Çok değerli PCR testi uyarısı: Mutlaka almayın
Türkiye’nin birinci ve tek Havacılık, Uzay ve Teknoloji Şenliği TEKNOFEST, 6 günlük maratonun akabinde 26 Eylül’de ihtişamlı bir kapanışla bitmiş oldu. Dijital sıhhat altyapısı ile bilhassa Kovid-19 pandemisi devrinde bir epeyce uygulamayla dünyanın önüne geçen Sıhhat Bakanlığı, “yapay zeka yarışması” ile TEKNOFEST’e damgasını vurdu. Türkiye’nin dünyadaki en yeterli dijital sıhhat alt yapısına sahip ülke olduğuna dikkat çeken Sıhhat Bakan Yardımcısı Dr. Şuayip Birinci, Demirören Haber Ajansı’na değerli açıklamalarda bulundu. Birinci, “niçin buradayız? Biz doktorlarımıza, sıhhat profesyonellerimize yardım etmek üzere teşhis araçları geliştirmeye çalışıyoruz. Yapay zeka araçlarıyla ve dünyada birinci kere bu biçimde bir müsabaka kapsamında, bilgilerimizi bu mevzuda yazılım geliştiren start-up firmalara, gençlere açtık” dedi.
“YAPAY ZEKA İLE İNME TANISI KOYACAK PROJELER GELİYOR”
Yarışta, yapay zeka ile inme tanısı koyabilecek projelerin yer aldığını belirten Birinci, “Çünkü bunlar epeyce acil müdahale edilmesi ve epeyce süratli bir biçimde karar verilmesi gereken hastalıklar, Yapay zeka araçları ile doktorlarımıza yardım etmek, hastaların hayatına kritik vakit içinderda dokunabilmek istiyoruz. örneğin hastanın tomografisi bilgisayara yüklendiği üzere, çabucak yapay zekayla okunacak ve bir radyoloğun yapacağı yorumları ön yorum olarak o yapacak ve daha sonra radyoloğun önüne düşürecek. İlgili tabibin önüne düşürecek. Çok süratli bir biçimde onun tahminen yorgunlukla atlayabileceği lezyonları da yakalamasını sağlayacak ve vaktini kısaltacak, iş yükünü azaltacak” biçiminde konuştu.
“DİJİTAL TEŞHİS SİSTEMLERİ KOVİD-19 VE MAMOGRAFİDE KULLANILDI”
Daha evvel Kovid-19’u manzaralı işleyerek yapay zeka ile tanıyan sistemleri de geliştirdiklerine işaret eden Birinci, “Bu sistemler onun öbür bir viral enfeksiyon mu yoksa bakteriyel enfeksiyon mu olduğunu anlayabiliyordu. Ayrıyeten mamografide de hayli önemli bir yapay zeka uygulamamız var ve bu sayede göğüs kanserine epeyce önemli bir biçimde erkenden teşhis koyma ve bayanlarımızın hayatını kurtarma, onlara fazlaca daha düzgün bir tedavi sunma fırsatlarına sahip olduk. Yakın bir gelecekte inme için de misal şeyleri yapıyor olacağız” dedi.
“NEYİM VAR?” İLE HASTALIKLARA ÖN TEŞHİS KONACAK
Çok uzun müddettir üzerinde çalıştıkları “Neyim Var?” projesinden de bahseden Dr. Birinci, yakın bir vakitte e-Nabız’a entegre olarak çalışacak bu sistem hakkında da şu ayrıntıları verdi: “Bu proje, siz daha doktora gitmedilk evvel size sorular sorarak hangi branşa gitmeniz gerektiğine karar veriyor. Ortalama hastalıklarınızı, sizin üzere şikayeti olanlara yüzde kaç oranında ne olduğunu söyleyebiliyor. Acil olarak doktora gitmeniz gerekirse de bu hususta uyarıyor. ondan sonrasında da kendi koyduğu teşhisi, tabibin koyduğu teşhisle daima öğrenerek değiştiren ve yapay zekayla isabet kabiliyetini arttıran ve daha gerçek sonuçları vatandaşlara ulaştırabilen bir sistem. Ayrıyeten bu sayede gereksiz hastanın da hastaneye başvurusunu azaltan, aslında onun hastalık zannettiği ya da hayli acil bir sorun zannettiği semptomları da kıymetlendirerek olağan rutin aile doktoruna ya da en yakın hastanedeki ilgili branşa yönlendirilmesini sağlayabilecek bir uygulama.”
