Gerçek bir vefat ya da vefat tehdidi, ağır bir faydalanma ya da kişinin fizik bütünlüğüne, bir tehdit olayını yaşama ya da öteki bir kişinin vefatına ya da vefat tehdidi altında kalmasına faydalanmasına ya da fizik bütünlüğüne bir tehdit oluşturan bir olaya tanıklık etme ya da ailesinden birinin ya da bir yakınının beklenmedik vefatı ya da şiddete maruz kalarak öldürülmesi, ağır faydalanması, vefat ya da faydalanma tehdidi altında kaldığını öğrenmesi üzere kişinin direkt yaşadığı çok travmatik bir gerilim kaynağının akabinde birtakım özgül semptomların gelişmesidir.
Kişi kelam konusu olaya reaksiyon olarak çok kaygı, çaresizlik ya da dehşete düşme, çok bir travmayla müsabaka kararı ortaya çıkan özgül semptomlar içinde travmatik olayı daima olarak bir daha yaşama, travmaya eşlik etmiş olan uyaranlardan daima olarak kaçınma, genel reaksiyon gösterme seviyesinde azalma ve artmış uyarılmışlık semptomlarının daima bulunması üzere semptomlar vardır. Teşhis semptom görünümü en az 1 aydır bulunuyor olmalıdır.
Çocukluklarda cinsel taraftan travmatik olaylar, gerçek bir şiddete başvurma ve faydalanma ya da şiddete başvurma ve faydalanma tehdidi olmayan gelişimsel olarak uygunsuz cinsel yaşantıları kapsayabilir. Travmatik olay çeşitli yollarla bir daha yaşanabilir. Kişi çoğunlukla bu olayı elinde olmadan tekrar yeniden anımsar, olayın bir daha yaşandığı kahır veren hayaller görür. Ender birtakım durumlarda, kişi bir kaç saniyeden bir kaç saate dek, hatta günlerce sürebilen disosiyatif durumlarda olayın kimi öğeleri bir daha yaşayabilir ve kişi o sırada bir daha o olayı yaşıyormuş üzere davranabilir. Çoklukla flashback’ ler olarak nitelenen bu epizodlarlar, tipik olarak kısadır, lakin uzamış gerilim ve artmış uyarılma ile ilintili olabilir.
Kişi travmaya eşlik eden uyaranlardan daima kaçınır. Kişi çoğunlukla travmatik olayla ilgili fikirlerden, hislerden, konuşmaktan kaçınmak için özel bir efor ortasında olur. Psişik uyuşma ya da duygusal anestezi, olarak isimlendirilen, dış dünyaya reaksiyon verme seviyesinde azalma, çoklukla travmatik hadiseden daha sonrasında başlar. Kişi bir geleceği kalmadığı hissine kapılabilir.
Bireyde travma öncesinde bulunmayan daima anksiyete ya da artmış uyarılmışlık semptomları gelişir.
Bu semptomlar içinde;
Travmatik olayın bir daha yaşandığı bir dahaleyen kabus görmelere bağlı olabilen uykuya dalmakta kuvvetlik,
Hipervijilans,,
Çok irkilme reaksiyonu gösterme sayılabilir.
Kimi şahıslar irritabilite ya da öfke patlamaları gösterdiklerini ya da niyetlerini belli bir husus üzerinde ağırlaştırmakta ya da işlerini bitirmekte zorluk çektiklerini bildirirler.
PTSB’ye yatkınlığı arttıran niçinler:
1-Genetik yüklülük,
2-Gelişim problemlerinin varlığı,
3-Psikolojik olgunluğa kavuşamamış olma,
4-Kültürel beklentiler,
5-Mental retardasyon,
6-Ailede psikotik bozukluk ve kişilik bozukluk varlığı,
7-Negativistik tavır sergileyen yapıya sahip olma,
8-Çocukluk periyodunda fizikî ve cinsel istismar hikayesi,
9-Travmanın niteliği, şiddeti, sürekliliği,
10-Olaya yüklenen manalar,
11-Olay akabinde yaşanan olaylar,…
TSSB’ UNDA BELİRTİ VE BULGULAR
1.Travmaya olağan yansılar içinde anksiyete, depresyon ve psikosomatik belirtiler vardır.
