Zürafa Sokak’ta dönüşüm vakti
AYŞE ÖZDEMİR – Kaç Yeşilçam sinemalarına bahis oldu, İstanbul’un en eski semtlerinden Karaköy’ün merkezindeki Zürafa Sokak… Burası İstanbul’un birinci ve tek genelevine mesken sahipliği yapıyordu. 200 yılı aşan geçmişe sahip genelevin bulunduğu Zürafa Sokak, İstanbul’un “fazlaca farklı” bir tarihini bünyesinde barındırıyordu. İki sinagogun, bir kilisenin ortasındaki genelev, semtteki okullara da pek yakındı. Devlet denetimindeki genelevin kapısında Beyoğlu Emniyet Müdürlüğü’nün gorevlendirdiği bir polis bulunurdu. Polis geneleve gelen müşterilerin kimliklerini denetim eder, 18 yaşından küçük erkekleri yasak olduğu için geri çevirirdi. 200 yılı aşan tarihi boyunca yüzlerce bayan çalışmıştı genelevde… Kimisi devlet denetimindeki yerde ekmek parası için çaresizlikten işe başlamıştı, kimisi ise durumunun farkında olmadan, oburlarının tuzağıyla bu “yol”a düşürülmüştü… Fakat kesin olan bir şey var ki hepsi birer “beden işçisi”ydi. Özel mülktü sokaktaki meskenler… Devlet buradaki “ticari faaliyet”ten vergi alıyordu. Hakikaten Zürafa Sokak’taki mülklerin birçoklarının sahibi olan Matild Manukyan, edindiği gelirin vergisini ödeyerek altı yıl üst üste “İstanbul vergi rekortmeni” olmuştu.
Pandemi sokağı bitirdi
2001’de ölen Manukyan, aslında Notre Dame de Sion Lisesi mezunu bir sosyete terzisiydi. Karaköy’de babasına ilişkin binaların kirasını ödeyemeyen genelev işletmesinden birine ortak olarak bu işe girmişti. çabucak sonrasında Zürafa Sokak’da işlettiği genelev sayısı 37’ye yükselirken, fazlaca sayıda gayrimenkulüyle de İstanbul’un en çok mülke sahip isimlerinden biri olmuştu. Aslında tarihi genelevin kaldırılması birinci 1812’de gündeme gelmiş, akabinde 1884 ve 1920’de bu tarafta teşebbüsler olmuştu. 2001’de Manukyan’ın vefatıyla yaşanan miras sorunu sırasında tarihi genelev küçülmeye gitti. Fakat Zürafa Sokak’ın kapısını asıl kilit vuran olay iki yıl evvelki koronavirüs salgını oldu… Pandemiyle birlikte Zürafa Sokak’taki genelev de tarihe karıştı. Büsbütün yalnızlığa terk edilen sokak, tinercilerin yeri olurken, hurdacılar sokakta bulunan yerlerin kapısını bacasını yağmaladı.
Beyoğlu Belediyesi iki ay evvel mevzuyla ilgili bir tahlil arayışına girişti. Bu sırada Manukyan’ın mirasçılarının tahlile dayanak olmak istemesi, tarihi genelevin bulunduğu sokağı dönüştürecek planın yolunu açtı.
Eşyalar, evraklar, belgeler…
İki asırlık genelevin tarihe karışmasıyla bir periyot kapanırken, Beyoğlu Belediyesi bir öteki periyodu başlatmak üzere hazırlıklara başladı. Kültürel dönüşümü gerçekleştirecek planı öğrenmek için Beyoğlu Belediye Lideri Haydar Ali Yıldız ile Zürafa Sokak’ta bir ortaya geldik. Bu sırada belediyenin çalışmalara yeni başladığı sokakta, geçmişten kalan izlere, genelevde çalışan bayanların geride bıraktıklarına hüzünle bakakaldık! Tahminen de iki yıl evvel genelev pandemi niçiniyle kapatılırken, burada çalışan bayanlar geri döneceklerini sanmışlardı… Bu niçinle bırakmışlardı kimliklerini ve kimi şahsi evraklarını… Ki o kimliklerle evraklar Beyoğlu Belediyesi tarafınca zımnilik temeline uygun olarak muhafazaya alındı.
Çabucak her tarafın cam kesimleriyle dolu olduğu kırık dökük sokaktaki harabe meskenlerde sivri topuklu ayakkabılar, parlak terlikler, örümcek bağlamış dolaplardaki asılı elbiseler, yerlere saçılmış çamaşırlar yaşanmışlıkların izlerini taşıyor. Tozlu aynalara rujla yazılan yazılar, vaktin değerine vurgu yapıyor: “En uygun dost, en az meşgul edendir.”