“SAĞLIKTA DİJİTALLEŞMEDE DÜNYANIN EN İYİSİYİZ”
TEKNOFEST’in daha epeyce savunma sanayi üzerine kurgusu olan ve çabucak sonrasında öbür teknolojileri kendi bünyesine katmış bir şenlik olduğuna işaret eden Bakan Yardımcısı Dr. Birinci, “Ama bugün baktığımızda, gelecekte sıhhat teknolojilerinin, savunma sanayi teknolojilerinin de fazlaca önünde bir büyüklüğe sahip olacağını görüyoruz. Gerçekten pandemi sırasında da bunu hepimiz gördük. Dijitalleşmenin ne kadar değerli olduğunu, süratle gelişen teknolojinin ne kadar değerli bir araç olduğunu, ömrümüze ne kadar olumlu tarafta dokunduğunu bakılırsabiliyoruz artık. Biz dünyanın en güzel dijitalleşmiş Sıhhat Bakanlığıyız. Bu alanda bizden daha uygun bir Sıhhat Bakanlığı ve ülke yok. Sıhhat alanında Türkiye’nin nitekim çok öne geçeceğini, SİHA’lar, İHA’lar, savunma sanayi mamüllerinde olduğu üzere, bu hususta da dünyada konuşulacağını düşünüyorum. Sıhhatte yapay zeka müsabakasının bu manada epeyce yeterli bir başlangıç olduğunu ve gençlerimizin de, Türkiye’nin de önünü açacağına inanıyorum” diye konuştu.
HER ŞEYİN MERKEZİNDEKİ UYGULAMA: E-NABIZ
Sıhhat Bakanlığı’nın tüm dijital sıhhat uygulamalarının merkezinde aslında e-Nabız’ın yer aldığını da vurgulayan Dr. Birinci, kelamlarını şu biçimde sürdürdü: “Bizim kütüphane diyebileceğimiz, onlara (diğer uygulamalara) bütün servisleri veren bilgemiz, e-Nabız. Onun üzerine geliştirdiğimiz öteki platformlar kelam konusu. Örneğin HES (Hayat Meskene Sığar) uygulaması, dünyada bu alandaki en büyük projelerden biri. Şu anda 75 milyon insan bu uygulamayı indirmiş, 150 milyona yakın HES kodu alınmış, bütün sistem, her yeri dolaşırken biliyorsunuz ki HES kodu sorgusu alıyoruz. 8 milyara yakın HES kodu sorgusu yapılmış, kent içi ulaşımda 5.2 milyon defa risk uyarısı vermiş, kentler ortası uçak seyahatlerinde 1.4 milyon defa risk uyarısı vermiş ve bu biçimdece riskli olanların bu araçlara, uçaklara binememesini sağlamış bir uygulama. Bütün sistemleri HES ile entegre ettik, uçaklar vs., hepsi bu prensipler etrafında hareket ediyor. Bugün baktığımızda son 48 saat PCR test ayrıntıları, aşı ayrıntıları, hastalık bilgisinin kişinin uçaklarda, toplu etkinliklerde vb. dolaşması ile alakalı da milyonlarca sorgu yapılmış durumda. Bunların her birini büsbütün Türk mühendisler, açık kaynak sistemleriyle hiç bir yabancı lisans kullanmadan geliştirdi. Bütün yetenek kendi içimizde, Türkiye’nin kendi insanları bunlar. Dışarıdan neredeyse hiç dayanak almadık.”
