Erdem OĞUZ – Hakan GÜLDAĞ – Vahap MUNYAR
Şarap Üreticileri Derneği Lideri ve Kavaklıdere İdare Heyeti Lideri Ali Başman, “Gündem Özel” sohbetimizde, Türkiye’nin 431 bin hektar ile bağ alanı açısından dünyada 5’inci sırada yer aldığını belirtti, “4.1 milyon tonluk üzüm üretimiyle de dünyada 6’ncı sırada bulunuyoruz. 4.1 milyon ton üzümün yüzde 4’ü şarap üretimine gidiyor” dedi. Başman, Türkiye’de heyeti şaraphanelerin toplam kapasitesinin 180 milyon litre olduğunu vurgulayıp ekledi: “3 milyon litresi ihracata yönelik olmak üzere yıllık şarap üretimimiz 79 milyon litre seviyesinde seyrediyor. Bu üretimle dünyada potansiyelimize nazaran olmamız gereken yerden hayli uzaklardayız.”
Şarap Üreticileri Derneği Lideri Ali Başman’a sorularımız ve karşılıkları şu biçimde:
2.5 MİLYON LİTRELİK İTHALAT VAR
● Bu yılın bağ bozumunun sonlarına hakikat geliyoruz. Öncelikle Türkiye’nin bağ varlığının seviyesini, dünya ligindeki pozisyonunu kıymetlendirebilir misiniz? Türkiye, üzüm üretiminde dünyada hangi noktada? Toplam üretim ortasında şaraplık üzüm üretiminin yeri nasıl? Şaraplık üzümde dünya sıralamalarına girebiliyor muyuz?
Dünyada 6 milyon 925 bin 972 ha alanda 77.8 milyon ton üzüm üretiliyor. (FAO 2019). Ülkemiz 431 bin hektar bağ alanı ile İspanya, Fransa, Çin ve İtalya’dan daha sonra 5’inci sırada. 4.1 milyon ton üretim ile Çin, İtalya, ABD, İspanya, Fransa’dan daha sonra 6’ncı sırada yer alıyor.
OIV, 2019 datalarına nazaran, dünyada üretilen 77.8 milyon ton üzümün yüzde 57’si şarap olarak, yüzde 36’sı sofralık olarak ve yüzde 7’si kuru üzüm olarak bedellendiriliyor. Son senelerda bilhassa Çin ve Hindistan üzere Asya ülkelerinin pazara girmesiyle şaraba işlenen hisse düştü, sofralık kıymetlendirme hissesi artış trendine girdi. Bilhassa 2000 yılından daha sonra dünya sofralık üzüm üretim ve tüketiminde kıymetli oranda artış oldu.
Yurdumuzda ise kayıt ve envanter sistemlerinin tam olmaması sebebi ile net bilgiler maalesef yok. Kesin olmayan datalara göre, yaklaşık 430 bin hektar bağdan 4.2 milyon ton üzüm üretilip, yüzde 52’si sofralık, yüzde 37’si kurutmalık, yüzde 4’ü sarap ve 6’sı da şıralık olarak bedellendiriliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı (TADB) datalarına bakılırsa, pandemi öncesi iç piyasada 76 milyon litre, ihracatta ise 3 milyon litre olarak toplam 79 milyon litre (0.79 milyon hl) şarap ve köpüklü şarap arz ediliyor. Bu sayının bir milyon litresi köpüklü şarap.
Ayrıyeten 2.5 milyon litre civarında şarap ve köpüklü şarap ithal ediliyor. Kapasitemiz ise 180 milyon litre. Dünya sıralamalarında maalesef potansiyele göre olmamız gereken yerden epey uzaklardayız. 20’nci sıradaki Gürcistan bile 180 milyon litre ile 2.3 katımızda.
Ayrıyeten bağ alanlarımız gün geçtikçe azalıyor ki bunun en değerli sebebi yüklü katma bedeli düşük sofralık üzümlerin piyasa satış ve fiyat istikrarsızlığıdır.
AVRUPA’NIN ŞARABI ANADOLU’DAN
● Anadolu’da ve Trakya’da şarap üretiminin tarihçesinin oldukça eskiye uzandığını biliyoruz. Tarihte bu topraklarda şaraplık üzüm üretimi ve şarap üretimi nasıldı? O periyotta bu toprakların dünya şarap üretimindeki yeri nasıldı?
