Beklenen gün geldi! Matrix gerçek olursa 10 yıl daha sonra…
Can Şişman / Milliyet.com.tr – Gündüzleri saygın bir yazılım şirketinde çalışan Thomas Anderson, gecelerini ‘Neo’ ismiyle Matrix’i araştırarak geçirir. Bir anda dünyası Trinity ve Morpheus ile kesişir. Neo, yaşadığı dünyanın aslında beyninde gerçekleşen bir simülasyondan ibaret olduğunu öğrenir ve olaylar gelişir…
‘Matrix’ 1999 yılında vizyona girdiğinde tüm dünya büyük bir şaşkınlık hayatıştı. Yapay zeka teriminin geniş kitlelerce konuşulmasına yardımcı olan, sinemada çığır açan bu sinema, dünya çapında tam 460 milyon dolarlık bir hasılata ulaşmış, Akademi Ödülleri’nde teknik kısımda 4 Oscar heykelciği kazanmıştı. 2003 yılında peş peşe yayınlanan ‘Matrix Reloaded’ ve ‘Matrix Revolutions‘la üçleme tamamlanmış, Wachowski Kardeşler öteki projelere odaklanmıştı.
18 YILDIR MERAKLA BEKLENİYORDU
Y neslinin son temsilcileri ‘Matrix’i izlediğinde çabucak hemen çocuk yaştaydı. Şimdilerde iş hayatına atılan, akıllı telefonlarla teknolojik gelişmeleri yakından takip eden bu jenerasyon için ‘Matrix’ bir milat üzere. Z jenerasyonu ise seriyle çabucak hemen yeni tanışıyor. ‘Milenyum’a adım atılan günlerin sembol sinemalarından olan ve yıllardır merakla beklenen ‘Matrix’in 4’üncü sinemasına sonunda kavuştuk.
Türkiye’de 24 Aralık Cuma günü vizyona giren ve ‘Matrix Resurrections’ ismini taşıyan yeni sinemada başrollerde bir sefer daha ‘Neo’yu yani Keanu Reeves’i ve ‘Trinity’i oynayan Carrie-Anne Moss’u görüyoruz. Evvelki sinemalarda ‘Morpheus’u canlandıran Laurence Fishburne’ün yer almadığı yeni sinemada, Wachowski Kardeşler’den Lana Wachowski bu defa tek başına direktör koltuğunda oturuyor.
Sinema, ABD’deki ön gösterimde izleyicileri ikiye bölmüş durumda. Sineması zekice bulan da var kusurlu bulan da. Sinema data tabanı IMDb’de 23 bin kullanıcı tarafınca oylanan ve yalnızca 6.1 puan alan sinemaya Guardian editörü Peter Bradshaw, “Yaratıcılık barındırmıyor” yorumunda bulunarak 5 üzerinden yalnızca 2 puan verdi. Entertainment Weekly’den Joshua Rothkopf ise sinemanın şaşırtmadığını lakin bir daha de serideki heyecanın tam gaz devam ettiğini söylemiş oldu.
Pekala tam 18 yıldır merakla beklenen yeni ‘Matrix’ sineması aslında neyi anlatıyor? Hiç bilmeyen birine ‘Matrix’ cihanı nasıl anlatılabilir? Metaverse çağında ‘Matrix’ gerçeğe dönüşüyor olabilir mi? Mevzuyu Marmara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Görsel İrtibat Tasarımı Anabilim Kısmı Lideri Doç. Dr. Ali Murat Kırık, koyu bir Matrix hayranı olan Klinik Psikolog Dr. Bora Küçükyazıcı ve sinema müellifi Beğenilen Hatunoğlu ile konuştuk.
‘BU SİSTEM HAYATIN YALANIDIR’
“Matrix, ortasında yaşadığımız ve varlık sebebimizi sorgulamayı unuttuğumuzu bize hatırlatan sanal sistem alegorisidir.” Bu kelamlar koyu bir ‘Matrix’ hayranı olan Klinik Psikolog Dr. Bora Küçükyazıcı’ya ilişkin. “Yeni dünya sisteminde sabah uyanıp işe ya da okula gidiyoruz. Akşam olduğunda meskene gelip kendimizi dijital dünyaya kapatıyoruz” diyen Dr. Küçükyazıcı, insanlığın sanal dünya ortasında her geçen gün daha da kaybolduğunu söylemiş oldu. Ona göre ‘Matrix’ kainatı bizlere aslında vakit baskısı olmadan ne kadar özgürce hareket edebildiğimizi sorgulatıyor. Serinin bizlere ayrıntıları sorgulamadan, niyet ve his filtresinden geçirmeden asla kabul etmemeyi hatırlattığını söyleyen Dr. Küçükyazıcı, “Matrix sistemi hayatın yalanıdır” dedi.