Müşteriler hâlâ geliyor!
Konutların yöneticileri küçük küçük defterlere notlar almıştı, bir nevi muhasebe defteri üzere hangi hanımın ne kadar kazandığı isminin karşısına yazılmıştı. Meskenlerde bulunan evraklardan sigortalı oldukları da anlaşılıyordu vücut çalışanlarının… Geride kalanlar içinde paslanmış divanlar, çürümüş yataklar da vardı elbette. Bir de bayanlara arkadaşlık eden kediler kalmıştı sokakta… Harabe binaların kuytu köşelerinde epey mutsuz görünen şaşkın kediler, başlarını okşayacak bir el bekliyordu güya. Sokaktaki kedilerin mukadderatını sorduğumuz Lider Yıldız, onlarla belediyenin veteriner işleri müdürlüğünün ilgilendiğini, mama ve su verildiğini söylemiş oldu. Kültürel ve sanatsal dönüşümle yeni bir hayata kavuşacak Zürafa Sokak, şahit olduğumuz en şaşırtan durum ise hâlâ gelen müşterilerin bayanların nereye gittiğini sormaları, detaylı bilgiye sahip olmaya çalışmaları, her şeyin bittiğini öğrenince de başlarını sallayarak uzaklaşmalarıydı!
Bir vakit içinder burada çalışmış olan bayanların hayatlarını sürdürecek ekonomik şartlara ve toplumsal garantilere sahip olduğunu umarak Zürafa Sokak’tan ayrıldık.
Beyoğlu Belediye Lideri Haydar Ali Yıldız: Sokak, ‘kültür yolu’nun modülü haline gelecek
Beyoğlu Belediye Lideri Haydar Ali Yıldız, Karaköy’de Zürafa, Kadem ve Alageyik sokaklarının kültür sanat merkezine dönüştürüleceğini, bu dönüşümün Beyoğlu Kültür Yolu’nun bir kesimi olacağını söylemiş oldu. Çünkü Kadem Sokak’ta da genelev bulunuyordu. Turistik cazibe merkezi olarak tabir edilen Beyoğlu Kültür Yolu ise Galataport’tan başlayıp Atatürk Kültür Merkezi, Galata Kulesi, Galata Mevlevihanesi, Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi, Narmanlı Han, Muammer Karaca Tiyatrosu, Garibaldi Salonu, Mısır Apartmanı, Atlas Sineması Müzesi, Grand Pera Emek Sahnesi üzere biroldukça değerli yapıyı kapsıyor. Lider Yıldız, Zürafa, Kadem ve Alageyik sokaklarının kültür sanat merkezine dönüştürülme planındaki iş birlikleri niçiniyle Matild Manukyan’ın mirasçılarına teşekkür ediyor. Yıldız’ın verdiği bilgiye nazaran, aslına bakarsan kültürel dönüşüm planı da genelevdeki 42 meskenden 37’sinin sahibi olan Manukyan’ın mirasçılarının talebiyle ve iş birliğiyle gündeme alındı.
Proje finansmanı vârisler
Ocak ayından itibaren çalışmalarına başlanacak projede mülk sahibi olarak tüm finansmanı Manukyan’ın mirasçıları üstlenecek ve onlar mülk sahibi olmaya devam edecekler. Projede belediye büsbütün yol gösterici olacak, kültür sanat dönüşümünün gerçekleşmesini sağlayacak ve imar planını hazırlayacak. Lider Yıldız projeyle ilgili nasıl bir yol izleneceğinin belirlenmesi için ise üniversite öğretim üyelerinden mimarlara, etraf esnafından sanatkarlara kadar geniş bir heyet oluşturacaklarını söylemiş oldu. Bu şurayla yapılacak görüşmelerle kültür sanat konsepti çıkarılıp, uygulamaya geçilecek. Doğal proje Anıtlar Kurulu’nun müsaadeleri çerçevesinde gerçekleşecek. Çünkü Lider Yıldız, Zürafa Sokak’taki üç yapının risk taşıdığına dair rapor bulunduğunu ve bunların yıkılmasının kelam konusu olduğunu, başka binaların onarımında da konsey raporlarının göz önüne alınacağını vurguladı. Binaların onarımında da “aslına uygunluk” temel kural olacak. Lider Yıldız, dönüşüm projesinin birkaç yıl süreceğini, tarihi sokakta yeni hayat başlamadan arşiv için belgesel çektireceklerini de tabir etti. Yıldız kültür sanat merkezi olacak sokağa şimdiden taleplerin geldiğini söylerken, Zürafa Sokak’ı eski haliyle son bir kere görmek isteyenler de önündeki kaldırım taşlarını adımlıyor.