Hepimizin bildiği üzere şarabın ana vatanı Kafk asya, Mezopotamya, Anadolu üçgeninde biroldukça medeniyet şarap üretiminde ve ticaretinde bulunmuş ve Akdeniz’de bulduğumuz anforalarla dünyaya yayılmıştır. Şarabın yaradanı Dionysos bu topraklarda hayatış, Hititler ilahlarına bu topraklarda şarabı sunmuşlardır.
Yakın tarihte Floxera devrinde Avrupa’nın şarap gereksinimi Anadolu’dan sağlanmış ve bugünün 4 katı olan 300 milyon litreye varan satışlar yapılmıştır. Ve bu vakitte tüm Avrupa bağları Amerikan yabani köklerle aşılanarak tekrar yenilenmiştir.
Bu periyoda kadar Anadolu ve Trakya’da yalnızca yöresel üzüm çeşitleri ile şarap üretimi yapılmaktaydı. Geçen yüzyılın başında Monopol İdaresi’nin önderliğinde Trakya’da international üzüm çeşitleri dikilmeye başlandı.
DÜNYA, 30 MİLYAR EURO’LUK ŞARAP İÇİYOR
● Dünyada şarap pazarının büyüklüğü nedir? Birinci sıralarda hangi ülkeler yer alır? Türkiye, dünya şarap pazarı büyüklüklerinde nerelerde yer alır? İç pazarın büyüklüğü ne seviyede? Son 10 yılda pazar nasıl bir seyri izledi?
Dünya şarap pazarı 30 milyar Euro civarında ve pazarın önderi 9 milyar Euro ile Fransa. Fransa’nın akabinde birinci 10 şöyleki sıralanır:
İtalya: 5.3 milyar Euro
İspanya: 2.6 milyar Euro
Şili: 1.8 milyar Euro
Avustralya: 1.4 milyar Euro
ABD: 1.3 milyar Euro
Yeni Zelanda: 0.96 milyar Euro
Almanya: 0.96 milyar Euro
Arjantin: 0.73 milyar Euro
Portekiz: 0.73 milyar Euro
Güney Afrika: 0.72 milyar Euro
Türkiye ise pandemi öncesi yalnızca 10 milyon Euro civarında kaldı. Şaraplarımız daha epey Türklerin bulundukları ülke ve pazarlarda etnik market eseri olarak bulunuyor. Milletlerarası gastronomide şu an için birkaç eksepsiyon haricinde bulunmuyor. Kapalı satış marketlerde de durum misal. İç piyasada, turizmde yapacağımız satış ve tanıtımların milletlerarası gastronomiye girmemizde önemli takviye olacağını unutmamız gerekiyor.
Gelen her turist tanıtım aracımızdır. Yurtharicinde memleketler arası üslupta restoran sayımız artırdıkça, kendi şaraplarımızın ve mutfağımızın lezzetlerini daha rahat sundukça tanıtımı yapar ve talebi artırabiliriz.
YABANCILAR, MAHALLÎ ÜZÜMLERDEN ÜRETİLEN ŞARAPLARI TERCİH EDİYOR
● Türk şarap dalında mahallî üzümlerin hissesi nedir? Dünyada yaygın olan üzüm cinslerini yetiştirip Türkiye’de şarap üretmek, dünyada kesime gereğince rekabet gücü verebilir mi? Mahallî üzümlerle dünyada rekabet talihi daha mı fazladır?
Lokal üzümlerden üretilmiş şaraplar kendilerine has, özel tat olduklarından yabancı meraklıların gözünde daha fazla ön plana çıkıyor ve tercih sebebi oluyor.
İspanyollar’ın Tempranillo’su yahut İtalyanlar’ın Sangiovese’si üzere Öküzgözü, Boğazkere, Kalecik Karası, Narince, Buyruk üzümlerimizden üretilmiş şaraplar bu toprakların kendilerine has özel tatları olarak her vakit hem yurt ortasında hemde yurt haricinde ilgi odağı olmuştur ve olacaktır. Bu tatlar kendimize has özel tatlardır ve dünyanın öbür bir yerinde ulaşılamayacak tatlardır.
Buna rağmen memleketler arası üzümlerin değişik teriorlarda işlenmesi ve tatlarının kıyaslanması başka bir kültür ve zenginlik ögesi.
Örnek olarak Cabarnet Sauvignon üzümünden yapılmış bir şarabın dünyanın çeşitli ülkelerinde ve yurdumuzun değişik teriorlarında vermiş olduğu değişik tatlar, tanınmış bir senfonik yapıtın değişik orkestralar ve şefler tarafınca yorumlanması üzeredir.