Bugünkü ‘Matrix’in toplumun üzerimize yüklediği, para ve meslek üzere yüzeysel beklentiler olduğuna vurgu yapan Dr. Küçükyazıcı, “Çalışmak tahminen de insanlığın karşılaştığı birinci cezadır” diye konuştu. Üniversal hafızamızı nasıl canlandıracağımızı çözmediğimiz sürece Matrix döngüsünden nasıl çıkacağımızı öğrenemeyeceğimize dikkat çeken Dr. Küçükyazıcı, “Matrix’i fark eden, şüphelenen, sorgulayanlar sistemin ortasından çıkmak için arayışa geçerek gerçeği keşfediyorlar. Kalbimizin sesini dinlemek, kendimize inanmak ya da yalnızca keyifli olmak bile hayatın kendi döngüsü ortasında epeyce daha kıymetli” dedi.
‘PLATON’UN MAĞARA TEORİSİNİ ANLATIYOR’
‘Matrix’ ideolojisinin aslında Platon’un Mağara Teorisi’ni anlattığını söyleyen Dr. Küçükyazıcı, bu teoriyi bir örnekle deklare etti. Dr. Küçükyazıcı, “Karanlık bir mağarada zincirlenmiş insanlara, ateş ışığı yansımasından oluşan kimi gölgeler izletilmektedir. Karanlık mağarada beliren gölgeleri izleyen şahıslar, o gölgelerden çıkarımlar yapmaya çalışıyorlar. Herkes kendine bakılırsa yorumluyor ortasında bulunduğu ortamı, mağarayı ve gölgeleri. Bir gün zincirlerinden kurtulan bir kişi mağaradan dışarı kaçıyor. Güneş ışığı gözlerini kör edercesine acıtıyor. Bu acıya dayanmayı başarıp yavaş yavaş gözlerini araladıkça, gün ışığı ile etrafını fazlaca daha net görüyor, izliyor ve yorumluyor. Olanları anlatmak için mağaradaki tutsak arkadaşlarının yanına döndüğünde ise sistem ortasında büyümüş olan arkadaşları, mağara sistemini sonuna kadar savunuyorlar. Hatta mağaradan kaçan arkadaşlarını öldürüyorlar. Öbür insanları yanılsama dünyasından kurtarmaya çalışan kişi, sistemi çözen ve reddeden filozofu temsil ediyor” diye deklare etti.
‘SERİNİN VERDİĞİ EN NET İLETİ…’
‘Matrix’ dünyasında iki dünya nizamının bir arada eş vakitli işlediğini vurgulayan Dr. Küçükyazıcı, Matrix sistemi haricinde gerçeklik, sistem içerisinde ise yanılsama dünyasının olduğunu söylemiş oldu. Dr. Küçükyazıcı’ya göre ‘Matrix’ serisinin verdiği en net ileti dayatılan sistemi inceleyip sorgulamak. Ona bakılırsa ‘Morpheus’ karakterinin de söylemiş olduği üzere “Gerçek nedir?” sorusuna karşılık aramamız gerekli.
Descartes’ın “Şu anda hayal görüyor olmam ve tüm algılarımın yanlış olması mümkündür” kelamını hatırlatan Dr. Küçükyazıcı; tat, koku, dokunma, işitme ve görme haricindeki duyularımızın olduğunu hatırlattı. Dr. Küçükyazıcı, “Fiziksel farkındalık duyumuz propriyosepsiyon, istikrar duyumuz olan equilibrioception, sıcaklık algımız olan thermoception, vakit algımız olan chronoception, etrafımızdaki manyetik alanları algıladığımız elektrosepsiyon üzere birfazlaca farklı duyumuz vardır” diye konuştu.
HANGİ KARAKTER NEYİ SEMBOLİZE EDİYOR?
Dr. Küçükyazıcı, ‘Matrix’ serisinde her karakterin farklı bir manaya sahip olduğunu, seride çokça metaforların kullanıldığını vurguladı. ‘Neo’nun seçilmiş kişi olarak sunulsa da asıl büyük sorumluluğun Morpheus’ta olduğuna dikkat çeken Dr. Küçükyazıcı, ‘Trinity’ karakterinin ise korkusuzluğu, cesurluğu ve hislerini bakılırsavine karıştırmaması hatırlandığında onun tam bir ‘nazaranv hanımı’ olduğunu söylemiş oldu.
‘Cypher’ karakterinin gerçeklerden kaçmayı seçen bir hain olduğunu söyleyen Dr. Küçükyazıcı, etrafımızda da tıpkı Cypher üzere sanal palavralarla keyifli olmayı seçen hayli fazla insanın olduğunu söylemiş oldu. Meorvingian karakterinin sistemin karanlık dünyasını denetim eden Hades olduğunu söyleyen Dr. Küçükyazıcı, serideki her karakterin gerçek hayatta bir fikri sembolize ettiğine dikkat çekti.
