Türkleri en hayli bu korkuttu! Kanını akıtmadan boğuyorlardı…
Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Biroldukça dinde ve mitolojide yiyecek ile içeceklerin kıymetli bir yeri var. Kur’an’da geçen incir, zeytin ve hurma, Hristiyanlar için ekmek ve şarap, yenilmesi ve içilmesi yasak olan biroldukca yiyecek ve içecek kültürlerde başka bir yere sahip. Eski Türkler de inançları gereği kimi yemeklere büyük bir hürmet ve kıymet göstermişler. Kastamonu Üniversitesi Arş. Gör. Dilara Eylül Koç, Türklerin dini ritüellerinde, kurban ve saçılarında (törenlerde baştan aşağı saçılan şeyler) hem bitkisel hem hayvansal eserlerden tıpkı vakitte bitkisel ve hayvansal besin karışımından meydana getirdikleri eserlerden faydalandıklarını söylemiş oldu. Hayvansal besinler olarak ekseriyetle süt ve süt eserleri (kımız, yağ, süt kesiği, yoğurt vb.), bal ve at eti kullandıklarını belirten Koç, “Eski Türklerin dini ritüellerinde, cümbüş ve merasimlerinde, günlük hayatlarında ortak olarak arakı, kımız, tarasun, begni (mayalanmış arpadan boza), camun, medus, çegen üzere içecekleri tüketitkleri görülüyor“ dedi.
‘ETİ VE SÜTÜ TÜKETİLMEZDİ’
Salamat, braga ve saba üzere içeceklerin daha epeyce dini ritüellerde görüldüğünü belirten Dilara Eylül Koç, ilkbaharda inek, kısrak ya da keçilerden birinci sağılmış pak sütün kutsal ve şifalı olduğuna inanıldığını söylemiş oldu. Uygun olan her şeyi yaratan İlah Ülgen’in yarattığı hayvanlardan biri olan atın Türkler tarafınca kutsal kabul edildiğini söyleyen Koç, canlı kurban olarak seçilen at dahil olmak üzere öteki hayvanların da etinin ve sütünün tüketilmediğinin altını çizdi.
KIYMETLİ VE KUTSAL OLAN ESERLERİ SEÇİYORLARDI
Saçılarda kavimlerin kendi kazandıkları mahsullerden seçtikleri en kıymetli ve kutsal olan eserleri kullanmayı tercih ettiğini belirten Arş. Gör. Koç, kavimlerin hayat biçimlerine bakılırsa bu mamüllerin farklılık gösterdiğini söyleyerek şu örneği verdi:
“Örneğin göçebe bir hayat süren kavimler kımız, yağ ve sütü saçı olarak kullanırken, tarım ile uğraşan kavimler buğday ve darıya kutsallık atfedip saçı olarak kullandılar. Ayrıyeten ticaret ile uğraşan kavimlerin de para ve bedelli eşyalara kutsallık atfederek onları saçı olarak sundular.”
DİNİ RİTÜELLERİNE TUZ, ET, TÜTÜN VE ALKOLLÜ İÇECEK GÖTÜRMEDİLER
hem de Türkler dini ritüellerine tuz, et, tütün ve alkollü içecekler götürmüyorlardı. Bunun niçinini Kastamonu Üniversitesi Arş. Gör. Özge Çaylak Dönmez, eski Türklerin Gök İlah inanışını benimsediklerini ve bu biçimdeda dini inançlar çerçevesinde hayat sürdürüldüğü için tütün ve alkollü içeceklerin büsbütün yasak olduğunu söyleyerek deklare etti. “Burada dikkat edilmesi gereken nokta, farklı uygulamalarda et, tuz saygısızlık göstergesi olarak yasak iken başkalarında kutsal kabul ediliyordu” diyen Özge Çaylak Dönmez, “Eski Türkler kutsal ve şifalı kabul ettikleri kaynak suyu arjan suu olarak isimlendirdiler ve bu sulara hastalıklarından kurtulmak için gidiyorlardı. Bu niçinle yanlarına kavrulmuş tahıl unu, tereyağı, çay ve kurutulmuş peynir gdolayıyorlardı. Tuz, et, tütün ve alkollü içecekler ise götürmezlerdi. Zira bunun kutsal yerde yer alan iyelere saygısızlık olacağını düşünürlerdi” ayrıntısını paylaştı.