Sonuçta, özenerek çalışılması durumunda her iki şeklin da talebi vardır. Genelde turistler yerli üzümlerden yapılmış şarapları denemek isterken yerli tüketiciler ise memleketler arası üzümleri tercih etmektedirler.
Avustralya şaraba inandı, bir taşla üç kuş vurabildi
● Avustralya üzere dünyada şarap üretiminde daha sonradan öne çıkan, eserleri “yeni dünya” diye nitelenen ülkeler var. Örneğin Avustralya neleri gerçek yaptı da dünya şarap pazarında öne çıkabildi? İhracatları 2-3 milyar dolarlar düzebir daha ulaşabildi?
Avustralya üzere ülkeler, evvela üzüm olmayan ülkelerinde esere ve şaraba inandı, tarımını destekleyeceğine, gelir getireceğine, ülkelerini daha kolay ve kaliteli tanıtacaklarına inandılar, uzun vadeli devlet stratejisi ile yeni dal yaratıldı ve bir taşla 3 kuş vurdular. Tarihte birfazlaca medeniyetin geçtiği bu hoş coğrafyanın kıymetli mirasına sorumluluğumuzun olması gerekiyor.
Yabancı şaraplar internetten tanıtılıyor, yerli yasağa takılıyor
● Hükümetin alkole karşı duruşu ile ortaya koyduğu yasaklar niçiniyle bölüm külfetler yaşıyor. Buna rağmen, son 10 yılda dala yeni butik üreticilerin girdiği, kendilerine yer açabildikleri gözleniyor. Bunu neye bağlıyorsunuz? Bu durum bölüm açısından umut verici bir gelişme midir?
Evet, dal kendini izah etmekte, ürettiği eseri tanıtmakta önemli problemler yaşamakta, internette kendini tanıtamamaktadır. Küreselleşen dünyada yerli, yabancı herkes internetten bir yabancı ülke şarabının bilgisine, özeliklerine, görsellerine ulaşabilirken, hatta yurt haricinden satışlarını gerçekleştirebilirken, Türk şarapları yasaklı. Günümüzde her şeyin dijitalleştiği ve iz takibinin, vergi ve yaş denetimlerinin daha rahat takip edilebileceği ortamda, dijital satışı bile yasaklı. Ama çağdaş Türk beşerinin yatırımcılığı, vizyonu, yüreği, memleket sevgisi yardımıyla küçük ve orta ölçekli bağcılık ve şarapçılık yatırımlarının yapılması yeni renklerin, yeni tatların katılması ve milletlerarası arenada tat ve çeşit zenginliğimizi, potansiyelimizi gösterebilmemiz dal için sevindiricidir. Burada kıymetli olan memleketler arası standartların korunması ve bu standartlarda rekabet edecek yapının oluşmasıdır. Aksi takdirde kesim epeyce önemli yaralar alabilir. Bir çürük elma sepetteki tüm elmaları çürütebilir.
Güzel ve uzun vadeli bir programla şarap ihracatı 50 kat artabilir
● Türk şarap kesiminin ihracatının yıllardır 10 milyon doları aşamadığını görüyoruz. İçeride yüksek vergilerden yakınma var. Şarap ihracatını birinci kademede 50-100 milyon dolarlık bir seviyeye ulaştırmak için dalın neler yapması gerekiyor? Bu bahiste hükümetin ne çeşit dayanakları kelam konusu olabilir?
Bu hususta hem kesimin, tıpkı vakitte devletin müşterek çalışabilmesi temeldir. Bugüne kadar sinerji yaratacak tam bir program devreye sokulamadı. Devlet boyutunda Tarım, Turizm ve Ticaret bakanlıklarımızın üreticilerimizle müşterek, uyumlu, senkronize takviyeleri epey kıymetlidir. Saç ayağından biri kısa yahut eksik olursa maalesef istenen sinerjiye ulaşamayız. Uzun vadeli bir proje ile Tarım, Ticaret ve Turizm bakanlıklarının üreticilerle bir dayanak projesi hazırlanması gerekmektedir. İhracatın gelişmesi, memleket tanıtımını, turizmi ve tarımı destekleyecektir. Daha fazlaca turist, daha fazla katma pahalı tarım, tarımda daha verimli istihdam, daha verimli çorak topraklar, kilo başına fiyatı daha yüksek katma pahalı ihracat, daha bedelli memleket tanıtımı sağlanacaktır. Sonuçta Türkiye tarım ülkesidir, üzüm ülkesidir. Kaliteli şarap üretebilme potansiyeli vardır. Kendine has tatları, üzümleri vardır. Uzun vadeli bir program dahilinde pazarda önemli hisseler alabilir, bu günkü ihracat en az 50 kat büyüyebilir.