‘SERİNİN BİZİ ETKİLEMESİNİN SEBEBİ…’
Sinema müellifi Beğenilen Hatunoğlu, ‘Matrix’in aslında yaratılış mitinden bahsetmiş olduğuni, serinin aslında kutsal kitaplardan beri sayısız sefer anlatılan bir ‘kurtarıcı’ hikayesi olduğunu belirtti. 21’inci yüzyılın en sevilen temalarından biri olan ‘kahramanın büyüme seyahati’ni ‘Matrix’te de gördüğümüzü söyleyen Hatunoğlu, “Serinin bizi büyülemiş olmasındaki sebeplerden bir başkası sinemada gördüklerimizin o güne kadar sinema perdesinde şahit olmadığımız bir teknik üstünlükle yansıtılmasıdır” diye konuştu.
“Matrix de simülasyon teorisi de gerçekliğin geçersiz olduğunu ve bu simülasyonun ortasında olanların bunun bir simülasyon olduğunun farkında olmadığını ileri sürer” diyen Hatunoğlu, bu teorinin yıllardır Descartes ve Bertrand Russell’ın görüşleriyle desteklendiğini hatırlattı. Hatunoğlu’na bakılırsa ‘Matrix’, anlaması ve kabullenmesi sıkıntı olan ‘simülasyon’ fikrini dünyadaki milyarlarca beşere benimsettiği ve örneklendirdiği için tarihe geçen bir sinema oldu.
‘POST-TRUTH’A YER VERECEK Mİ?
‘Matrix’in evvelki sinemalarında Neo, Trinity ve Morpheus’u izlemiştik. Hatunoğlu, bu üç değerli karakterin kıymetli göndermelerde bulunduğuna dikkat çekti. Hatunoğlu, Neo’nun isminin Yunanca ‘yeni’ manasına geldiğini ve onun aslında yeni mesihimiz olduğunun müjdelendiğini söylemiş oldu. Yunan mitolojisinin düş yaradanı olan ‘Morpheus’un, ‘Neo’yu gördüğü düşten uyandırdığını söyleyen Hatunoğlu, Hristiyanlık’ta ‘teslis’ denilen kutsal üçlemenin isminin Trinity olduğuna dikkat çekti ve “Trinity, kahramanlarımızın yanında savaşarak grubu tamamlayan değerli bir karakter” dedi.
Yeni ‘Matrix’ sinemasının hayatlarının ‘gerçek’le bir arada nasıl değiştiğini ve şekillendiğini anlatacağını söyleyen Hatunoğlu, yeni sinemada son devrin sık konuşulan başlıklarından ve ‘gerçeklik ötesi’ manasına gelen ‘post-truth’ kavramına da değinileceğini düşündüğünü belirtti.
‘İLK SEFER FİRAVUNLAR TARAFINDAN KULLANILDI’
Doç. Dr. Ali Murat Kırık ise ‘Matrix’ serisiyle tanınan olan bu sözün epeyce farklı manalar taşıdığını söylemiş oldu. “En genel tarifiyle ‘Matrix’, rastgele bir şeye biçim yahut köken veren şey olarak söz edilmekte” diyen Doç. Dr. Kırık, matematikte fazlaca boyutlu dizi manasına da gelen bu sözün insanlık tarihinde birinci vakit içinderda firavunlar tarafınca kullanıldığını belirtti. ‘Matrix’in eski Mısır firavunları tarafınca oynanan bir gölge mukadderat savaş oyunu olduğunu belirten Doç. Dr. Kırık, “Ölüm kalım problemlerinden başlatılan hayalet ve ruh savaş oyunu olarak kaynaklarda yer alır. ‘Matrix’ sözü ayrıyeten ‘rahim’ biçiminde de tanımlanıyor” diye konuştu.
Serinin birinci sineması çıktığından beri bir hayli bilim insanı ve filozofun sinema üzerinde tartıştığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, ‘Matrix’ kozmosunun, gerçekliğimizin gerçek olmayabileceği istikametinde bir felsefi görüşe yer verdiğini söylemiş oldu. Sinemadaki kahramanların geniş bir simülasyonla karşılaştığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, ‘Matrix’in çok gelişmiş bir yapay zeka tarafınca yönetilen geniş bir cihan olduğunu belirtti.
‘İLLÜZYONDAN KURTULUŞ YOLU…’
‘Matrix’ serisinde insan ve makinenin açıkça çizilmiş bir savaşta karşı karşıya getirildiğini vurgulayan Doç. Dr. Kırık, seride insanların makinelere benzediğini, makinelerin ise insani niteliklere sahip olduğunu söylemiş oldu. ‘Matrix’in kuvvetli bildiriler barındırdığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, “Dünyayı sırf göründüğü üzere kabul edersek kendimizi kandırmış oluruz” diye konuştu.
Sinemada daha kuvvetli varlıklar için bireylerin kandırıldığı ideolojisinin ön planda olduğunu belirten Doç. Dr. Kırık, “Dünya bir simülasyondur. bu biçimdece makineler gücümüzü kendilerini beslemek için kullanılabiliyor” dedi. Doç. Dr. Kırık, ‘Matrix’in felsefik olarak illüzyondan kurtuluşunun yolunun insanın kendi benliğinin ve gücünün farkına varmasından geçtiğini vurguladı.
