Son dakika sarsıntı haberi: ‘Marmara’ya kadar geldi’ dedi ve uyardı: Tehlike altında!
17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi’nin 22. yıldönümünde Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, DHA’ya özel açıklamalar yaptı.
‘TÜRKİYE’Yİ 476 FARKLI SENSÖRLE 7 GÜN 24 SAAT TAKİP EDEBİLİYORUZ’
0.2 büyüklüğündeki sarsıntıları bile tespit edebildiklerini söyleyen Prof. Dr. Haluk Özener, “1999 zelzelesi sırasında bizim yalnızca 30 tane sarsıntı izleme istasyonumuz vardı. ötürüsıyla sarsıntısı aşikâr bir büyüklüğe kadar tespit edebiliyorduk. 1999 sarsıntısı daha sonrası gerçekleşen projelerle bugün Türkiye’yi 476 farklı sensörle 7 gün 24 saat takip edebiliyoruz.
hem de Marmara bölgesinin deniz tabanına yerleştirmiş olduğumuz sismik istasyonlarla 0.2 büyüklüğündeki zelzeleleri dahi tespit edebiliyoruz. bununla birlikte GPS müşahede istasyonlarımız var. O istasyonlarla yer kabuğundaki hareketleri milimetre hassasiyetinde tespit ederek, hangi faylarda ne kadar güç biriktiğini ve ne büyüklüğünde sarsıntılar olabileceğini ön nazaranbiliyoruz” dedi.
Zelzelenin ne vakit gerçekleşeceğini söyleme bahtlarının olmadığını belirten Prof. Dr. Haluk Özener, “Vatandaşların bizlerden beklentisi zelzelenin nerede ve ne vakit olacağı tarafında oluyor. Lakin biz yalnızca biriken güç kapsamında hangi bölgelerde ne büyüklükte zelzele olabileceğini söyleyebiliyoruz. Vakit verme bahtımız yok. bu biçimde bir teknoloji dünyanın hiç bir yerinde yok” diye konuştu.
‘ERZİNCAN YEDİSU SEGMENTİ VE DOĞU ANADOLU’DA BİRTAKIM BÖLGELER SARSINTI TEHLİKESİ ALTINDA’
Prof. Dr. Haluk Özener, kelamlarına şöyle devam etti: “Diri fay haritasına baktığımızda Türkiye’de 550 civarında faal fay bulunuyor. Bunlar tespit edilebilen faylar, bir de tespit edilemeyen faylar var. Dolasıyla Türkiye’nin birfazlaca yeri zelzele tehlikesi altında. Yani Türkiye’nin rastgele bir yerinde sarsıntı olması sürpriz değil. Lakin kuzey Anadolu fayının 1939 Erzincan zelzelesinden daha sonra sarsıntıların batıya yanlışsız bir göçü var. Bu göçün Marmara Denizi’ne kadar geldiği tespit ediliyor. Bir de 1912 Şarköy Mürefte Sarsıntısı var. ötürüsıyla ortadaki boşluğu bir Marmara Denizi boyunca yaklaşık 130 kilometrelik bir alanda sismik boşluk olarak değerlendirebiliyoruz. Erzincan Yedisu segmenti ve Doğu Anadolu’da bulunan aşikâr bölgeleri uzun müddettir sarsıntı üretmiyor. Bu bölgelerin sarsıntı tehlikesi altında diyebiliriz.”
‘TÜRKİYE’NİN ZELZELEYE YÜZDE YÜZ HAZIR OLAN BİR ÜLKE OLDUĞUNU SANMIYORUM’
Türkiye’de 7’nin üzerinde sarsıntı üretebilecek fayların bulunduğunu vurgulayan Prof. Dr. Haluk Özener, “Olası Marmara Depremi’nin 7’nin üzerinde olması bekleniyor. Burada kıymetli olan sarsıntıya ne kadar hazır olduğumuz. Bu noktada hem vatandaşa birebir vakitte karar vericilere kıymetli yollar düşüyor. Türkiye’nin zelzeleye yüzde yüz hazır olan bir ülke olduğunu sanmıyorum. Lakin zelzele olduğunda dünyanın en gelişmiş ülkesi de olsa can ve mal kayıpları olabiliyor. hem de vatandaşlarımızda şuur olarak bir eksiklik var. Zira mukadderatçı bir milletiz. Daima ‘Allah korusun’ deriz fakat Allah’ta beşere bir akıl vermiş. Allah’ın vermiş olduğu bu aklı da kullanmamız lazım” tabirlerini kullandı.