Bağa dayanak, çorak toprakları tarıma açar
● Tarım Bakanlığı çeşitli eserlerde destekleme siyasetleri izler. Kimi eserlerde fidan dayanağı de verir. Bağcılıkta bu cins dayanaklar kelam konusu mudur? Yani, bağda dikilen çubuk başına dayanak alınması kelam konusu mudur?
Yurdumuzda ziraî takviyeler kısa vadeli olmaktadır. Bir yıl üzüme dayanak verilirken öbür yıl cevize yahut bademe verilmektedir. Üzüm ve zeytin, büyüklerimizin söylemiş olduği üzere dededen ve babadan oğula geçen bir kültür olduğundan destekleme siyasetleri da uzun vadeli olmalıdır.
Dikilen bir bağ fidanın kadehe varma süreci asgarî 8-10 yıldır. Verilen dayanaklarda bu vakit içindemaya uymalıdırlar. Bağcılığa yapılacak dayanaklar, tarımda çorak ve verimsiz toprakların kıymetlendirilmesine, bağların başka eserlere göre daha az su muhtaçlığı olması sebebi ile global ısınmanın getirdiği daha az sulu tarımın teşvik edilmesine, erozyonun engellenmesine, buğdaya göre 10 kat fazla istihdam yaratılmasına, bayan çalışanın artırılmasına niye olacaktır.
Bağ çubuğu üretimi sonlu, ithalatı meşakkatli
● Türkiye’de bağlarda gördüğümüz dünyada yaygın olan şaraplık üzümlerin çubukları üretilebiliyor mu? İthalat mı kelam konusu? İthal ediliyorsa bağ çubuğu ithalatının yıllık bedeli ne kadar? Çubukların tamamını Türkiye’de üretmek mümkün değil mi?
Kaliteli şarap üretmek için çubuklarınız da kaliteli ve sağlıklı olmalı. Bugün kaliteli çubuk üretimi çok sonlu, ithalatı ise pek meşakkatli.
Bu yatırımların yapılabilmesi için evvela ülkedeki istikrar epeyce kıymetli. Uzun vadeli bağcılık yatırımları olacak mıdır ki kaliteli fidancılık yatırımı yapılsın. Bugün fidancılık yatırımından bağcılığa, bağcılıktan şarapçılığa, şaraptan kadehe varmak için en az 10 yıllık bir program ve inançlı öngörüş gerekmektedir.
İçerideki tanıtım yasakları dış tanıtımı da frenliyor
● Türkiye, dünya markaları yaratmak hedefiyle Turquality isimli marka takviye programını uyguluyor. Turquality’den şarap dalının yararlanması kelam konusu olabiliyor mu? Ayrıyeten, iç pazarda uygulanan tanıtım yasağı yurtdışı tanıtımlarınızın önünde de mani oluşturuyor mu?
Turquality’deki gaye memleketler arası pazarlarda marka olabilmektir. Genelde stratejisi net, büyük kurumsal markalar için hazırlanmış bir program. Şarap üreticileri bu boyutlarda olamadıklarından teşvikin yaptırımlarında yetersiz kalıyorlar. Bu niçinle daha küçük ve toplu teşviklerden yararlanmaktadırlar. İç pazardaki tanıtım yasağı, dış pazarlara yapılacakları zorlamaktadır. Küreselleşen dünyada iç, dış diye bir şey kalmamıştır. Bu çeşit yasaklar kesimin gelişmesini baltalamaktadır. Firmanızın tanıtımını iç-dış diye böldüğünüzde maliyetlerde nasıl bir dengesizlik yaratacağı nettir. Yasaklar tanıtımın ötesinde ticareti de yasaklamaktadır. Her yerde satılabilen bir eserin günümüz dünyasında internet üzerinden satışının yasaklı olmasının hiçbir mantıklı açıklaması yoktur. Daha inançlı daha düzgün iz sürülebilir, vergi kaçağını sıfıra indirecek bir sistem çalıştırılmamaktadır ve herkes kaybetmektedir.