AYŞE ÖZDEMİR – Kaç Yeşilçam sinemalarına bahis oldu, İstanbul’un en eski semtlerinden Karaköy’ün merkezindeki Zürafa Sokak… Burası İstanbul’un birinci ve tek genelevine mesken sahipliği yapıyordu. 200 yılı aşan geçmişe sahip genelevin bulunduğu Zürafa Sokak, İstanbul’un “fazlaca farklı” bir tarihini bünyesinde barındırıyordu. İki sinagogun, bir kilisenin ortasındaki genelev, semtteki okullara da pek yakındı. Devlet denetimindeki genelevin kapısında Beyoğlu Emniyet Müdürlüğü’nün gorevlendirdiği bir polis bulunurdu. Polis geneleve gelen müşterilerin kimliklerini denetim eder, 18 yaşından küçük erkekleri yasak olduğu için geri çevirirdi. 200 yılı aşan tarihi boyunca yüzlerce bayan çalışmıştı genelevde… Kimisi devlet denetimindeki yerde ekmek parası için çaresizlikten işe başlamıştı, kimisi ise durumunun farkında olmadan, oburlarının tuzağıyla bu “yol”a düşürülmüştü… Fakat kesin olan bir şey var ki hepsi birer “beden işçisi”ydi. Özel mülktü sokaktaki meskenler… Devlet buradaki “ticari faaliyet”ten vergi alıyordu. Hakikaten Zürafa Sokak’taki mülklerin birçoklarının sahibi olan Matild Manukyan, edindiği gelirin vergisini ödeyerek altı yıl üst üste “İstanbul vergi rekortmeni” olmuştu.
Pandemi sokağı bitirdi
2001’de ölen Manukyan, aslında Notre Dame de Sion Lisesi mezunu bir sosyete terzisiydi. Karaköy’de babasına ilişkin binaların kirasını ödeyemeyen genelev işletmesinden birine ortak olarak bu işe girmişti. çabucak sonrasında Zürafa Sokak’da işlettiği genelev sayısı 37’ye yükselirken, fazlaca sayıda gayrimenkulüyle de İstanbul’un en çok mülke sahip isimlerinden biri olmuştu. Aslında tarihi genelevin kaldırılması birinci 1812’de gündeme gelmiş, akabinde 1884 ve 1920’de bu tarafta teşebbüsler olmuştu. 2001’de Manukyan’ın vefatıyla yaşanan miras sorunu sırasında tarihi genelev küçülmeye gitti. Fakat Zürafa Sokak’ın kapısını asıl kilit vuran olay iki yıl evvelki koronavirüs salgını oldu… Pandemiyle birlikte Zürafa Sokak’taki genelev de tarihe karıştı. Büsbütün yalnızlığa terk edilen sokak, tinercilerin yeri olurken, hurdacılar sokakta bulunan yerlerin kapısını bacasını yağmaladı.
Beyoğlu Belediyesi iki ay evvel mevzuyla ilgili bir tahlil arayışına girişti. Bu sırada Manukyan’ın mirasçılarının tahlile dayanak olmak istemesi, tarihi genelevin bulunduğu sokağı dönüştürecek planın yolunu açtı.
Eşyalar, evraklar, belgeler…
İki asırlık genelevin tarihe karışmasıyla bir periyot kapanırken, Beyoğlu Belediyesi bir öteki periyodu başlatmak üzere hazırlıklara başladı. Kültürel dönüşümü gerçekleştirecek planı öğrenmek için Beyoğlu Belediye Lideri Haydar Ali Yıldız ile Zürafa Sokak’ta bir ortaya geldik. Bu sırada belediyenin çalışmalara yeni başladığı sokakta, geçmişten kalan izlere, genelevde çalışan bayanların geride bıraktıklarına hüzünle bakakaldık! Tahminen de iki yıl evvel genelev pandemi niçiniyle kapatılırken, burada çalışan bayanlar geri döneceklerini sanmışlardı… Bu niçinle bırakmışlardı kimliklerini ve kimi şahsi evraklarını… Ki o kimliklerle evraklar Beyoğlu Belediyesi tarafınca zımnilik temeline uygun olarak muhafazaya alındı.
Çabucak her tarafın cam kesimleriyle dolu olduğu kırık dökük sokaktaki harabe meskenlerde sivri topuklu ayakkabılar, parlak terlikler, örümcek bağlamış dolaplardaki asılı elbiseler, yerlere saçılmış çamaşırlar yaşanmışlıkların izlerini taşıyor. Tozlu aynalara rujla yazılan yazılar, vaktin değerine vurgu yapıyor: “En uygun dost, en az meşgul edendir.”