‘SİMÜLASYON TEORİSİNE DAYANIYOR’
‘Matrix’in simülasyon teorisine dayandığının altını çizen Doç. Dr. Kırık, “Fransız sosyolog Jean Baudrillard’ın da söz ettiği üzere simülasyon artık bölge, referans bir varlık yahut bir husus değildir. Kökeni yahut gerçekliği olmayan bir gerçeğin modelleriyle üretilmesi, bir daha üretilen bir hipergerçekliktir” diye devam etti. Gerçeğin yerini gerçeğimsilerin aldığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, bunlara simülakrlar dendiğini söylemiş oldu.
Baudrillard’ın ideolojisinin, hayatımızın hipergerçeklik ile derinden bir bağa sahip olduğunu ortaya koyduğunu söyleyen Doç. Dr. Kırık, pandemiyle birlikte sanal hayata daha epeyce bağlandığımızı, ‘Matrix’ kozmosunun tam da bu biçimde bir dijital dönüşüm çağında gerçeğe dönüşebileceğini ortaya koyduğunun altını çizdi ve “Teknolojiler, insan bakış açısına aracılık eder ve kimi vakit onun yerini alır” diye konuştu.
‘GERÇEKLİĞİN YERİNİ ALMIŞ BİR HİPERGERÇEKLİK’
Metaverse kavramı son günlerde çoğunlukla tartışılıyor. Pekala Metaverse ile Matrix kozmosu içinde bir bağdan bahsedebilir miyiz? Doç. Dr. Kırık da Mark Zuckerberg’in açıklamalarıyla gündeme gelen Metaverse teriminin aslında sanal, artırılmış ve fizikî gerçekliğin bir birleşimi olduğunu, çevrimiçi ve gerçek hayattaki etkileşimler içindeki çizginin bulanıklaştığını söylemiş oldu.
Doç. Dr. Kırık, “Daha sıradan bir biçimde parçalanırsa Sandbox, Mirandus ve Decentraland üzere insanların farklı biçimlerde etkileşime girebileceği platformlardır. Bireylerin sanal yansımaları olan avatarlarıyla girebildikleri bu cihan aslında bir simülasyon, yani gerçekliğin yerini almış bir hipergerçekliktir” diye konuştu.
‘METAVERSE İLE ORTALARINDAKİ TEK FARK…’
‘Matrix’ sinemasında gerçek ile sanal dünyanın birleştiğini, birebir durumun Metaverse cihanında de karşımıza çıktığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, bu seride insanların elektrik üretmek için yapışkan bölmelerde tutulduğunu, simüle edilmiş bir hayatın manzaralarını zihinlerine yansıtmak için beyinlerine direkt bir kablo bağlandığını söylemiş oldu. Doç. Dr. Kırık, “Tüm bunlar, insanlara olağan bir hayat sürme hissi verir. Gerçekte makineler tarafınca denetim altına alınmışlardır” diye devam etti.
‘Matrix’te insanların bir simülasyonda yaşadıklarının farkında olmadıkları bir simülasyon kozmosunun çizildiğini belirten Doç. Dr. Kırık, internetin geleceği olan Metaverse evreniyle Matrix’in yapısında değerli benzerliklerin göze çarptığını söylemiş oldu. Doç. Dr. Kırık, “Metaverse ile ‘Matrix’ serisi içindeki tek fark, insanların Metaverse’deki etraflarının büsbütün farkında olmaları ve bu cihana isteyerek girmeleri olacaktır” diye konuştu.
‘YAPAY ZEKA VE BEŞERLER ORTASINDAKİ SAVAŞ…’
Mevcut teknolojik ilerleme suratının devam ettiği takdirde epeyce yakında gerçeklikten ayırt edilemeyen simülasyonlara sahip olabileceğimizi vurgulayan Doç. Dr. Kırık, Elon Musk’ın beğenilerinin simülasyon teorisini giderek daha da tanınan hale getirdiğine dikkat çekti. Bir gün bir kişinin şuurunu bir bilgisayar programına yüklemenin mümkün olabileceğini söyleyen Doç. Dr. Kırık, fakat bu ihtimalin hayli yakın bir gelecekte gerçekleşebileceğini söylemenin ütopik olacağını belirtti.
Metaverse fikrinin gelişimi ve dünya genelinde yaygınlaşmasıyla birlikte ‘Matrix’te gördüğümüz birfazlaca ayrıntının gelecek 10 yıl içerisinde yaşanabileceğine dikkat çeken Doç. Dr. Kırık, “Yapay zeka ile insanların savaşı fikir olarak korkutucu gelse de ihtimaller içinde yer alıyor. Biroldukça bilim insanı bu hususta telaşlarını lisana getirmeye başladı” diye konuştu.