Şarap Üreticileri Derneği Lideri ve Kavaklıdere İdare Heyeti Lideri Ali Başman, “Gündem Özel” sohbetimizde, Türkiye’nin 431 bin hektar ile bağ alanı açısından dünyada 5’inci sırada yer aldığını belirtti, “4.1 milyon tonluk üzüm üretimiyle de dünyada 6’ncı sırada bulunuyoruz. 4.1 milyon ton üzümün yüzde 4’ü şarap üretimine gidiyor” dedi. Başman, Türkiye’de heyeti şaraphanelerin toplam kapasitesinin 180 milyon litre olduğunu vurgulayıp ekledi: “3 milyon litresi ihracata yönelik olmak üzere yıllık şarap üretimimiz 79 milyon litre seviyesinde seyrediyor. Bu üretimle dünyada potansiyelimize nazaran olmamız gereken yerden hayli uzaklardayız.”
Şarap Üreticileri Derneği Lideri Ali Başman’a sorularımız ve karşılıkları şu biçimde:
2.5 MİLYON LİTRELİK İTHALAT VAR
● Bu yılın bağ bozumunun sonlarına hakikat geliyoruz. Öncelikle Türkiye’nin bağ varlığının seviyesini, dünya ligindeki pozisyonunu kıymetlendirebilir misiniz? Türkiye, üzüm üretiminde dünyada hangi noktada? Toplam üretim ortasında şaraplık üzüm üretiminin yeri nasıl? Şaraplık üzümde dünya sıralamalarına girebiliyor muyuz?
Dünyada 6 milyon 925 bin 972 ha alanda 77.8 milyon ton üzüm üretiliyor. (FAO 2019). Ülkemiz 431 bin hektar bağ alanı ile İspanya, Fransa, Çin ve İtalya’dan daha sonra 5’inci sırada. 4.1 milyon ton üretim ile Çin, İtalya, ABD, İspanya, Fransa’dan daha sonra 6’ncı sırada yer alıyor.
OIV, 2019 datalarına nazaran, dünyada üretilen 77.8 milyon ton üzümün yüzde 57’si şarap olarak, yüzde 36’sı sofralık olarak ve yüzde 7’si kuru üzüm olarak bedellendiriliyor. Son senelerda bilhassa Çin ve Hindistan üzere Asya ülkelerinin pazara girmesiyle şaraba işlenen hisse düştü, sofralık kıymetlendirme hissesi artış trendine girdi. Bilhassa 2000 yılından daha sonra dünya sofralık üzüm üretim ve tüketiminde kıymetli oranda artış oldu.
Yurdumuzda ise kayıt ve envanter sistemlerinin tam olmaması sebebi ile net bilgiler maalesef yok. Kesin olmayan datalara göre, yaklaşık 430 bin hektar bağdan 4.2 milyon ton üzüm üretilip, yüzde 52’si sofralık, yüzde 37’si kurutmalık, yüzde 4’ü sarap ve 6’sı da şıralık olarak bedellendiriliyor. Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı (TADB) datalarına bakılırsa, pandemi öncesi iç piyasada 76 milyon litre, ihracatta ise 3 milyon litre olarak toplam 79 milyon litre (0.79 milyon hl) şarap ve köpüklü şarap arz ediliyor. Bu sayının bir milyon litresi köpüklü şarap.
Ayrıyeten 2.5 milyon litre civarında şarap ve köpüklü şarap ithal ediliyor. Kapasitemiz ise 180 milyon litre. Dünya sıralamalarında maalesef potansiyele göre olmamız gereken yerden epey uzaklardayız. 20’nci sıradaki Gürcistan bile 180 milyon litre ile 2.3 katımızda.
Ayrıyeten bağ alanlarımız gün geçtikçe azalıyor ki bunun en değerli sebebi yüklü katma bedeli düşük sofralık üzümlerin piyasa satış ve fiyat istikrarsızlığıdır.
AVRUPA’NIN ŞARABI ANADOLU’DAN
● Anadolu’da ve Trakya’da şarap üretiminin tarihçesinin oldukça eskiye uzandığını biliyoruz. Tarihte bu topraklarda şaraplık üzüm üretimi ve şarap üretimi nasıldı? O periyotta bu toprakların dünya şarap üretimindeki yeri nasıldı?
