22 Gün 22 Gece
Dünya Savaşı’nın akabinde, bütün gözlerin çevrildiği “Anadolu Meselesi” efsanevi Gordion önlerinde kördüğüm olmuştu. Düğümü kim çözmeyi başaracak, Anadolu’nun hâkimi kim olacaktı?
İşte bu sorunun yanıt bulması için Ulusal Misak ile Megali İdea, Sakarya uzunluklarında karşılaşacaktı. Mustafa Kemal ile Konstantin’in düellosu başlıyordu. Yoksa İngilizlerin desteklediği kral mı demeli? Hatta İstanbul’un. Yunan ordusunun elinde bir ferman ve fetva yok muydu? “Biz padişah ve halifeniz tarafınca memur olarak geliyoruz. Biz onun askeriyiz” demiyorlar mıydı?
***
Yunan Tarafı: Sakarya Meydan Muharebesi’ne katılan birliklerin toplam sayısı: 3780 subay, 120.000 er, 75.900 tüfek, 2768 makineli tüfek, 286 top, 3800 hayvan, 600 adet üç tonluk kamyon, 240 adet bir tonluk kamyon ve 18 uçak.
Türk Ordusu: 5.401 subay, 96.326 er, 54.572 tüfek, 825 makineli tüfek, 169 top, 32.137 hayvan, 1.284 otomobil, 2 uçak.
***
SAKARYA SAVAŞMASI BAŞLIYOR
Yunan istila ordusu, İnönü savaşlarındaki mağlubiyetlerin akabinde, bütün gücünü toplayıp Türkiye’ye saldırarak, savaşı sonuçlandırmaya karar vermişti. Yunan Hükümdarı Konstantin, şenliklerle Anadolu’ya yolcu edilmiş, “Ankara’nın alınmasını gaye alan Anadolu Seferi”ni başlatmıştı.
10 Temmuz 1921’de ileri yürüyüşe başlayan 136 bin kişilik Yunan ordusu karşısında, çabucak hemen kuruluşu tamamlanmamış Türk ordusunun 97 bin mevcudu vardı. 15 Temmuz’da çarpışmalar başladı. Aralıksız 8 gün süren savaşmaların sonunda ağır kayıplar veren Türk Ordusu, geri çekilerek, öbür bir hatta derlenip toplanmanın yolunu aradı.
Meclis’te kaybedilen toprakların sorumlusu aranıyor, yenilen ordunun nasıl düşmanı durdurabileceği tartışılıyordu.
Çetin tartışmalardan daha sonra başkomutanlık nazaranvini 5 Ağustos 1921’de Mustafa Kemal Paşa üstlendi. olağanüstü yetkilerle donatılan Başkomutan, ulusal yükümlülüklere ait buyruklarını yayınladı. Yokluk ortasındaki millet, yokluklar ortasında savaşan orduyu donatmak için nesi var ise Mehmetçik ile paylaşmaya başladı. Türk Milleti topyekûn savaşa hazırlanıyor, milletin gücü ordunun gücüne katılıyordu.
***
Geri çekilmesini tamamlamış olan Türk Ordusu, savaşı kendi istediği yerde kabul etmeye hazırdı. Toplayabildiği bütün kuvvetlerini Sakarya Irmağı doğusunda derleyip, savunma planı dâhilinde yerleşmişti.
Ordumuz Ankara’yı savunmak için cephesini sağ tarafta Sıkıntı Dağı’nın kuzeyindeki Ankara Çayı’na, sol tarafta ise Mangal Dağı’na dayandırmıştı. Toplam tüfek sayısı 64 bine yaklaşmış, nefer sayısı 122 bini bulmuştu.
Başkomutanlık, düşmanın hareketlerini dikkatle izliyordu. Yunan Ordusu güney kanada hakikat yol aldıkça, Türk Cephesi de o kanada birlik kaydırıyor, mevzileri uzatıyordu. bu biçimdece kuşatma tehlikesine karşı önlem alınırken, istilacı ordu da açıldıkça açılıyordu. halbuki kesin sonuçlu bir yarma için, birlikleri geniş alanlarda yaymak değil, kuvvetlerin bir noktada toplanması gerekliydi.
***
Makineli Tüfek Bölük Kumandanı Mülazım Cevdet (Çaldağ):
“22 Ağustos 1921 günü düşmanın öncüleri Beylik Köprü’nün batı sırtlarında görünmeye başladı. Akşama gerçek bir keşif kolu, Beylik Köprü’ye gelerek geçit yerlerini ve araziyi denetlemeye başladılar. Bu anda tam köprü istikametinde mevzide bulunan birinci makineli tüfek kadrosunun 1. tüfeğinin başına şahsen geçip, 2. tüfekteki Yusuf Çavuş’a ara vererek ateşe başladık. Gelen keşif koluna zayiat vererek başkaları kaçtılar, bu suretle Sakarya Muharebesi’nde düşmana birinci ateşi ben yapmış oldum. “
Yeryüzünün gelmiş geçmiş en uzun meydan savaşı 23 Ağustos 1921’de başladı. Sanki Savaş Rabbi kimin yüzüne gülecekti? Kıyamet Mangal Dağı’nda kopuyordu. Mangal Dağı güneye karşı hâkim pozisyonda olduğundan ateş üstünlüğü sunuyordu. İstilacı ordunun Mangal Dağı’nı almadan, güneyden bir kuşatma yapması mümkün değildi.
