Doğumdan daha sonra bebekler birçok vakit içinderını annelerinin sesini dinleyerek geçirir ve lisan ile ilgili her türlü bilgiyi kaydederler. Aslında bebekler birinci sözcüklerini söylemeden hayli evvel farklı istekler için farklı ağlama tonları, gülme ve agulama üzere bir epey bağlantı yolunu kullanabilmektedirler. Bebeğinizle birinci bağlantı onun lisanı anlaması yahut kullanımından epey evvel başlar. Bebeğiniz, beslenme ya da alt değiştirme sırasında sesinize tekme atarak ya da agulayarak reaksiyon verir. Olumlu hislerini size gülümseyerek aksileri ise ağlayarak anlatır. Birinci manalı sözcüklerini üretirken bile karşıdaki kişinin anlaması için el işaretleriyle bunlara eşlik eder. Anne babalar ise bu reaksiyonları kısa müddette ç özümleyerek bunlara cevap verir ve bu biçimdece irtibatı zenginleştirir. ötürüsıyla doğduğu andan itibaren lisanı edinmeye başlamaktadırlar.
Doğumdaki birinci ağlama konuşmanın habercisi olarak kabul edilir. Acıktığını, uykusunun geldiğini, altını ıslattığını söylemek için ağlayarak bağlantı kuracaktır. Giderek hiç bir yetişkinin bu sese kayıtsız kalamayacağını ve ağlamanın tonunu, şiddetini değiştirerek farklı şeyler elde edebileceğini öğrenir. vakit içinde ağlama haricinde öteki sesler de çıkarabileceğini keşfeder, seslerle oynamaya başlar. Bu ses oyunları 3 aylık olduğunda ‘agu’ üzere mırıltılar ve ses tonundaki değişikliklerle kendini gösterir. Ebeveynler bu seslere reaksiyon verdiğinde bebekler bu yansılardan hoşnut kalır. Araştırmalar, 1 haftalık bebeğin anne sesini öteki bayan seslerinden ayırabildiğini ve öbür seslere tercih ettiğini ortaya koymuştur. Giderek yetişkinin ses tonundaki değişikleri (kızgın sevinçli ayırt etmeye başlar.
Ebeveynler bebeklerini severken onlarla konuşurken farkında olmada bebeklerinin lisan ve konuşma gelişimlerini desteklerler. Aslında hayli çeşitli ses çıkarabilme yetisiyle doğan bebekler, giderek yalnızca etrafında kullanılan sesleri taklit etmeye başlar, yetişkinlerin reaksiyonsuz kaldığı başka sesleri kullanmazlar. Erken çocukluk periyodunda çocuğun çıkardığı mırıltılar pekiştirilmezse bebek seslerle oynamayı azaltmaktadır. Bu niçinle annenin depresyon vb. niçinlerle çocuğuyla fazla bağlantı kurmaması yalnızca yedirme, alt alma üzere fizikî gereksinimlerini karşılaması çocukta bağlantı maharetlerinin gelişmenini geciktirir.
Çocuklar ne vakit konuşmaya başlar? Erkek çocuklar geç mi konuşur?
Agulamak, gülmek ve anlamsız sesler çıkarmak bebeklerin birinci konuşma teşebbüsleridir. Birinci yaşlarının sonlarına yanlışsız manalı konuşma gibisi sesler çıkarırlar. Birinci manalı sözcükler 12. aydan daha sonra üretilmeye başlar. Bu noktada ferdî farklılıklar olabilmektedir: birtakım bebekler manalı sesler çıkarmak için daima çabalarken kimileri buna hazır olana kadar bekleyebilirler. 18. aydan daha sonra bebeklerin yeni sözcük öğrenme süreçleri çok hızlanır ve bir haftada bile büyük değişimler görülebilir. 18 aylık bir bebek emeline uygun hiç bir sözcük söylemiyorsa (babaya seslenmek hedefiyle baba demesi gibi) konuşma gelişimi için çocuk psikiyatrisinden takviye alınabilir. Kız çocuklar birkaç ay erken konuşabilir, lakin erkek çocuk babası da geç konuşmuş diye lisan gelişmeninde gerilik atlanmamalıdır. Lisan gelişimi çocuğun bilişsel, zeka gelişmenini tesirler.
Çocuğumuzda lisan gelişimi nasıl olur? hangi yaşta hangi sözleri, sesleri çıkarabilir?