Hepimizin bildiği üzere şarabın ana vatanı Kafk asya, Mezopotamya, Anadolu üçgeninde biroldukça medeniyet şarap üretiminde ve ticaretinde bulunmuş ve Akdeniz’de bulduğumuz anforalarla dünyaya yayılmıştır. Şarabın yaradanı Dionysos bu topraklarda hayatış, Hititler ilahlarına bu topraklarda şarabı sunmuşlardır.
Yakın tarihte Floxera devrinde Avrupa’nın şarap gereksinimi Anadolu’dan sağlanmış ve bugünün 4 katı olan 300 milyon litreye varan satışlar yapılmıştır. Ve bu vakitte tüm Avrupa bağları Amerikan yabani köklerle aşılanarak tekrar yenilenmiştir.
Bu periyoda kadar Anadolu ve Trakya’da yalnızca yöresel üzüm çeşitleri ile şarap üretimi yapılmaktaydı. Geçen yüzyılın başında Monopol İdaresi’nin önderliğinde Trakya’da international üzüm çeşitleri dikilmeye başlandı.
DÜNYA, 30 MİLYAR EURO’LUK ŞARAP İÇİYOR
● Dünyada şarap pazarının büyüklüğü nedir? Birinci sıralarda hangi ülkeler yer alır? Türkiye, dünya şarap pazarı büyüklüklerinde nerelerde yer alır? İç pazarın büyüklüğü ne seviyede? Son 10 yılda pazar nasıl bir seyri izledi?
Dünya şarap pazarı 30 milyar Euro civarında ve pazarın önderi 9 milyar Euro ile Fransa. Fransa’nın akabinde birinci 10 şöyleki sıralanır:
İtalya: 5.3 milyar Euro
İspanya: 2.6 milyar Euro
Şili: 1.8 milyar Euro
Avustralya: 1.4 milyar Euro
ABD: 1.3 milyar Euro
Yeni Zelanda: 0.96 milyar Euro
Almanya: 0.96 milyar Euro
Arjantin: 0.73 milyar Euro
Portekiz: 0.73 milyar Euro
Güney Afrika: 0.72 milyar Euro
Türkiye ise pandemi öncesi yalnızca 10 milyon Euro civarında kaldı. Şaraplarımız daha epey Türklerin bulundukları ülke ve pazarlarda etnik market eseri olarak bulunuyor. Milletlerarası gastronomide şu an için birkaç eksepsiyon haricinde bulunmuyor. Kapalı satış marketlerde de durum misal. İç piyasada, turizmde yapacağımız satış ve tanıtımların milletlerarası gastronomiye girmemizde önemli takviye olacağını unutmamız gerekiyor.
Gelen her turist tanıtım aracımızdır. Yurtharicinde memleketler arası üslupta restoran sayımız artırdıkça, kendi şaraplarımızın ve mutfağımızın lezzetlerini daha rahat sundukça tanıtımı yapar ve talebi artırabiliriz.
YABANCILAR, MAHALLÎ ÜZÜMLERDEN ÜRETİLEN ŞARAPLARI TERCİH EDİYOR
● Türk şarap dalında mahallî üzümlerin hissesi nedir? Dünyada yaygın olan üzüm cinslerini yetiştirip Türkiye’de şarap üretmek, dünyada kesime gereğince rekabet gücü verebilir mi? Mahallî üzümlerle dünyada rekabet talihi daha mı fazladır?
Lokal üzümlerden üretilmiş şaraplar kendilerine has, özel tat olduklarından yabancı meraklıların gözünde daha fazla ön plana çıkıyor ve tercih sebebi oluyor.
İspanyollar’ın Tempranillo’su yahut İtalyanlar’ın Sangiovese’si üzere Öküzgözü, Boğazkere, Kalecik Karası, Narince, Buyruk üzümlerimizden üretilmiş şaraplar bu toprakların kendilerine has özel tatları olarak her vakit hem yurt ortasında hemde yurt haricinde ilgi odağı olmuştur ve olacaktır. Bu tatlar kendimize has özel tatlardır ve dünyanın öbür bir yerinde ulaşılamayacak tatlardır.
Buna rağmen memleketler arası üzümlerin değişik teriorlarda işlenmesi ve tatlarının kıyaslanması başka bir kültür ve zenginlik ögesi.
Örnek olarak Cabarnet Sauvignon üzümünden yapılmış bir şarabın dünyanın çeşitli ülkelerinde ve yurdumuzun değişik teriorlarında vermiş olduğu değişik tatlar, tanınmış bir senfonik yapıtın değişik orkestralar ve şefler tarafınca yorumlanması üzeredir.