Öğlenden daha sonra harekete geçen Yunan askerleri mevzilere yaklaşırken, şiddetli yağmur ve fırtına güya onları gizliyordu. Tahminen içlerinde kimileri Savaş Rabbi Mars’ın işe karıştığını düşünüyordu. Onun dokunuşuyla, yaz ortasında fırtına kopmuş, karanlıklar binlerce askeri koynunda saklayıp Mangal Dağı’nın yamaçlarına iteklemişti. Saat 21.30’a gerçek düşman mevzilere girmeye başladı.
Saat 23.00’e geldiğinde ve silahlar sustuğunda Mangal Dağı’nın zirvesi Türklerin elinde, dağın sırt ve yamaçları Yunan
l. Tümeni’nin işgalindeydi. Yağmur durmuş, fırtına kesilmişti.
Kâfi ihtiyatlar olmadığından Küme Kumandanı Selahattin Adil Paşa, kuşatılma tehlikesinden çekiniyordu; birliklerin bu gece Mangal Dağı’nı terk edip, daha kuzeydeki bir hatta çekilmesine karar verdi. Durumu da bir raporla cephe komutanlığına bildirdi.
Yarım günlük bir boğuşmadan daha sonra Mangal Dağı’nın kaybedilmesi Türk komuta kademesinde bir bomba tesiri yaratmıştı.
Görünüşte talih, fırtına ve şiddetli yağmur ile Yunanlılara gülmüş, kısa müddette en kıymetli mevziiyi kaybeden Türklere sevgililik yapmıştı. Lakin bu durumdan ders çıkaracak bir dahi kumandan vardı. Birkaç gün daha sonra, Mangal Dağı’nda yaşananların yeniden edilmemesi için askeri kuramları kökünden sarsacak bir buyruk verecekti.
Mustafa Kemal Paşa birinci vakit içinderda orduya ihtarda bulundu:
“Hata eden her kim olursa olsun derhal kanuna çarpılmak için asla tereddüt edilmeyecektir.” “5. Tümenin tüm kumandan, subay ve erlerinden verilecek birinci buyrukla yıldırım üzere düşman üzerine atılmalarını ve onu yok ederek şan ve onur kazanmalarını isterim”
YARIN: Artık Sakarya kana bulanıyordu
Dünya Savaşı’nın akabinde, bütün gözlerin çevrildiği “Anadolu Meselesi” efsanevi Gordion önlerinde kördüğüm olmuştu. Düğümü kim çözmeyi başaracak, Anadolu’nun hâkimi kim olacaktı?
İşte bu sorunun yanıt bulması için Ulusal Misak ile Megali İdea, Sakarya uzunluklarında karşılaşacaktı. Mustafa Kemal ile Konstantin’in düellosu başlıyordu. Yoksa İngilizlerin desteklediği kral mı demeli? Hatta İstanbul’un. Yunan ordusunun elinde bir ferman ve fetva yok muydu? “Biz padişah ve halifeniz tarafınca memur olarak geliyoruz. Biz onun askeriyiz” demiyorlar mıydı?
***
Yunan Tarafı: Sakarya Meydan Muharebesi’ne katılan birliklerin toplam sayısı: 3780 subay, 120.000 er, 75.900 tüfek, 2768 makineli tüfek, 286 top, 3800 hayvan, 600 adet üç tonluk kamyon, 240 adet bir tonluk kamyon ve 18 uçak.
Türk Ordusu: 5.401 subay, 96.326 er, 54.572 tüfek, 825 makineli tüfek, 169 top, 32.137 hayvan, 1.284 otomobil, 2 uçak.
***
SAKARYA SAVAŞMASI BAŞLIYOR
Yunan istila ordusu, İnönü savaşlarındaki mağlubiyetlerin akabinde, bütün gücünü toplayıp Türkiye’ye saldırarak, savaşı sonuçlandırmaya karar vermişti. Yunan Hükümdarı Konstantin, şenliklerle Anadolu’ya yolcu edilmiş, “Ankara’nın alınmasını gaye alan Anadolu Seferi”ni başlatmıştı.
10 Temmuz 1921’de ileri yürüyüşe başlayan 136 bin kişilik Yunan ordusu karşısında, çabucak hemen kuruluşu tamamlanmamış Türk ordusunun 97 bin mevcudu vardı. 15 Temmuz’da çarpışmalar başladı. Aralıksız 8 gün süren savaşmaların sonunda ağır kayıplar veren Türk Ordusu, geri çekilerek, öbür bir hatta derlenip toplanmanın yolunu aradı.
Meclis’te kaybedilen toprakların sorumlusu aranıyor, yenilen ordunun nasıl düşmanı durdurabileceği tartışılıyordu.