YERE DÜŞTÜKLERİNDE MERHAMET DİLEMEK İÇİN…
Ayrıyeten yer iyesine hürmet göstermek gayesiyle ‘Eğri Yumurtası’ merasimi de yapılırdı. Bu merasimde sabahın birinci saatlerinde toprağa, ağaç kabuğundan yapılan kovadan birinci tohumla birlikte buğdayların bereketli bir biçimde büyümesi dileğiyle pişmiş yumurtalar atıldığını söyleyen Dönmez, “hemen sonrasında bu yumurtalar çocuklar tarafınca toplanıp yenilirdi. ‘Yer iyesi’ için de yumurtalardan birini toprağa gömerlerdi” dedi. Ayrıyeten bir kişinin yere düşüp bir yerini incittiğinde ‘yer iyesi’nden merhamet dilemek için düştüğü yere yağ, tuz, yumurta üzere yiyecekler attıklarını da ekledi.
‘KARŞILIK BEKLEDİLER’
Bu ritüellerin insanların korunması, huzurlu olması, dilek ve isteklerinin gerçekleşmesi ile ömürlerine bolluk ve rahmet getirmesi üzere niçinlerle yapıldığını söyleyen Dilara Eylül Koç, “Türkler inandıkları mitolojik varlıklara insani özellikler atfetmişler, bunun kararında onlara yiyecek ve içecek sunmuşlar. Zira birçok vakit kendilerini koruduklarına inandıkları iyelerin onlara yapacakları yeterlilik için bir karşılık beklediğini düşünmüşler. Şayet beklentileri karşılanmazsa iyelerin insanları cezalandırmak, onlara hastalık vb. belalar vermek halinde ziyan vereceklerine inanıyorlardı“ diyerek bu ritüellerin niye yapıldığına dair açıklamalarda bulundu.
YİYECEK VE İÇECEKLER NEYİ TEMSİL EDİYORDU?
Eski Türkler için iyelerine, ilahlarına sundukları yiyecek ve içecekler neyi temsil ediyordu? “İyelere sundukları ve kutsal saydıkları yiyecek, içeceklerin rastgele bir şeyi temsil edip etmediğini söylemenin güç olduğuna vurgu yapan Dilara Eylül Koç, “Zira Türklerin kutsallık atfettikleri ve inandıkları İlah ve ilahi ruhlara, günlük hayatlarında yer verdikleri yiyecek ve içecekleri sundukları görülüyor. Yani kendilerinin tükettiği yiyecek ve içecekleri, inandıkları mitolojik varlıklara da sunuyorlardı. Ayrıyeten sunulan bu yiyecek ve içecekleri kutsal ve şifalı olarak düşünmeleri sebebiyle saçıdan arta kalanları dökmeyip kendilerinin tükettiği de biliniyor“ diye konuştu.
KOYUN VE BEYAZ KOÇU GÖK ALLAH’A SUNUYORLARDI
Türklerin kurban olarak sundukları hayvanların başında at, attan daha sonra koyun, en sonda da sığır geliyordu. Pekala bu sıralamanın bir manası var mı? Bu hayvanlar neyi simgeliyor? Dilara Eylül koç bu soruya, “Bu sıralama aslında bu hayvanların Türklerin hayatında ne derece kıymetli olmalarıyla bağdaştırılabilir” diyerek karşılık verdi. Bozkır bitki örtüsünde yaşayan Türkler için en kıymetli besin kaynağının at ve koyun etinin oluşturduğunu, ayrıyeten göçebe bir hayat sürdükleri için de at ve koyunu ön plana çıkarttıklarına vurgu yapan Koç, “Eski Türk inanışında, koyun ve bilhassa beyaz koç Gök Tanrı’ya sunulan kurbanlardır. Güç, kuvvet ve alpliği sembolize ederler“ diye konuştu.
‘DÜNYAYI TAŞIYAN HAYVAN’
On iki hayvanlı Türk takviminin ikinci ayı olan Ud’un birtakım Türk uzunluklarında farklılık göstererek sığır, boğa, öküz ve inek olarak karşımıza çıktığını söyleyen Dilara Eylül Koç, “Buradan hareketle Eski Türklerde boğa yahut öküzün destanlarda kıymetli bir yeri vardır. Güç, kudret ve yiğitliğin sembolüdür ve kahramanlıkla özdeştirilir. Ayrıyeten Türklerde dünyayı taşıyan hayvan olarak kabul edilir. Bu niçinle Türklerde boğa dünyayla eş bedel tutulur. ötürüsıyla yer ile bağlantılı bir hayvan olduğunu söylemek mümkün“ tabirlerini kullandı.