Sonuçta, özenerek çalışılması durumunda her iki şeklin da talebi vardır. Genelde turistler yerli üzümlerden yapılmış şarapları denemek isterken yerli tüketiciler ise memleketler arası üzümleri tercih etmektedirler.
Avustralya şaraba inandı, bir taşla üç kuş vurabildi
● Avustralya üzere dünyada şarap üretiminde daha sonradan öne çıkan, eserleri “yeni dünya” diye nitelenen ülkeler var. Örneğin Avustralya neleri gerçek yaptı da dünya şarap pazarında öne çıkabildi? İhracatları 2-3 milyar dolarlar düzebir daha ulaşabildi?
Avustralya üzere ülkeler, evvela üzüm olmayan ülkelerinde esere ve şaraba inandı, tarımını destekleyeceğine, gelir getireceğine, ülkelerini daha kolay ve kaliteli tanıtacaklarına inandılar, uzun vadeli devlet stratejisi ile yeni dal yaratıldı ve bir taşla 3 kuş vurdular. Tarihte birfazlaca medeniyetin geçtiği bu hoş coğrafyanın kıymetli mirasına sorumluluğumuzun olması gerekiyor.
Yabancı şaraplar internetten tanıtılıyor, yerli yasağa takılıyor
● Hükümetin alkole karşı duruşu ile ortaya koyduğu yasaklar niçiniyle bölüm külfetler yaşıyor. Buna rağmen, son 10 yılda dala yeni butik üreticilerin girdiği, kendilerine yer açabildikleri gözleniyor. Bunu neye bağlıyorsunuz? Bu durum bölüm açısından umut verici bir gelişme midir?
Evet, dal kendini izah etmekte, ürettiği eseri tanıtmakta önemli problemler yaşamakta, internette kendini tanıtamamaktadır. Küreselleşen dünyada yerli, yabancı herkes internetten bir yabancı ülke şarabının bilgisine, özeliklerine, görsellerine ulaşabilirken, hatta yurt haricinden satışlarını gerçekleştirebilirken, Türk şarapları yasaklı. Günümüzde her şeyin dijitalleştiği ve iz takibinin, vergi ve yaş denetimlerinin daha rahat takip edilebileceği ortamda, dijital satışı bile yasaklı. Ama çağdaş Türk beşerinin yatırımcılığı, vizyonu, yüreği, memleket sevgisi yardımıyla küçük ve orta ölçekli bağcılık ve şarapçılık yatırımlarının yapılması yeni renklerin, yeni tatların katılması ve milletlerarası arenada tat ve çeşit zenginliğimizi, potansiyelimizi gösterebilmemiz dal için sevindiricidir. Burada kıymetli olan memleketler arası standartların korunması ve bu standartlarda rekabet edecek yapının oluşmasıdır. Aksi takdirde kesim epeyce önemli yaralar alabilir. Bir çürük elma sepetteki tüm elmaları çürütebilir.
Güzel ve uzun vadeli bir programla şarap ihracatı 50 kat artabilir
● Türk şarap kesiminin ihracatının yıllardır 10 milyon doları aşamadığını görüyoruz. İçeride yüksek vergilerden yakınma var. Şarap ihracatını birinci kademede 50-100 milyon dolarlık bir seviyeye ulaştırmak için dalın neler yapması gerekiyor? Bu bahiste hükümetin ne çeşit dayanakları kelam konusu olabilir?
Bu hususta hem kesimin, tıpkı vakitte devletin müşterek çalışabilmesi temeldir. Bugüne kadar sinerji yaratacak tam bir program devreye sokulamadı. Devlet boyutunda Tarım, Turizm ve Ticaret bakanlıklarımızın üreticilerimizle müşterek, uyumlu, senkronize takviyeleri epey kıymetlidir. Saç ayağından biri kısa yahut eksik olursa maalesef istenen sinerjiye ulaşamayız. Uzun vadeli bir proje ile Tarım, Ticaret ve Turizm bakanlıklarının üreticilerle bir dayanak projesi hazırlanması gerekmektedir. İhracatın gelişmesi, memleket tanıtımını, turizmi ve tarımı destekleyecektir. Daha fazlaca turist, daha fazla katma pahalı tarım, tarımda daha verimli istihdam, daha verimli çorak topraklar, kilo başına fiyatı daha yüksek katma pahalı ihracat, daha bedelli memleket tanıtımı sağlanacaktır. Sonuçta Türkiye tarım ülkesidir, üzüm ülkesidir. Kaliteli şarap üretebilme potansiyeli vardır. Kendine has tatları, üzümleri vardır. Uzun vadeli bir program dahilinde pazarda önemli hisseler alabilir, bu günkü ihracat en az 50 kat büyüyebilir.