‘DEPREMİN HAVA OLAYLARIYLA BİR ALASI YOK’
Sarsıntıyla ilgili yanlışsız bilinen yanlışları sıralayan Prof. Dr. Haluk Özener, “Depremler genelde tabiat olaylarına bağlanıyor. ‘Hava zelzele havası, güneş tutulması ya da ay tutulması oldu zelzele olacak’ üzere söyleyenler hakikat değil. Yani tabiat olayı oldu diye zelzele olmuyor. aslına bakarsanız zelzeleler kendi kendine oluyor. Bir de ‘küçük küçük zelzeleler olduğunda fay sınırları rahatlıyor’ deniliyor. Bu durum teorik olarak yanlışsız, lakin pratikte bu durum mümkün değil. Zira her zelzelenin içinde 32 kat güç farkı var” dedi.
‘HER YIL 25 BİN ZELZELE KAYDI ALIYORUZ’
Prof. Dr. Haluk Özener, “Merkezimiz tarafınca Türkiye ve yakın etrafında olan zelzele sayılarına baktığımız vakit günde 80 ila 100 tane zelzele oluşuyor. 2017 yılında zelzele sayılarında bir artış kelam konusu. 2017 yılında toplam 36 bin sarsıntı olmuştu. Her yıl biz zelzele izleme sistemimizin genişlemesiyle 25 bin zelzele kaydı yapıyoruz. Bu da epey önemli bir sayı. 2021 yılının birinci 6 ayında ise bu sayı 16 bin civarında. Bu yılın sonuna kadar bu sayının 25- 30 bin civarlarına yaklaşacağını ön görüyoruz” diye konuştu.
‘BİRÇOK ÜLKEYE TSUNAMİ SERVİS SAĞLAYICISI OLARAK ACİL DURUM İLETİSİ GÖNDERİYORUZ’
Tsunami alanında yaptıkları çalışmaları da anlatan Prof. Dr. Haluk Özener, “Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü 1968 yılında kuruldu. 1894 Büyük İstanbul Zelzelesinin akabinde 2. Abdülhamid’in İtalya’dan getirttiği aygıtlarla sarsıntı müşahedeleri yapmaya başladık. Dünya üstündeki sayılı sarsıntı merkezlerinden biriyiz. Amerika’dan evvel bu işe başladık. Yani 127 yıldır biz bu sarsıntıları gözlemliyoruz. 2012 yılında tsunami konusunda da çalışmalara başladık. 2017 yılında tsunami alanında akredite olduk. Akredite olmak demek, yalnızca Türkiye için değil, Ege Akdeniz, Karadeniz ve temaslı denizlerde tsunami servis sağlayıcısı olmak demek. Denizlerde olan beş buçuk büyüklüğündeki bir sarsıntıdan daha sonra biz AFAD’a ve bize abone olan bütün ülkelere acil durum bildirisi gönderiyoruz. Bu bildiri için 25 deniz düzeyi müşahede istasyonundan bilgi alıyoruz” sözlerini kullandı.
SON 10 YILDA 279 BİN 357 DEPREM!
AFAD, son 10 yılda Türkiye’de meydana gelen zelzele sayısını açıklayarak harita paylaştı. Toplumsal medyadan yapılan açıklamada, “AFAD Sarsıntı Dairesi tarafınca son 10 yılda ülkemiz ve yakın etrafında çözümlenen sarsıntı sayısı 279357 dir.” denildi.
PROF. DR. NACİ GÖRÜR’DEN DİKKAT ÇEKEN AÇIKLAMALAR
Bilim Akademisi Üyesi Yer Bilimci Prof.Dr. Naci Görür 17 Ağustos 1999 sarsıntısını kıymetlendirdi. 1999 zelzelesinin daha dikkatli olmamız gerektiğini öğrettiğini söyleyen Görür, muhtemel Marmara zelzelesiyle ilgili de konuştu.
‘1999 ZELZELESİ BİZE DAHA DİKKATLİ OLMAMIZ GEREKTİĞİNİ ÖĞRETTİ’
Bilim Akademisi Üyesi Yer Bilimci Prof.Dr. Naci Görür, “1999 zelzelesi bize daha dikkatli olmamız gerektiğini öğretti. İnsanlarımızın, yöneticilerimizin zelzele hakkındaki görüşleri sarsıntıya karşı verdikleri reaksiyon daha olumlu istikamette. 99 sarsıntısında 20 bin bireye yakın insanımız maalesef öldü. Ondan evvelki zelzelelerde de, binlerce insan öldü. 1939 ile 1999 içinde yaklaşık 70 bin insanı kaybettik, demek o sarsıntılar bize bir şey öğretmemiş ki biz bu kayıpları verdik.
