Maruf BUZCUGİL – Hüseyin GÖKÇE
‘Ankara Sohbetleri’ne konuk olan Makine İhracatçıları Birliği Lideri Kutlu Karavelioğlu, DÜNYA Ankara Temsilcisi Maruf Buzcugil ve Ankara Haber Müdürü Hüseyin Gökçe’nin sorularını yanıtlandırdı.
■ Makine bölümü pandemi tesirindeki son 2 yılı nasıl geçirdi, 2022 yılı için gaye ve beklentileriniz neler?
Global tedarik zincirlerindeki değişim, yeni kapasite yatırımlarını artırarak, 2021 yılında makine ve teçhizat yatırımlarını 5 trilyon doların üzerine taşıdı. Gerek sürdürülebilirlik ve dijitalleşme gerekse yeşil güç alanlarında bir epeyce yatırım yapıldı. Ama dünya makine üretiminin ölçü olarak yüzde 7 kadar artabildiği son 2 yılın sonunda AB, pandemi öncesi düzeyine çabucak hemen geri dönebildi. halbuki bizim dalımız pandemi tesirinden bağımsız olarak, 2021 sonunda 2019 yılına nazaran yaklaşık 3 milyar dolar fazla ihracat yaptı. Üçüncü çeyrek bilgilerine nazaran dünyada yıllık makine ihracatı 20 milyar doları aşan ülkeler içinde, oransal olarak en çok artış sağlayan ülke Türkiye oldu.
Orta-yüksek teknolojili mallar sınıfında tanımlanan makinelerin üretim ve ihracatında pandemi öncesinde başlayan yüksek performansın rakiplerimizin üzerinde bir ivmeyle sürmesi, katiyen bir tesadüf değil. Bizim makine ihracatımızın geçen yılın sonunda 23 milyar dolara ulaşmasında, eserlerimizin teknoloji düzeyinde ve meblağlarında sağladığımız artış ile pazarlarımızdaki çeşitlenmenin değerli bir rolü var. Makine teçhizat yatırımlarımız son 2 yılda, hem yeni ve yüksek teknolojili eserler tıpkı vakitte tevsi modernizasyon projeleri için yüzde 50’den çok arttı. Global pazardaki hissemizin yüzde 1’e varmış olmasında üst üste yakaladığımız bir daha ölçü olarak yüzde 9 ve yüzde 31 üretim artışının büyük rolü oldu.
“27 MİLYAR $ İHRACAT MAKSADIMIZI GÜNCELLEMEMİZ GEREKEBİLİR”
Bahar aylarında pandeminin etkisinin zayıfl ayacağı beklentisi güçlenmişti; yatırımlar canlanıyor, arz talebe yetişmekte kuvvetlik çekiyordu; lakin artık uzun vakittir görmezden gelinen ve pandemi kadar derin global tesirleri olabilecek Rusya-Ukrayna sorunuyla karşı karşıyayız. Geçen aya kadar elimizdeki sipariş yoğunluğu, AB ve ABD, Rusya ve Ukrayna’daki pazar hisselerimizin artmaya devam edeceğini gösteriyordu. Aylık toplam makine ihracatında 2 milyar doları zorlanmadan geçer hale geldik ve bütün gelişmeler, 2022 yılı gayemizi 27 milyar doların üzerinde belirleyebilmek için bize inanç aşılıyordu. Bu gayesi revize etmemiz gerekip gerekmeyeceğini anlamak için Rusya-Ukrayna krizinin nasıl gelişeceğini görmek zorundayız.
Mart ayında, petrol, gaz ve hammadde fiyatlarında meydana gelen olağanüstü artışlar, belirsizliğin daha da derinleşeceğini gösteriyor. Global canlılığın ilkbahar aylarından daha sonra kalıcı olarak devam etmesi beklentileri de giderek taban yitiriyor. Bu durumun süreklilik kazanması halinde iki yılın akabinde canlanan makine üretiminin sekteye uğraması kaçınılmaz olur. Pandemi periyodu nakdî genişleme ve peşinden arz kaynaklı enfl asyonla oldukcatan başlamış olan fiyat artışlarına Rusya-Ukrayna krizi de eklenince, sınai üretimin ve tüketimin bir arada hayli süratli değerleneceğini öngörmek hiç de kolay olsa gerek.
