Yener KARADENİZ
Türkiye’de AVM ve markalar içinde yıllardır süren ortak sarfiyat faturalarına yönelik düzenleme geliyor. Geçtiğimiz aylarda AVM ve perakendecilerin çatı kuruluşu olan Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu (TAMPF) tarafınca oluşturulan uzlaşma metni ile birinci tohumları ekilen düzenlemenin kanun koyucuların de eklemeleri ile yasalaşacacağını belirten bölüm temsilcileri, kangren haline gelen sorunun çıkacak yönetmelik ile büyük oranda çözüleceğini lisana getirdi. Düzenlemede ortak sarfiyatların kamu nezaret kurumu tarafınca denetlenme, caydırıcı cezalar ve idare masraflarına sınırlama üzere hususların yer alması bekleniyor.
5 AVM’ye ceza kesildi
Türkiye’de hali hazırda 442 AVM ve bu AVM bünyesinde faaliyet gösteren 500’e yakın marka yer alıyor. Ticaret Bakanlığı tarafınca son yapılan düzenlemeye göre ortak masraflar, perakende işletmelerinin satış alanlarının alışveriş merkezinin satış alanına oranı ölçüsünde paylaştırılıyor. Ortaklaşa belirlenen masraf paylaşım adabı en çok beş yıl müddetle uygulanıyor. Pazarlama ve idare üzere hizmetler için iştirak hissesi talep edilebilmesi ise tarafl ar içindeki kontrata bağlı. AVM idaresi, her yıl mart ayı sonuna kadar, bundan evvelki yılın ortak sarfiyatları ile ortak kullanım alanı gelirlerine ait rapor hazırlayarak perakende işletmelerine göndermekle yükümlü. Fakat bir daha kesim temsilcilerinden aldığımız bilgilere göre mart ayı geride kalmasına karşın biroldukca AVM rapor ile ilgili yükümlülüğünü yerine getirmiş değil.
2 milyar TL şeffaflıktan uzak
Bu kapsamda şikayete husus olan ve bakanlığa bildirilen 5 AVM’ye geçtiğimiz ay ceza kesildi. Son açıklanan sayılara göre Türkiye’de 81 ilin 67’sinde AVM bulunuyor. Haziran 2021 prestijiyle ülke genelinde AVM sayısı 442’ye çıkarken, kelam konusu AVM’lerin toplam kiralanabilir alan ise 13 milyon 426 bin 898 metrekareye çıktı. Lakin gerek markanın gücü, gerek AVM ya da markalar içinde rekabet ortamı, yasal düzenlemenin taraflar içinde esnemesine yol açtı. Marka temsilcilerinden aldığımız bilgilere nazaran yasal düzenlemede belirlenmesine karşın birtakım AVM’ler yönetmeliği uygulamıyor. Ortak alan sarfiyatlarında birfazlaca kalem ise şeffaflıktan uzak. Bu kapsamda 2 milyar TL’lik bir sayıdan bahsediliyor.
Pazarlama sarfiyatlarına itiraz
Bu yıl artan masraflara bağlı olarak bir daha ortak masraflarda artış oranı ise fahiş sayılara ulaşmış durumda. Anadolu’da kiraya yaklaşan ortak sarfiyatlar, batıya geldikçe olağanlaşmaya başlasa da artış oranı yasal düzenlemeye tabi olmadığı için iki kata yakın artması markaların eza yaşamasına yol açıyor. Öte yandan son senelerda yoğunluklu olarak ciro kirasına geçildiği için reklam ve pazarlama masraflarının de markalardan tahsil edilmesi, bir diğer itiraz edilen mevzu. Bir marka temsilcisi, bu durumu şu biçimde deklare etti: “Reklam ve pazarlama ile AVM, kendi reklamı yapılıyor. Bu yolla alışveriş artıyor ve bu da bizim ciromuza yansıyor. Ciromuz arttıkça AVM’ye ödediğimiz sayı da artıyor. bu türlü hem reklamın fiyatı bizlerden tahsil ediliyor tıpkı vakitte reklam yardımıyla artan ciro sebebi ile daha fazla kira ödüyoruz. İki kere ödeme yapmış oluyoruz.”
