‘Vatan sevdası’ çelikten zırhtı
Aydın Hasan – Bugün 30 Ağustos, 1922 yılında kazanılan Büyük Zafer’in yani Dumlupınar Meydan Muharebesi’nin 99. yıldönümü. Afyon Ovası’nda kazanılan savaş, kolay bir zafer değildi. Anadolu’dan Türk varlığını söküp atma planının bayağı bir kağıt kararına indirgenip yırtılıp atılmasıydı. Büyük Zafer, Mustafa Kemal Atatürk’ün dehası ve milletin bağımsız yaşama imanı yardımıyla topyekûn uğraş ve kanla kazanıldı.
***
Birinci Dünya Savaşı yılları, Osmanlı topraklarında da büyük acılar ortasında geçti. 1918 yılının sonbaharı geldiğinde Osmanlı İmparatorluğu’nun savaşı sürdürecek gücü kalmadığı anlaşıldı. Birinci Dünya Savaşı ortasında ağır hezimetler alan imparatorluk çöküşe sürükleniyordu. Mondros Mütarekesi Limni Adası’nda demirli İngiliz savaş gemisinde imzalandığında, tarih 30 Ekim 1918; İtilaf Güçleri donanmasının savaş gemileri İstanbul’da varlığını gösterdiğinde tarih 18 Kasım 1918 idi. Büyük trajedinin sembolü haline gelecek İzmir’in işgali ise 15 Mayıs 1919’da başladı. İzmir’in işgal edildiği gün, Atatürk’ün İstanbul’daki son günüydü. Mustafa Kemal Paşa, 16 Mayıs’ta 9. Ordu Müfettişi sıfatıyla Bandırma Vapuru ile Samsun’a hareket etti. Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a 19 Mayıs 1919’da çıktı. Kurtuluş Savaşı’nın birinci genel mahiyetteki kıvılcımı ve ilanı olan Amasya Genelgesi, 22 Haziran 1919 tarihinde yayımlandı. Erzurum Kongresi 23 Temmuz’da, Sivas Kongresi ise 4 Eylül’de toplandı. Mustafa Kemal, 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldi. 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi Ankara’da açıldı.
Ağustosta Büyük Taarruz
Meclis ordusu kuruldu. Yeni ordu, Yunan işgaline karşı direnişe geçti. Yunan Büyük Taarruzu, 23 Ağustos 1921’de başlatıldı. Sakarya’nın gerisinde tertiplenen Türk ordusu, düşman güçlerine karşı efsanevi bir direniş gösterdi. Sakarya Savaşı ile Yunan kuvvetleri geri püskürtüldü. 1922 yılına gelindiğinde artık seçenek kalmamıştı: Ya büyük bir taarruz ile Yunan ordusu imha edilecek ya da vatan kaybedilecekti. Büyük Taarruz, 26 Ağustos 1922 sabahı, Gemlik ile Söke içindeki 650 kilometrelik cephenin tümünde başladı. Cephe genişti lakin savaşın odak noktası, Afyon ovası oldu. Atatürk, 1 Eylül 1922’de yayımladığı bildiride, savaşın geçtiği alanı, “Afyonkarahisar, Altıntaş ve Dumlupınar içindeki meydan savaşı” olarak belirtecekti.
İşgal ordusuna yıldırım baskın
Savaşa katılan Türk birliklerinin sayısı 207 bin 942; Yunan birliklerinin ise 224 bin 992 idi. Türk ordusunda 8 bin 659, Yunan ordusunda ise 6 bin 565 subay yer alıyordu. Türk ordusunda; 92 bin 792 tüfek, 2 bin 25 yavaşça mitralyöz, 839 ağır mitralyöz, 323 top, 10 uçak, 298 kamyon ve 33 araba vardı. Yunan ordusunda ise 90 bin tüfek, 3 bin 139 yavaşça mitralyöz, bin 280 ağır mitralyöz, 418 top, 50 uçak, 4 bin 36 kamyon, bin 776 araba – ambulans vardı.
