Organ bağışında aile onayı alınmalı mı?
ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul – Türkiye’de istekli olarak organlarını bağışlayan kişinin beyin vefatı halinde aile onayı olmadan organlarının alınamaması niçiniyle birfazlaca bağışın geçersiz kaldığına dikkat çeken uzmanlar, aile onayı kuralıyla ilgili düzenleme yapılması gerektiğini söylüyor.
Türkiye’de, organ bağışı yapılabilmesi için 18 yaşını doldurmuş olmak, bu dileğin, iki şahit önünde, kelamlı olarak yapılması ve bunun bir tabip tarafınca tasdik edilmesi gerekiyor. Bu süreçlerden daha sonra bağışçı olan kişinin bağışçı olduğuna dair bilgi, Sıhhat Bakanlığı Organ ve Doku Bağışı Bilgi Sistemi’ne yansıyor. Fakat kişinin özgür iradesiyle vermiş olduğu bu karar, kişi öldükten daha sonra kararını kaybedebiliyor. Kişi organlarını bağışlamış olsa bile, ailesinden biri istemediği takdirde organları alınmıyor.
Bu durumun bireyin özgür iradesinin ve vasiyetinin ihlali manasına geldiğini belirten Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kalp Nakli Sorumlu Tabibi Prof. Dr. Kaan Kırali, aile onayı niçiniyle bioldukca kişinin ikinci hayat talihini kaybettiğini söylüyor: “Kişinin beyin vefatı gerçekleşip de, organ verme noktasına geldiğinde kişinin ailesi, olumsuz bir karar verebiliyor ve istemiyor. Bu üzere durumlarda, aile kelam hakkı tanınmamalı. Zira; birey hayattayken şuurlu olarak vasiyette bulunmuş oluyor. Nasıl ki, kişinin yazdığı vasiyetname hukuken her yerde geçerliyse, organ bağışını da o denli görmek lazım. Bununla ilgili bir karar kanunlara konabilir.”
‘İstemiyorum dedi’
Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu Kent Hastanesi Organ ve Doku Nakli Koordinatörü Aynur Gör de, organlarını istekli olarak bağışlayacak bireylerin, iki şahit önünde, kelamlı olarak organ bağışında bulunduğunu belirterek, “Kişi organlarını bağışlamış olsa bile, ailelerinin reddettiği durumlarla karşı karşıya kaldığımız oluyor. Organ bağışı konusunda esasen şuurlu bir toplum yok ve organ bağış az. İstekli bir bağışçı ömrünü kaybettiğinde eşi organlarının bağışlanmasını istemedi. halbuki ki bayan ölmedilk evvel organlarını bağışlamıştı ve organ bağış kartı da vardı.
hayatını kaybeden hanımın eşi, ‘Bana hiç bahsetmedi ve eşimin parçalanmasını istemiyorum’ dedi. Birçok aile de, rastgele bir açıklama yapmadan yalnızca ‘İstemiyorum’ diyerek işin ortasından çıkıyor. 10 kişilik bir ailede 9’u ‘Evet’ diyor, bir kişi ‘Hayır’ diyor ve organ bağışı yapılmıyor. Düzenleme yapılmalı ve aile onayına gerek duyulmadan organlar alınmalı” dedi.
Hukukçu Dr. Başar Yaltı da bahisle ilgili şunları aktardı: “Eğer kişi organ bağışını vasiyet etmişse yahut iki kişinin şahitliğinde, ‘Dokularımı bağışladım’ dediyse o organlar alınabilir. Buna öbür teğin mahzur olması mümkün değildir. Kişi vasiyetinde bu durumu bildirdiği taktirde vasiyetine hiç kimse dokunamaz ve vasiyetname motamot yerine getirilmelidir. İki kişinin huzurunda dokularının bağışladığını ispat edilir ve ortada bir evrak de var ise, aile buna bir daha mani olmaz. Organ ve doku alınması, saklanması ve nakli halinde kanun var. Bu kanun, 1979 tarihinde yürürlüğe girmiş hala yürüklükte. Kanun hayli açık. Yazılı bir vasiyetname olmalı ya da iki ki huzurunda imzalanmış bir doküman bunlar olduğu taktirde organlar alınabilir. Vasiyetnamenin içeriğine kimse dokunmaz yalnızca itiraz edebilir.”
‘Eğer soracaklarsa niye bağışladım’
İzmir’de yaşayan 34 yaşındaki Deniz Özkaya, organlarını bağışladığını ve organ bağış kartının bulunduğunu söylüyor. Özkaya “Kendi özgür irademle gidip organ bağışçısı oldum. Ben öldükten daha sonra, organlarımın yeni vücutta hayat bulması fazlaca kıymetli. Benim almış olduğum bu karara ailem esasen sonsuz hürmet duyacaktır lakin benim kendi irademle almış olduğum bu sonucun ikinci bir kişi sorulmasını hakikat bulmuyorum. Sorulacaksa, niye organlarımı bağışladım. Türkiye’de aslına bakarsan bağış derdi var, sorulmaması gerekiyor, hatta bana kalırsa, istekli olsun ya da olmasın beyin mevti gerçekleşen her insanın organları bağışlanmalı” dedi.
Nasıl bağışçı olunur
Gönüllülük temeline dayalı olan organ bağışında, bağışçı olmak isteyenler, sıhhat müdürlüklerine, devlet ve özel hastanelerin organ bağışı koordinatörlerine ya da sıhhat ocaklarına başvurup bağışçı olabiliyorlar. Bu noktalarda organ bağışı formu doldurulduktan daha sonra bağışçıya organ bağış kartı verilir.
ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul – Türkiye’de istekli olarak organlarını bağışlayan kişinin beyin vefatı halinde aile onayı olmadan organlarının alınamaması niçiniyle birfazlaca bağışın geçersiz kaldığına dikkat çeken uzmanlar, aile onayı kuralıyla ilgili düzenleme yapılması gerektiğini söylüyor.
Türkiye’de, organ bağışı yapılabilmesi için 18 yaşını doldurmuş olmak, bu dileğin, iki şahit önünde, kelamlı olarak yapılması ve bunun bir tabip tarafınca tasdik edilmesi gerekiyor. Bu süreçlerden daha sonra bağışçı olan kişinin bağışçı olduğuna dair bilgi, Sıhhat Bakanlığı Organ ve Doku Bağışı Bilgi Sistemi’ne yansıyor. Fakat kişinin özgür iradesiyle vermiş olduğu bu karar, kişi öldükten daha sonra kararını kaybedebiliyor. Kişi organlarını bağışlamış olsa bile, ailesinden biri istemediği takdirde organları alınmıyor.
Bu durumun bireyin özgür iradesinin ve vasiyetinin ihlali manasına geldiğini belirten Kartal Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kalp Nakli Sorumlu Tabibi Prof. Dr. Kaan Kırali, aile onayı niçiniyle bioldukca kişinin ikinci hayat talihini kaybettiğini söylüyor: “Kişinin beyin vefatı gerçekleşip de, organ verme noktasına geldiğinde kişinin ailesi, olumsuz bir karar verebiliyor ve istemiyor. Bu üzere durumlarda, aile kelam hakkı tanınmamalı. Zira; birey hayattayken şuurlu olarak vasiyette bulunmuş oluyor. Nasıl ki, kişinin yazdığı vasiyetname hukuken her yerde geçerliyse, organ bağışını da o denli görmek lazım. Bununla ilgili bir karar kanunlara konabilir.”
‘İstemiyorum dedi’
Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu Kent Hastanesi Organ ve Doku Nakli Koordinatörü Aynur Gör de, organlarını istekli olarak bağışlayacak bireylerin, iki şahit önünde, kelamlı olarak organ bağışında bulunduğunu belirterek, “Kişi organlarını bağışlamış olsa bile, ailelerinin reddettiği durumlarla karşı karşıya kaldığımız oluyor. Organ bağışı konusunda esasen şuurlu bir toplum yok ve organ bağış az. İstekli bir bağışçı ömrünü kaybettiğinde eşi organlarının bağışlanmasını istemedi. halbuki ki bayan ölmedilk evvel organlarını bağışlamıştı ve organ bağış kartı da vardı.
hayatını kaybeden hanımın eşi, ‘Bana hiç bahsetmedi ve eşimin parçalanmasını istemiyorum’ dedi. Birçok aile de, rastgele bir açıklama yapmadan yalnızca ‘İstemiyorum’ diyerek işin ortasından çıkıyor. 10 kişilik bir ailede 9’u ‘Evet’ diyor, bir kişi ‘Hayır’ diyor ve organ bağışı yapılmıyor. Düzenleme yapılmalı ve aile onayına gerek duyulmadan organlar alınmalı” dedi.
Hukukçu Dr. Başar Yaltı da bahisle ilgili şunları aktardı: “Eğer kişi organ bağışını vasiyet etmişse yahut iki kişinin şahitliğinde, ‘Dokularımı bağışladım’ dediyse o organlar alınabilir. Buna öbür teğin mahzur olması mümkün değildir. Kişi vasiyetinde bu durumu bildirdiği taktirde vasiyetine hiç kimse dokunamaz ve vasiyetname motamot yerine getirilmelidir. İki kişinin huzurunda dokularının bağışladığını ispat edilir ve ortada bir evrak de var ise, aile buna bir daha mani olmaz. Organ ve doku alınması, saklanması ve nakli halinde kanun var. Bu kanun, 1979 tarihinde yürürlüğe girmiş hala yürüklükte. Kanun hayli açık. Yazılı bir vasiyetname olmalı ya da iki ki huzurunda imzalanmış bir doküman bunlar olduğu taktirde organlar alınabilir. Vasiyetnamenin içeriğine kimse dokunmaz yalnızca itiraz edebilir.”
‘Eğer soracaklarsa niye bağışladım’
İzmir’de yaşayan 34 yaşındaki Deniz Özkaya, organlarını bağışladığını ve organ bağış kartının bulunduğunu söylüyor. Özkaya “Kendi özgür irademle gidip organ bağışçısı oldum. Ben öldükten daha sonra, organlarımın yeni vücutta hayat bulması fazlaca kıymetli. Benim almış olduğum bu karara ailem esasen sonsuz hürmet duyacaktır lakin benim kendi irademle almış olduğum bu sonucun ikinci bir kişi sorulmasını hakikat bulmuyorum. Sorulacaksa, niye organlarımı bağışladım. Türkiye’de aslına bakarsan bağış derdi var, sorulmaması gerekiyor, hatta bana kalırsa, istekli olsun ya da olmasın beyin mevti gerçekleşen her insanın organları bağışlanmalı” dedi.
Nasıl bağışçı olunur
Gönüllülük temeline dayalı olan organ bağışında, bağışçı olmak isteyenler, sıhhat müdürlüklerine, devlet ve özel hastanelerin organ bağışı koordinatörlerine ya da sıhhat ocaklarına başvurup bağışçı olabiliyorlar. Bu noktalarda organ bağışı formu doldurulduktan daha sonra bağışçıya organ bağış kartı verilir.