Kirada hududa takılan ortak sarfiyata yükleniyor
AVM’ler kira artışları yıllık TÜFE ortalaması üzerinden yaparken, ortak alan masrafları konusunda ise her hangi bir yasal düzenlemenin bulunmadığı belirtiliyor. Bu niçinle kirada hududa takılan AVM’lerin bunu ortak alana yapılan artırım ile telafi etmeye çalıştığını anlatan bir dal temsilcisi, “Şu an bölümde en değerli sorun ortak alan konusu. Bu durum daha da kanserleşti. Muazzam arttı. Birtakım AVM’lerde bu sarfiyatlar gereksiz yüksekti ve artık daha da gereksiz biçimde artırılıyor. Bir standart da yok. Yan yana olan AVM’lerin birinde metrekare başına masraf 25 TL iken başkasında bu sayı iki katı” tabirlerini kullandı. Bu durum geçtiğimiz aylarda TAMPF’ın da gündemine geldi. Dünyaya açıklamalarda bulunan dal temsilcisi, “TAMPF bünyesinde uzlaşma metni oluşturuldu. O uzlaşma metni daha sonradan bozuldu fakat genel çizgileri ile kanun koyucuların da eklemeleri ile yönetmelik haline gelecek. Eli kulağında her an çıkabilir” dedi.
BMD ve TMD’den itiraz
Aldığımız bilgilere göre uzlaşma metnine 454 markayı temsil eden Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) ve Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı markaları temsil eden Tescilli Markalar Derneği’nin (TMD) itirazları olmuş. Başlıklarda mutabık kalan dernekler, detaylarda ise birtakım hususlara şerh koymuş. BMD ve TMD’nin temsil ettiği markalar AVM’lerde yer alan mağazaların yüzde 80’e yakınını oluşturuyor.
Yıllık ortak alan sarfiyatı ikiye katlandı
Aldığımız bilgilere nazaran geçen yıl ortalamada metrekare başına 35 TL civarında olan metrekare başına ortak alan masrafı, bu yıl 70 TL’ye kadar çıkmış durumda. Kaba bir hesapla 14 milyon metrekare kiralanabilir alana sahip AVM’lerin yıllık genel masraf faturası geçen yıl 5,8 milyar TL iken bu yıl bu sayı 10 milyar TL’yi aşıyor. Markaya ve pozisyona göre ortak masrafın kiraya oranı yüzde 5’ten yüzde 25’e kadar çıkabiliyor. Anadolu’da ise bu oran neredeyse kiraya yakın. Çünkü AVM boş kalmasın diye markaları düşük kira ile AVM’ye alan idare, ortak alan ile bu durumu telafi ediyor. Öte yandan son periyotta birfazlaca AVM’nin de ortak masrafı kiraya dahil ettiği belirtiliyor.
Yönetmelikte yer alması beklenen hususlar
Önümüzdeki günlerde çıkması beklenen yönetmelikte yer alacak beklenen düzenlemelerin başında şunlar geliyor:
■ AVM’lerin tam vakitli çalışan işçi masrafları temel sarfiyatlar içinde olacak.
■ İdare masrafları temel sarfiyatlar içinde değil mecburî olmayan masraflar içinde yer alacak.
■ Ortak sarfiyatta yönetmeliğe uyumsuzluk halinde uygulanacak cezalar caydırıcı olacak.
■ Ayrıyeten yapılan yanılgılı süreçlerden dolayı perakendecinin fazla ödeme yapmış olması halinde bu ödemeler, reeskont faizi + yüzde 5 ceza oranı ile perakendeciye iade edilecek.
■ Kontroller kamu nezaret kurumu tarafınca yapılacak.
■ Tüm dernekler tarafınca ortak bir raporlama formatı ve kontrole temel olacak sarfiyat kalemleri tarifleri yönetmeliğe eklenecek.
■ Reklam ve pazarlama masrafları ya sınırlandırıklacak ya da kaldırılacak.
