Çal Dağı etrafında kıyamet kopuyordu
Cevdet Cantürk – 29 Ağustos 1921 günü biterken, batıya dönük olan Türk cephesi daha hayli batıdan doğuya hakikat uzanan bir hale gelmişti. Yani cephenin yüzü güneye dönüyordu.
General Papulas, raporunda “Durum Yunan ordusunun lehinedir. Ankara’ya yürüyoruz” diye yazdığı sırada, 1. Kolordu kumandanı, en kısa vakitte cephane ikmali için Tanrı’ya ve başkomutana yalvarıyordu.
Geceli gündüzlü saldıran Yunan birlikleri savaş gücünü de giderek yitiriyordu.
Bu sırada İstanbul’daki İşgal kuvvetleri Kumandanı General Harrington’ın Londra’ya yolladığı rapor dikkat cazipti:
“Yunanlılar Ankara’ya yürüdüklerini söylüyor, zafer argümanında bulunuyor. Benim aldığım bilgilerde bu biçimde bir şey yok.”
Mevt kalım savaşı
Mehmetçik, Sakarya uzunluklarında mevt kalım savaşı veriyordu. 30 Ağustos günü, savaşın yeni bir boyut kazandığı tarihti. Çünkü Yunan kuvvetleri bu defa de Türk cephesini yarmak için saldırmaya başlamıştı. Bir gün evvel, düşman biraz arazi kazanmış, bunun üzerine Türk tarafı savunma sınırını biraz geriye alarak, daha kuvvetli ve sağlam bir cephe tesis etmişti.
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa : “Bu görüntü düşmanı epeyce ümitlere düşürdü. Onun için 30 Ağustos’ta yeniden düşman Beylik köprü mıntıkasında ve San Halil ile Kursak mıntıkasında ve buradan Şarkta Büyükçalış istikametinde ordumuzun sol cenahı aleyhine olmak üzere genel taarruza geçti.”
Kolordu Kumandanı Prens Andre: “Yunan ordusu kümeleri içinde boşluklar oluşmuş, meydan muharebesi adeta mevzii çarpışmalar haline dönüşmüştü. Sol taraftan bir kuşatma yapılması planı artık uygulanamazdı. niçini, düşman bunu önlemek için önlemler almaktaydı. Bizim kuvvetlerimiz ise dağınık biçimdeydi.”
Akşama yanlışsız Yunan kumandanlar, 3 ve 4. Kümelerin içinden kuvvetlerini Çal Dağı istikametine hareket ettirdi.
Bir haftadır süren çarpışmalar, gelip Çal Dağı’nda düğümlenmiş üzereydi. Türk savunması cephenin yarılması için tedbir alıp, kuvvetleri Çal Dağı civarında toplarken, Yunan komuta heyeti ise bunun kendi cephesine yönelik bir taarruz hazırlığı olabileceğinden telaş ediyor, önlem alıyordu.
Artık roller değişiyordu
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa : “1 Eylûl’de düşman şarktan kaydırabildiği kuvvetlerin katılmasıyla, sağ cenahımız aleyhine ve merkeze, Haymana ve Dikilitaş‘a kadar olan alanda genel taarruz yaptı. Bu taarruzlarda Yunan kuvvetlerine büyük zayiat verdirildi.”
2 Eylül’de Yunan ordusu birtakım yerlerde tahkimata başlamıştı. Artık roller değişiyordu.
Yunan Ordu Kumandanı Papulas: “Kolordular, yarın bulundukları yerde dinlenecek ve toparlanacaktır.”
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa: “ 3 Eylül’de düşmanın umum cephede sükûneti görülüyordu. Yorgunluğu görünüyordu.”
Yunan kumandanlarının başındaki sorular giderek çoğalıyordu, zira Ankara hayali giderek uzaklaşıyordu…
Prens Andre: “Daha düşman birinci çizgisinin ele geçirilmesindilk evvelden Yunan ordusu kuvvetinin üçte birini zayi etti. daha sonrası felaket getirebilirdi. Bu ilerleme ne için devam edecekti? Harekâtın maksadı Ankara’yı işgal etmek mi, düşmanın ikmal depolarını tahrip etmek mi?”
Öte yanda, Papulas’ın gönderdiği şifreli telgraflarda Savaş bakanı Theotokis’i daha fazla ileriye gidilmemesi konusunda bilgilendirdiği anlaşılıyordu.