26 Ağustos 1922’de sabahın erken saatlerinde Kocatepe’de Mustafa Kemal’in yanında Hoca Paşa dediği Fevzi Paşa ile İsmet Paşa vardı. Kocatepe’nin tam karşısında Yunan ordusunun merkez kuvvetleri bulunuyordu. Yunan ordusuna merkezinden kuvvetli bir taarruz ile yarma harekâtı yapılacaktı. Yani kuvvetin merkezine yıldırım baskın. Saat sabahın 05.30’unu gösterdiğinde Afyon ovası, Türk topçusunun seri atışlarıyla sarsıldı. Savaş 4 gün boyunca epeyce çetin geçti. Anadolu’yu işgale gelen güçler, ‘vatan sevdasının çelikten perdesine çarpmış’ ve bir çemberin ortasında sıkışmıştı. Çemberden çıkan Yunan kuvvetleri ise İzmir’e çekilmenin yollarını arıyordu. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın askeri dehası ve Mehmetçik’in vefatına uğraşıyla savaş 30 Ağustos’ta zaferle sonuçlandı. İzmir; 3 yıl, 3 ay, 24 günün akabinde 9 Eylül 1922 günü işgalden kurtuldu. Büyük Zafer ile sağlanan askeri muvaffakiyet Lozan’da diplomatik zafer ile taçlanınca 29 Ekim 1923’de Cumhuriyet ilan edildi.
Trikopis esir alındı
Zaferden daha sonra 2 Eylül 1922’de Yunan Ordusu’nun Başkomutanı Nikolaos Trikopis, esir alındı.
ULUSAL GAYRETİN KISA TAKVİMİ
olağanüstü beş yıl
30 Ekim 1918: Mondros Mütarekesi imzalandı.
13 Kasım 1918: İtilaf devletleri donanması İstanbul Boğazı’na girdi.
15 Mayıs 1919: Yunan askeri; İngiliz Fransız ve Amerikan savaş gemilerinin müdafaasında İzmir’e çıktı.
16 Mayıs 1919: Mustafa Kemal Paşa, Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan Samsun’a hareket etti.
19 Mayıs 1919: Atatürk Samsun’a çıkarak ulusal çabayı başlattı.
22 Haziran 1919: Amasya Genelgesi yayımlandı.
23 Temmuz 1919: Erzurum Kongresi toplandı.
4 Eylül 1919: Sivas Kongresi yapıldı.
12 Şubat 1920: Kahramanmaraş kurtuldu.
11 Nisan 1920: Şanlıurfa kurtuldu.
23 Nisan 1920: Meclis Ankara’da toplandı.
30 Ekim 1920: Kars kurtuldu.
3 Aralık 1920: Gümrü Antlaşmasıyla doğu hududunda güvenlik sağlandı.
13 Eylül 1921: Sakarya Zaferi ile Yunan Büyük Taarruzu püskürtüldü.
20 Ekim 1921 : Fransa ile Ankara muahedesi imzalandı.
25 Aralık 1921: Gaziantep kurtuldu.
5 Ocak 1922: Adana kurtuldu.
30 Ağustos 1922: Büyük Zafer kazanıldı.
9 Eylül 1922: İzmir kurtuldu.
10 Eylül 1922: Bursa kurtuldu.
11 Ekim 1922: Mudanya Mütarekesi imzalandı.
1 Kasım 1922: Saltanat kaldırıldı.
24 Temmuz 1923: Lozan Antlaşması imzalandı.
2 Ekim 1923: İşgal güçleri İstanbul’dan ayrıldı.
29 Ekim 1923: Cumhuriyet ilan edildi.
Trikopis, Atatürk’ün asil tutumuna hayranlık duyar
Türkiye’nin Atina Büyükelçiliği, 1952 yılında Yunanistan’a ziyaret eden Türk gazeteciler onuruna bir davet verir. Davetin Yunan konukları içinde Trikopis de vardır. Trikopis, o davette Hıfzı Topuz’a şunları anlatır:
“2 Eylül 1922 gecesi, Türk askerlerine esir düştüm. Garp Cephesi Kumandanı İsmet Paşa beni Mustafa Kemal Paşa’nın huzuruna çıkardı. Mustafa Kemal Paşa, beni mert bir askere yakışır biçimde kabul etti. Kendisinin şu kelamlarını unutmadım: ‘Üzülmeyin general; siz, misyonunuzu sonuna kadar yaptınız. Askerlikte mağlup olmak da vardır. Napolyon da vaktiyle esir olmuştu. Konuğumuzsunuz. Yakında her şey düzelecektir. İstirahat ediniz.’ Mustafa Kemal Paşa’nın bu ince ve nazik davranışı üzerine, bu büyük kumandana karşı içimde hayranlık duymaya başladım. Aslında Anadolu’da ne işimiz vardı? Sizden de, bizden de bu kadar insan öldü. Sonunda ne oldu? İşte, bugün kardeşiz. Anadolu harekâtı muazzam bir küsurdu.” Trikopis, kelamlarının devamında Topuz’a her 29 Ekim’de Atina’daki Türk Büyükelçiliği’ne gidip, Atatürk’ün fotoğrafı önünde hürmet duruşunda bulunduğunu söyler.