Türkiye’de AVM ve markalar içinde yıllardır süren ortak sarfiyat faturalarına yönelik düzenleme geliyor. Geçtiğimiz aylarda AVM ve perakendecilerin çatı kuruluşu olan Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu (TAMPF) tarafınca oluşturulan uzlaşma metni ile birinci tohumları ekilen düzenlemenin kanun koyucuların de eklemeleri ile yasalaşacacağını belirten bölüm temsilcileri, kangren haline gelen sorunun çıkacak yönetmelik ile büyük oranda çözüleceğini lisana getirdi. Düzenlemede ortak sarfiyatların kamu nezaret kurumu tarafınca denetlenme, caydırıcı cezalar ve idare masraflarına sınırlama üzere hususların yer alması bekleniyor.
5 AVM’ye ceza kesildi
Türkiye’de hali hazırda 442 AVM ve bu AVM bünyesinde faaliyet gösteren 500’e yakın marka yer alıyor. Ticaret Bakanlığı tarafınca son yapılan düzenlemeye göre ortak masraflar, perakende işletmelerinin satış alanlarının alışveriş merkezinin satış alanına oranı ölçüsünde paylaştırılıyor. Ortaklaşa belirlenen masraf paylaşım adabı en çok beş yıl müddetle uygulanıyor. Pazarlama ve idare üzere hizmetler için iştirak hissesi talep edilebilmesi ise tarafl ar içindeki kontrata bağlı. AVM idaresi, her yıl mart ayı sonuna kadar, bundan evvelki yılın ortak sarfiyatları ile ortak kullanım alanı gelirlerine ait rapor hazırlayarak perakende işletmelerine göndermekle yükümlü. Fakat bir daha kesim temsilcilerinden aldığımız bilgilere göre mart ayı geride kalmasına karşın biroldukca AVM rapor ile ilgili yükümlülüğünü yerine getirmiş değil.
2 milyar TL şeffaflıktan uzak
Bu kapsamda şikayete husus olan ve bakanlığa bildirilen 5 AVM’ye geçtiğimiz ay ceza kesildi. Son açıklanan sayılara göre Türkiye’de 81 ilin 67’sinde AVM bulunuyor. Haziran 2021 prestijiyle ülke genelinde AVM sayısı 442’ye çıkarken, kelam konusu AVM’lerin toplam kiralanabilir alan ise 13 milyon 426 bin 898 metrekareye çıktı. Lakin gerek markanın gücü, gerek AVM ya da markalar içinde rekabet ortamı, yasal düzenlemenin taraflar içinde esnemesine yol açtı. Marka temsilcilerinden aldığımız bilgilere nazaran yasal düzenlemede belirlenmesine karşın birtakım AVM’ler yönetmeliği uygulamıyor. Ortak alan sarfiyatlarında birfazlaca kalem ise şeffaflıktan uzak. Bu kapsamda 2 milyar TL’lik bir sayıdan bahsediliyor.
Pazarlama sarfiyatlarına itiraz
Bu yıl artan masraflara bağlı olarak bir daha ortak masraflarda artış oranı ise fahiş sayılara ulaşmış durumda. Anadolu’da kiraya yaklaşan ortak sarfiyatlar, batıya geldikçe olağanlaşmaya başlasa da artış oranı yasal düzenlemeye tabi olmadığı için iki kata yakın artması markaların eza yaşamasına yol açıyor. Öte yandan son senelerda yoğunluklu olarak ciro kirasına geçildiği için reklam ve pazarlama masraflarının de markalardan tahsil edilmesi, bir diğer itiraz edilen mevzu. Bir marka temsilcisi, bu durumu şu biçimde deklare etti: “Reklam ve pazarlama ile AVM, kendi reklamı yapılıyor. Bu yolla alışveriş artıyor ve bu da bizim ciromuza yansıyor. Ciromuz arttıkça AVM’ye ödediğimiz sayı da artıyor. bu türlü hem reklamın fiyatı bizlerden tahsil ediliyor tıpkı vakitte reklam yardımıyla artan ciro sebebi ile daha fazla kira ödüyoruz. İki kere ödeme yapmış oluyoruz.”