“KARE KODU OLMAYAN PCR TESTLERİ GEÇERLİ DEĞİL”
Oburunun HES kodu ile dolaşanlara dair Sıhhat Bakanlığı’na da geri bildirimler geldiğine işaret eden Dr. Birinci, bunu önlemenin tek yolunun HES kodu sorgusu yapılan yerde kimlik denetimi de yapılması olduğunu belitti ve değerli ikazlarda bulunarak kelamlarını noktaladı: “Ben bilhassa HES sistemini kullanan insanlardan şunu istiyorum. Evet orada kişinin aslına bakarsan bir kısmı yıldızla kapatılmış bir biçimde ismi görünüyor. Lakin kesinlikle kimlik denetimi de yapılmalı. Zira diğerlerinin HES koduyla gezenler olduğuna dair geri bildirimler alıyoruz. Kimlikten bağımsız bu yapılamaz. Bir de bilhassa karekodla print edilmemiş PCR laboratuvar testlerini de kimse katiyen almasın. PCR testi isteyen bütün kuruluşlar, PCR test sonuç kağıdı üstündeki o kare kodları okutarak doğrulasınlar. Şayet yabancı bir vatandaşsa, Health Pass üzerinden de doğrulanabilir bu. Zira kare kodu olmayan hiç bir laboratuvar testi geçerli değil. Kare kodu okuttuğunuz vakit, o kişinin bilgisi çabucak Sıhhat Bakanlığı’ndan e-Nabız üzerinden doğrulanıyor. Bu kişi ve bu test doğrudur diye sahiden o testin varlığını tespit ediyor sistem. Bu usul geri bildirimler geliyor bize, hayli rastladığımız bir şey değil lakin var olduğu vakit tek tük soruşturma açıp incelediğimiz durumlar da oluyor. O niçinle üstündeki Q kodu olmayan hiç bir laboratuvar testini kimse prestij almasın.”
Türkiye’nin birinci ve tek Havacılık, Uzay ve Teknoloji Şenliği TEKNOFEST, 6 günlük maratonun akabinde 26 Eylül’de ihtişamlı bir kapanışla bitmiş oldu. Dijital sıhhat altyapısı ile bilhassa Kovid-19 pandemisi devrinde bir epeyce uygulamayla dünyanın önüne geçen Sıhhat Bakanlığı, “yapay zeka yarışması” ile TEKNOFEST’e damgasını vurdu. Türkiye’nin dünyadaki en yeterli dijital sıhhat alt yapısına sahip ülke olduğuna dikkat çeken Sıhhat Bakan Yardımcısı Dr. Şuayip Birinci, Demirören Haber Ajansı’na değerli açıklamalarda bulundu. Birinci, “niçin buradayız? Biz doktorlarımıza, sıhhat profesyonellerimize yardım etmek üzere teşhis araçları geliştirmeye çalışıyoruz. Yapay zeka araçlarıyla ve dünyada birinci kere bu biçimde bir müsabaka kapsamında, bilgilerimizi bu mevzuda yazılım geliştiren start-up firmalara, gençlere açtık” dedi.
“YAPAY ZEKA İLE İNME TANISI KOYACAK PROJELER GELİYOR”
Yarışta, yapay zeka ile inme tanısı koyabilecek projelerin yer aldığını belirten Birinci, “Çünkü bunlar epeyce acil müdahale edilmesi ve epeyce süratli bir biçimde karar verilmesi gereken hastalıklar, Yapay zeka araçları ile doktorlarımıza yardım etmek, hastaların hayatına kritik vakit içinderda dokunabilmek istiyoruz. örneğin hastanın tomografisi bilgisayara yüklendiği üzere, çabucak yapay zekayla okunacak ve bir radyoloğun yapacağı yorumları ön yorum olarak o yapacak ve daha sonra radyoloğun önüne düşürecek. İlgili tabibin önüne düşürecek. Çok süratli bir biçimde onun tahminen yorgunlukla atlayabileceği lezyonları da yakalamasını sağlayacak ve vaktini kısaltacak, iş yükünü azaltacak” biçiminde konuştu.