Aydın Hasan – Bugün 30 Ağustos, 1922 yılında kazanılan Büyük Zafer’in yani Dumlupınar Meydan Muharebesi’nin 99. yıldönümü. Afyon Ovası’nda kazanılan savaş, kolay bir zafer değildi. Anadolu’dan Türk varlığını söküp atma planının bayağı bir kağıt kararına indirgenip yırtılıp atılmasıydı. Büyük Zafer, Mustafa Kemal Atatürk’ün dehası ve milletin bağımsız yaşama imanı yardımıyla topyekûn uğraş ve kanla kazanıldı.
***
Birinci Dünya Savaşı yılları, Osmanlı topraklarında da büyük acılar ortasında geçti. 1918 yılının sonbaharı geldiğinde Osmanlı İmparatorluğu’nun savaşı sürdürecek gücü kalmadığı anlaşıldı. Birinci Dünya Savaşı ortasında ağır hezimetler alan imparatorluk çöküşe sürükleniyordu. Mondros Mütarekesi Limni Adası’nda demirli İngiliz savaş gemisinde imzalandığında, tarih 30 Ekim 1918; İtilaf Güçleri donanmasının savaş gemileri İstanbul’da varlığını gösterdiğinde tarih 18 Kasım 1918 idi. Büyük trajedinin sembolü haline gelecek İzmir’in işgali ise 15 Mayıs 1919’da başladı. İzmir’in işgal edildiği gün, Atatürk’ün İstanbul’daki son günüydü. Mustafa Kemal Paşa, 16 Mayıs’ta 9. Ordu Müfettişi sıfatıyla Bandırma Vapuru ile Samsun’a hareket etti. Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a 19 Mayıs 1919’da çıktı. Kurtuluş Savaşı’nın birinci genel mahiyetteki kıvılcımı ve ilanı olan Amasya Genelgesi, 22 Haziran 1919 tarihinde yayımlandı. Erzurum Kongresi 23 Temmuz’da, Sivas Kongresi ise 4 Eylül’de toplandı. Mustafa Kemal, 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldi. 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi Ankara’da açıldı.
Ağustosta Büyük Taarruz
Meclis ordusu kuruldu. Yeni ordu, Yunan işgaline karşı direnişe geçti. Yunan Büyük Taarruzu, 23 Ağustos 1921’de başlatıldı. Sakarya’nın gerisinde tertiplenen Türk ordusu, düşman güçlerine karşı efsanevi bir direniş gösterdi. Sakarya Savaşı ile Yunan kuvvetleri geri püskürtüldü. 1922 yılına gelindiğinde artık seçenek kalmamıştı: Ya büyük bir taarruz ile Yunan ordusu imha edilecek ya da vatan kaybedilecekti. Büyük Taarruz, 26 Ağustos 1922 sabahı, Gemlik ile Söke içindeki 650 kilometrelik cephenin tümünde başladı. Cephe genişti lakin savaşın odak noktası, Afyon ovası oldu. Atatürk, 1 Eylül 1922’de yayımladığı bildiride, savaşın geçtiği alanı, “Afyonkarahisar, Altıntaş ve Dumlupınar içindeki meydan savaşı” olarak belirtecekti.
İşgal ordusuna yıldırım baskın
Savaşa katılan Türk birliklerinin sayısı 207 bin 942; Yunan birliklerinin ise 224 bin 992 idi. Türk ordusunda 8 bin 659, Yunan ordusunda ise 6 bin 565 subay yer alıyordu. Türk ordusunda; 92 bin 792 tüfek, 2 bin 25 yavaşça mitralyöz, 839 ağır mitralyöz, 323 top, 10 uçak, 298 kamyon ve 33 araba vardı. Yunan ordusunda ise 90 bin tüfek, 3 bin 139 yavaşça mitralyöz, bin 280 ağır mitralyöz, 418 top, 50 uçak, 4 bin 36 kamyon, bin 776 araba – ambulans vardı.