Biz bu sarsıntıları bir afet idaresi üzere algıladık, olduğu vakit yaraları sarmaya gittik ve yıkılanları, kırılanları düzeltmeye çalıştık. Bugünkü bilim ve teknoloji sarsıntı olmadan evvel ziyanları azaltacak çalışmalar yapmayı gerektiriyor. 99 sarsıntısı Türkiye’ye sarsıntıyla nasıl yaşanması gerektiğini anlattı lakin çabucak hemen daha anlatımın gereği olan yapılanmayı yapmadık, hazırlığımızı hala tamamlayamadık” dedi.
‘ÜZÜLEREK SÖYLÜYORUM; İSTANBUL SARSINTISI BİZE DEĞERLİYE PATLAYACAK’
Prof.Dr. Naci Görür “İstanbul zelzelesi bize değerliye patlayacak, üzülerek söylüyorum. İstanbul’daki yapı stoğunun zelzeleye karşı inançlı değil. Bizim fazla vaktimiz yok, yani bu yapılacak şeylerin süratle yapılması gerekiyor. Ülkemizde şu anda farklı problemler da var.
Yangın sorunu, sel sorunu ile de insanları kaybediyoruz. Buralara da yetişmek zorundayız lakin sarsıntı de beklemez. Sarsıntı etrafa büyük ziyanlar veriyor. Sarsıntıda milyonlarca ton moloz çıkıyor, bu molozları o telaşla gömüyoruz bu gömdüğümüz molozlar ondan sonrasında kimyasal değişikliklere uğruyor, yağmur ve yer altı sularıyla bu zehirli hususlar denizlerden balıklara balıklardan beşere dönüyor.
İktisadın de planlanması lazım , Marmara Bölgesi Türkiye’nin can damarı, burada bütün fabrikaların kapandığını takım, ekipman ve iş gücünün büyük hasar aldığını düşünün, bunu çabucak yarın düğmeye basıp çalıştıramazsın, aylarca üretmeyen bir Marmara; Türkiye’yi diz üstü çöktürür” diye konuştu.
‘EN AZ 7.2 BÜYÜKLÜĞÜNDE BİR ZELZELE OLACAK’
Prof.Dr. Görür konuşmasını şöyleki sürdürdü: “En az beklenen sarsıntı en az 7.2. En az 7.2 ile 7.6 içinde bir sarsıntı bekliyoruz. Bu büyüklükte bir zelzele olduğu vakit binaların yıkılmasını bir kenara bırak, bu büyüklükte bir sarsıntıda insan ayakta duramaz. Konutun ortasındaki eşyaların kıymetli bir kısmı kırılır savrulur, çarptığı insanları ya yaralar ya öldürür. En büyük hasarı Avrupa Yakası’nda bakılırsaceğiz.
Ne kadar can kaybı olabilir? Çabucak muhakkak bir araştırmaya dayandırmadan söylemek sıkıntı lakin kaba bir hesapla da aşağı üst mertebeyi bulmak mümkündür. Avrupa Yakası’nda 1 milyon bina var diye düşünelim, en ağır hasar bakılırsacek ötürüsıyla vefat olma riskinin epeyce fazla olduğu bina sayısı olarak 1 milyonun yüzde 1’ini alalım, 10 bin bina yapar, her binayı da 4 katlı düşün, 40 bin kat yapar, her kata 2 daire koyarsan 80 bin daire yapar, her daireye 4 kişi koyarsan 320 bin insan yapar. 320 bin insan büyük bir risk altında demektir. Bu işin latifesi yok. Kabaca bir bakkal hesabıyla bile olsa bir düşünmek lazım”
EMEKLİ JEOFİZİK UZMANI GÜNDOĞDU’DAN SARSINTI UYARISI
Dr. Oğuz Gündoğdu, 17 Ağustos sarsıntısının 22’nci yıldönümünde beklenen muhtemel İstanbul Depremi’ne ait DHA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Dr. Gündoğdu, 22 yıl evvelki literatürlere 7.4 büyüklüğünde geçen sarsıntının kamuoyuna açıklanın bilakis, en az 7.6 büyüklüğünde olduğunu söylemiş oldu. Jeofizik uzmanı Dr. Oğuz Gündoğdu, “Ben 7.4’ün nasıl saptandığını biliyorum” derken şunları anlattı:
‘ANLATIRKEN HUDUTTAN ELLERİ TİTRİYORDU’
“Dönemin Kandilli Rasathanesi Müdürü Prof.Dr. Ahmet Mete Işıkara zelzele olunca fazlaca güzel jeolog-jeofizikçi Ali Esen Arpat ile hala Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Ulusal Zelzele İzleme Merkezi Müdürü Dr. Doğan Kalafat’ı toprağa gönderdi.
Fayın yaklaşık 90 kilometre falan olduğunu gördüler. meğer fayın uzunluğu 90 kilometreden çok. Bunu Kandilli’nin lideri Prof.Dr. Ahmet Mete Işıkara’ya bildirdiler.
