Böbrek yetmezliği tam böbrek yetmezliğine neden olabilir. Olası semptomları zamanında açıklığa kavuşturmak çok daha önemlidir. Nelere dikkat edilmeli?
Bir bakışta en önemli şeyler
Böbrek yetmezliği olarak da bilinen böbrek yetmezliği durumunda böbreklerden birinin veya her ikisinin işlevi kısıtlanır. Böbrek fonksiyonu aniden (akut) bozulabilir veya yavaş yavaş azalarak kalıcı (kronik) olarak bozulmaya devam edebilir. Böbrek yetmezliği semptomları buna göre farklı şekilde gelişir.
Böbrek yetmezliğinin derecesine bağlı olarak semptomlar önemsizden yaşamı tehdit edici boyutlara kadar değişebilir. Böbrekler tamamen iflas ederse, yalnızca diyaliz veya böbrek nakli yardımcı olabilir.
Böbrek yetmezliği: belirtiler neden bu kadar çeşitlidir?
Böbrek yetmezliği ile ilişkili semptomlar vücudun hemen hemen her bölümünü etkileyebilir. Bunun nedeni böbreklerin, her birinin birden fazla anlamı olan iki ayrı işleve hizmet etmesidir:
- Süzme ve boşaltım organı olan böbrekler kanı temizleyerek idrar oluşturur. Vücut, filtrelenen atıkları (üre, ürik asit veya kreatinin gibi) idrarla dışarı atarken, diğer önemli maddeler (su, şeker veya bazı tuzlar gibi) önceden kısmen veya tamamen yeniden kana emilir.
- Bir endokrin organ olarak böbrekler, kan basıncını düzenlemek, kırmızı kan hücrelerini oluşturmak ve D vitamini üretmek gibi vücutta çok çeşitli süreçlerde yer alan çeşitli hormonları ve diğer maddeleri üretir.
İnsan vücudunda iki böbrek vardır. Ancak tek böbrek sağlıklı olduğu sürece her iki işlevi de tek başına yerine getirebilir.
Böbrek yetmezliği, tek başına filtrasyon ve boşaltım fonksiyonunun kısıtlı olması nedeniyle sayısız semptomlara neden olabilir. Sonuç olarak vücut, dışarıdan (örn. gıda, ilaç veya ilaç yoluyla) sağlanan istenmeyen metabolik ürünleri ve kirleticileri artık yeterli düzeyde ortadan kaldıramaz. Sonuç: maddeler kanda birikir. Bunlar asit-baz dengesini bozan asidik metabolitleri içerir.
Ayrıca böbrek fonksiyonlarının bozulması su-elektrolit dengesini ve dolayısıyla kan basıncını da etkiler. Normalde böbrekler, gerektiğinde su ve tuzları tutarak veya idrarla daha fazlasını atarak düzenleme yapar. Böbrek yetmezliği nedeniyle bu işe yaramazsa vücutta su tutulması ve kan basıncının yükselmesi gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Böbrek yetmezliğinin tam böbrek yetmezliğine yol açması durumunda semptomlar hayati tehlike oluşturur. Çünkü kandaki atık maddeler o kadar çok birikiyor ki, tabiri caizse vücudu zehirliyor. Bu tür idrar zehirlenmesinin (teknik olarak üremi olarak adlandırılır) olası belirtileri arasında cilt değişiklikleri, mide-bağırsak sorunları, kardiyovasküler sorunlar ve beyin ve sinir hasarı yer alır.
Ayrıca böbrek yetmezliği durumunda böbreklerde hormon ve benzeri maddelerin oluşumunun bozulmasından kaynaklanan belirtiler ortaya çıkabilmektedir. Bunlar, her şeyden önce
- Eritropoietin eksikliğinden kaynaklanan anemi (kısaca EPO): Normalde böbrekler tarafından üretilen bu hormon, kırmızı kan hücrelerinin oluşumunu uyarır.