“RUSYA VE UKRAYNA İHRACATIMIZI SÜRATLİ ARTIRDIĞIMIZ İKİ ÜLKE”
Rusya ve Ukrayna içindeki krizin tesirlerine biraz daha kapsamlı değinmek istiyorum. Öncelikle bu mevzunun gerek medyada gerekse sektörel telaffuzlarda insani boyutuyla öne çıkarılmakta oluşunu, pandemiden aldığımız büyük derse bağlıyor ve epeyce pahalı buluyorum. Fırsatlar yaratacak diyenler daima var; lakin tarihe doğurduğu fırsatlar ile değil, sebep olduğu insani dramla geçecek bir durumla daha baş başayız.
Rusya da Ukrayna da makine ihracatımızı en süratli artırdığımız ülkelerden. Her iki ülkede de mühendislik firmalarımız, yatırımlarımız, ortaklarımız, bayilerimiz var. Makinelerin sanayideki hayati kıymeti, performans ve fiyat ekseninde rekabetçiliği kadar, servis, yedek modül ve bakım tamirat hizmetlerinin suratını da başat karar ögelerinden biri haline getiriyor. Bu bakımdan komşuluk ve seyahat kolaylığı hem kullanıcıya birebir vakitte makine imalatçısına kıymetli bir avantaj sunuyor. Bu sebeple bütün komşularımız dalımız için hayli pahalı ve vazgeçilmezdir. Bir ülke makineleri ve teknolojik iş birlikleri ile komşu ülkelerde bir yer edinememişse rakipleri tarafınca kuşatılmış olur.
“ESKİ SOVYET ÜLKELERİNDEKİ DÖNÜŞÜM SÜRATLE DEVAM EDECEK”
Sovyetler Birliği eski üyelerinin büyük kısmının, dünyanın en geniş coğrafyalarında toplumsal refah bakımından hayli da konforlu olmadıklarını görüyoruz. Yalnızca doğal kaynaklar, ağır sanayi malları, silah ve tarım eserleri ihraç ederek ithal mala olan gereksinimlerin sürdürülebilir halde karşılanamadığı aşikâr. Bu durum, bu ülkelerde her sanayi koluna yerli ve yabancı yatırımı öncelikli hale getirmiştir. Yani inançlı ve istikrarlı bir piyasa ve faaliyet ortamı önkoşuldur. Örneğin Rusya, finansal rezervleri kuvvetli ve genel imalat sanayiinde özendirdiği yatırımlarla 10 binlerce KOBİ ölçekli imalathaneyi hayata geçirmeyi hedefliyor.
Özetle, bu ülkelerde, önümüzdeki 10 yıla yakın müddette 10 binlerce KOBİ kurulacak ve büyük ölçüde makine ithal edilecek. Bu gelişmeyi yalnızca Rusya’da, Ukrayna’da, Türk Cumhuriyetlerde değil, AB’ye üye olmuş olanlarda da net biçimde görüyoruz. Türkiye makine ve teknoloji sınıfl arının çeşitliliği ile süratle büyüyecek bu pazarlarda her keseye uygun tahliller geliştirecek. Kriz ne kadar sürerse sürsün bu bizim kalıcı stratejik yaklaşımımız olmak durumundadır.
“TÜRKİYE’NİN İTHALAT BAĞIMLILIĞI ALMANYA KADAR”
■ Güç şartlara karşın ihracat hacmini artıran makine bölümünde, hammadde istikametiyle dışa bağımlılık oranı nedir?