USGS (ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu) Gölcük Depremi’ni 7.8 verdi. Ahmet Mete Işıkara, ‘7.4 iyidir’ demiş. Bunu bir toplantı için Ankara’ya birlikte gittiğimiz Jeolog Ali Esen Arpat’tan yolda dinledim.
‘BÜTÜN KAYITLAR SİMSİYAH’
Bunu anlatırken huduttan elleri titriyordu. Sonunda Işıkara ‘7.4 tamam’ diyerek bunu ilan etti. Bunun hiç bir kaydı yok. Sarsıntı epeyce yakında olduğu için bütün kayıtlar simsiyah. USGS, uzaktaki bütün zelzeleleri tespit eder.
Ben de moment büyüklüğünden hesapladım. 7.6’dan aşağı indiremiyorum; 7.4’e inmiyor. Bu sarsıntı 7.6’dan küçük değil. 17 bin kişi hayatını kaybetmiş. 100 bin meskenin bir daha yapmak mecburiliği çıktı.
Lakin, 7.6 büyüklüğündeki sarsıntı bu biçimde bir şeyi karşılar. Bu işle ilgilenenler çabucak fark etti. Yere gitmiştik, fayın boyutunu falan ölçtük. Fayın uzunluğundan hesaplayarak moment büyüklüğünü 7.6’dan küçük çıkartamadım. 7.4 ile bu hasar beklenmez. 12 Kasım’da 7.2 büyüklüğünde Düzce zelzelesi oldu. Kaç can kaybı epey az. halbuki 17 Ağustos’ta 17 bin kişi hayatını kaybetti. Bu bilinen sayı, daha fazla da olabilir”
‘BEKLEDİĞİMİZ SARSINTI 7’NİN ÜZERİNDE’
Dr. Oğuz Gündoğdu, Marmara Denizi’nde 3-4 yıl evvel hareketlenme görüldüğünü, bunun “Tetiklenme” olup olmadığının kendilerine sorulduğunu belirtti.
‘BİRDEN TEĞE HAREKETE GEÇTİ’
Gündoğdu, “17 Ağustos’ta Marmara’daki Kuzey Anadolu Fayı’nın bütün modülleri tetiklendi. Şu anda hepsi zelzele üretme kapasitesine sahipler. İzmir’deki Sisam 6.9 büyüklüğündeki sarsıntı ile birlikte faylanma ile birden teğe harekete geçti.
İzmir koyunda. Bir tek İzmir fayı harekete geçmedi. İzmir’de büyükçe bir hasar verecek zelzele bekliyorum. İzmir etrafında hayli fay var. Hala da sarsıntılar devam ediyor. 100’ü Datça civarında 200’ü aşkın sarsıntı var. Bunların hepsi İzmir-Sisam zelzelesinin tetiklendiği faylarda oldu. Kuşadası’nda 7.1’e kadar ulaşan sarsıntı oldu. Bunlar tetiklenme olayının İzmir, Sisam’da meydana gelen aktiviteden daha sonra olduğunu gösteriyor. Marmara’da da bütün faylar tetiklenmiş durumda.
‘KARŞILACAĞIMIZ ŞEY SON DERECE MAKÛS OLACAK’
Beklediğimiz sarsıntı 7’nin üzerinde. 7.5- 7.2 olur öbür sıkıntı. Bu 7’lik zelzele bütün faylardaki enerjiyi yeniden açığa çıkaracak. Onun için herkes bittiği sandığı sırada orası, burası, Şarköy bilmem neresi hepsi sarsıntı üretmeye başlayacaklar. Bu büyük bir tehlike. İstanbul’daki yapıları düşündüğümüz vakit 99’dan itibaren yapılan yapılara ‘Eh’ bir kesim. Lakin İstanbul’un 1999’dan evvel yapılan fazlaca binası var. Hepsini zelzeleye karşı güçlü hale getirmemiz lazım. İstanbul’da 7’yi aşan zelzele felakete yol açar. Bu ne yangın, ne sele misal. Karşılaşacağımız şey son derece berbat olacak. Tahlil; yapıları sarsıntıya sağlam hale getirmek. Bunu yapabilmek için devlet ve büyükşehirin el ele vermesi gerek” sözlerini kullandı.
Dr. Gündoğdu, 1999’dan daha sonra geçen 22 yıldaki durumun ne olduğu sorulunca, “Saat çalışıyor. Geri getirmek mümkün değil. Güç birikiyor. Kuzey Marmara’daki hareket devam ediyor. Bu hareket sonunda güç birikiyor. Gün geçtikçe daha büyük bir güç ile karşılaşacağımız manasına gelir” karşılığını verdi.