“DİJİTAL TEŞHİS SİSTEMLERİ KOVİD-19 VE MAMOGRAFİDE KULLANILDI”
Daha evvel Kovid-19’u manzaralı işleyerek yapay zeka ile tanıyan sistemleri de geliştirdiklerine işaret eden Birinci, “Bu sistemler onun öbür bir viral enfeksiyon mu yoksa bakteriyel enfeksiyon mu olduğunu anlayabiliyordu. Ayrıyeten mamografide de hayli önemli bir yapay zeka uygulamamız var ve bu sayede göğüs kanserine epeyce önemli bir biçimde erkenden teşhis koyma ve bayanlarımızın hayatını kurtarma, onlara fazlaca daha düzgün bir tedavi sunma fırsatlarına sahip olduk. Yakın bir gelecekte inme için de misal şeyleri yapıyor olacağız” dedi.
“NEYİM VAR?” İLE HASTALIKLARA ÖN TEŞHİS KONACAK
Çok uzun müddettir üzerinde çalıştıkları “Neyim Var?” projesinden de bahseden Dr. Birinci, yakın bir vakitte e-Nabız’a entegre olarak çalışacak bu sistem hakkında da şu ayrıntıları verdi: “Bu proje, siz daha doktora gitmedilk evvel size sorular sorarak hangi branşa gitmeniz gerektiğine karar veriyor. Ortalama hastalıklarınızı, sizin üzere şikayeti olanlara yüzde kaç oranında ne olduğunu söyleyebiliyor. Acil olarak doktora gitmeniz gerekirse de bu hususta uyarıyor. ondan sonrasında da kendi koyduğu teşhisi, tabibin koyduğu teşhisle daima öğrenerek değiştiren ve yapay zekayla isabet kabiliyetini arttıran ve daha gerçek sonuçları vatandaşlara ulaştırabilen bir sistem. Ayrıyeten bu sayede gereksiz hastanın da hastaneye başvurusunu azaltan, aslında onun hastalık zannettiği ya da hayli acil bir sorun zannettiği semptomları da kıymetlendirerek olağan rutin aile doktoruna ya da en yakın hastanedeki ilgili branşa yönlendirilmesini sağlayabilecek bir uygulama.”
“SAĞLIKTA DİJİTALLEŞMEDE DÜNYANIN EN İYİSİYİZ”
TEKNOFEST’in daha epeyce savunma sanayi üzerine kurgusu olan ve çabucak sonrasında öbür teknolojileri kendi bünyesine katmış bir şenlik olduğuna işaret eden Bakan Yardımcısı Dr. Birinci, “Ama bugün baktığımızda, gelecekte sıhhat teknolojilerinin, savunma sanayi teknolojilerinin de fazlaca önünde bir büyüklüğe sahip olacağını görüyoruz. Gerçekten pandemi sırasında da bunu hepimiz gördük. Dijitalleşmenin ne kadar değerli olduğunu, süratle gelişen teknolojinin ne kadar değerli bir araç olduğunu, ömrümüze ne kadar olumlu tarafta dokunduğunu bakılırsabiliyoruz artık. Biz dünyanın en güzel dijitalleşmiş Sıhhat Bakanlığıyız. Bu alanda bizden daha uygun bir Sıhhat Bakanlığı ve ülke yok. Sıhhat alanında Türkiye’nin nitekim çok öne geçeceğini, SİHA’lar, İHA’lar, savunma sanayi mamüllerinde olduğu üzere, bu hususta da dünyada konuşulacağını düşünüyorum. Sıhhatte yapay zeka müsabakasının bu manada epeyce yeterli bir başlangıç olduğunu ve gençlerimizin de, Türkiye’nin de önünü açacağına inanıyorum” diye konuştu.