Türk makine imalatının ithalat girdi yoğunluğu ve ötürüsıyla girdi kullanması açısından dışa bağımlılığını “Üretim, İhracat İç Tüketimde Makine Dalı Katma Paha ve İthal Girdi kullanması Analizleri” başlıklı bir çalışma ile ölçmeyi hedefl edik. Bu ölçüm yapılırken makine bölümündeki toplam ithalat girdi yoğunluğu, direkt ve dolaylı olmak üzere iki tesire ayrıştırıldı. Buna nazaran toplamda yüzde 33,8 olan ithalat girdi yoğunluğunun 21,0 puanı direkt, 12,8 puanı dolaylı ithalattan kaynaklandığı görüldü. Dolaylı ithalatın bu derece yüksek olmasının sebebi, makine kesimi üretiminin öteki bölümlerle olan bakılırsace yüksek ilişkisidir. Türk makine dalının direkt ithalat yoğunluğu öbür ülkeler ile kıyaslandığında, Türkiye’nin bedelinin Kanada’nın altında, Fransa ile tıpkı olduğu görülmektedir.
Bugün ülkemizde sıkça şahit olduğumuz bir argüman, ihracatın ithalata fazlaca bağımlı olduğudur. Bu muğlak tabir dış ticaretten açık veriyor olmamıza dayanarak ortaya çıktığı muhakkak olsa da, bir genellemeye yol açması niçiniyle sakıncalıdır. “İthalat yapmazsak ihracat yapamıyoruz”, “mallarımızın katma pahası epey düşük”, “bağımlıyız” vs. fikir, stratejik yaklaşıldığında, yani katma pahası yüksek kollarımızı öne çıkarmayı, görülür hale getirmeyi becerdikçe temelsiz kalacaktır. OECD, Türkiye’nin makine ihracatının yarattığı %76,7’lik yerli katma bedel oranı ile %77 yerli katma paha oranı sağlayan Almanya’nın çabucak akabinde geldiğini belirledi. Rastgele bir kısımda, üstelik de teknolojik bir kolda, OECD altıncısı olan bir ülkenin “ithalata bağlıyım” diye hayıfl anma hakkı yoktur; zira Türkiye’nin ithalat bağımlılığı Almanya kadardır.
“Petrol alır üzere makine ithalatını sürdüremeyiz”
■ Yürürlükteki yatırım teşvik mevzuatının, makine kesimi aleyhine işleyen ögeleri nelerdir, Bu bahiste ne üzere değişikliğe muhtaçlık olduğunu düşünüyorsunuz?
Üretimimizin yüzde 60’ını ihraç edebilen bir rekabet gücüne sahip olmamıza karşın Genel İmalat Sanayiinin talebinden yalnızca 3’te teğe yakın oranda hisse alabiliyoruz. halbuki bu oran güçte yüzde 67, madende yüzde 60, tarımda yüzde 95’dir. Karşılaştığımız en büyük tehlike ise Batıdan gelen kredili mallar değil, Doğu’dan gelen dampingli ve düşük teknolojili mallar oluyor. Yatırım Teşvik Sistemi ile sağlanan avantajlar, kur riskine karşın yatırımcıyı ithal makineye yönlendiriyor. Büyük proje ve bilhassa de sınai yatırımlarda yerliliği özendiren, destekleyen sistemlerin hayata geçemeyişi büyük zaaf oluşturuyor. 2020 yılı ve 2021 Ocak-Ekim ortası devirde, toplamları 430 milyar TL’yi bulan 20 bine yakın Yatırım Teşvik Dokümanı verildi. Bu yatırımlar kapsamında 191 milyar TL’lik yabancı makine ve teçhizatın kollayıcı önlemlerden muaf olarak ithaline de onay verilmiş oldu. İthalata yönelik damping soruşturmaları aslına bakarsan uzun sürerken, bizim kendi koyduğumuz vergileri teşvik kapsamına alıp uygulanamaz hale getirmemiz başlı başına bir haksız rekabet konusu. halbuki 11. Kalkınma Planımız, bölüme yönelik tehditlere karşı önlemler geliştirmeyi emrediyor. Bu önlemler içinde Yatırım Teşvik mevzuatının günün gereksinimlerine nazaran elden geçirilmesi de var. Dünyanın en büyük makine pazarlarından biriyiz ve petrol alır üzere makine ithal etmeyi sürdüremeyiz. Türkiye’ye makine satmak isteyenler gelsin burada imalat yapsınlar istiyoruz ancak ithalata bu kadar açık bir bölümün yatırım çekmesi mümkün olamıyor. İthal makineye talebi azaltacak bir teşvik sistemi kurgulanıp yerli imalatımız desteklenirse, cari açığımız derhal ve olumlu istikamette etkilenecektir. Öte yandan, muhakkak ülkelerin mallarına karşı koyulan ek gümrük vergileri hudutlu alanlar ve oranlar bakımından çabucak hemen faal görünmese de irade beyanı olmaları bakımından kıymetlidir. Bu uygulamalar yaygınlaştırmalı ve oranlarda mütekabiliyet sağlanmalıdır.
