Son dakika: Tarih verdi! Kıyamet kapıda: Kırmızı çizgiyi oldukçatan aştık!
MERT İNAN İstanbul – Global iklim değişikliğinin yarattığı en değerli riskler içinde hava kirliliği ve niye olduğu meseleler yer alıyor. Atmosferdeki karbondioksit ölçüsü bu yıl insanlığın ortaya çıkışından beri kaydedilen en yüksek düzeye ulaştı. Yapılan son ölçümlerde atmosferdeki karbondioksit düzeyinin milyonda 420 ppm düzeyine çıktığı ve daha evvel kaydedilen 415 ppm oranını aştığı belirlendi. Uzmanlar ise dünya genelinde 1 milyar insanın hava kirliliğine maruz kalması niçiniyle, erken mevt riskiyle karşı karşıya bulunduğuna dikkat çekiyorlar. Hava kirliliğinde karnesi berbat ülkelerin başında ise Türkiye’de geliyor.
‘EN YÜKSEK KİRLİLİK’
Ülkedeki hava kirliliğinin başlangıcı ise 1980’lerin başına kadar uzanıyor. O denli ki, 1980-1990 ortası ısıtma ve endüstride kalitesiz kömür kullanılması kararı dramatik hava kirliliği olayları yaşanmış, kükürdioksit ve Partikül Madde konsantrasyonları şiddetli yüksek basınç alanının da tesiriyle rekor düzeylere ulaşmıştı.
17-18 Ocak 1993 tarihinde İstanbul’daki kükürtdioksit oranı 24 saatlik ortalamada 4070 mikrogram metreküp, Partikül Unsur ise 2662 mikrogram metreküp olarak ölçülürken, bu oran dünyada ölçülen en yüksek kirlilik olarak kayıtlara geçmişti.
Partikül Husus 10 (PM10) kirliliğinde 2000’lerin başından itibaren doğalgaz kullanmasının artmasıyla düşme eğrisi gösterse de, 2012’den daha sonra artış trendi bir daha gündeme geldi. Hava kirliliğinin en az zelzele kadar riskli bir husus olduğunun altını çizen bilim dünyası ise meteorolojik kuralların hava kalitesini etkilediğine ısrarla dikkat çekiyorlar.
‘ISI İSTİKRARI BOZULUYOR’
Atmosferdeki karbondioksit artışının yaratacağı riskleri Milliyet’e pahalandıran İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Selahattin İncecik, “Ortaya çıkan sayılar maalesef gezegenimiz için iç açıcı değil. 100 yıllık süreçte her yıl yeni rekor düzeye ulaşıyoruz. Atmosferdeki 400 PPM karbondioksit düzeyi kırmızı çizgimizde ancak bu oran aşılmış durumda.
Karbondioksit artışına kömür, petrol, doğalgaz tüketimindeki artışı niye oluyor. Doğalgaz fosil yakıtlar içinde en pak olanı. Açıklanan oranlar, Pasifik Okyanusu’nun ortasında, yerden 3 bin metre yüksekte ölçülüyor. Sanayi kentlerinin ortasında, yerden 3 bin metre yüksekte karbondioksit ölçümü yaparsanız 420 PPM’in fazlasını bulursunuz” dedi.
FELAKET KAPIDA!
yıllardır felaketin kapıda olduğuna dair ikazlarda bulunduklarının altını çizen Prof. Dr. İncecik, “Bundan daha sonraki süreçte yaşadığımızın fazlaca daha kötüsünü bakılırsaceğiz. Gelecek 5 yıllık periyotta ortalama sıcaklık pahaları artacak. Sıcaklık bedelleri artacak. Süratli nüfus artışı, sera gazı salınımı, karbondioksit gazındaki salınım artışı atmosferin ısı istikrarını etkiliyor. Güç tüketimi arttıkça atmosfer sıcaklığı da artıyor ve dünyanın ısı istikrarı bozuluyor.
TARİH VERDİ: 2040!