2.Duygusal labilite ve olayların düşlere bahis olması sıktır
3.Travma konusunu daima düşünme ve baskılanması içinde daima gelgitler yaşanır.
4.Travmanın yüküne göre başa çıkma mühleti 2 yıla dek uzayabilir
Bir travmanın akabinde yaşanan süreçler:
1-Ağıt periyodu:
Olaya bağlı olarak değişik derecelerde bir yas periyodu yaşanır.
2-Yadsıma periyodu:
birinci şokun akabinde haftalar, aylar içinde değişen bir süre olay yadsınır. bu vakitte amneziler, uyku bozuklukları, somatik belirtiler, çok hareketlilik, geri çekilme üzere belirtiler vardır.
3-Dalıcı(intrusive dönem):
bu vakitte bireylerde irkilme karşılığının artması, dalıcı fikirler kurma, değişken duygulanım, süregen çok uyanıklık, uyku hayal bozuklukları ortaya çıkar. Ağır anksiyete ve delirme korkusu olabilir. Olgulara bu durumun süreksiz olduğu anlatılmalıdır.
4-işleme fazı:
bu vakitte kişi travmanın manasını, bununla ilgili anılarını düşünür, kaybının yasını meblağ, gelecekle ilgili plan yapar.
5-Tamamlama fazı:
Tamamlama fazına gelecekle ilgili olumlu planlar yapılması ve eski etkinlikler dönülmesi ile ulaşılmış olur.
TSSB’UNDA GİDİŞ
Semptomlar çoklukla travmadan daha sonraki birinci 3 ayda başlarsa da semptomlar başlamadan evvel aylar, hatta yıllar geçtiğinde olabilir. Kelam konusu bozukluğun semptomları ve bir daha yaşama, kaçınma ve çok uyarılmışlık semptomlarındaki baskınlık vakit içinde değişebilir. Semptomların mühleti de değişir, olguların yaklaşık yarısında 3 ay ortasında tam düzelme olur, birçoğunda semptomlar travmadan daha sonra 12 aydan daha uzun sürer. Travmatik olayın şiddeti, müddeti ve kişinin olaya yakınlığı bu biçimde bir bozukluk geliştirmeyi belirleyen en değerli etmendir. Postravmatik gerilim bozukluğunun aktarılmasında kalıtsal bir bileşke olduğuna ait ispatlar bulunmaktadır. Bunun yanında, 1.derece akrabalarında depresyon hikayesi olması, PTSB geliştirmeye karşı artmış bir hassaslık ile alakalıdır.
Kişi kelam konusu olaya reaksiyon olarak çok kaygı, çaresizlik ya da dehşete düşme, çok bir travmayla müsabaka kararı ortaya çıkan özgül semptomlar içinde travmatik olayı daima olarak bir daha yaşama, travmaya eşlik etmiş olan uyaranlardan daima olarak kaçınma, genel reaksiyon gösterme seviyesinde azalma ve artmış uyarılmışlık semptomlarının daima bulunması üzere semptomlar vardır. Teşhis semptom görünümü en az 1 aydır bulunuyor olmalıdır.
Çocukluklarda cinsel taraftan travmatik olaylar, gerçek bir şiddete başvurma ve faydalanma ya da şiddete başvurma ve faydalanma tehdidi olmayan gelişimsel olarak uygunsuz cinsel yaşantıları kapsayabilir. Travmatik olay çeşitli yollarla bir daha yaşanabilir. Kişi çoğunlukla bu olayı elinde olmadan tekrar yeniden anımsar, olayın bir daha yaşandığı kahır veren hayaller görür. Ender birtakım durumlarda, kişi bir kaç saniyeden bir kaç saate dek, hatta günlerce sürebilen disosiyatif durumlarda olayın kimi öğeleri bir daha yaşayabilir ve kişi o sırada bir daha o olayı yaşıyormuş üzere davranabilir. Çoklukla flashback’ ler olarak nitelenen bu epizodlarlar, tipik olarak kısadır, lakin uzamış gerilim ve artmış uyarılma ile ilintili olabilir.