“2020’de iktisada 66,1 milyar TL fazladan katkı sağlayabilirdik”
■ Yatırım teşvik sisteminde istediğiniz düzenlemeler yapılsaydı, bunun bölüme ve ülkeye katkısı ne olurdu?
İmalat sanayii 2020 yılında ithal ettiği makinelerin yarısını dahi yerli imalatçıdan alsa dalımızın üretimi 45,5 milyar TL artacak, bizim dışımızdaki genel imalat sanayiine 11,4 milyar TL’lık üretim yaptırma imkânımız olacak, imalat sanayii haricindeki dallara de 10,2 milyar TL kazandırılarak ülke iktisadına 66,1 milyar TL’lık katkı sağlanacaktı. Öte yandan yerli katma bedel 33,6 milyar TL artacak, bunun 6,4 milyar TL’si çalışan kısma aktarılmış olacak idi. İmalat sanayiinin katma kıymet artışı 42,3 milyar TL olurken, ülke iktisadı genelindeki katma kıymet artışı ise, vergiler hariç 51,6 milyar TL’yi bulacaktı. Daha kıymetli bir tespit, yatırım teşvik evrakları kapsamında ithal edilecek makinelerin 2021-2030 periyodunda yarısının yerli olarak karşılanması durumunda ülke iktisadına 2021 fiyatlarıyla 760 milyar TL’lik bir büyüklük sağlanacağı ve bunun 593 milyar TL’sinin yerli katma paha olarak ortaya çıkacağıdır.
“Hem doğalgaz birebir vakitte elektrik maliyetlerimiz arttı”
■ Kurda yaşanan çok hareketliliğin yanı sıra yeni yıl ile birlikte artan güç meblağları bölümü nasıl etkiledi?
2021 yılı genelinde Türk makine sanabir daha yönelik yurtharicinden yüksek bir ek tedarik talebi oluştu. Yurt ortasında de makine ve teçhizat yatırımları yüzde 23 kadar büyüdüğü için makine talebi yüksek gerçekleşti. İhracat tarafında ise maliyet ve fiyatlamalar tarafında badireler var. Kurlardaki oynaklık fiyatlamalarda belirsizlikler yarattı. Güç fiyatlarındaki artışlar malum; fiyat artışları keza o denli. Makine endüstrinde epey farklı makine kümeleri üretiliyor ve güç muhtaçlığının kompozisyonu ile maliyeti kısımdan kısma farklılık gösteriyor. Üretimde her firma elektrik kullanıyor, lakin doğalgaz kullanmıyor. Döküm teknikleri, ısıl süreçler yahut kontinü prosesler her firmada yok. Türk makine sanayi, imalat sanayi ortasında en epey Ar-Ge merkezine sahip bölümdür. Ar-Ge merkezlerinde yüklü olarak makinelerde daha az sera gazı salınımı, daha az güç tüketimi, daha az yağ tüketimi sağlanmasına, yağsız makineler üretimine ve bir daha akıllı makineler üretimine öncelik verilmektedir. AB’nin biroldukça mevcut düzenlemesi ve yeşil mutabakat düzenlemesi ile gelecek olan karbon sınırlamaları Türk makine endüstrini de AB pazarının standartları ile uyumllu makine üretmeye zorlanmaktadır.