Can Şişman / Milliyet.com.tr – Gündüzleri saygın bir yazılım şirketinde çalışan Thomas Anderson, gecelerini ‘Neo’ ismiyle Matrix’i araştırarak geçirir. Bir anda dünyası Trinity ve Morpheus ile kesişir. Neo, yaşadığı dünyanın aslında beyninde gerçekleşen bir simülasyondan ibaret olduğunu öğrenir ve olaylar gelişir…
‘Matrix’ 1999 yılında vizyona girdiğinde tüm dünya büyük bir şaşkınlık hayatıştı. Yapay zeka teriminin geniş kitlelerce konuşulmasına yardımcı olan, sinemada çığır açan bu sinema, dünya çapında tam 460 milyon dolarlık bir hasılata ulaşmış, Akademi Ödülleri’nde teknik kısımda 4 Oscar heykelciği kazanmıştı. 2003 yılında peş peşe yayınlanan ‘Matrix Reloaded’ ve ‘Matrix Revolutions‘la üçleme tamamlanmış, Wachowski Kardeşler öteki projelere odaklanmıştı.
18 YILDIR MERAKLA BEKLENİYORDU
Y neslinin son temsilcileri ‘Matrix’i izlediğinde çabucak hemen çocuk yaştaydı. Şimdilerde iş hayatına atılan, akıllı telefonlarla teknolojik gelişmeleri yakından takip eden bu jenerasyon için ‘Matrix’ bir milat üzere. Z jenerasyonu ise seriyle çabucak hemen yeni tanışıyor. ‘Milenyum’a adım atılan günlerin sembol sinemalarından olan ve yıllardır merakla beklenen ‘Matrix’in 4’üncü sinemasına sonunda kavuştuk.
Türkiye’de 24 Aralık Cuma günü vizyona giren ve ‘Matrix Resurrections’ ismini taşıyan yeni sinemada başrollerde bir sefer daha ‘Neo’yu yani Keanu Reeves’i ve ‘Trinity’i oynayan Carrie-Anne Moss’u görüyoruz. Evvelki sinemalarda ‘Morpheus’u canlandıran Laurence Fishburne’ün yer almadığı yeni sinemada, Wachowski Kardeşler’den Lana Wachowski bu defa tek başına direktör koltuğunda oturuyor.
Sinema, ABD’deki ön gösterimde izleyicileri ikiye bölmüş durumda. Sineması zekice bulan da var kusurlu bulan da. Sinema data tabanı IMDb’de 23 bin kullanıcı tarafınca oylanan ve yalnızca 6.1 puan alan sinemaya Guardian editörü Peter Bradshaw, “Yaratıcılık barındırmıyor” yorumunda bulunarak 5 üzerinden yalnızca 2 puan verdi. Entertainment Weekly’den Joshua Rothkopf ise sinemanın şaşırtmadığını lakin bir daha de serideki heyecanın tam gaz devam ettiğini söylemiş oldu.
Pekala tam 18 yıldır merakla beklenen yeni ‘Matrix’ sineması aslında neyi anlatıyor? Hiç bilmeyen birine ‘Matrix’ cihanı nasıl anlatılabilir? Metaverse çağında ‘Matrix’ gerçeğe dönüşüyor olabilir mi? Mevzuyu Marmara Üniversitesi Bağlantı Fakültesi Görsel İrtibat Tasarımı Anabilim Kısmı Lideri Doç. Dr. Ali Murat Kırık, koyu bir Matrix hayranı olan Klinik Psikolog Dr. Bora Küçükyazıcı ve sinema müellifi Beğenilen Hatunoğlu ile konuştuk.
‘BU SİSTEM HAYATIN YALANIDIR’
“Matrix, ortasında yaşadığımız ve varlık sebebimizi sorgulamayı unuttuğumuzu bize hatırlatan sanal sistem alegorisidir.” Bu kelamlar koyu bir ‘Matrix’ hayranı olan Klinik Psikolog Dr. Bora Küçükyazıcı’ya ilişkin. “Yeni dünya sisteminde sabah uyanıp işe ya da okula gidiyoruz. Akşam olduğunda meskene gelip kendimizi dijital dünyaya kapatıyoruz” diyen Dr. Küçükyazıcı, insanlığın sanal dünya ortasında her geçen gün daha da kaybolduğunu söylemiş oldu. Ona göre ‘Matrix’ kainatı bizlere aslında vakit baskısı olmadan ne kadar özgürce hareket edebildiğimizi sorgulatıyor. Serinin bizlere ayrıntıları sorgulamadan, niyet ve his filtresinden geçirmeden asla kabul etmemeyi hatırlattığını söyleyen Dr. Küçükyazıcı, “Matrix sistemi hayatın yalanıdır” dedi.