‘AT VEFATIN SİMGESİYDİ’
Eski Türklerde at ile gökyüzü içinde bir irtibat olduğuna inanıldığını söyleyen Arş. Gör. Koç, atın Gök tanrıyı simgelediğini söylemiş oldu. Şamanların gökyüzüne atla çıktığını ve bir daha atla yeraltına ya da öteki dünyaya geçebildiğini, bu yüzden atın mevtin de simgesi olduğunun altını çizdi. “Türklere savaşta sağladıkları yararlar niçiniyle de kuvvet ve kudretin simgesi olduğunu da söylemek mümkün” diyen Dilara Eylül Koç, hem de at sürülerinin zenginlik sözü olarak görüldüğünü de ekledi.
‘KANDA RUHUN BULUNDUĞUNA İNANIYORLARDI’
Eski Türkler, kutsal olarak gördükleri ve birtakım kavimlerinde en değerli ilahı olan Gök İlahlarına sundukları at, koyun, sığır ve koç kurbanlarının kanlarını akıtmadan boğarak öldürüyorlardı. Bunun niçinini Arş. Gör. Özge Çaylak Dönmez, “Türkler, gök ve göğün kutsallığında kendini gösteren öbür ruhlar için kurban verirken kurbanlık hayvanın bir damla kanının yere akmamasına büyük ihtimam gösterirlerdi. Türkler kanda ruhun bulunduğuna inandıkları için kanı akıtmak istemezlerdi. Kan ruhla özdeş ve ruhun meskeni sayılırdı. Ayrıyeten ‘Kurbanın akan kanı yere düşmeden Allah katında yüksek bir makama ulaşır’ düşüncesi bulunmaktaydı. Bunlara ek olarak kurbanın kanı akıtılmadığında kurbanın (makbuliyet) kabul edilmişlik derecesinin arttığını düşünüyorlardı” diyerek deklare etti.
Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Biroldukça dinde ve mitolojide yiyecek ile içeceklerin kıymetli bir yeri var. Kur’an’da geçen incir, zeytin ve hurma, Hristiyanlar için ekmek ve şarap, yenilmesi ve içilmesi yasak olan biroldukca yiyecek ve içecek kültürlerde başka bir yere sahip. Eski Türkler de inançları gereği kimi yemeklere büyük bir hürmet ve kıymet göstermişler. Kastamonu Üniversitesi Arş. Gör. Dilara Eylül Koç, Türklerin dini ritüellerinde, kurban ve saçılarında (törenlerde baştan aşağı saçılan şeyler) hem bitkisel hem hayvansal eserlerden tıpkı vakitte bitkisel ve hayvansal besin karışımından meydana getirdikleri eserlerden faydalandıklarını söylemiş oldu. Hayvansal besinler olarak ekseriyetle süt ve süt eserleri (kımız, yağ, süt kesiği, yoğurt vb.), bal ve at eti kullandıklarını belirten Koç, “Eski Türklerin dini ritüellerinde, cümbüş ve merasimlerinde, günlük hayatlarında ortak olarak arakı, kımız, tarasun, begni (mayalanmış arpadan boza), camun, medus, çegen üzere içecekleri tüketitkleri görülüyor“ dedi.
‘ETİ VE SÜTÜ TÜKETİLMEZDİ’
Salamat, braga ve saba üzere içeceklerin daha epeyce dini ritüellerde görüldüğünü belirten Dilara Eylül Koç, ilkbaharda inek, kısrak ya da keçilerden birinci sağılmış pak sütün kutsal ve şifalı olduğuna inanıldığını söylemiş oldu. Uygun olan her şeyi yaratan İlah Ülgen’in yarattığı hayvanlardan biri olan atın Türkler tarafınca kutsal kabul edildiğini söyleyen Koç, canlı kurban olarak seçilen at dahil olmak üzere öteki hayvanların da etinin ve sütünün tüketilmediğinin altını çizdi.