Kirada hududa takılan ortak sarfiyata yükleniyor
AVM’ler kira artışları yıllık TÜFE ortalaması üzerinden yaparken, ortak alan masrafları konusunda ise her hangi bir yasal düzenlemenin bulunmadığı belirtiliyor. Bu niçinle kirada hududa takılan AVM’lerin bunu ortak alana yapılan artırım ile telafi etmeye çalıştığını anlatan bir dal temsilcisi, “Şu an bölümde en değerli sorun ortak alan konusu. Bu durum daha da kanserleşti. Muazzam arttı. Birtakım AVM’lerde bu sarfiyatlar gereksiz yüksekti ve artık daha da gereksiz biçimde artırılıyor. Bir standart da yok. Yan yana olan AVM’lerin birinde metrekare başına masraf 25 TL iken başkasında bu sayı iki katı” tabirlerini kullandı. Bu durum geçtiğimiz aylarda TAMPF’ın da gündemine geldi. Dünyaya açıklamalarda bulunan dal temsilcisi, “TAMPF bünyesinde uzlaşma metni oluşturuldu. O uzlaşma metni daha sonradan bozuldu fakat genel çizgileri ile kanun koyucuların da eklemeleri ile yönetmelik haline gelecek. Eli kulağında her an çıkabilir” dedi.
BMD ve TMD’den itiraz
Aldığımız bilgilere göre uzlaşma metnine 454 markayı temsil eden Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) ve Türkiye’de faaliyet gösteren yabancı markaları temsil eden Tescilli Markalar Derneği’nin (TMD) itirazları olmuş. Başlıklarda mutabık kalan dernekler, detaylarda ise birtakım hususlara şerh koymuş. BMD ve TMD’nin temsil ettiği markalar AVM’lerde yer alan mağazaların yüzde 80’e yakınını oluşturuyor.
Yıllık ortak alan sarfiyatı ikiye katlandı
Aldığımız bilgilere nazaran geçen yıl ortalamada metrekare başına 35 TL civarında olan metrekare başına ortak alan masrafı, bu yıl 70 TL’ye kadar çıkmış durumda. Kaba bir hesapla 14 milyon metrekare kiralanabilir alana sahip AVM’lerin yıllık genel masraf faturası geçen yıl 5,8 milyar TL iken bu yıl bu sayı 10 milyar TL’yi aşıyor. Markaya ve pozisyona göre ortak masrafın kiraya oranı yüzde 5’ten yüzde 25’e kadar çıkabiliyor. Anadolu’da ise bu oran neredeyse kiraya yakın. Çünkü AVM boş kalmasın diye markaları düşük kira ile AVM’ye alan idare, ortak alan ile bu durumu telafi ediyor. Öte yandan son periyotta birfazlaca AVM’nin de ortak masrafı kiraya dahil ettiği belirtiliyor.
Yönetmelikte yer alması beklenen hususlar
Önümüzdeki günlerde çıkması beklenen yönetmelikte yer alacak beklenen düzenlemelerin başında şunlar geliyor:
■ AVM’lerin tam vakitli çalışan işçi masrafları temel sarfiyatlar içinde olacak.
■ İdare masrafları temel sarfiyatlar içinde değil mecburî olmayan masraflar içinde yer alacak.
■ Ortak sarfiyatta yönetmeliğe uyumsuzluk halinde uygulanacak cezalar caydırıcı olacak.
■ Ayrıyeten yapılan yanılgılı süreçlerden dolayı perakendecinin fazla ödeme yapmış olması halinde bu ödemeler, reeskont faizi + yüzde 5 ceza oranı ile perakendeciye iade edilecek.
■ Kontroller kamu nezaret kurumu tarafınca yapılacak.
■ Tüm dernekler tarafınca ortak bir raporlama formatı ve kontrole temel olacak sarfiyat kalemleri tarifleri yönetmeliğe eklenecek.
■ Reklam ve pazarlama masrafları ya sınırlandırıklacak ya da kaldırılacak.