IPCC’nin 6.raporunda tablo ortaya temalıyor. Hükümetlerin hiç vakit kaybetmeksizin emisyonları azaltması gerekiyor. Gezegen mevcut emisyon yükünü kaldıramıyor. Şayet tedbir alınmazsa 2040’dan itibaren hayli önemli sıcaklık artışları nazaranceğiz. Tüm ömür, tarım ve su alanları olumsuz etkilenecek” diye konuştu. Sanayi kentlerinden çıkan kükürtdioksit, karbondioksit üzere kirleticilerin yükselemediği için sığ katman denilen katmanda yoğunluk yaratarak kirliliğin artmasına niye olduğunu da belirten Prof. Dr. Selahattin İncecik, şu ayrıntıları paylaştı:
‘STANDARTLARIN ÜZERİNDE’
“Örneğin İstanbul’un sigortası kuzey rüzgarları. Kentin bütün kirli havasını uzaklaştıran kuzey rüzgarının tesiri. Lakin kentin kuzebir daha inşa edilen plazalar ve yeni projeler kuzey rüzgarlarının önüne set çekiyor. Bu gidişat devam eder kuzey rüzgarlarının önü kesilirse kirlilik önemli boyutlara ulaşır. Kirletici partiküllerin büyüklüğünün saç kalınlığının 100’de 1 oranındadır. Partikül hususlar teneffüs halinde bedene yerleşir.
Bir günde 20 bin litre hava soluduğumuzu düşünürseniz hava kirliliğinin tesirleri daha güzel anlaşılır. Ani ve şiddetli yağışlar ile kuraklıkta paralel artış var. Yani istikrarlar bozuluyor. Atmosferin doğal yapısı değişiyor. Hava kalitesi önemli oranda etkilendi.”
“İstanbul’un havasında epeyce önemli oranlarda partikül unsur kirliliği var. Kışın bu oranlar artıyor. Kent genelinde inşaat tozları ve dizel araçlardan kaynaklanan partikül unsur kirliliği hayli ağır. İstanbul’da yılın yüzde 70’lik diliminde hava kirliliği oranları standartların üzerinde seyrediyor. Lakin kışları kömür kullanması ekonomik niçinlerden ötürü hala epeyce yaygın. Avrupa’nın hiç bir kentinde kömür yakılmıyor.
Hava kirliliğinin birinci sebebi, karayolu taşımacılığındaki araç sayısı ve kömür kullanması. Dar gelirli insanlara kömür yerine doğalgaz yardım ödeneği oluşturulmalı. İstanbul’daki araçların yüzde 60’ı dizel. Dizel araçlar da önemli partikül husus kirliliği yaratıyor. Ağır tonajlı araçlar dahil olmak üzere epeyce önemli emisyon ölçümleri yapılmalı. Almanya’daki kriterler uygulanmalı, kontrol kağıt üzerinde kalmamalı.”
‘KIŞ AYLARINDA HUDUT PAHALARIN ÜZERİNDE’
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala, ortaya çıkan tablo için “korkutucu” derken, “Havadaki partikül husus 10 oranı günlük ortalama 50 mikrogram/metreküp oranını aşmaması gerekir. Kış aylarında birfazlaca kentte ‘PM10’ düzeyi hudut kıymetlerin üzerinde seyrediyor” sözlerini kullanıyor.
Hava kirliliğinin bilhassa iskemi, miyokard enfarktüsü, felç, kronik tıkayıcı akciğer hastalığı ve kanser açısından risk taşıdığını da kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Pala, “Partiküler unsurlar Dünya Sıhhat Örgütü’ne bağlı Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı tarafınca akciğer kanseri sebebi olarak sınıflandırılıyor.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne bakılırsa günlük PM10 konsantrasyonlarında her 10 mikrogram/metreküp artış ölümlerde yüzde 0.2 ile 0.6 artışa yol açıyor. Uzun periyot PM10 konsantrasyonlarında her 10 mikrogram/metreküp artış ise kalp-akciğer hastalıklarına bağlı ölümlerde yüzde 6 ile 13 içinde artışa yol açıyor” diye konuşuyor.
‘YANGINLAR DENGEYİ DAHA DA BOZUYOR’
Ekoloji uzmanı Prof. Dr. Doğan Kantarcı, devam eden yangınlar niçiniyle dünya genelinde önemli oranda karbondioksit salımı olduğuna dikkat çekiyor ve ekliyor: “Orman yangını sayılarının artışı ile global ısınma, iklim değişikliği ve buna bağlı olarak Türkiye’de de artan sıcaklıklar içinde bariz bir bağıntı var.
Muğla ve etrafındaki yıllık ortalama sıcaklıklar ile yağışlar incelendiğinde; ortalama 500 metre yükselti için verilen yıllık ortalama sıcaklık kıymetlerinin dönemsel olarak arttığı, buna karşılık yıllık ortalama yağış ölçülerinin azaldığını görüyoruz.