‘Ankara Sohbetleri’ne konuk olan Makine İhracatçıları Birliği Lideri Kutlu Karavelioğlu, DÜNYA Ankara Temsilcisi Maruf Buzcugil ve Ankara Haber Müdürü Hüseyin Gökçe’nin sorularını yanıtlandırdı.
■ Makine bölümü pandemi tesirindeki son 2 yılı nasıl geçirdi, 2022 yılı için gaye ve beklentileriniz neler?
Global tedarik zincirlerindeki değişim, yeni kapasite yatırımlarını artırarak, 2021 yılında makine ve teçhizat yatırımlarını 5 trilyon doların üzerine taşıdı. Gerek sürdürülebilirlik ve dijitalleşme gerekse yeşil güç alanlarında bir epeyce yatırım yapıldı. Ama dünya makine üretiminin ölçü olarak yüzde 7 kadar artabildiği son 2 yılın sonunda AB, pandemi öncesi düzeyine çabucak hemen geri dönebildi. halbuki bizim dalımız pandemi tesirinden bağımsız olarak, 2021 sonunda 2019 yılına nazaran yaklaşık 3 milyar dolar fazla ihracat yaptı. Üçüncü çeyrek bilgilerine nazaran dünyada yıllık makine ihracatı 20 milyar doları aşan ülkeler içinde, oransal olarak en çok artış sağlayan ülke Türkiye oldu.
Orta-yüksek teknolojili mallar sınıfında tanımlanan makinelerin üretim ve ihracatında pandemi öncesinde başlayan yüksek performansın rakiplerimizin üzerinde bir ivmeyle sürmesi, katiyen bir tesadüf değil. Bizim makine ihracatımızın geçen yılın sonunda 23 milyar dolara ulaşmasında, eserlerimizin teknoloji düzeyinde ve meblağlarında sağladığımız artış ile pazarlarımızdaki çeşitlenmenin değerli bir rolü var. Makine teçhizat yatırımlarımız son 2 yılda, hem yeni ve yüksek teknolojili eserler tıpkı vakitte tevsi modernizasyon projeleri için yüzde 50’den çok arttı. Global pazardaki hissemizin yüzde 1’e varmış olmasında üst üste yakaladığımız bir daha ölçü olarak yüzde 9 ve yüzde 31 üretim artışının büyük rolü oldu.
“27 MİLYAR $ İHRACAT MAKSADIMIZI GÜNCELLEMEMİZ GEREKEBİLİR”
Bahar aylarında pandeminin etkisinin zayıfl ayacağı beklentisi güçlenmişti; yatırımlar canlanıyor, arz talebe yetişmekte kuvvetlik çekiyordu; lakin artık uzun vakittir görmezden gelinen ve pandemi kadar derin global tesirleri olabilecek Rusya-Ukrayna sorunuyla karşı karşıyayız. Geçen aya kadar elimizdeki sipariş yoğunluğu, AB ve ABD, Rusya ve Ukrayna’daki pazar hisselerimizin artmaya devam edeceğini gösteriyordu. Aylık toplam makine ihracatında 2 milyar doları zorlanmadan geçer hale geldik ve bütün gelişmeler, 2022 yılı gayemizi 27 milyar doların üzerinde belirleyebilmek için bize inanç aşılıyordu. Bu gayesi revize etmemiz gerekip gerekmeyeceğini anlamak için Rusya-Ukrayna krizinin nasıl gelişeceğini görmek zorundayız.
Mart ayında, petrol, gaz ve hammadde fiyatlarında meydana gelen olağanüstü artışlar, belirsizliğin daha da derinleşeceğini gösteriyor. Global canlılığın ilkbahar aylarından daha sonra kalıcı olarak devam etmesi beklentileri de giderek taban yitiriyor. Bu durumun süreklilik kazanması halinde iki yılın akabinde canlanan makine üretiminin sekteye uğraması kaçınılmaz olur. Pandemi periyodu nakdî genişleme ve peşinden arz kaynaklı enfl asyonla oldukcatan başlamış olan fiyat artışlarına Rusya-Ukrayna krizi de eklenince, sınai üretimin ve tüketimin bir arada hayli süratli değerleneceğini öngörmek hiç de kolay olsa gerek.
