isimli birinci mecmua çıkarılmıştı.
Prenses Nagia, bu ayrıntıları verdikten daha sonra bu mecmuada bayanlarla ilgili, mutfak ayrıntıları, dikiş-nakış ya da çocuk bakımı üzere konularda yazıların olduğunu anlatıyor ve bu dönüşüme annesi Kraliçe Süreyya’nın dokunuşlarından da bahsediyor.
KRAL AMANULLAH VE MUSTAFA KEMAL
Türkiye ve Afganistan’ın dostluğu Kral Amanullah’ın 1919’da tahta çıkmadan evvel başlamıştı. Lakin hiç kuşkusuz farklı iki ülkedeki iki reformcu başkanın görüşleri dostluğu pekiştirmişti. Prenses Nagia, “Atatürk evvela milliyetçi bir adamdı. Reformcuydu ve ülkesinin bağımsızlığı, birliği için uğraşıyordu. Kral Amanullah da öyleydi. Babam ve annem bu büyük lideri daima övüyordu” kelamlarıyla iki başkanın alakasını anlatıyor.
Fakat Türkiye’de başarılan ıslahatlar, Afganistan’da başarılamamıştı. Prenses Nagia, bunun niçinini coğrafik pozisyon ve çağdaşlaşma tarihiyle açıklıyor. “Türkiye bir Akdeniz ülkesiydi. Avrupa’nın tesirlerine daha yakındı ve birfazlaca Levanten Avrupalı Türkiye’de yaşıyordu.
özetlemek gerekirsesı Türkiye çağdaş hayata ve kültüre daha alışıktı. Afganistan ise Asya’nın ortasında neredeyse unutulmuştu. Komşuları Rusya ile Hint Britanyası’ydı. Yani Afganistan senelerca iki muhteşem güç içinde sıkışmıştı” diyor.
Kral Amanullah’ın Roma’da yaşayan, hayattaki öteki kızı Prenses India ise, Deutsche Welle Türkçe’ye verdiği röportajda Mustafa Kemal Atatürk’ün Kral Amanullah’a verdiği en büyük tavsiyenin, ıslahatları korumak ve devamını temin etmek için kuvvetli bir ordu kurmak olduğunu, lakin Kral’ın Atatürk’e “Halkım beni seviyor, buna gerek yok” cevabını vererek, bu mevzuda adım atmadığını anlamıştı.
Prenses Nagia’ya “Babanızın en büyük kusuru bu muydu?” diye sordum. Karşılığı aslında babası bunu istese de yapmasının hayli güç olduğu formundaydı:
“Kral Amanullah Türkiye’de olduğu üzere askerlerini birleştirip, ulusal bir ordu kurmak isterdi. Fakat bu biçimdelar Afganistan’da aşiretlerin askerleri vardı ve bu askerler kendi aşiretlerinden dayanak ve maaş alıyorlardı. Çarpışmalarda da her aşiretin askeri kendi aşireti ismine savaşıyordu. Türkiye’de ise merkezi devletin buyruğunda gerçek bir ordu vardı.”
Kral Amanullah kimdir?
1892’de doğdu,
1919’da tahta çıktı, Afganistan’ın bağımsızlığını ilan etti,
Afgan Anayasası’nı 1923’te yürürlüğe koydu,
Uygar hukuk ve bayan hakları ıslahatları yaptı,
Kız çocuklarına eşit eğitim hakkı için adımlar attı,
Islahatlara karşı gerici kesitin isyan etti, iktidarı sonlandı,
Roma’da sürgün ömrü yaşadı, 1960’ta İsviçre’de öldü.
Prenses Nagia kimdir?
1930’da Roma’da doğdu,
Afgan Kralı’nın 8 çocuğundan en küçüğü,
1957’de iş adamı İlter Doğan ile evlenip Türkiye’ye yerleşti,
10 yıl İstanbul Üniversitesi’nde İtalyanca dersi verdi,
İtalyan Kültür Merkezi’nde ders verdi,
“Amanullah: Reformcu Kral” kitabına katkı sundu.