17 Ağustos 1999 Gölcük Depremi’nin 22. yıldönümünde Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, DHA’ya özel açıklamalar yaptı.
‘TÜRKİYE’Yİ 476 FARKLI SENSÖRLE 7 GÜN 24 SAAT TAKİP EDEBİLİYORUZ’
0.2 büyüklüğündeki sarsıntıları bile tespit edebildiklerini söyleyen Prof. Dr. Haluk Özener, “1999 zelzelesi sırasında bizim yalnızca 30 tane sarsıntı izleme istasyonumuz vardı. ötürüsıyla sarsıntısı aşikâr bir büyüklüğe kadar tespit edebiliyorduk. 1999 sarsıntısı daha sonrası gerçekleşen projelerle bugün Türkiye’yi 476 farklı sensörle 7 gün 24 saat takip edebiliyoruz.
hem de Marmara bölgesinin deniz tabanına yerleştirmiş olduğumuz sismik istasyonlarla 0.2 büyüklüğündeki zelzeleleri dahi tespit edebiliyoruz. bununla birlikte GPS müşahede istasyonlarımız var. O istasyonlarla yer kabuğundaki hareketleri milimetre hassasiyetinde tespit ederek, hangi faylarda ne kadar güç biriktiğini ve ne büyüklüğünde sarsıntılar olabileceğini ön nazaranbiliyoruz” dedi.
Zelzelenin ne vakit gerçekleşeceğini söyleme bahtlarının olmadığını belirten Prof. Dr. Haluk Özener, “Vatandaşların bizlerden beklentisi zelzelenin nerede ve ne vakit olacağı tarafında oluyor. Lakin biz yalnızca biriken güç kapsamında hangi bölgelerde ne büyüklükte zelzele olabileceğini söyleyebiliyoruz. Vakit verme bahtımız yok. bu biçimde bir teknoloji dünyanın hiç bir yerinde yok” diye konuştu.
‘ERZİNCAN YEDİSU SEGMENTİ VE DOĞU ANADOLU’DA BİRTAKIM BÖLGELER SARSINTI TEHLİKESİ ALTINDA’
Prof. Dr. Haluk Özener, kelamlarına şöyle devam etti: “Diri fay haritasına baktığımızda Türkiye’de 550 civarında faal fay bulunuyor. Bunlar tespit edilebilen faylar, bir de tespit edilemeyen faylar var. Dolasıyla Türkiye’nin birfazlaca yeri zelzele tehlikesi altında. Yani Türkiye’nin rastgele bir yerinde sarsıntı olması sürpriz değil. Lakin kuzey Anadolu fayının 1939 Erzincan zelzelesinden daha sonra sarsıntıların batıya yanlışsız bir göçü var. Bu göçün Marmara Denizi’ne kadar geldiği tespit ediliyor. Bir de 1912 Şarköy Mürefte Sarsıntısı var. ötürüsıyla ortadaki boşluğu bir Marmara Denizi boyunca yaklaşık 130 kilometrelik bir alanda sismik boşluk olarak değerlendirebiliyoruz. Erzincan Yedisu segmenti ve Doğu Anadolu’da bulunan aşikâr bölgeleri uzun müddettir sarsıntı üretmiyor. Bu bölgelerin sarsıntı tehlikesi altında diyebiliriz.”
‘TÜRKİYE’NİN ZELZELEYE YÜZDE YÜZ HAZIR OLAN BİR ÜLKE OLDUĞUNU SANMIYORUM’
Türkiye’de 7’nin üzerinde sarsıntı üretebilecek fayların bulunduğunu vurgulayan Prof. Dr. Haluk Özener, “Olası Marmara Depremi’nin 7’nin üzerinde olması bekleniyor. Burada kıymetli olan sarsıntıya ne kadar hazır olduğumuz. Bu noktada hem vatandaşa birebir vakitte karar vericilere kıymetli yollar düşüyor. Türkiye’nin zelzeleye yüzde yüz hazır olan bir ülke olduğunu sanmıyorum. Lakin zelzele olduğunda dünyanın en gelişmiş ülkesi de olsa can ve mal kayıpları olabiliyor. hem de vatandaşlarımızda şuur olarak bir eksiklik var. Zira mukadderatçı bir milletiz. Daima ‘Allah korusun’ deriz fakat Allah’ta beşere bir akıl vermiş. Allah’ın vermiş olduğu bu aklı da kullanmamız lazım” tabirlerini kullandı.