Bugünkü ‘Matrix’in toplumun üzerimize yüklediği, para ve meslek üzere yüzeysel beklentiler olduğuna vurgu yapan Dr. Küçükyazıcı, “Çalışmak tahminen de insanlığın karşılaştığı birinci cezadır” diye konuştu. Üniversal hafızamızı nasıl canlandıracağımızı çözmediğimiz sürece Matrix döngüsünden nasıl çıkacağımızı öğrenemeyeceğimize dikkat çeken Dr. Küçükyazıcı, “Matrix’i fark eden, şüphelenen, sorgulayanlar sistemin ortasından çıkmak için arayışa geçerek gerçeği keşfediyorlar. Kalbimizin sesini dinlemek, kendimize inanmak ya da yalnızca keyifli olmak bile hayatın kendi döngüsü ortasında epeyce daha kıymetli” dedi.
‘PLATON’UN MAĞARA TEORİSİNİ ANLATIYOR’
‘Matrix’ ideolojisinin aslında Platon’un Mağara Teorisi’ni anlattığını söyleyen Dr. Küçükyazıcı, bu teoriyi bir örnekle deklare etti. Dr. Küçükyazıcı, “Karanlık bir mağarada zincirlenmiş insanlara, ateş ışığı yansımasından oluşan kimi gölgeler izletilmektedir. Karanlık mağarada beliren gölgeleri izleyen şahıslar, o gölgelerden çıkarımlar yapmaya çalışıyorlar. Herkes kendine bakılırsa yorumluyor ortasında bulunduğu ortamı, mağarayı ve gölgeleri. Bir gün zincirlerinden kurtulan bir kişi mağaradan dışarı kaçıyor. Güneş ışığı gözlerini kör edercesine acıtıyor. Bu acıya dayanmayı başarıp yavaş yavaş gözlerini araladıkça, gün ışığı ile etrafını fazlaca daha net görüyor, izliyor ve yorumluyor. Olanları anlatmak için mağaradaki tutsak arkadaşlarının yanına döndüğünde ise sistem ortasında büyümüş olan arkadaşları, mağara sistemini sonuna kadar savunuyorlar. Hatta mağaradan kaçan arkadaşlarını öldürüyorlar. Öbür insanları yanılsama dünyasından kurtarmaya çalışan kişi, sistemi çözen ve reddeden filozofu temsil ediyor” diye deklare etti.
‘SERİNİN VERDİĞİ EN NET İLETİ…’
‘Matrix’ dünyasında iki dünya nizamının bir arada eş vakitli işlediğini vurgulayan Dr. Küçükyazıcı, Matrix sistemi haricinde gerçeklik, sistem içerisinde ise yanılsama dünyasının olduğunu söylemiş oldu. Dr. Küçükyazıcı’ya göre ‘Matrix’ serisinin verdiği en net ileti dayatılan sistemi inceleyip sorgulamak. Ona bakılırsa ‘Morpheus’ karakterinin de söylemiş olduği üzere “Gerçek nedir?” sorusuna karşılık aramamız gerekli.
Descartes’ın “Şu anda hayal görüyor olmam ve tüm algılarımın yanlış olması mümkündür” kelamını hatırlatan Dr. Küçükyazıcı; tat, koku, dokunma, işitme ve görme haricindeki duyularımızın olduğunu hatırlattı. Dr. Küçükyazıcı, “Fiziksel farkındalık duyumuz propriyosepsiyon, istikrar duyumuz olan equilibrioception, sıcaklık algımız olan thermoception, vakit algımız olan chronoception, etrafımızdaki manyetik alanları algıladığımız elektrosepsiyon üzere birfazlaca farklı duyumuz vardır” diye konuştu.
HANGİ KARAKTER NEYİ SEMBOLİZE EDİYOR?
Dr. Küçükyazıcı, ‘Matrix’ serisinde her karakterin farklı bir manaya sahip olduğunu, seride çokça metaforların kullanıldığını vurguladı. ‘Neo’nun seçilmiş kişi olarak sunulsa da asıl büyük sorumluluğun Morpheus’ta olduğuna dikkat çeken Dr. Küçükyazıcı, ‘Trinity’ karakterinin ise korkusuzluğu, cesurluğu ve hislerini bakılırsavine karıştırmaması hatırlandığında onun tam bir ‘nazaranv hanımı’ olduğunu söylemiş oldu.
‘Cypher’ karakterinin gerçeklerden kaçmayı seçen bir hain olduğunu söyleyen Dr. Küçükyazıcı, etrafımızda da tıpkı Cypher üzere sanal palavralarla keyifli olmayı seçen hayli fazla insanın olduğunu söylemiş oldu. Meorvingian karakterinin sistemin karanlık dünyasını denetim eden Hades olduğunu söyleyen Dr. Küçükyazıcı, serideki her karakterin gerçek hayatta bir fikri sembolize ettiğine dikkat çekti.