“Kuvvetlerimizin savaş gücünün azalması ve azalmaya devam etmesi, az bir vakit daha sonra akınlarımızın sürdürülmesini imkânsız kılacaktır. Ankara’yı işgal için bundan daha sonra yapılacak bir uğraşın kesin zafere ulaşması imkanı vardır. Ancak bu talihsizliğe de yol açabilir. Bu talihsizlik ise şimdiye kadarki başarıyı bir başarısızlığa dönüştürebilir ki, bu başarısızlık da siyasal görüşmeler üzerinde yıkıcı bir tesir yapar. Siyasi durumun bu biçimde bir hezimeti göze almaya paha olup olmadığını bana çabucak bildirilmesini rica ediyorum.”
Cephenin yük merkezi değişiyor
31 Ağustos’ta cephenin yük merkezi değişiyor, sol taraftan cephenin ortasına kaydırılıyordu.
Atina gazeteleri ise zafer manşetleri atıyordu:
“Yunan ordusu komutası, Yunan ordusunu Pazar günü Ankara’ya hareket ettirmelerini umuyor.”
Ankara’ya varmak o kadar kolay olamazdı. Mecliste yapılan günlük bilgilendirme toplantılarından birinde, Yunan istila ordusunun her gün yıpranarak ilerlemekte olduğunu kavrayan biri, şu biçimde demişti: “Eğer bu biçimde azala azala ilerleyeceklerse, buraya vardıklarında 40-50 kişi kalırlar. Onları da biz tepeleriz!”
3 bölük kurulabildi
Aslında iki taraf da azalıyordu. Kıyamet Çal Dağı etrafında kopuyordu. Mustafa Kemal Paşa da dağın kuzey tarafındaki doruklardan birine gelmiş, gelişmeleri takip ediyordu. Mehmetçik var gücüyle atılıp, saldırdı. Çal Dağı’nın batı kısımları hariç büyük kısmı geri alındı. Lakin 39. Alayda yalnızca 2 subay kalmıştı. Başka tarafta savaşan 135. Alayın neferlerinden geriye kalanlarla yalnızca 3 bölük kurulabildi…
Cevdet Cantürk – 29 Ağustos 1921 günü biterken, batıya dönük olan Türk cephesi daha hayli batıdan doğuya hakikat uzanan bir hale gelmişti. Yani cephenin yüzü güneye dönüyordu.
General Papulas, raporunda “Durum Yunan ordusunun lehinedir. Ankara’ya yürüyoruz” diye yazdığı sırada, 1. Kolordu kumandanı, en kısa vakitte cephane ikmali için Tanrı’ya ve başkomutana yalvarıyordu.
Geceli gündüzlü saldıran Yunan birlikleri savaş gücünü de giderek yitiriyordu.
Bu sırada İstanbul’daki İşgal kuvvetleri Kumandanı General Harrington’ın Londra’ya yolladığı rapor dikkat cazipti:
“Yunanlılar Ankara’ya yürüdüklerini söylüyor, zafer argümanında bulunuyor. Benim aldığım bilgilerde bu biçimde bir şey yok.”
Mevt kalım savaşı
Mehmetçik, Sakarya uzunluklarında mevt kalım savaşı veriyordu. 30 Ağustos günü, savaşın yeni bir boyut kazandığı tarihti. Çünkü Yunan kuvvetleri bu defa de Türk cephesini yarmak için saldırmaya başlamıştı. Bir gün evvel, düşman biraz arazi kazanmış, bunun üzerine Türk tarafı savunma sınırını biraz geriye alarak, daha kuvvetli ve sağlam bir cephe tesis etmişti.
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa : “Bu görüntü düşmanı epeyce ümitlere düşürdü. Onun için 30 Ağustos’ta yeniden düşman Beylik köprü mıntıkasında ve San Halil ile Kursak mıntıkasında ve buradan Şarkta Büyükçalış istikametinde ordumuzun sol cenahı aleyhine olmak üzere genel taarruza geçti.”
Kolordu Kumandanı Prens Andre: “Yunan ordusu kümeleri içinde boşluklar oluşmuş, meydan muharebesi adeta mevzii çarpışmalar haline dönüşmüştü. Sol taraftan bir kuşatma yapılması planı artık uygulanamazdı. niçini, düşman bunu önlemek için önlemler almaktaydı. Bizim kuvvetlerimiz ise dağınık biçimdeydi.”