‘DEPREMİN HAVA OLAYLARIYLA BİR ALASI YOK’
Sarsıntıyla ilgili yanlışsız bilinen yanlışları sıralayan Prof. Dr. Haluk Özener, “Depremler genelde tabiat olaylarına bağlanıyor. ‘Hava zelzele havası, güneş tutulması ya da ay tutulması oldu zelzele olacak’ üzere söyleyenler hakikat değil. Yani tabiat olayı oldu diye zelzele olmuyor. aslına bakarsanız zelzeleler kendi kendine oluyor. Bir de ‘küçük küçük zelzeleler olduğunda fay sınırları rahatlıyor’ deniliyor. Bu durum teorik olarak yanlışsız, lakin pratikte bu durum mümkün değil. Zira her zelzelenin içinde 32 kat güç farkı var” dedi.
‘HER YIL 25 BİN ZELZELE KAYDI ALIYORUZ’
Prof. Dr. Haluk Özener, “Merkezimiz tarafınca Türkiye ve yakın etrafında olan zelzele sayılarına baktığımız vakit günde 80 ila 100 tane zelzele oluşuyor. 2017 yılında zelzele sayılarında bir artış kelam konusu. 2017 yılında toplam 36 bin sarsıntı olmuştu. Her yıl biz zelzele izleme sistemimizin genişlemesiyle 25 bin zelzele kaydı yapıyoruz. Bu da epey önemli bir sayı. 2021 yılının birinci 6 ayında ise bu sayı 16 bin civarında. Bu yılın sonuna kadar bu sayının 25- 30 bin civarlarına yaklaşacağını ön görüyoruz” diye konuştu.
‘BİRÇOK ÜLKEYE TSUNAMİ SERVİS SAĞLAYICISI OLARAK ACİL DURUM İLETİSİ GÖNDERİYORUZ’
Tsunami alanında yaptıkları çalışmaları da anlatan Prof. Dr. Haluk Özener, “Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü 1968 yılında kuruldu. 1894 Büyük İstanbul Zelzelesinin akabinde 2. Abdülhamid’in İtalya’dan getirttiği aygıtlarla sarsıntı müşahedeleri yapmaya başladık. Dünya üstündeki sayılı sarsıntı merkezlerinden biriyiz. Amerika’dan evvel bu işe başladık. Yani 127 yıldır biz bu sarsıntıları gözlemliyoruz. 2012 yılında tsunami konusunda da çalışmalara başladık. 2017 yılında tsunami alanında akredite olduk. Akredite olmak demek, yalnızca Türkiye için değil, Ege Akdeniz, Karadeniz ve temaslı denizlerde tsunami servis sağlayıcısı olmak demek. Denizlerde olan beş buçuk büyüklüğündeki bir sarsıntıdan daha sonra biz AFAD’a ve bize abone olan bütün ülkelere acil durum bildirisi gönderiyoruz. Bu bildiri için 25 deniz düzeyi müşahede istasyonundan bilgi alıyoruz” sözlerini kullandı.
SON 10 YILDA 279 BİN 357 DEPREM!
AFAD, son 10 yılda Türkiye’de meydana gelen zelzele sayısını açıklayarak harita paylaştı. Toplumsal medyadan yapılan açıklamada, “AFAD Sarsıntı Dairesi tarafınca son 10 yılda ülkemiz ve yakın etrafında çözümlenen sarsıntı sayısı 279357 dir.” denildi.
PROF. DR. NACİ GÖRÜR’DEN DİKKAT ÇEKEN AÇIKLAMALAR
Bilim Akademisi Üyesi Yer Bilimci Prof.Dr. Naci Görür 17 Ağustos 1999 sarsıntısını kıymetlendirdi. 1999 zelzelesinin daha dikkatli olmamız gerektiğini öğrettiğini söyleyen Görür, muhtemel Marmara zelzelesiyle ilgili de konuştu.
‘1999 ZELZELESİ BİZE DAHA DİKKATLİ OLMAMIZ GEREKTİĞİNİ ÖĞRETTİ’
Bilim Akademisi Üyesi Yer Bilimci Prof.Dr. Naci Görür, “1999 zelzelesi bize daha dikkatli olmamız gerektiğini öğretti. İnsanlarımızın, yöneticilerimizin zelzele hakkındaki görüşleri sarsıntıya karşı verdikleri reaksiyon daha olumlu istikamette. 99 sarsıntısında 20 bin bireye yakın insanımız maalesef öldü. Ondan evvelki zelzelelerde de, binlerce insan öldü. 1939 ile 1999 içinde yaklaşık 70 bin insanı kaybettik, demek o sarsıntılar bize bir şey öğretmemiş ki biz bu kayıpları verdik.