‘SERİNİN BİZİ ETKİLEMESİNİN SEBEBİ…’
Sinema müellifi Beğenilen Hatunoğlu, ‘Matrix’in aslında yaratılış mitinden bahsetmiş olduğuni, serinin aslında kutsal kitaplardan beri sayısız sefer anlatılan bir ‘kurtarıcı’ hikayesi olduğunu belirtti. 21’inci yüzyılın en sevilen temalarından biri olan ‘kahramanın büyüme seyahati’ni ‘Matrix’te de gördüğümüzü söyleyen Hatunoğlu, “Serinin bizi büyülemiş olmasındaki sebeplerden bir başkası sinemada gördüklerimizin o güne kadar sinema perdesinde şahit olmadığımız bir teknik üstünlükle yansıtılmasıdır” diye konuştu.
“Matrix de simülasyon teorisi de gerçekliğin geçersiz olduğunu ve bu simülasyonun ortasında olanların bunun bir simülasyon olduğunun farkında olmadığını ileri sürer” diyen Hatunoğlu, bu teorinin yıllardır Descartes ve Bertrand Russell’ın görüşleriyle desteklendiğini hatırlattı. Hatunoğlu’na bakılırsa ‘Matrix’, anlaması ve kabullenmesi sıkıntı olan ‘simülasyon’ fikrini dünyadaki milyarlarca beşere benimsettiği ve örneklendirdiği için tarihe geçen bir sinema oldu.
‘POST-TRUTH’A YER VERECEK Mİ?
‘Matrix’in evvelki sinemalarında Neo, Trinity ve Morpheus’u izlemiştik. Hatunoğlu, bu üç değerli karakterin kıymetli göndermelerde bulunduğuna dikkat çekti. Hatunoğlu, Neo’nun isminin Yunanca ‘yeni’ manasına geldiğini ve onun aslında yeni mesihimiz olduğunun müjdelendiğini söylemiş oldu. Yunan mitolojisinin düş yaradanı olan ‘Morpheus’un, ‘Neo’yu gördüğü düşten uyandırdığını söyleyen Hatunoğlu, Hristiyanlık’ta ‘teslis’ denilen kutsal üçlemenin isminin Trinity olduğuna dikkat çekti ve “Trinity, kahramanlarımızın yanında savaşarak grubu tamamlayan değerli bir karakter” dedi.
Yeni ‘Matrix’ sinemasının hayatlarının ‘gerçek’le bir arada nasıl değiştiğini ve şekillendiğini anlatacağını söyleyen Hatunoğlu, yeni sinemada son devrin sık konuşulan başlıklarından ve ‘gerçeklik ötesi’ manasına gelen ‘post-truth’ kavramına da değinileceğini düşündüğünü belirtti.
‘İLK SEFER FİRAVUNLAR TARAFINDAN KULLANILDI’
Doç. Dr. Ali Murat Kırık ise ‘Matrix’ serisiyle tanınan olan bu sözün epeyce farklı manalar taşıdığını söylemiş oldu. “En genel tarifiyle ‘Matrix’, rastgele bir şeye biçim yahut köken veren şey olarak söz edilmekte” diyen Doç. Dr. Kırık, matematikte fazlaca boyutlu dizi manasına da gelen bu sözün insanlık tarihinde birinci vakit içinderda firavunlar tarafınca kullanıldığını belirtti. ‘Matrix’in eski Mısır firavunları tarafınca oynanan bir gölge mukadderat savaş oyunu olduğunu belirten Doç. Dr. Kırık, “Ölüm kalım problemlerinden başlatılan hayalet ve ruh savaş oyunu olarak kaynaklarda yer alır. ‘Matrix’ sözü ayrıyeten ‘rahim’ biçiminde de tanımlanıyor” diye konuştu.
Serinin birinci sineması çıktığından beri bir hayli bilim insanı ve filozofun sinema üzerinde tartıştığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, ‘Matrix’ kozmosunun, gerçekliğimizin gerçek olmayabileceği istikametinde bir felsefi görüşe yer verdiğini söylemiş oldu. Sinemadaki kahramanların geniş bir simülasyonla karşılaştığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, ‘Matrix’in çok gelişmiş bir yapay zeka tarafınca yönetilen geniş bir cihan olduğunu belirtti.
‘İLLÜZYONDAN KURTULUŞ YOLU…’
‘Matrix’ serisinde insan ve makinenin açıkça çizilmiş bir savaşta karşı karşıya getirildiğini vurgulayan Doç. Dr. Kırık, seride insanların makinelere benzediğini, makinelerin ise insani niteliklere sahip olduğunu söylemiş oldu. ‘Matrix’in kuvvetli bildiriler barındırdığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, “Dünyayı sırf göründüğü üzere kabul edersek kendimizi kandırmış oluruz” diye konuştu.
Sinemada daha kuvvetli varlıklar için bireylerin kandırıldığı ideolojisinin ön planda olduğunu belirten Doç. Dr. Kırık, “Dünya bir simülasyondur. bu biçimdece makineler gücümüzü kendilerini beslemek için kullanılabiliyor” dedi. Doç. Dr. Kırık, ‘Matrix’in felsefik olarak illüzyondan kurtuluşunun yolunun insanın kendi benliğinin ve gücünün farkına varmasından geçtiğini vurguladı.