“RUSYA VE UKRAYNA İHRACATIMIZI SÜRATLİ ARTIRDIĞIMIZ İKİ ÜLKE”
Rusya ve Ukrayna içindeki krizin tesirlerine biraz daha kapsamlı değinmek istiyorum. Öncelikle bu mevzunun gerek medyada gerekse sektörel telaffuzlarda insani boyutuyla öne çıkarılmakta oluşunu, pandemiden aldığımız büyük derse bağlıyor ve epeyce pahalı buluyorum. Fırsatlar yaratacak diyenler daima var; lakin tarihe doğurduğu fırsatlar ile değil, sebep olduğu insani dramla geçecek bir durumla daha baş başayız.
Rusya da Ukrayna da makine ihracatımızı en süratli artırdığımız ülkelerden. Her iki ülkede de mühendislik firmalarımız, yatırımlarımız, ortaklarımız, bayilerimiz var. Makinelerin sanayideki hayati kıymeti, performans ve fiyat ekseninde rekabetçiliği kadar, servis, yedek modül ve bakım tamirat hizmetlerinin suratını da başat karar ögelerinden biri haline getiriyor. Bu bakımdan komşuluk ve seyahat kolaylığı hem kullanıcıya birebir vakitte makine imalatçısına kıymetli bir avantaj sunuyor. Bu sebeple bütün komşularımız dalımız için hayli pahalı ve vazgeçilmezdir. Bir ülke makineleri ve teknolojik iş birlikleri ile komşu ülkelerde bir yer edinememişse rakipleri tarafınca kuşatılmış olur.
“ESKİ SOVYET ÜLKELERİNDEKİ DÖNÜŞÜM SÜRATLE DEVAM EDECEK”
Sovyetler Birliği eski üyelerinin büyük kısmının, dünyanın en geniş coğrafyalarında toplumsal refah bakımından hayli da konforlu olmadıklarını görüyoruz. Yalnızca doğal kaynaklar, ağır sanayi malları, silah ve tarım eserleri ihraç ederek ithal mala olan gereksinimlerin sürdürülebilir halde karşılanamadığı aşikâr. Bu durum, bu ülkelerde her sanayi koluna yerli ve yabancı yatırımı öncelikli hale getirmiştir. Yani inançlı ve istikrarlı bir piyasa ve faaliyet ortamı önkoşuldur. Örneğin Rusya, finansal rezervleri kuvvetli ve genel imalat sanayiinde özendirdiği yatırımlarla 10 binlerce KOBİ ölçekli imalathaneyi hayata geçirmeyi hedefliyor.
Özetle, bu ülkelerde, önümüzdeki 10 yıla yakın müddette 10 binlerce KOBİ kurulacak ve büyük ölçüde makine ithal edilecek. Bu gelişmeyi yalnızca Rusya’da, Ukrayna’da, Türk Cumhuriyetlerde değil, AB’ye üye olmuş olanlarda da net biçimde görüyoruz. Türkiye makine ve teknoloji sınıfl arının çeşitliliği ile süratle büyüyecek bu pazarlarda her keseye uygun tahliller geliştirecek. Kriz ne kadar sürerse sürsün bu bizim kalıcı stratejik yaklaşımımız olmak durumundadır.
“TÜRKİYE’NİN İTHALAT BAĞIMLILIĞI ALMANYA KADAR”
■ Güç şartlara karşın ihracat hacmini artıran makine bölümünde, hammadde istikametiyle dışa bağımlılık oranı nedir?