0-3ay:Bebek evvelce yalnızca ağlayarak ses çıkarır, ancak daha sonra yavaş yavaş ağlamadan da sesler çıkarmaya başlar. Bebek ağlama dışı sesleri çıkarmayı öğrenirken, oburlarının konuşmasına da karşılık vermeyi öğrenir. İnsanların konuşmalarına evvel yüz tabiri ve beden hareketleriyle karşılık verir. çabucak sonrasında onunla konuşulduğunda yumuşak seslerle cevap vermeye başlar.
3–6 ay: ‘’agulamalar’’ başlar. Yetişkinin ilgili ve sıcak ses tonuna ses çıkararak ve gülümseme ile cevap verir. Artık değişik hislerini değişik sesler çıkararak tabir ederler. Büyüklerin çıkardığı sesleri, konuşmaları taklit etmeye çalışır.
6–9 ay: ’’bagu, baba, bada ‘’ üzere hece yinelarını anlamsız sesler biçimde çıkarır. Çocuk yetişkin biriyle karşılıklı sıra alabilir (hareketler ve ses çıkararak). Yüzünü görmediği biçimde annesinin sesini duyduğunda reaksiyon verir. Dikkat çekmek için bağırır. Birisi istemediği bir şey yaptığında ağlayarak yahut yüksek sesler çıkararak reaksiyon verir. Tanıdık birini gördüğünde gülümser ve ses çıkarır. Taklit hünerleri artmıştır.
9–11ay: Bebek artık yetişkinlerin konuşmalarındakilere misal tonlamalar yapabilir. ‘’ba ba ba, ma ma ma’ üzere hece yineları yapar, jest ve mimiklerini kullanır. Hayır- yok’ denildiğinde anlar. Evvel açık bir isteme biçimi ortaya çıkar. Bir şeye bakar ve daha sonra yetişkine bakar; işaret ile yahut ses çıkararak ne gördüğü hakkında bilgi verir. Yetişkinle bir irtibata girmek için ses çıkarır, bağlantısı başlatır. Bilhassa ses ile birleştirilen hareketleri taklit etmekten hoşlanır. İsmine reaksiyon verir! o tarafa bakar. Otizm vb irtibat sorunu olan bebeklerde bu gelişmemiştir.
12 ay: konuşma seslerini taklit eder. Baba mama üzere en az bir sözcük söyler.
12–15 ay: Bebek artık “sohbetten” zevk alıyordur. İnişli çıkışlı seslerle irtibat kurar ve konuşmayı devam ettirir. Bu etaptan itibaren selamlaşma ve vedalaşma için dengeli sesler ve hareketler kullanır. Sözleri, onlara yakın seslerle taklit eder (ör, ‘su’ için “buu” gibi). “Bu nedir?” sorusuna bir söz yahut söze yakın bir sesle yanıt verebilir. Ses vurguları gittikçe daha olgunlaşır, gelişir.
15–18 ayı: Çocuk artık 4 – 6 söz söyleyebilir. Bunlar çoklukla isimler, karşı çıkma sözleri ve “merhaba”, ”bay bay” üzere sözcüklerdir. Kelimeyi söyleyemediği vakit göstermek, vermek yahut el sallamak üzere hareketlere ses ekler. Sık sık duyduğu müzikleri söylemeye çalışır. Artık başarılı bir taklitçidir. Yetişkinlerin sık sık kullandıkları yahut konuşmalardaki sözcükleri “yankı” üzere yenidenlarlar. Aile üyelerini tanıyıp gösterir. ‘güle güle/ al- ver’ üzere sıradan komutlara uyar.
18 ay-2 yaş ı: Çocuk artık 25 söz söyleyebilir. Bunlar eşya ve insan isimleri, “selam”, ”bay bay” sözcükleri, hareket belirten en az iki söz, daha hayli istemek ve reddetmek üzerine sözleri içerir. Kendisi kullanmasa da iki sözlü cümleleri taklit eder. Kendisini uygun tanıyan yetişkinler için konuşması genel çizgileriyle anlaşılır seviyededir.
2–3 yaş: Bu yaşta çocuklar daha epey söz kazanır. 2,5 yaşında en az 50 söz ve 3 yaşından itibaren yaklaşık 300 söze sâhiptirler. Bu yaşta sözleri iki sözlük cümlelerde kullanmak için bağlamayı öğrenirler. Yıl sonuna hakikat biroldukça üç sözlük cümle kurabilirler. Artık dilbilgisi kurallarını da öğrenmeye başlar (ör, çoğullar, zamirler gibi). Oynarken kendi kendine söylenir ve konuşması çok anlaşılır. Geçmişte olan olaylar hakkında konuşur, iki etaplı sıradan komutları yerine getirir
3–4 yaş ortası: Bu yıl ilerledikçe, çocuk 3 sözlü cümleler daha sık kullanılır. Yakın geçmiş tecrübeleri ayrıntılı bir biçimde anlatabilir. Sorulduğunda ismini ve soyadını söyleyebilir. Etrafımızdaki şeylerin ne işe yaradığı ile ilgili olan sorular dahil, biroldukca soruyu cevaplayabilir.