Müşteriler hâlâ geliyor!
Konutların yöneticileri küçük küçük defterlere notlar almıştı, bir nevi muhasebe defteri üzere hangi hanımın ne kadar kazandığı isminin karşısına yazılmıştı. Meskenlerde bulunan evraklardan sigortalı oldukları da anlaşılıyordu vücut çalışanlarının… Geride kalanlar içinde paslanmış divanlar, çürümüş yataklar da vardı elbette. Bir de bayanlara arkadaşlık eden kediler kalmıştı sokakta… Harabe binaların kuytu köşelerinde epey mutsuz görünen şaşkın kediler, başlarını okşayacak bir el bekliyordu güya. Sokaktaki kedilerin mukadderatını sorduğumuz Lider Yıldız, onlarla belediyenin veteriner işleri müdürlüğünün ilgilendiğini, mama ve su verildiğini söylemiş oldu. Kültürel ve sanatsal dönüşümle yeni bir hayata kavuşacak Zürafa Sokak, şahit olduğumuz en şaşırtan durum ise hâlâ gelen müşterilerin bayanların nereye gittiğini sormaları, detaylı bilgiye sahip olmaya çalışmaları, her şeyin bittiğini öğrenince de başlarını sallayarak uzaklaşmalarıydı!
Bir vakit içinder burada çalışmış olan bayanların hayatlarını sürdürecek ekonomik şartlara ve toplumsal garantilere sahip olduğunu umarak Zürafa Sokak’tan ayrıldık.
Beyoğlu Belediye Lideri Haydar Ali Yıldız: Sokak, ‘kültür yolu’nun modülü haline gelecek
Beyoğlu Belediye Lideri Haydar Ali Yıldız, Karaköy’de Zürafa, Kadem ve Alageyik sokaklarının kültür sanat merkezine dönüştürüleceğini, bu dönüşümün Beyoğlu Kültür Yolu’nun bir kesimi olacağını söylemiş oldu. Çünkü Kadem Sokak’ta da genelev bulunuyordu. Turistik cazibe merkezi olarak tabir edilen Beyoğlu Kültür Yolu ise Galataport’tan başlayıp Atatürk Kültür Merkezi, Galata Kulesi, Galata Mevlevihanesi, Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi, Narmanlı Han, Muammer Karaca Tiyatrosu, Garibaldi Salonu, Mısır Apartmanı, Atlas Sineması Müzesi, Grand Pera Emek Sahnesi üzere biroldukça değerli yapıyı kapsıyor. Lider Yıldız, Zürafa, Kadem ve Alageyik sokaklarının kültür sanat merkezine dönüştürülme planındaki iş birlikleri niçiniyle Matild Manukyan’ın mirasçılarına teşekkür ediyor. Yıldız’ın verdiği bilgiye nazaran, aslına bakarsan kültürel dönüşüm planı da genelevdeki 42 meskenden 37’sinin sahibi olan Manukyan’ın mirasçılarının talebiyle ve iş birliğiyle gündeme alındı.
Proje finansmanı vârisler
Ocak ayından itibaren çalışmalarına başlanacak projede mülk sahibi olarak tüm finansmanı Manukyan’ın mirasçıları üstlenecek ve onlar mülk sahibi olmaya devam edecekler. Projede belediye büsbütün yol gösterici olacak, kültür sanat dönüşümünün gerçekleşmesini sağlayacak ve imar planını hazırlayacak. Lider Yıldız projeyle ilgili nasıl bir yol izleneceğinin belirlenmesi için ise üniversite öğretim üyelerinden mimarlara, etraf esnafından sanatkarlara kadar geniş bir heyet oluşturacaklarını söylemiş oldu. Bu şurayla yapılacak görüşmelerle kültür sanat konsepti çıkarılıp, uygulamaya geçilecek. Doğal proje Anıtlar Kurulu’nun müsaadeleri çerçevesinde gerçekleşecek. Çünkü Lider Yıldız, Zürafa Sokak’taki üç yapının risk taşıdığına dair rapor bulunduğunu ve bunların yıkılmasının kelam konusu olduğunu, başka binaların onarımında da konsey raporlarının göz önüne alınacağını vurguladı. Binaların onarımında da “aslına uygunluk” temel kural olacak. Lider Yıldız, dönüşüm projesinin birkaç yıl süreceğini, tarihi sokakta yeni hayat başlamadan arşiv için belgesel çektireceklerini de tabir etti. Yıldız kültür sanat merkezi olacak sokağa şimdiden taleplerin geldiğini söylerken, Zürafa Sokak’ı eski haliyle son bir kere görmek isteyenler de önündeki kaldırım taşlarını adımlıyor.