Türk makine imalatının ithalat girdi yoğunluğu ve ötürüsıyla girdi kullanması açısından dışa bağımlılığını “Üretim, İhracat İç Tüketimde Makine Dalı Katma Paha ve İthal Girdi kullanması Analizleri” başlıklı bir çalışma ile ölçmeyi hedefl edik. Bu ölçüm yapılırken makine bölümündeki toplam ithalat girdi yoğunluğu, direkt ve dolaylı olmak üzere iki tesire ayrıştırıldı. Buna nazaran toplamda yüzde 33,8 olan ithalat girdi yoğunluğunun 21,0 puanı direkt, 12,8 puanı dolaylı ithalattan kaynaklandığı görüldü. Dolaylı ithalatın bu derece yüksek olmasının sebebi, makine kesimi üretiminin öteki bölümlerle olan bakılırsace yüksek ilişkisidir. Türk makine dalının direkt ithalat yoğunluğu öbür ülkeler ile kıyaslandığında, Türkiye’nin bedelinin Kanada’nın altında, Fransa ile tıpkı olduğu görülmektedir.
Bugün ülkemizde sıkça şahit olduğumuz bir argüman, ihracatın ithalata fazlaca bağımlı olduğudur. Bu muğlak tabir dış ticaretten açık veriyor olmamıza dayanarak ortaya çıktığı muhakkak olsa da, bir genellemeye yol açması niçiniyle sakıncalıdır. “İthalat yapmazsak ihracat yapamıyoruz”, “mallarımızın katma pahası epey düşük”, “bağımlıyız” vs. fikir, stratejik yaklaşıldığında, yani katma pahası yüksek kollarımızı öne çıkarmayı, görülür hale getirmeyi becerdikçe temelsiz kalacaktır. OECD, Türkiye’nin makine ihracatının yarattığı %76,7’lik yerli katma bedel oranı ile %77 yerli katma paha oranı sağlayan Almanya’nın çabucak akabinde geldiğini belirledi. Rastgele bir kısımda, üstelik de teknolojik bir kolda, OECD altıncısı olan bir ülkenin “ithalata bağlıyım” diye hayıfl anma hakkı yoktur; zira Türkiye’nin ithalat bağımlılığı Almanya kadardır.
“Petrol alır üzere makine ithalatını sürdüremeyiz”
■ Yürürlükteki yatırım teşvik mevzuatının, makine kesimi aleyhine işleyen ögeleri nelerdir, Bu bahiste ne üzere değişikliğe muhtaçlık olduğunu düşünüyorsunuz?
Üretimimizin yüzde 60’ını ihraç edebilen bir rekabet gücüne sahip olmamıza karşın Genel İmalat Sanayiinin talebinden yalnızca 3’te teğe yakın oranda hisse alabiliyoruz. halbuki bu oran güçte yüzde 67, madende yüzde 60, tarımda yüzde 95’dir. Karşılaştığımız en büyük tehlike ise Batıdan gelen kredili mallar değil, Doğu’dan gelen dampingli ve düşük teknolojili mallar oluyor. Yatırım Teşvik Sistemi ile sağlanan avantajlar, kur riskine karşın yatırımcıyı ithal makineye yönlendiriyor. Büyük proje ve bilhassa de sınai yatırımlarda yerliliği özendiren, destekleyen sistemlerin hayata geçemeyişi büyük zaaf oluşturuyor. 2020 yılı ve 2021 Ocak-Ekim ortası devirde, toplamları 430 milyar TL’yi bulan 20 bine yakın Yatırım Teşvik Dokümanı verildi. Bu yatırımlar kapsamında 191 milyar TL’lik yabancı makine ve teçhizatın kollayıcı önlemlerden muaf olarak ithaline de onay verilmiş oldu. İthalata yönelik damping soruşturmaları aslına bakarsan uzun sürerken, bizim kendi koyduğumuz vergileri teşvik kapsamına alıp uygulanamaz hale getirmemiz başlı başına bir haksız rekabet konusu. halbuki 11. Kalkınma Planımız, bölüme yönelik tehditlere karşı önlemler geliştirmeyi emrediyor. Bu önlemler içinde Yatırım Teşvik mevzuatının günün gereksinimlerine nazaran elden geçirilmesi de var. Dünyanın en büyük makine pazarlarından biriyiz ve petrol alır üzere makine ithal etmeyi sürdüremeyiz. Türkiye’ye makine satmak isteyenler gelsin burada imalat yapsınlar istiyoruz ancak ithalata bu kadar açık bir bölümün yatırım çekmesi mümkün olamıyor. İthal makineye talebi azaltacak bir teşvik sistemi kurgulanıp yerli imalatımız desteklenirse, cari açığımız derhal ve olumlu istikamette etkilenecektir. Öte yandan, muhakkak ülkelerin mallarına karşı koyulan ek gümrük vergileri hudutlu alanlar ve oranlar bakımından çabucak hemen faal görünmese de irade beyanı olmaları bakımından kıymetlidir. Bu uygulamalar yaygınlaştırmalı ve oranlarda mütekabiliyet sağlanmalıdır.