5 yaş: niye nasıl sorularına yanıt verebilir. sıradan bir kıssayı anlatabilir.
Dr Deniz Tirit Karaca
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi
Doğumdaki birinci ağlama konuşmanın habercisi olarak kabul edilir. Acıktığını, uykusunun geldiğini, altını ıslattığını söylemek için ağlayarak bağlantı kuracaktır. Giderek hiç bir yetişkinin bu sese kayıtsız kalamayacağını ve ağlamanın tonunu, şiddetini değiştirerek farklı şeyler elde edebileceğini öğrenir. vakit içinde ağlama haricinde öteki sesler de çıkarabileceğini keşfeder, seslerle oynamaya başlar. Bu ses oyunları 3 aylık olduğunda ‘agu’ üzere mırıltılar ve ses tonundaki değişikliklerle kendini gösterir. Ebeveynler bu seslere reaksiyon verdiğinde bebekler bu yansılardan hoşnut kalır. Araştırmalar, 1 haftalık bebeğin anne sesini öteki bayan seslerinden ayırabildiğini ve öbür seslere tercih ettiğini ortaya koymuştur. Giderek yetişkinin ses tonundaki değişikleri (kızgın sevinçli ayırt etmeye başlar.
Ebeveynler bebeklerini severken onlarla konuşurken farkında olmada bebeklerinin lisan ve konuşma gelişimlerini desteklerler. Aslında hayli çeşitli ses çıkarabilme yetisiyle doğan bebekler, giderek yalnızca etrafında kullanılan sesleri taklit etmeye başlar, yetişkinlerin reaksiyonsuz kaldığı başka sesleri kullanmazlar. Erken çocukluk periyodunda çocuğun çıkardığı mırıltılar pekiştirilmezse bebek seslerle oynamayı azaltmaktadır. Bu niçinle annenin depresyon vb. niçinlerle çocuğuyla fazla bağlantı kurmaması yalnızca yedirme, alt alma üzere fizikî gereksinimlerini karşılaması çocukta bağlantı maharetlerinin gelişmenini geciktirir.
Çocuklar ne vakit konuşmaya başlar? Erkek çocuklar geç mi konuşur?
Agulamak, gülmek ve anlamsız sesler çıkarmak bebeklerin birinci konuşma teşebbüsleridir. Birinci yaşlarının sonlarına yanlışsız manalı konuşma gibisi sesler çıkarırlar. Birinci manalı sözcükler 12. aydan daha sonra üretilmeye başlar. Bu noktada ferdî farklılıklar olabilmektedir: birtakım bebekler manalı sesler çıkarmak için daima çabalarken kimileri buna hazır olana kadar bekleyebilirler. 18. aydan daha sonra bebeklerin yeni sözcük öğrenme süreçleri çok hızlanır ve bir haftada bile büyük değişimler görülebilir. 18 aylık bir bebek emeline uygun hiç bir sözcük söylemiyorsa (babaya seslenmek hedefiyle baba demesi gibi) konuşma gelişimi için çocuk psikiyatrisinden takviye alınabilir. Kız çocuklar birkaç ay erken konuşabilir, lakin erkek çocuk babası da geç konuşmuş diye lisan gelişmeninde gerilik atlanmamalıdır. Lisan gelişimi çocuğun bilişsel, zeka gelişmenini tesirler.
Çocuğumuzda lisan gelişimi nasıl olur? hangi yaşta hangi sözleri, sesleri çıkarabilir?
0-3ay:Bebek evvelce yalnızca ağlayarak ses çıkarır, ancak daha sonra yavaş yavaş ağlamadan da sesler çıkarmaya başlar. Bebek ağlama dışı sesleri çıkarmayı öğrenirken, oburlarının konuşmasına da karşılık vermeyi öğrenir. İnsanların konuşmalarına evvel yüz tabiri ve beden hareketleriyle karşılık verir. çabucak sonrasında onunla konuşulduğunda yumuşak seslerle cevap vermeye başlar.
3–6 ay: ‘’agulamalar’’ başlar. Yetişkinin ilgili ve sıcak ses tonuna ses çıkararak ve gülümseme ile cevap verir. Artık değişik hislerini değişik sesler çıkararak tabir ederler. Büyüklerin çıkardığı sesleri, konuşmaları taklit etmeye çalışır.