HER ŞEYİN MERKEZİNDEKİ UYGULAMA: E-NABIZ
Sıhhat Bakanlığı’nın tüm dijital sıhhat uygulamalarının merkezinde aslında e-Nabız’ın yer aldığını da vurgulayan Dr. Birinci, kelamlarını şu biçimde sürdürdü: “Bizim kütüphane diyebileceğimiz, onlara (diğer uygulamalara) bütün servisleri veren bilgemiz, e-Nabız. Onun üzerine geliştirdiğimiz öteki platformlar kelam konusu. Örneğin HES (Hayat Meskene Sığar) uygulaması, dünyada bu alandaki en büyük projelerden biri. Şu anda 75 milyon insan bu uygulamayı indirmiş, 150 milyona yakın HES kodu alınmış, bütün sistem, her yeri dolaşırken biliyorsunuz ki HES kodu sorgusu alıyoruz. 8 milyara yakın HES kodu sorgusu yapılmış, kent içi ulaşımda 5.2 milyon defa risk uyarısı vermiş, kentler ortası uçak seyahatlerinde 1.4 milyon defa risk uyarısı vermiş ve bu biçimdece riskli olanların bu araçlara, uçaklara binememesini sağlamış bir uygulama. Bütün sistemleri HES ile entegre ettik, uçaklar vs., hepsi bu prensipler etrafında hareket ediyor. Bugün baktığımızda son 48 saat PCR test ayrıntıları, aşı ayrıntıları, hastalık bilgisinin kişinin uçaklarda, toplu etkinliklerde vb. dolaşması ile alakalı da milyonlarca sorgu yapılmış durumda. Bunların her birini büsbütün Türk mühendisler, açık kaynak sistemleriyle hiç bir yabancı lisans kullanmadan geliştirdi. Bütün yetenek kendi içimizde, Türkiye’nin kendi insanları bunlar. Dışarıdan neredeyse hiç dayanak almadık.”
“KARE KODU OLMAYAN PCR TESTLERİ GEÇERLİ DEĞİL”
Oburunun HES kodu ile dolaşanlara dair Sıhhat Bakanlığı’na da geri bildirimler geldiğine işaret eden Dr. Birinci, bunu önlemenin tek yolunun HES kodu sorgusu yapılan yerde kimlik denetimi de yapılması olduğunu belitti ve değerli ikazlarda bulunarak kelamlarını noktaladı: “Ben bilhassa HES sistemini kullanan insanlardan şunu istiyorum. Evet orada kişinin aslına bakarsan bir kısmı yıldızla kapatılmış bir biçimde ismi görünüyor. Lakin kesinlikle kimlik denetimi de yapılmalı. Zira diğerlerinin HES koduyla gezenler olduğuna dair geri bildirimler alıyoruz. Kimlikten bağımsız bu yapılamaz. Bir de bilhassa karekodla print edilmemiş PCR laboratuvar testlerini de kimse katiyen almasın. PCR testi isteyen bütün kuruluşlar, PCR test sonuç kağıdı üstündeki o kare kodları okutarak doğrulasınlar. Şayet yabancı bir vatandaşsa, Health Pass üzerinden de doğrulanabilir bu. Zira kare kodu olmayan hiç bir laboratuvar testi geçerli değil. Kare kodu okuttuğunuz vakit, o kişinin bilgisi çabucak Sıhhat Bakanlığı’ndan e-Nabız üzerinden doğrulanıyor. Bu kişi ve bu test doğrudur diye sahiden o testin varlığını tespit ediyor sistem. Bu usul geri bildirimler geliyor bize, hayli rastladığımız bir şey değil lakin var olduğu vakit tek tük soruşturma açıp incelediğimiz durumlar da oluyor. O niçinle üstündeki Q kodu olmayan hiç bir laboratuvar testini kimse prestij almasın.”