Biz bu sarsıntıları bir afet idaresi üzere algıladık, olduğu vakit yaraları sarmaya gittik ve yıkılanları, kırılanları düzeltmeye çalıştık. Bugünkü bilim ve teknoloji sarsıntı olmadan evvel ziyanları azaltacak çalışmalar yapmayı gerektiriyor. 99 sarsıntısı Türkiye’ye sarsıntıyla nasıl yaşanması gerektiğini anlattı lakin çabucak hemen daha anlatımın gereği olan yapılanmayı yapmadık, hazırlığımızı hala tamamlayamadık” dedi.
‘ÜZÜLEREK SÖYLÜYORUM; İSTANBUL SARSINTISI BİZE DEĞERLİYE PATLAYACAK’
Prof.Dr. Naci Görür “İstanbul zelzelesi bize değerliye patlayacak, üzülerek söylüyorum. İstanbul’daki yapı stoğunun zelzeleye karşı inançlı değil. Bizim fazla vaktimiz yok, yani bu yapılacak şeylerin süratle yapılması gerekiyor. Ülkemizde şu anda farklı problemler da var.
Yangın sorunu, sel sorunu ile de insanları kaybediyoruz. Buralara da yetişmek zorundayız lakin sarsıntı de beklemez. Sarsıntı etrafa büyük ziyanlar veriyor. Sarsıntıda milyonlarca ton moloz çıkıyor, bu molozları o telaşla gömüyoruz bu gömdüğümüz molozlar ondan sonrasında kimyasal değişikliklere uğruyor, yağmur ve yer altı sularıyla bu zehirli hususlar denizlerden balıklara balıklardan beşere dönüyor.
İktisadın de planlanması lazım , Marmara Bölgesi Türkiye’nin can damarı, burada bütün fabrikaların kapandığını takım, ekipman ve iş gücünün büyük hasar aldığını düşünün, bunu çabucak yarın düğmeye basıp çalıştıramazsın, aylarca üretmeyen bir Marmara; Türkiye’yi diz üstü çöktürür” diye konuştu.
‘EN AZ 7.2 BÜYÜKLÜĞÜNDE BİR ZELZELE OLACAK’
Prof.Dr. Görür konuşmasını şöyleki sürdürdü: “En az beklenen sarsıntı en az 7.2. En az 7.2 ile 7.6 içinde bir sarsıntı bekliyoruz. Bu büyüklükte bir zelzele olduğu vakit binaların yıkılmasını bir kenara bırak, bu büyüklükte bir sarsıntıda insan ayakta duramaz. Konutun ortasındaki eşyaların kıymetli bir kısmı kırılır savrulur, çarptığı insanları ya yaralar ya öldürür. En büyük hasarı Avrupa Yakası’nda bakılırsaceğiz.
Ne kadar can kaybı olabilir? Çabucak muhakkak bir araştırmaya dayandırmadan söylemek sıkıntı lakin kaba bir hesapla da aşağı üst mertebeyi bulmak mümkündür. Avrupa Yakası’nda 1 milyon bina var diye düşünelim, en ağır hasar bakılırsacek ötürüsıyla vefat olma riskinin epeyce fazla olduğu bina sayısı olarak 1 milyonun yüzde 1’ini alalım, 10 bin bina yapar, her binayı da 4 katlı düşün, 40 bin kat yapar, her kata 2 daire koyarsan 80 bin daire yapar, her daireye 4 kişi koyarsan 320 bin insan yapar. 320 bin insan büyük bir risk altında demektir. Bu işin latifesi yok. Kabaca bir bakkal hesabıyla bile olsa bir düşünmek lazım”
EMEKLİ JEOFİZİK UZMANI GÜNDOĞDU’DAN SARSINTI UYARISI
Dr. Oğuz Gündoğdu, 17 Ağustos sarsıntısının 22’nci yıldönümünde beklenen muhtemel İstanbul Depremi’ne ait DHA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Dr. Gündoğdu, 22 yıl evvelki literatürlere 7.4 büyüklüğünde geçen sarsıntının kamuoyuna açıklanın bilakis, en az 7.6 büyüklüğünde olduğunu söylemiş oldu. Jeofizik uzmanı Dr. Oğuz Gündoğdu, “Ben 7.4’ün nasıl saptandığını biliyorum” derken şunları anlattı:
‘ANLATIRKEN HUDUTTAN ELLERİ TİTRİYORDU’
“Dönemin Kandilli Rasathanesi Müdürü Prof.Dr. Ahmet Mete Işıkara zelzele olunca fazlaca güzel jeolog-jeofizikçi Ali Esen Arpat ile hala Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Ulusal Zelzele İzleme Merkezi Müdürü Dr. Doğan Kalafat’ı toprağa gönderdi.
Fayın yaklaşık 90 kilometre falan olduğunu gördüler. meğer fayın uzunluğu 90 kilometreden çok. Bunu Kandilli’nin lideri Prof.Dr. Ahmet Mete Işıkara’ya bildirdiler.