O periyotta Mustafa Kemal Atatürk ile de yakın dostluğu olan Amanullah, bayan hakları ve kız çocuklarının eğitimi için bir hayli adım atmış, lakin o ıslahatlar Kral’ı tahtından indirmiş ve bir sürgün hayatına mahkûm etmişti. 100 yıl daha sonra Afganistan’daki tabloyu Kral Amanullah’ın kızı Prenses Nacia d’Afganistan ile konuştum.
‘UMARIM SÜREKSİZ OLUR’
Prenses Nagia, son 40 yıldır Afganistan’ın savaşta olduğunu hatırlattı, “senelerca derin acılar çekmiş ülkem için epey üzülüyorum. Özellikle da Afganistan’daki bayanların durumu beni epeyce üzüyor” dedi. Prenses Nagia’nın Afgan bayanlarının geleceğine dair telaşları var.
Taliban’a karşı protestoları televizyonlardan izlediğini söyleyen Prenses, “Ümidim bu periyodun yeterli bir geleceğe ulaşmak için süreksiz bir devir olmasıdır” diyor. Prenses Nagia’ya nazaran bugün, Taliban’ın idaresi birinci ele geçirdiği 1996’daki periyottan farklı.
Prenses, internet imkanlarıyla fazlaca daha açık bir dünya olduğu ve Afganistan’da yaşananların dünyanın bir epeyce yerinden görülebileceği bildirisini veriyor. Fakat bir daha de gelecek için öngörüde bulunmak için erken olduğunu söylüyor.
Bugün kızların üniversite eğitimine müsaade verilmiş olsa da Prenses Nagia, bugün ile 1900’lerde babasının devrinde atılan ihtilal niteliğindeki adımlar içinde dağlar kadar fark olduğunu anlatıyor:
“Kral Amanullah anayasayı ilan ettikten daha sonra kız çocukları için okulların kurulmasını, kız ve adamların eğitimlerini mecburî kıldı. Hatta Kral kendi çocuklarını da devlet okuluna göndererek bu ıslahata öncü oldu.”
Prenses Nagia, öğrencilerin burslu olarak Avrupa ülkelerine, Afgan kız öğrencilerin de doktorluk ve hemşirelik için Türkiye’ye gönderilme planlamalarının yapıldığını anlatıyor. Prenses, “Anayasada kadın-erkek eşitliğinin ilanının yanı sıra reşit olmayan kızların evliliğinin yasaklanması, bayan ve adamların kendi istekleri haricinde evlendirilmemesi üzere hususlar de düzenlemelere eklenmişti” diyor.
65 YILDIR TÜRKİYE’DE
Kral Amanullah sürgüne gönderildikten daha sonra Roma’da yaşadı. Prenses Nagia da 1930 yılında Roma’da doğdu. Hayattaki öteki kız kardeşi Prenses India hala Roma’da yaşıyor. Prenses Nagia’nın yolunu Türkiye ile kesiştiren ise bir genç adam oldu.
Afganistan Prensesi Nagia birinci Türkiye ziyaretinde iş adamı İlter Doğan ile tanıştı ve birebir seyahatte evlenme teklifi aldı. 1957’de evlendi ve o tarihten bu yana da Türkiye’de yaşıyor. Yılın bir kısmını İstanbul’da geri kalan vakti da Ayvalık’ta geçiren 91 yaşındaki Prenses Nagia bugün Afganistan’ı kilometrelerce uzaktan hüzünle izliyor. ‘Toprağına’ dair bundan daha sonraki tek temennisi ise “Babasının hayal ettiği Afganistan’ın gerçek olması…”
ISLAHATLARIN ARDINDAKİ GÜÇ: KRALİÇE SÜREYYA
Kral’ın eşi Kraliçe Süreyya Afganistan’da birinci kız okulunu kuran isimdi. Kız çocuklarını eğitime teşvik etmek ve ailelerini ikna etmek için de devamlı konferanslar da düzenlemişti. Babası Afganistan’ın değerli entelektüellerinden Mahmud Tarzi’ydi. O’nun matbaasında “İrşad’ul Nesvan” isimli birinci mecmua çıkarılmıştı.