KIYMETLİ VE KUTSAL OLAN ESERLERİ SEÇİYORLARDI
Saçılarda kavimlerin kendi kazandıkları mahsullerden seçtikleri en kıymetli ve kutsal olan eserleri kullanmayı tercih ettiğini belirten Arş. Gör. Koç, kavimlerin hayat biçimlerine bakılırsa bu mamüllerin farklılık gösterdiğini söyleyerek şu örneği verdi:
“Örneğin göçebe bir hayat süren kavimler kımız, yağ ve sütü saçı olarak kullanırken, tarım ile uğraşan kavimler buğday ve darıya kutsallık atfedip saçı olarak kullandılar. Ayrıyeten ticaret ile uğraşan kavimlerin de para ve bedelli eşyalara kutsallık atfederek onları saçı olarak sundular.”
DİNİ RİTÜELLERİNE TUZ, ET, TÜTÜN VE ALKOLLÜ İÇECEK GÖTÜRMEDİLER
hem de Türkler dini ritüellerine tuz, et, tütün ve alkollü içecekler götürmüyorlardı. Bunun niçinini Kastamonu Üniversitesi Arş. Gör. Özge Çaylak Dönmez, eski Türklerin Gök İlah inanışını benimsediklerini ve bu biçimdeda dini inançlar çerçevesinde hayat sürdürüldüğü için tütün ve alkollü içeceklerin büsbütün yasak olduğunu söyleyerek deklare etti. “Burada dikkat edilmesi gereken nokta, farklı uygulamalarda et, tuz saygısızlık göstergesi olarak yasak iken başkalarında kutsal kabul ediliyordu” diyen Özge Çaylak Dönmez, “Eski Türkler kutsal ve şifalı kabul ettikleri kaynak suyu arjan suu olarak isimlendirdiler ve bu sulara hastalıklarından kurtulmak için gidiyorlardı. Bu niçinle yanlarına kavrulmuş tahıl unu, tereyağı, çay ve kurutulmuş peynir gdolayıyorlardı. Tuz, et, tütün ve alkollü içecekler ise götürmezlerdi. Zira bunun kutsal yerde yer alan iyelere saygısızlık olacağını düşünürlerdi” ayrıntısını paylaştı.
YERE DÜŞTÜKLERİNDE MERHAMET DİLEMEK İÇİN…
Ayrıyeten yer iyesine hürmet göstermek gayesiyle ‘Eğri Yumurtası’ merasimi de yapılırdı. Bu merasimde sabahın birinci saatlerinde toprağa, ağaç kabuğundan yapılan kovadan birinci tohumla birlikte buğdayların bereketli bir biçimde büyümesi dileğiyle pişmiş yumurtalar atıldığını söyleyen Dönmez, “hemen sonrasında bu yumurtalar çocuklar tarafınca toplanıp yenilirdi. ‘Yer iyesi’ için de yumurtalardan birini toprağa gömerlerdi” dedi. Ayrıyeten bir kişinin yere düşüp bir yerini incittiğinde ‘yer iyesi’nden merhamet dilemek için düştüğü yere yağ, tuz, yumurta üzere yiyecekler attıklarını da ekledi.
‘KARŞILIK BEKLEDİLER’
Bu ritüellerin insanların korunması, huzurlu olması, dilek ve isteklerinin gerçekleşmesi ile ömürlerine bolluk ve rahmet getirmesi üzere niçinlerle yapıldığını söyleyen Dilara Eylül Koç, “Türkler inandıkları mitolojik varlıklara insani özellikler atfetmişler, bunun kararında onlara yiyecek ve içecek sunmuşlar. Zira birçok vakit kendilerini koruduklarına inandıkları iyelerin onlara yapacakları yeterlilik için bir karşılık beklediğini düşünmüşler. Şayet beklentileri karşılanmazsa iyelerin insanları cezalandırmak, onlara hastalık vb. belalar vermek halinde ziyan vereceklerine inanıyorlardı“ diyerek bu ritüellerin niye yapıldığına dair açıklamalarda bulundu.
YİYECEK VE İÇECEKLER NEYİ TEMSİL EDİYORDU?