“2020’de iktisada 66,1 milyar TL fazladan katkı sağlayabilirdik”
■ Yatırım teşvik sisteminde istediğiniz düzenlemeler yapılsaydı, bunun bölüme ve ülkeye katkısı ne olurdu?
İmalat sanayii 2020 yılında ithal ettiği makinelerin yarısını dahi yerli imalatçıdan alsa dalımızın üretimi 45,5 milyar TL artacak, bizim dışımızdaki genel imalat sanayiine 11,4 milyar TL’lık üretim yaptırma imkânımız olacak, imalat sanayii haricindeki dallara de 10,2 milyar TL kazandırılarak ülke iktisadına 66,1 milyar TL’lık katkı sağlanacaktı. Öte yandan yerli katma bedel 33,6 milyar TL artacak, bunun 6,4 milyar TL’si çalışan kısma aktarılmış olacak idi. İmalat sanayiinin katma kıymet artışı 42,3 milyar TL olurken, ülke iktisadı genelindeki katma kıymet artışı ise, vergiler hariç 51,6 milyar TL’yi bulacaktı. Daha kıymetli bir tespit, yatırım teşvik evrakları kapsamında ithal edilecek makinelerin 2021-2030 periyodunda yarısının yerli olarak karşılanması durumunda ülke iktisadına 2021 fiyatlarıyla 760 milyar TL’lik bir büyüklük sağlanacağı ve bunun 593 milyar TL’sinin yerli katma paha olarak ortaya çıkacağıdır.
“Hem doğalgaz birebir vakitte elektrik maliyetlerimiz arttı”
■ Kurda yaşanan çok hareketliliğin yanı sıra yeni yıl ile birlikte artan güç meblağları bölümü nasıl etkiledi?
2021 yılı genelinde Türk makine sanabir daha yönelik yurtharicinden yüksek bir ek tedarik talebi oluştu. Yurt ortasında de makine ve teçhizat yatırımları yüzde 23 kadar büyüdüğü için makine talebi yüksek gerçekleşti. İhracat tarafında ise maliyet ve fiyatlamalar tarafında badireler var. Kurlardaki oynaklık fiyatlamalarda belirsizlikler yarattı. Güç fiyatlarındaki artışlar malum; fiyat artışları keza o denli. Makine endüstrinde epey farklı makine kümeleri üretiliyor ve güç muhtaçlığının kompozisyonu ile maliyeti kısımdan kısma farklılık gösteriyor. Üretimde her firma elektrik kullanıyor, lakin doğalgaz kullanmıyor. Döküm teknikleri, ısıl süreçler yahut kontinü prosesler her firmada yok. Türk makine sanayi, imalat sanayi ortasında en epey Ar-Ge merkezine sahip bölümdür. Ar-Ge merkezlerinde yüklü olarak makinelerde daha az sera gazı salınımı, daha az güç tüketimi, daha az yağ tüketimi sağlanmasına, yağsız makineler üretimine ve bir daha akıllı makineler üretimine öncelik verilmektedir. AB’nin biroldukça mevcut düzenlemesi ve yeşil mutabakat düzenlemesi ile gelecek olan karbon sınırlamaları Türk makine endüstrini de AB pazarının standartları ile uyumllu makine üretmeye zorlanmaktadır.