Kişi travmaya eşlik eden uyaranlardan daima kaçınır. Kişi çoğunlukla travmatik olayla ilgili fikirlerden, hislerden, konuşmaktan kaçınmak için özel bir efor ortasında olur. Psişik uyuşma ya da duygusal anestezi, olarak isimlendirilen, dış dünyaya reaksiyon verme seviyesinde azalma, çoklukla travmatik hadiseden daha sonrasında başlar. Kişi bir geleceği kalmadığı hissine kapılabilir.
Bireyde travma öncesinde bulunmayan daima anksiyete ya da artmış uyarılmışlık semptomları gelişir.
Bu semptomlar içinde;
Travmatik olayın bir daha yaşandığı bir dahaleyen kabus görmelere bağlı olabilen uykuya dalmakta kuvvetlik,
Hipervijilans,,
Çok irkilme reaksiyonu gösterme sayılabilir.
Kimi şahıslar irritabilite ya da öfke patlamaları gösterdiklerini ya da niyetlerini belli bir husus üzerinde ağırlaştırmakta ya da işlerini bitirmekte zorluk çektiklerini bildirirler.
PTSB’ye yatkınlığı arttıran niçinler:
1-Genetik yüklülük,
2-Gelişim problemlerinin varlığı,
3-Psikolojik olgunluğa kavuşamamış olma,
4-Kültürel beklentiler,
5-Mental retardasyon,
6-Ailede psikotik bozukluk ve kişilik bozukluk varlığı,
7-Negativistik tavır sergileyen yapıya sahip olma,
8-Çocukluk periyodunda fizikî ve cinsel istismar hikayesi,
9-Travmanın niteliği, şiddeti, sürekliliği,
10-Olaya yüklenen manalar,
11-Olay akabinde yaşanan olaylar,…
TSSB’ UNDA BELİRTİ VE BULGULAR
1.Travmaya olağan yansılar içinde anksiyete, depresyon ve psikosomatik belirtiler vardır.
2.Duygusal labilite ve olayların düşlere bahis olması sıktır
3.Travma konusunu daima düşünme ve baskılanması içinde daima gelgitler yaşanır.
4.Travmanın yüküne göre başa çıkma mühleti 2 yıla dek uzayabilir
Bir travmanın akabinde yaşanan süreçler:
1-Ağıt periyodu:
Olaya bağlı olarak değişik derecelerde bir yas periyodu yaşanır.
2-Yadsıma periyodu:
birinci şokun akabinde haftalar, aylar içinde değişen bir süre olay yadsınır. bu vakitte amneziler, uyku bozuklukları, somatik belirtiler, çok hareketlilik, geri çekilme üzere belirtiler vardır.
3-Dalıcı(intrusive dönem):
bu vakitte bireylerde irkilme karşılığının artması, dalıcı fikirler kurma, değişken duygulanım, süregen çok uyanıklık, uyku hayal bozuklukları ortaya çıkar. Ağır anksiyete ve delirme korkusu olabilir. Olgulara bu durumun süreksiz olduğu anlatılmalıdır.
4-işleme fazı:
bu vakitte kişi travmanın manasını, bununla ilgili anılarını düşünür, kaybının yasını meblağ, gelecekle ilgili plan yapar.
5-Tamamlama fazı:
Tamamlama fazına gelecekle ilgili olumlu planlar yapılması ve eski etkinlikler dönülmesi ile ulaşılmış olur.
TSSB’UNDA GİDİŞ
Semptomlar çoklukla travmadan daha sonraki birinci 3 ayda başlarsa da semptomlar başlamadan evvel aylar, hatta yıllar geçtiğinde olabilir. Kelam konusu bozukluğun semptomları ve bir daha yaşama, kaçınma ve çok uyarılmışlık semptomlarındaki baskınlık vakit içinde değişebilir. Semptomların mühleti de değişir, olguların yaklaşık yarısında 3 ay ortasında tam düzelme olur, birçoğunda semptomlar travmadan daha sonra 12 aydan daha uzun sürer. Travmatik olayın şiddeti, müddeti ve kişinin olaya yakınlığı bu biçimde bir bozukluk geliştirmeyi belirleyen en değerli etmendir. Postravmatik gerilim bozukluğunun aktarılmasında kalıtsal bir bileşke olduğuna ait ispatlar bulunmaktadır. Bunun yanında, 1.derece akrabalarında depresyon hikayesi olması, PTSB geliştirmeye karşı artmış bir hassaslık ile alakalıdır.