- Kalsitriol eksikliğinden kaynaklanan kemik hasarı: Normalde böbreklerde üretilen D vitamininin bu aktif formu kemik metabolizmasında önemli bir rol oynar.
Atık ürünler kanda hızla birikirse veya idrar çıkışı aniden büyük ölçüde düşerse, bu durum akut böbrek yetmezliğine işaret eder (eski: akut böbrek yetmezliği). Bunun belirtileri – en azından başlangıçta – göze çarpmaz. Ancak daha sonra akut böbrek yetmezliği daha net semptomlara neden olabilir. Bunlar her şeyden önce şunları içerir:
- mide bulantısı
- tükenmişlik
- kaşıntı
- Göz kapakları, yüz, yanaklar ve bacaklar gibi görünür şişlikle birlikte sıvı birikmesi (ödem)
- Nefes darlığı ile birlikte zor nefes alma
- derin nefes alma (Kussmaul nefesi olarak da bilinir), muhtemelen hızlı nefes alma
- kendi kalp atışınızın rahatsız edici algısı
- kardiyak aritmiler
- Böbrek hastalığına bağlı yan ağrısı veya
- Enflamasyon belirtisi olarak ateş.
Zaten biliyordum?
“Akut böbrek yetmezliği” ve “akut böbrek yetmezliği” terimlerinin yerini bilimsel literatürde giderek “akut böbrek hasarı” (AKI) terimi almaktadır.
Kronik böbrek yetmezliği: Belirtiler genellikle geç ortaya çıkar
Böbreklerin kalıcı olarak hasar görmesi veya fonksiyonlarının kısıtlanması durumunda buna kronik böbrek yetmezliği denir. Ancak semptomların ortaya çıkması biraz zaman alabilir: Etkilenenlerin çoğu uzun süre herhangi bir semptom hissetmez.
Birincisi, kronik böbrek yetmezliği tipik olarak performansta azalma, yorgunluk, idrar çıkışında artış ve gece sık sık idrara çıkma gibi genel semptomlara neden olur. Böbrek zayıflığı ilerledikçe sayısız başka belirtiler de ortaya çıkabilir:
- iştah kaybı
- mide bulantısı
- solukluk
- Nefes darlığı veya nefes almada zorluk
- kemik ağrısı
- kaşıntı
- Huzursuz bacak sendromu
- kas krampları
- uyku bozuklukları
- Baş ağrısı
- hafıza bozuklukları
- Sürekli dikkatin azalmasıyla birlikte bilinç bozuklukları
- Ciltte uyuşukluk, yanlış veya anormal duyumlar
- Nefesle verilen havanın, cildin ve terin yoğun, idrar benzeri kokusu (üremik foetor)
- kirli sarı cilt lekeleri
- Kol, bacak ve akciğer ödemi
- Artan anemi (böbrek anemisi)
- yüksek tansiyon
- Kardiyovasküler semptomlar (kardiyak aritmi, anjina pektoris, sol kalp yetmezliği, kalp krizi gibi)
- Plörezi (plörezi)
- Kalbin etrafındaki kesenin iltihabı (perikardit)
- enfeksiyonlara karşı artan duyarlılık
- artan kan şekeri seviyeleri
- iktidarsızlık
- cinsel hoşnutsuzluk
- adet döneminin kaçırılması
- Sindirim sistemi kanaması
- Dropsy (assit)
- Periton iltihabı (peritonit)
Almanya’da yaklaşık iki milyon kişinin kronik böbrek yetmezliği hastası olduğu tahmin ediliyor. Semptomlar çoğunlukla yaşlılıkta ortaya çıkar: Etkilenenlerin çoğu 60 yaşın üzerindedir.
Bazı durumlarda kronik böbrek yetmezliği tam böbrek yetmezliğine yol açar. Belirtileri hayatı tehdit edicidir ve yalnızca diyaliz veya böbrek nakli ile tedavi edilebilir. Almanya’da şu anda yaklaşık 90.000 kişinin diyaliz tedavisine ihtiyacı var ve her yıl 2.000’den fazla kişiye yeni böbrek veriliyor.