‘Bir daha sonraki bahar’ dedi ve uyardı: Dokunursak hayli ziyan veririz!
Mert İnan / İstanbul Türkiye’nin ciğerini yakan yangın felaketlerinin akabinde yanan ormanların eski durumuna nasıl geleceği merak konusu olurken, ağaçlandırma çalışmaları için de kampanyalar başlatıldı. Kızıl çam ve makilik alanlarda meydana gelen yangın felaketlerinin akabinde küle dönen yerlerin bir daha yeşil örtüye kavuşması için ne yapılması gerektiğini Milliyet’e anlatan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, “Yanan alanları yalnızca muhafazaya almamız kâfi, yanan yerlere iş makineleri sokup yanan ağaçları sökmek, toprağı eşelemek ekolojik istikrara daha epeyce ziyan verir. Ekolojik sistem kendi kendini tamir edecektir” dedi.
Prof. Dr. Tolunay, yanan ormanların bir daha nasıl yeşereceğini şu biçimde anlattı: “Kızıl çam ve maki, yangına ahenk sağlamış iki cinstir. Bu cinsler insan öncesi devirden beri varlığını sürdürürken, binlerce yıldır doğal yahut insan eliyle oluşan yangınlar daha sonrası gençleşmiş yani yandıkları yerlerde bir daha yeşermişlerdir. Kızıl çam tohumları doğal döngüde toprağa döküldükten daha sonra toprakla bütünleşip köklenir ve yıllar ortasında ağacın büyümesi gerçekleşir. Lakin olağan koşullarda kızıl çam alanlarının olduğu toprak katmanı kalın yaprak örtüsüyle kaplanır ve tohumlar kuru yaprakların ortasından toprağa ulaşıp çimlenemez. ötürüsıyla bu durumda orman gençleşemez. Orman yangınları ise kuru yaprak katmanını ortadan kaldırır lakin kozalakların ortasındaki tohumlar yanmazlar. Bu tohumlar toprağın içine karıştıktan daha sonra bir daha sonraki bahar çimlenir ve yanan bölgede 5-8 santime ulaşmış fidanlar oluşur. Hatta yangında küle dönen ağaçlarda kalsiyum, potasyum, magnezyum, fosfor, sodyum, potasyum bulunduğundan gübre misyonu görürler. Altını çizerek belirtmek isterim ki, bu bahsetmiş olduğum doğal seleksiyonun işleyişidir. 10 bin yıl evvel doğal sebeplerden yanan kızıl çam ormanları da bu süreçler daha sonrası bir daha canlanmıştır. Yanan yerlere ağaçlandırma yapılması için iş makineleri sokulup toprağın kazınmaması hatta hiç bir şey yapılmaması ekolojik döngü açısından daha sağlıklıdır. 20 yıl daha sonra genç fidanlar 10-15 metreye ulaşacaktır.”
‘Doğal seleksiyon işlesin’
Yanan ormanların bir kısmında tohum bile kalmadığının tespiti durumunda doğal sürecin taklit edilerek ağalandırma yapılması gerektiğine de değinen Prof. Dr. Tolunay, şu biçimde devam etti:
“Yapılacak en değerli iş, yanan alanların başarılı ve titiz biçimde korunmaya alınmasıdır. Şayet ekolojik döngüyü sağlayacak tohum yoksa etraftaki yanmamış doğal ağaç yahut tohumlar, toplanıp toprağa serilebilir. Bir daha sonraki bahar ekilen tohumların durumu ve çimlenme olup olmadığı denetim edilir. Ağaçlandırma ismi altında yapılan bir grup yanlış uygulamalar kelam konusu. En büyük yanlış yanan ağaç ve makilerin kökleri ile topraktan sökülmesi. Bu ağaç ve bitkiler yangına ahenk sağlamış tiplerdir, orman kendini yenileyecektir. Toprağın yalnızca birkaç santimlik kısmı yangından etkilendiğinden ziyan görmez. Bırakalım, doğal olarak kızıl çam ormanları ve yanan makiliklerde doğal seleksiyon işlesin. Yanan alanlara boşu boşuna dozerleri sokarak, toprağı işleyip daha epeyce zara vermeyelim. Kaldı ki Manavgat’a İzmir, Adana ve Eskişehir’den getireceğiniz fidanlar genetik eşitliği bozar. Antalya’daki kızıl çam ile Eskişehir’deki birebir genetik yapıya sahip ağaçlar değildir. Ağaçlandırma için her vakit yüz yıl daha sonrasını düşünerek hareket edilmesi gerekir. Yüz yıl daha sonra Ege ve Akdeniz daha sıcak, daha kurak olacak. Bu bölgede yetiştirilecek tek ağaç çeşidi kızıl çam ve maki cinsleri. Kalkıp bu bölgelere söğüt, meşe, çınar dikerseniz bir süre daha sonra ölür. İklim değişikliğine ahenk için genetik cinsin korunması kural.”
‘Meyve ağacı ile orman kurulmaz’
Tolunay, yanan yerlere meyve ağacı dikimi teklifine ait ise şunları söylemiş oldu: “Ceviz, badem, zeytin üzere meyve ağaçları ile orman kurulmaz, olsa olsa meyve bahçesi oluşturulur. Bu tipler sulama, gübreleme yapmadan gelişemezler. bununla birlikte geniş aralıklarla dikildiği için erozyon tedbire, karbon tutma, oksijen üretme üzere ekosistem hizmetleri de düşük olur. Yaban hayvanlarına habitat oluşturma işlevleri da olmaz. hem de bu meyve ağaçlarının altlarına gelen otsu çalı tipleri de meyve randımanını artırmak için kesildiği için bitkisel biyoçeşitlilik de az olur” dedi.