Prenses Nagia, bu ayrıntıları verdikten daha sonra bu mecmuada bayanlarla ilgili, mutfak ayrıntıları, dikiş-nakış ya da çocuk bakımı üzere konularda yazıların olduğunu anlatıyor ve bu dönüşüme annesi Kraliçe Süreyya’nın dokunuşlarından da bahsediyor.
KRAL AMANULLAH VE MUSTAFA KEMAL
Türkiye ve Afganistan’ın dostluğu Kral Amanullah’ın 1919’da tahta çıkmadan evvel başlamıştı. Lakin hiç kuşkusuz farklı iki ülkedeki iki reformcu başkanın görüşleri dostluğu pekiştirmişti. Prenses Nagia, “Atatürk evvela milliyetçi bir adamdı. Reformcuydu ve ülkesinin bağımsızlığı, birliği için uğraşıyordu. Kral Amanullah da öyleydi. Babam ve annem bu büyük lideri daima övüyordu” kelamlarıyla iki başkanın alakasını anlatıyor.
Fakat Türkiye’de başarılan ıslahatlar, Afganistan’da başarılamamıştı. Prenses Nagia, bunun niçinini coğrafik pozisyon ve çağdaşlaşma tarihiyle açıklıyor. “Türkiye bir Akdeniz ülkesiydi. Avrupa’nın tesirlerine daha yakındı ve birfazlaca Levanten Avrupalı Türkiye’de yaşıyordu.
özetlemek gerekirsesı Türkiye çağdaş hayata ve kültüre daha alışıktı. Afganistan ise Asya’nın ortasında neredeyse unutulmuştu. Komşuları Rusya ile Hint Britanyası’ydı. Yani Afganistan senelerca iki muhteşem güç içinde sıkışmıştı” diyor.
Kral Amanullah’ın Roma’da yaşayan, hayattaki öteki kızı Prenses India ise, Deutsche Welle Türkçe’ye verdiği röportajda Mustafa Kemal Atatürk’ün Kral Amanullah’a verdiği en büyük tavsiyenin, ıslahatları korumak ve devamını temin etmek için kuvvetli bir ordu kurmak olduğunu, lakin Kral’ın Atatürk’e “Halkım beni seviyor, buna gerek yok” cevabını vererek, bu mevzuda adım atmadığını anlamıştı.
Prenses Nagia’ya “Babanızın en büyük kusuru bu muydu?” diye sordum. Karşılığı aslında babası bunu istese de yapmasının hayli güç olduğu formundaydı:
“Kral Amanullah Türkiye’de olduğu üzere askerlerini birleştirip, ulusal bir ordu kurmak isterdi. Fakat bu biçimdelar Afganistan’da aşiretlerin askerleri vardı ve bu askerler kendi aşiretlerinden dayanak ve maaş alıyorlardı. Çarpışmalarda da her aşiretin askeri kendi aşireti ismine savaşıyordu. Türkiye’de ise merkezi devletin buyruğunda gerçek bir ordu vardı.”
Kral Amanullah kimdir?
1892’de doğdu,
1919’da tahta çıktı, Afganistan’ın bağımsızlığını ilan etti,
Afgan Anayasası’nı 1923’te yürürlüğe koydu,
Uygar hukuk ve bayan hakları ıslahatları yaptı,
Kız çocuklarına eşit eğitim hakkı için adımlar attı,
Islahatlara karşı gerici kesitin isyan etti, iktidarı sonlandı,
Roma’da sürgün ömrü yaşadı, 1960’ta İsviçre’de öldü.
Prenses Nagia kimdir?
1930’da Roma’da doğdu,
Afgan Kralı’nın 8 çocuğundan en küçüğü,
1957’de iş adamı İlter Doğan ile evlenip Türkiye’ye yerleşti,
10 yıl İstanbul Üniversitesi’nde İtalyanca dersi verdi,
İtalyan Kültür Merkezi’nde ders verdi,
“Amanullah: Reformcu Kral” kitabına katkı sundu.