Eski Türkler için iyelerine, ilahlarına sundukları yiyecek ve içecekler neyi temsil ediyordu? “İyelere sundukları ve kutsal saydıkları yiyecek, içeceklerin rastgele bir şeyi temsil edip etmediğini söylemenin güç olduğuna vurgu yapan Dilara Eylül Koç, “Zira Türklerin kutsallık atfettikleri ve inandıkları İlah ve ilahi ruhlara, günlük hayatlarında yer verdikleri yiyecek ve içecekleri sundukları görülüyor. Yani kendilerinin tükettiği yiyecek ve içecekleri, inandıkları mitolojik varlıklara da sunuyorlardı. Ayrıyeten sunulan bu yiyecek ve içecekleri kutsal ve şifalı olarak düşünmeleri sebebiyle saçıdan arta kalanları dökmeyip kendilerinin tükettiği de biliniyor“ diye konuştu.
KOYUN VE BEYAZ KOÇU GÖK ALLAH’A SUNUYORLARDI
Türklerin kurban olarak sundukları hayvanların başında at, attan daha sonra koyun, en sonda da sığır geliyordu. Pekala bu sıralamanın bir manası var mı? Bu hayvanlar neyi simgeliyor? Dilara Eylül koç bu soruya, “Bu sıralama aslında bu hayvanların Türklerin hayatında ne derece kıymetli olmalarıyla bağdaştırılabilir” diyerek karşılık verdi. Bozkır bitki örtüsünde yaşayan Türkler için en kıymetli besin kaynağının at ve koyun etinin oluşturduğunu, ayrıyeten göçebe bir hayat sürdükleri için de at ve koyunu ön plana çıkarttıklarına vurgu yapan Koç, “Eski Türk inanışında, koyun ve bilhassa beyaz koç Gök Tanrı’ya sunulan kurbanlardır. Güç, kuvvet ve alpliği sembolize ederler“ diye konuştu.
‘DÜNYAYI TAŞIYAN HAYVAN’
On iki hayvanlı Türk takviminin ikinci ayı olan Ud’un birtakım Türk uzunluklarında farklılık göstererek sığır, boğa, öküz ve inek olarak karşımıza çıktığını söyleyen Dilara Eylül Koç, “Buradan hareketle Eski Türklerde boğa yahut öküzün destanlarda kıymetli bir yeri vardır. Güç, kudret ve yiğitliğin sembolüdür ve kahramanlıkla özdeştirilir. Ayrıyeten Türklerde dünyayı taşıyan hayvan olarak kabul edilir. Bu niçinle Türklerde boğa dünyayla eş bedel tutulur. ötürüsıyla yer ile bağlantılı bir hayvan olduğunu söylemek mümkün“ tabirlerini kullandı.
‘AT VEFATIN SİMGESİYDİ’
Eski Türklerde at ile gökyüzü içinde bir irtibat olduğuna inanıldığını söyleyen Arş. Gör. Koç, atın Gök tanrıyı simgelediğini söylemiş oldu. Şamanların gökyüzüne atla çıktığını ve bir daha atla yeraltına ya da öteki dünyaya geçebildiğini, bu yüzden atın mevtin de simgesi olduğunun altını çizdi. “Türklere savaşta sağladıkları yararlar niçiniyle de kuvvet ve kudretin simgesi olduğunu da söylemek mümkün” diyen Dilara Eylül Koç, hem de at sürülerinin zenginlik sözü olarak görüldüğünü de ekledi.
‘KANDA RUHUN BULUNDUĞUNA İNANIYORLARDI’
Eski Türkler, kutsal olarak gördükleri ve birtakım kavimlerinde en değerli ilahı olan Gök İlahlarına sundukları at, koyun, sığır ve koç kurbanlarının kanlarını akıtmadan boğarak öldürüyorlardı. Bunun niçinini Arş. Gör. Özge Çaylak Dönmez, “Türkler, gök ve göğün kutsallığında kendini gösteren öbür ruhlar için kurban verirken kurbanlık hayvanın bir damla kanının yere akmamasına büyük ihtimam gösterirlerdi. Türkler kanda ruhun bulunduğuna inandıkları için kanı akıtmak istemezlerdi. Kan ruhla özdeş ve ruhun meskeni sayılırdı. Ayrıyeten ‘Kurbanın akan kanı yere düşmeden Allah katında yüksek bir makama ulaşır’ düşüncesi bulunmaktaydı. Bunlara ek olarak kurbanın kanı akıtılmadığında kurbanın (makbuliyet) kabul edilmişlik derecesinin arttığını düşünüyorlardı” diyerek deklare etti.