Mert İnan / İstanbul Türkiye’nin ciğerini yakan yangın felaketlerinin akabinde yanan ormanların eski durumuna nasıl geleceği merak konusu olurken, ağaçlandırma çalışmaları için de kampanyalar başlatıldı. Kızıl çam ve makilik alanlarda meydana gelen yangın felaketlerinin akabinde küle dönen yerlerin bir daha yeşil örtüye kavuşması için ne yapılması gerektiğini Milliyet’e anlatan İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, “Yanan alanları yalnızca muhafazaya almamız kâfi, yanan yerlere iş makineleri sokup yanan ağaçları sökmek, toprağı eşelemek ekolojik istikrara daha epeyce ziyan verir. Ekolojik sistem kendi kendini tamir edecektir” dedi.
Prof. Dr. Tolunay, yanan ormanların bir daha nasıl yeşereceğini şu biçimde anlattı: “Kızıl çam ve maki, yangına ahenk sağlamış iki cinstir. Bu cinsler insan öncesi devirden beri varlığını sürdürürken, binlerce yıldır doğal yahut insan eliyle oluşan yangınlar daha sonrası gençleşmiş yani yandıkları yerlerde bir daha yeşermişlerdir. Kızıl çam tohumları doğal döngüde toprağa döküldükten daha sonra toprakla bütünleşip köklenir ve yıllar ortasında ağacın büyümesi gerçekleşir. Lakin olağan koşullarda kızıl çam alanlarının olduğu toprak katmanı kalın yaprak örtüsüyle kaplanır ve tohumlar kuru yaprakların ortasından toprağa ulaşıp çimlenemez. ötürüsıyla bu durumda orman gençleşemez. Orman yangınları ise kuru yaprak katmanını ortadan kaldırır lakin kozalakların ortasındaki tohumlar yanmazlar. Bu tohumlar toprağın içine karıştıktan daha sonra bir daha sonraki bahar çimlenir ve yanan bölgede 5-8 santime ulaşmış fidanlar oluşur. Hatta yangında küle dönen ağaçlarda kalsiyum, potasyum, magnezyum, fosfor, sodyum, potasyum bulunduğundan gübre misyonu görürler. Altını çizerek belirtmek isterim ki, bu bahsetmiş olduğum doğal seleksiyonun işleyişidir. 10 bin yıl evvel doğal sebeplerden yanan kızıl çam ormanları da bu süreçler daha sonrası bir daha canlanmıştır. Yanan yerlere ağaçlandırma yapılması için iş makineleri sokulup toprağın kazınmaması hatta hiç bir şey yapılmaması ekolojik döngü açısından daha sağlıklıdır. 20 yıl daha sonra genç fidanlar 10-15 metreye ulaşacaktır.”
‘Doğal seleksiyon işlesin’
Yanan ormanların bir kısmında tohum bile kalmadığının tespiti durumunda doğal sürecin taklit edilerek ağalandırma yapılması gerektiğine de değinen Prof. Dr. Tolunay, şu biçimde devam etti:
“Yapılacak en değerli iş, yanan alanların başarılı ve titiz biçimde korunmaya alınmasıdır. Şayet ekolojik döngüyü sağlayacak tohum yoksa etraftaki yanmamış doğal ağaç yahut tohumlar, toplanıp toprağa serilebilir. Bir daha sonraki bahar ekilen tohumların durumu ve çimlenme olup olmadığı denetim edilir. Ağaçlandırma ismi altında yapılan bir grup yanlış uygulamalar kelam konusu. En büyük yanlış yanan ağaç ve makilerin kökleri ile topraktan sökülmesi. Bu ağaç ve bitkiler yangına ahenk sağlamış tiplerdir, orman kendini yenileyecektir. Toprağın yalnızca birkaç santimlik kısmı yangından etkilendiğinden ziyan görmez. Bırakalım, doğal olarak kızıl çam ormanları ve yanan makiliklerde doğal seleksiyon işlesin. Yanan alanlara boşu boşuna dozerleri sokarak, toprağı işleyip daha epeyce zara vermeyelim. Kaldı ki Manavgat’a İzmir, Adana ve Eskişehir’den getireceğiniz fidanlar genetik eşitliği bozar. Antalya’daki kızıl çam ile Eskişehir’deki birebir genetik yapıya sahip ağaçlar değildir. Ağaçlandırma için her vakit yüz yıl daha sonrasını düşünerek hareket edilmesi gerekir. Yüz yıl daha sonra Ege ve Akdeniz daha sıcak, daha kurak olacak. Bu bölgede yetiştirilecek tek ağaç çeşidi kızıl çam ve maki cinsleri. Kalkıp bu bölgelere söğüt, meşe, çınar dikerseniz bir süre daha sonra ölür. İklim değişikliğine ahenk için genetik cinsin korunması kural.”
‘Meyve ağacı ile orman kurulmaz’
Tolunay, yanan yerlere meyve ağacı dikimi teklifine ait ise şunları söylemiş oldu: “Ceviz, badem, zeytin üzere meyve ağaçları ile orman kurulmaz, olsa olsa meyve bahçesi oluşturulur. Bu tipler sulama, gübreleme yapmadan gelişemezler. bununla birlikte geniş aralıklarla dikildiği için erozyon tedbire, karbon tutma, oksijen üretme üzere ekosistem hizmetleri de düşük olur. Yaban hayvanlarına habitat oluşturma işlevleri da olmaz. hem de bu meyve ağaçlarının altlarına gelen otsu çalı tipleri de meyve randımanını artırmak için kesildiği için bitkisel biyoçeşitlilik de az olur” dedi.