26 Ağustos 1922’de sabahın erken saatlerinde Kocatepe’de Mustafa Kemal’in yanında Hoca Paşa dediği Fevzi Paşa ile İsmet Paşa vardı. Kocatepe’nin tam karşısında Yunan ordusunun merkez kuvvetleri bulunuyordu. Yunan ordusuna merkezinden kuvvetli bir taarruz ile yarma harekâtı yapılacaktı. Yani kuvvetin merkezine yıldırım baskın. Saat sabahın 05.30’unu gösterdiğinde Afyon ovası, Türk topçusunun seri atışlarıyla sarsıldı. Savaş 4 gün boyunca epeyce çetin geçti. Anadolu’yu işgale gelen güçler, ‘vatan sevdasının çelikten perdesine çarpmış’ ve bir çemberin ortasında sıkışmıştı. Çemberden çıkan Yunan kuvvetleri ise İzmir’e çekilmenin yollarını arıyordu. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa’nın askeri dehası ve Mehmetçik’in vefatına uğraşıyla savaş 30 Ağustos’ta zaferle sonuçlandı. İzmir; 3 yıl, 3 ay, 24 günün akabinde 9 Eylül 1922 günü işgalden kurtuldu. Büyük Zafer ile sağlanan askeri muvaffakiyet Lozan’da diplomatik zafer ile taçlanınca 29 Ekim 1923’de Cumhuriyet ilan edildi.
Trikopis esir alındı
Zaferden daha sonra 2 Eylül 1922’de Yunan Ordusu’nun Başkomutanı Nikolaos Trikopis, esir alındı.
ULUSAL GAYRETİN KISA TAKVİMİ
olağanüstü beş yıl
30 Ekim 1918: Mondros Mütarekesi imzalandı.
13 Kasım 1918: İtilaf devletleri donanması İstanbul Boğazı’na girdi.
15 Mayıs 1919: Yunan askeri; İngiliz Fransız ve Amerikan savaş gemilerinin müdafaasında İzmir’e çıktı.
16 Mayıs 1919: Mustafa Kemal Paşa, Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan Samsun’a hareket etti.
19 Mayıs 1919: Atatürk Samsun’a çıkarak ulusal çabayı başlattı.
22 Haziran 1919: Amasya Genelgesi yayımlandı.
23 Temmuz 1919: Erzurum Kongresi toplandı.
4 Eylül 1919: Sivas Kongresi yapıldı.
12 Şubat 1920: Kahramanmaraş kurtuldu.
11 Nisan 1920: Şanlıurfa kurtuldu.
23 Nisan 1920: Meclis Ankara’da toplandı.
30 Ekim 1920: Kars kurtuldu.
3 Aralık 1920: Gümrü Antlaşmasıyla doğu hududunda güvenlik sağlandı.
13 Eylül 1921: Sakarya Zaferi ile Yunan Büyük Taarruzu püskürtüldü.
20 Ekim 1921 : Fransa ile Ankara muahedesi imzalandı.
25 Aralık 1921: Gaziantep kurtuldu.
5 Ocak 1922: Adana kurtuldu.
30 Ağustos 1922: Büyük Zafer kazanıldı.
9 Eylül 1922: İzmir kurtuldu.
10 Eylül 1922: Bursa kurtuldu.
11 Ekim 1922: Mudanya Mütarekesi imzalandı.
1 Kasım 1922: Saltanat kaldırıldı.
24 Temmuz 1923: Lozan Antlaşması imzalandı.
2 Ekim 1923: İşgal güçleri İstanbul’dan ayrıldı.
29 Ekim 1923: Cumhuriyet ilan edildi.
Trikopis, Atatürk’ün asil tutumuna hayranlık duyar
Türkiye’nin Atina Büyükelçiliği, 1952 yılında Yunanistan’a ziyaret eden Türk gazeteciler onuruna bir davet verir. Davetin Yunan konukları içinde Trikopis de vardır. Trikopis, o davette Hıfzı Topuz’a şunları anlatır:
“2 Eylül 1922 gecesi, Türk askerlerine esir düştüm. Garp Cephesi Kumandanı İsmet Paşa beni Mustafa Kemal Paşa’nın huzuruna çıkardı. Mustafa Kemal Paşa, beni mert bir askere yakışır biçimde kabul etti. Kendisinin şu kelamlarını unutmadım: ‘Üzülmeyin general; siz, misyonunuzu sonuna kadar yaptınız. Askerlikte mağlup olmak da vardır. Napolyon da vaktiyle esir olmuştu. Konuğumuzsunuz. Yakında her şey düzelecektir. İstirahat ediniz.’ Mustafa Kemal Paşa’nın bu ince ve nazik davranışı üzerine, bu büyük kumandana karşı içimde hayranlık duymaya başladım. Aslında Anadolu’da ne işimiz vardı? Sizden de, bizden de bu kadar insan öldü. Sonunda ne oldu? İşte, bugün kardeşiz. Anadolu harekâtı muazzam bir küsurdu.” Trikopis, kelamlarının devamında Topuz’a her 29 Ekim’de Atina’daki Türk Büyükelçiliği’ne gidip, Atatürk’ün fotoğrafı önünde hürmet duruşunda bulunduğunu söyler.