Akşama yanlışsız Yunan kumandanlar, 3 ve 4. Kümelerin içinden kuvvetlerini Çal Dağı istikametine hareket ettirdi.
Bir haftadır süren çarpışmalar, gelip Çal Dağı’nda düğümlenmiş üzereydi. Türk savunması cephenin yarılması için tedbir alıp, kuvvetleri Çal Dağı civarında toplarken, Yunan komuta heyeti ise bunun kendi cephesine yönelik bir taarruz hazırlığı olabileceğinden telaş ediyor, önlem alıyordu.
Artık roller değişiyordu
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa : “1 Eylûl’de düşman şarktan kaydırabildiği kuvvetlerin katılmasıyla, sağ cenahımız aleyhine ve merkeze, Haymana ve Dikilitaş‘a kadar olan alanda genel taarruz yaptı. Bu taarruzlarda Yunan kuvvetlerine büyük zayiat verdirildi.”
2 Eylül’de Yunan ordusu birtakım yerlerde tahkimata başlamıştı. Artık roller değişiyordu.
Yunan Ordu Kumandanı Papulas: “Kolordular, yarın bulundukları yerde dinlenecek ve toparlanacaktır.”
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa: “ 3 Eylül’de düşmanın umum cephede sükûneti görülüyordu. Yorgunluğu görünüyordu.”
Yunan kumandanlarının başındaki sorular giderek çoğalıyordu, zira Ankara hayali giderek uzaklaşıyordu…
Prens Andre: “Daha düşman birinci çizgisinin ele geçirilmesindilk evvelden Yunan ordusu kuvvetinin üçte birini zayi etti. daha sonrası felaket getirebilirdi. Bu ilerleme ne için devam edecekti? Harekâtın maksadı Ankara’yı işgal etmek mi, düşmanın ikmal depolarını tahrip etmek mi?”
Öte yanda, Papulas’ın gönderdiği şifreli telgraflarda Savaş bakanı Theotokis’i daha fazla ileriye gidilmemesi konusunda bilgilendirdiği anlaşılıyordu.
“Kuvvetlerimizin savaş gücünün azalması ve azalmaya devam etmesi, az bir vakit daha sonra akınlarımızın sürdürülmesini imkânsız kılacaktır. Ankara’yı işgal için bundan daha sonra yapılacak bir uğraşın kesin zafere ulaşması imkanı vardır. Ancak bu talihsizliğe de yol açabilir. Bu talihsizlik ise şimdiye kadarki başarıyı bir başarısızlığa dönüştürebilir ki, bu başarısızlık da siyasal görüşmeler üzerinde yıkıcı bir tesir yapar. Siyasi durumun bu biçimde bir hezimeti göze almaya paha olup olmadığını bana çabucak bildirilmesini rica ediyorum.”
Cephenin yük merkezi değişiyor
31 Ağustos’ta cephenin yük merkezi değişiyor, sol taraftan cephenin ortasına kaydırılıyordu.
Atina gazeteleri ise zafer manşetleri atıyordu:
“Yunan ordusu komutası, Yunan ordusunu Pazar günü Ankara’ya hareket ettirmelerini umuyor.”
Ankara’ya varmak o kadar kolay olamazdı. Mecliste yapılan günlük bilgilendirme toplantılarından birinde, Yunan istila ordusunun her gün yıpranarak ilerlemekte olduğunu kavrayan biri, şu biçimde demişti: “Eğer bu biçimde azala azala ilerleyeceklerse, buraya vardıklarında 40-50 kişi kalırlar. Onları da biz tepeleriz!”
3 bölük kurulabildi
Aslında iki taraf da azalıyordu. Kıyamet Çal Dağı etrafında kopuyordu. Mustafa Kemal Paşa da dağın kuzey tarafındaki doruklardan birine gelmiş, gelişmeleri takip ediyordu. Mehmetçik var gücüyle atılıp, saldırdı. Çal Dağı’nın batı kısımları hariç büyük kısmı geri alındı. Lakin 39. Alayda yalnızca 2 subay kalmıştı. Başka tarafta savaşan 135. Alayın neferlerinden geriye kalanlarla yalnızca 3 bölük kurulabildi…