USGS (ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu) Gölcük Depremi’ni 7.8 verdi. Ahmet Mete Işıkara, ‘7.4 iyidir’ demiş. Bunu bir toplantı için Ankara’ya birlikte gittiğimiz Jeolog Ali Esen Arpat’tan yolda dinledim.
‘BÜTÜN KAYITLAR SİMSİYAH’
Bunu anlatırken huduttan elleri titriyordu. Sonunda Işıkara ‘7.4 tamam’ diyerek bunu ilan etti. Bunun hiç bir kaydı yok. Sarsıntı epeyce yakında olduğu için bütün kayıtlar simsiyah. USGS, uzaktaki bütün zelzeleleri tespit eder.
Ben de moment büyüklüğünden hesapladım. 7.6’dan aşağı indiremiyorum; 7.4’e inmiyor. Bu sarsıntı 7.6’dan küçük değil. 17 bin kişi hayatını kaybetmiş. 100 bin meskenin bir daha yapmak mecburiliği çıktı.
Lakin, 7.6 büyüklüğündeki sarsıntı bu biçimde bir şeyi karşılar. Bu işle ilgilenenler çabucak fark etti. Yere gitmiştik, fayın boyutunu falan ölçtük. Fayın uzunluğundan hesaplayarak moment büyüklüğünü 7.6’dan küçük çıkartamadım. 7.4 ile bu hasar beklenmez. 12 Kasım’da 7.2 büyüklüğünde Düzce zelzelesi oldu. Kaç can kaybı epey az. halbuki 17 Ağustos’ta 17 bin kişi hayatını kaybetti. Bu bilinen sayı, daha fazla da olabilir”
‘BEKLEDİĞİMİZ SARSINTI 7’NİN ÜZERİNDE’
Dr. Oğuz Gündoğdu, Marmara Denizi’nde 3-4 yıl evvel hareketlenme görüldüğünü, bunun “Tetiklenme” olup olmadığının kendilerine sorulduğunu belirtti.
‘BİRDEN TEĞE HAREKETE GEÇTİ’
Gündoğdu, “17 Ağustos’ta Marmara’daki Kuzey Anadolu Fayı’nın bütün modülleri tetiklendi. Şu anda hepsi zelzele üretme kapasitesine sahipler. İzmir’deki Sisam 6.9 büyüklüğündeki sarsıntı ile birlikte faylanma ile birden teğe harekete geçti.
İzmir koyunda. Bir tek İzmir fayı harekete geçmedi. İzmir’de büyükçe bir hasar verecek zelzele bekliyorum. İzmir etrafında hayli fay var. Hala da sarsıntılar devam ediyor. 100’ü Datça civarında 200’ü aşkın sarsıntı var. Bunların hepsi İzmir-Sisam zelzelesinin tetiklendiği faylarda oldu. Kuşadası’nda 7.1’e kadar ulaşan sarsıntı oldu. Bunlar tetiklenme olayının İzmir, Sisam’da meydana gelen aktiviteden daha sonra olduğunu gösteriyor. Marmara’da da bütün faylar tetiklenmiş durumda.
‘KARŞILACAĞIMIZ ŞEY SON DERECE MAKÛS OLACAK’
Beklediğimiz sarsıntı 7’nin üzerinde. 7.5- 7.2 olur öbür sıkıntı. Bu 7’lik zelzele bütün faylardaki enerjiyi yeniden açığa çıkaracak. Onun için herkes bittiği sandığı sırada orası, burası, Şarköy bilmem neresi hepsi sarsıntı üretmeye başlayacaklar. Bu büyük bir tehlike. İstanbul’daki yapıları düşündüğümüz vakit 99’dan itibaren yapılan yapılara ‘Eh’ bir kesim. Lakin İstanbul’un 1999’dan evvel yapılan fazlaca binası var. Hepsini zelzeleye karşı güçlü hale getirmemiz lazım. İstanbul’da 7’yi aşan zelzele felakete yol açar. Bu ne yangın, ne sele misal. Karşılaşacağımız şey son derece berbat olacak. Tahlil; yapıları sarsıntıya sağlam hale getirmek. Bunu yapabilmek için devlet ve büyükşehirin el ele vermesi gerek” sözlerini kullandı.
Dr. Gündoğdu, 1999’dan daha sonra geçen 22 yıldaki durumun ne olduğu sorulunca, “Saat çalışıyor. Geri getirmek mümkün değil. Güç birikiyor. Kuzey Marmara’daki hareket devam ediyor. Bu hareket sonunda güç birikiyor. Gün geçtikçe daha büyük bir güç ile karşılaşacağımız manasına gelir” karşılığını verdi.