6–9 ay: ’’bagu, baba, bada ‘’ üzere hece yinelarını anlamsız sesler biçimde çıkarır. Çocuk yetişkin biriyle karşılıklı sıra alabilir (hareketler ve ses çıkararak). Yüzünü görmediği biçimde annesinin sesini duyduğunda reaksiyon verir. Dikkat çekmek için bağırır. Birisi istemediği bir şey yaptığında ağlayarak yahut yüksek sesler çıkararak reaksiyon verir. Tanıdık birini gördüğünde gülümser ve ses çıkarır. Taklit hünerleri artmıştır.
9–11ay: Bebek artık yetişkinlerin konuşmalarındakilere misal tonlamalar yapabilir. ‘’ba ba ba, ma ma ma’ üzere hece yineları yapar, jest ve mimiklerini kullanır. Hayır- yok’ denildiğinde anlar. Evvel açık bir isteme biçimi ortaya çıkar. Bir şeye bakar ve daha sonra yetişkine bakar; işaret ile yahut ses çıkararak ne gördüğü hakkında bilgi verir. Yetişkinle bir irtibata girmek için ses çıkarır, bağlantısı başlatır. Bilhassa ses ile birleştirilen hareketleri taklit etmekten hoşlanır. İsmine reaksiyon verir! o tarafa bakar. Otizm vb irtibat sorunu olan bebeklerde bu gelişmemiştir.
12 ay: konuşma seslerini taklit eder. Baba mama üzere en az bir sözcük söyler.
12–15 ay: Bebek artık “sohbetten” zevk alıyordur. İnişli çıkışlı seslerle irtibat kurar ve konuşmayı devam ettirir. Bu etaptan itibaren selamlaşma ve vedalaşma için dengeli sesler ve hareketler kullanır. Sözleri, onlara yakın seslerle taklit eder (ör, ‘su’ için “buu” gibi). “Bu nedir?” sorusuna bir söz yahut söze yakın bir sesle yanıt verebilir. Ses vurguları gittikçe daha olgunlaşır, gelişir.
15–18 ayı: Çocuk artık 4 – 6 söz söyleyebilir. Bunlar çoklukla isimler, karşı çıkma sözleri ve “merhaba”, ”bay bay” üzere sözcüklerdir. Kelimeyi söyleyemediği vakit göstermek, vermek yahut el sallamak üzere hareketlere ses ekler. Sık sık duyduğu müzikleri söylemeye çalışır. Artık başarılı bir taklitçidir. Yetişkinlerin sık sık kullandıkları yahut konuşmalardaki sözcükleri “yankı” üzere yenidenlarlar. Aile üyelerini tanıyıp gösterir. ‘güle güle/ al- ver’ üzere sıradan komutlara uyar.
18 ay-2 yaş ı: Çocuk artık 25 söz söyleyebilir. Bunlar eşya ve insan isimleri, “selam”, ”bay bay” sözcükleri, hareket belirten en az iki söz, daha hayli istemek ve reddetmek üzerine sözleri içerir. Kendisi kullanmasa da iki sözlü cümleleri taklit eder. Kendisini uygun tanıyan yetişkinler için konuşması genel çizgileriyle anlaşılır seviyededir.
2–3 yaş: Bu yaşta çocuklar daha epey söz kazanır. 2,5 yaşında en az 50 söz ve 3 yaşından itibaren yaklaşık 300 söze sâhiptirler. Bu yaşta sözleri iki sözlük cümlelerde kullanmak için bağlamayı öğrenirler. Yıl sonuna hakikat biroldukça üç sözlük cümle kurabilirler. Artık dilbilgisi kurallarını da öğrenmeye başlar (ör, çoğullar, zamirler gibi). Oynarken kendi kendine söylenir ve konuşması çok anlaşılır. Geçmişte olan olaylar hakkında konuşur, iki etaplı sıradan komutları yerine getirir
3–4 yaş ortası: Bu yıl ilerledikçe, çocuk 3 sözlü cümleler daha sık kullanılır. Yakın geçmiş tecrübeleri ayrıntılı bir biçimde anlatabilir. Sorulduğunda ismini ve soyadını söyleyebilir. Etrafımızdaki şeylerin ne işe yaradığı ile ilgili olan sorular dahil, biroldukca soruyu cevaplayabilir.
5 yaş: niye nasıl sorularına yanıt verebilir. sıradan bir kıssayı anlatabilir.
Dr Deniz Tirit Karaca
Çocuk ve Ergen Psikiyatristi