Çetin tartışmalardan daha sonra başkomutanlık nazaranvini 5 Ağustos 1921’de Mustafa Kemal Paşa üstlendi. olağanüstü yetkilerle donatılan Başkomutan, ulusal yükümlülüklere ait buyruklarını yayınladı. Yokluk ortasındaki millet, yokluklar ortasında savaşan orduyu donatmak için nesi var ise Mehmetçik ile paylaşmaya başladı. Türk Milleti topyekûn savaşa hazırlanıyor, milletin gücü ordunun gücüne katılıyordu.
***
Geri çekilmesini tamamlamış olan Türk Ordusu, savaşı kendi istediği yerde kabul etmeye hazırdı. Toplayabildiği bütün kuvvetlerini Sakarya Irmağı doğusunda derleyip, savunma planı dâhilinde yerleşmişti.
Ordumuz Ankara’yı savunmak için cephesini sağ tarafta Sıkıntı Dağı’nın kuzeyindeki Ankara Çayı’na, sol tarafta ise Mangal Dağı’na dayandırmıştı. Toplam tüfek sayısı 64 bine yaklaşmış, nefer sayısı 122 bini bulmuştu.
Başkomutanlık, düşmanın hareketlerini dikkatle izliyordu. Yunan Ordusu güney kanada hakikat yol aldıkça, Türk Cephesi de o kanada birlik kaydırıyor, mevzileri uzatıyordu. bu biçimdece kuşatma tehlikesine karşı önlem alınırken, istilacı ordu da açıldıkça açılıyordu. halbuki kesin sonuçlu bir yarma için, birlikleri geniş alanlarda yaymak değil, kuvvetlerin bir noktada toplanması gerekliydi.
***
Makineli Tüfek Bölük Kumandanı Mülazım Cevdet (Çaldağ):
“22 Ağustos 1921 günü düşmanın öncüleri Beylik Köprü’nün batı sırtlarında görünmeye başladı. Akşama gerçek bir keşif kolu, Beylik Köprü’ye gelerek geçit yerlerini ve araziyi denetlemeye başladılar. Bu anda tam köprü istikametinde mevzide bulunan birinci makineli tüfek kadrosunun 1. tüfeğinin başına şahsen geçip, 2. tüfekteki Yusuf Çavuş’a ara vererek ateşe başladık. Gelen keşif koluna zayiat vererek başkaları kaçtılar, bu suretle Sakarya Muharebesi’nde düşmana birinci ateşi ben yapmış oldum. “
Yeryüzünün gelmiş geçmiş en uzun meydan savaşı 23 Ağustos 1921’de başladı. Sanki Savaş Rabbi kimin yüzüne gülecekti? Kıyamet Mangal Dağı’nda kopuyordu. Mangal Dağı güneye karşı hâkim pozisyonda olduğundan ateş üstünlüğü sunuyordu. İstilacı ordunun Mangal Dağı’nı almadan, güneyden bir kuşatma yapması mümkün değildi.
Öğlenden daha sonra harekete geçen Yunan askerleri mevzilere yaklaşırken, şiddetli yağmur ve fırtına güya onları gizliyordu. Tahminen içlerinde kimileri Savaş Rabbi Mars’ın işe karıştığını düşünüyordu. Onun dokunuşuyla, yaz ortasında fırtına kopmuş, karanlıklar binlerce askeri koynunda saklayıp Mangal Dağı’nın yamaçlarına iteklemişti. Saat 21.30’a gerçek düşman mevzilere girmeye başladı.
Saat 23.00’e geldiğinde ve silahlar sustuğunda Mangal Dağı’nın zirvesi Türklerin elinde, dağın sırt ve yamaçları Yunan
l. Tümeni’nin işgalindeydi. Yağmur durmuş, fırtına kesilmişti.
Kâfi ihtiyatlar olmadığından Küme Kumandanı Selahattin Adil Paşa, kuşatılma tehlikesinden çekiniyordu; birliklerin bu gece Mangal Dağı’nı terk edip, daha kuzeydeki bir hatta çekilmesine karar verdi. Durumu da bir raporla cephe komutanlığına bildirdi.
Yarım günlük bir boğuşmadan daha sonra Mangal Dağı’nın kaybedilmesi Türk komuta kademesinde bir bomba tesiri yaratmıştı.
Görünüşte talih, fırtına ve şiddetli yağmur ile Yunanlılara gülmüş, kısa müddette en kıymetli mevziiyi kaybeden Türklere sevgililik yapmıştı. Lakin bu durumdan ders çıkaracak bir dahi kumandan vardı. Birkaç gün daha sonra, Mangal Dağı’nda yaşananların yeniden edilmemesi için askeri kuramları kökünden sarsacak bir buyruk verecekti.
Mustafa Kemal Paşa birinci vakit içinderda orduya ihtarda bulundu:
“Hata eden her kim olursa olsun derhal kanuna çarpılmak için asla tereddüt edilmeyecektir.” “5. Tümenin tüm kumandan, subay ve erlerinden verilecek birinci buyrukla yıldırım üzere düşman üzerine atılmalarını ve onu yok ederek şan ve onur kazanmalarını isterim”
YARIN: Artık Sakarya kana bulanıyordu