Bağa dayanak, çorak toprakları tarıma açar
● Tarım Bakanlığı çeşitli eserlerde destekleme siyasetleri izler. Kimi eserlerde fidan dayanağı de verir. Bağcılıkta bu cins dayanaklar kelam konusu mudur? Yani, bağda dikilen çubuk başına dayanak alınması kelam konusu mudur?
Yurdumuzda ziraî takviyeler kısa vadeli olmaktadır. Bir yıl üzüme dayanak verilirken öbür yıl cevize yahut bademe verilmektedir. Üzüm ve zeytin, büyüklerimizin söylemiş olduği üzere dededen ve babadan oğula geçen bir kültür olduğundan destekleme siyasetleri da uzun vadeli olmalıdır.
Dikilen bir bağ fidanın kadehe varma süreci asgarî 8-10 yıldır. Verilen dayanaklarda bu vakit içindemaya uymalıdırlar. Bağcılığa yapılacak dayanaklar, tarımda çorak ve verimsiz toprakların kıymetlendirilmesine, bağların başka eserlere göre daha az su muhtaçlığı olması sebebi ile global ısınmanın getirdiği daha az sulu tarımın teşvik edilmesine, erozyonun engellenmesine, buğdaya göre 10 kat fazla istihdam yaratılmasına, bayan çalışanın artırılmasına niye olacaktır.
Bağ çubuğu üretimi sonlu, ithalatı meşakkatli
● Türkiye’de bağlarda gördüğümüz dünyada yaygın olan şaraplık üzümlerin çubukları üretilebiliyor mu? İthalat mı kelam konusu? İthal ediliyorsa bağ çubuğu ithalatının yıllık bedeli ne kadar? Çubukların tamamını Türkiye’de üretmek mümkün değil mi?
Kaliteli şarap üretmek için çubuklarınız da kaliteli ve sağlıklı olmalı. Bugün kaliteli çubuk üretimi çok sonlu, ithalatı ise pek meşakkatli.
Bu yatırımların yapılabilmesi için evvela ülkedeki istikrar epeyce kıymetli. Uzun vadeli bağcılık yatırımları olacak mıdır ki kaliteli fidancılık yatırımı yapılsın. Bugün fidancılık yatırımından bağcılığa, bağcılıktan şarapçılığa, şaraptan kadehe varmak için en az 10 yıllık bir program ve inançlı öngörüş gerekmektedir.
İçerideki tanıtım yasakları dış tanıtımı da frenliyor
● Türkiye, dünya markaları yaratmak hedefiyle Turquality isimli marka takviye programını uyguluyor. Turquality’den şarap dalının yararlanması kelam konusu olabiliyor mu? Ayrıyeten, iç pazarda uygulanan tanıtım yasağı yurtdışı tanıtımlarınızın önünde de mani oluşturuyor mu?
Turquality’deki gaye memleketler arası pazarlarda marka olabilmektir. Genelde stratejisi net, büyük kurumsal markalar için hazırlanmış bir program. Şarap üreticileri bu boyutlarda olamadıklarından teşvikin yaptırımlarında yetersiz kalıyorlar. Bu niçinle daha küçük ve toplu teşviklerden yararlanmaktadırlar. İç pazardaki tanıtım yasağı, dış pazarlara yapılacakları zorlamaktadır. Küreselleşen dünyada iç, dış diye bir şey kalmamıştır. Bu çeşit yasaklar kesimin gelişmesini baltalamaktadır. Firmanızın tanıtımını iç-dış diye böldüğünüzde maliyetlerde nasıl bir dengesizlik yaratacağı nettir. Yasaklar tanıtımın ötesinde ticareti de yasaklamaktadır. Her yerde satılabilen bir eserin günümüz dünyasında internet üzerinden satışının yasaklı olmasının hiçbir mantıklı açıklaması yoktur. Daha inançlı daha düzgün iz sürülebilir, vergi kaçağını sıfıra indirecek bir sistem çalıştırılmamaktadır ve herkes kaybetmektedir.