‘SİMÜLASYON TEORİSİNE DAYANIYOR’
‘Matrix’in simülasyon teorisine dayandığının altını çizen Doç. Dr. Kırık, “Fransız sosyolog Jean Baudrillard’ın da söz ettiği üzere simülasyon artık bölge, referans bir varlık yahut bir husus değildir. Kökeni yahut gerçekliği olmayan bir gerçeğin modelleriyle üretilmesi, bir daha üretilen bir hipergerçekliktir” diye devam etti. Gerçeğin yerini gerçeğimsilerin aldığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, bunlara simülakrlar dendiğini söylemiş oldu.
Baudrillard’ın ideolojisinin, hayatımızın hipergerçeklik ile derinden bir bağa sahip olduğunu ortaya koyduğunu söyleyen Doç. Dr. Kırık, pandemiyle birlikte sanal hayata daha epeyce bağlandığımızı, ‘Matrix’ kozmosunun tam da bu biçimde bir dijital dönüşüm çağında gerçeğe dönüşebileceğini ortaya koyduğunun altını çizdi ve “Teknolojiler, insan bakış açısına aracılık eder ve kimi vakit onun yerini alır” diye konuştu.
‘GERÇEKLİĞİN YERİNİ ALMIŞ BİR HİPERGERÇEKLİK’
Metaverse kavramı son günlerde çoğunlukla tartışılıyor. Pekala Metaverse ile Matrix kozmosu içinde bir bağdan bahsedebilir miyiz? Doç. Dr. Kırık da Mark Zuckerberg’in açıklamalarıyla gündeme gelen Metaverse teriminin aslında sanal, artırılmış ve fizikî gerçekliğin bir birleşimi olduğunu, çevrimiçi ve gerçek hayattaki etkileşimler içindeki çizginin bulanıklaştığını söylemiş oldu.
Doç. Dr. Kırık, “Daha sıradan bir biçimde parçalanırsa Sandbox, Mirandus ve Decentraland üzere insanların farklı biçimlerde etkileşime girebileceği platformlardır. Bireylerin sanal yansımaları olan avatarlarıyla girebildikleri bu cihan aslında bir simülasyon, yani gerçekliğin yerini almış bir hipergerçekliktir” diye konuştu.
‘METAVERSE İLE ORTALARINDAKİ TEK FARK…’
‘Matrix’ sinemasında gerçek ile sanal dünyanın birleştiğini, birebir durumun Metaverse cihanında de karşımıza çıktığını söyleyen Doç. Dr. Kırık, bu seride insanların elektrik üretmek için yapışkan bölmelerde tutulduğunu, simüle edilmiş bir hayatın manzaralarını zihinlerine yansıtmak için beyinlerine direkt bir kablo bağlandığını söylemiş oldu. Doç. Dr. Kırık, “Tüm bunlar, insanlara olağan bir hayat sürme hissi verir. Gerçekte makineler tarafınca denetim altına alınmışlardır” diye devam etti.
‘Matrix’te insanların bir simülasyonda yaşadıklarının farkında olmadıkları bir simülasyon kozmosunun çizildiğini belirten Doç. Dr. Kırık, internetin geleceği olan Metaverse evreniyle Matrix’in yapısında değerli benzerliklerin göze çarptığını söylemiş oldu. Doç. Dr. Kırık, “Metaverse ile ‘Matrix’ serisi içindeki tek fark, insanların Metaverse’deki etraflarının büsbütün farkında olmaları ve bu cihana isteyerek girmeleri olacaktır” diye konuştu.
‘YAPAY ZEKA VE BEŞERLER ORTASINDAKİ SAVAŞ…’
Mevcut teknolojik ilerleme suratının devam ettiği takdirde epeyce yakında gerçeklikten ayırt edilemeyen simülasyonlara sahip olabileceğimizi vurgulayan Doç. Dr. Kırık, Elon Musk’ın beğenilerinin simülasyon teorisini giderek daha da tanınan hale getirdiğine dikkat çekti. Bir gün bir kişinin şuurunu bir bilgisayar programına yüklemenin mümkün olabileceğini söyleyen Doç. Dr. Kırık, fakat bu ihtimalin hayli yakın bir gelecekte gerçekleşebileceğini söylemenin ütopik olacağını belirtti.
Metaverse fikrinin gelişimi ve dünya genelinde yaygınlaşmasıyla birlikte ‘Matrix’te gördüğümüz birfazlaca ayrıntının gelecek 10 yıl içerisinde yaşanabileceğine dikkat çeken Doç. Dr. Kırık, “Yapay zeka ile insanların savaşı fikir olarak korkutucu gelse de ihtimaller içinde yer alıyor. Biroldukça bilim insanı bu hususta telaşlarını lisana getirmeye başladı” diye konuştu.