Ormanlar karbondioksiti bünyesine alıp oksijen olarak geri veriyor, fotosentez oluyordu. Sera gazlarının orman ve denizler tarafınca doğal yoldan geri alımı hayli kıymetli. Yangın bununla birlikte faunayı da bozarken, tüm sistem ziyan görüyor. Yangın sırasında yüksek sıcaklık kıymetlerinin ortaya çıkması havadaki azot ve oksijen bedellerinin de istikrarını bozuyor.
MERT İNAN İstanbul – Global iklim değişikliğinin yarattığı en değerli riskler içinde hava kirliliği ve niye olduğu meseleler yer alıyor. Atmosferdeki karbondioksit ölçüsü bu yıl insanlığın ortaya çıkışından beri kaydedilen en yüksek düzeye ulaştı. Yapılan son ölçümlerde atmosferdeki karbondioksit düzeyinin milyonda 420 ppm düzeyine çıktığı ve daha evvel kaydedilen 415 ppm oranını aştığı belirlendi. Uzmanlar ise dünya genelinde 1 milyar insanın hava kirliliğine maruz kalması niçiniyle, erken mevt riskiyle karşı karşıya bulunduğuna dikkat çekiyorlar. Hava kirliliğinde karnesi berbat ülkelerin başında ise Türkiye’de geliyor.
‘EN YÜKSEK KİRLİLİK’
Ülkedeki hava kirliliğinin başlangıcı ise 1980’lerin başına kadar uzanıyor. O denli ki, 1980-1990 ortası ısıtma ve endüstride kalitesiz kömür kullanılması kararı dramatik hava kirliliği olayları yaşanmış, kükürdioksit ve Partikül Madde konsantrasyonları şiddetli yüksek basınç alanının da tesiriyle rekor düzeylere ulaşmıştı.
17-18 Ocak 1993 tarihinde İstanbul’daki kükürtdioksit oranı 24 saatlik ortalamada 4070 mikrogram metreküp, Partikül Unsur ise 2662 mikrogram metreküp olarak ölçülürken, bu oran dünyada ölçülen en yüksek kirlilik olarak kayıtlara geçmişti.
Partikül Husus 10 (PM10) kirliliğinde 2000’lerin başından itibaren doğalgaz kullanmasının artmasıyla düşme eğrisi gösterse de, 2012’den daha sonra artış trendi bir daha gündeme geldi. Hava kirliliğinin en az zelzele kadar riskli bir husus olduğunun altını çizen bilim dünyası ise meteorolojik kuralların hava kalitesini etkilediğine ısrarla dikkat çekiyorlar.
‘ISI İSTİKRARI BOZULUYOR’
Atmosferdeki karbondioksit artışının yaratacağı riskleri Milliyet’e pahalandıran İTÜ Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Selahattin İncecik, “Ortaya çıkan sayılar maalesef gezegenimiz için iç açıcı değil. 100 yıllık süreçte her yıl yeni rekor düzeye ulaşıyoruz. Atmosferdeki 400 PPM karbondioksit düzeyi kırmızı çizgimizde ancak bu oran aşılmış durumda.
Karbondioksit artışına kömür, petrol, doğalgaz tüketimindeki artışı niye oluyor. Doğalgaz fosil yakıtlar içinde en pak olanı. Açıklanan oranlar, Pasifik Okyanusu’nun ortasında, yerden 3 bin metre yüksekte ölçülüyor. Sanayi kentlerinin ortasında, yerden 3 bin metre yüksekte karbondioksit ölçümü yaparsanız 420 PPM’in fazlasını bulursunuz” dedi.
FELAKET KAPIDA!
yıllardır felaketin kapıda olduğuna dair ikazlarda bulunduklarının altını çizen Prof. Dr. İncecik, “Bundan daha sonraki süreçte yaşadığımızın fazlaca daha kötüsünü bakılırsaceğiz. Gelecek 5 yıllık periyotta ortalama sıcaklık pahaları artacak. Sıcaklık bedelleri artacak. Süratli nüfus artışı, sera gazı salınımı, karbondioksit gazındaki salınım artışı atmosferin ısı istikrarını etkiliyor. Güç tüketimi arttıkça atmosfer sıcaklığı da artıyor ve dünyanın ısı istikrarı bozuluyor.
TARİH VERDİ: 2040!
IPCC’nin 6.raporunda tablo ortaya temalıyor. Hükümetlerin hiç vakit kaybetmeksizin emisyonları azaltması gerekiyor. Gezegen mevcut emisyon yükünü kaldıramıyor. Şayet tedbir alınmazsa 2040’dan itibaren hayli önemli sıcaklık artışları nazaranceğiz. Tüm ömür, tarım ve su alanları olumsuz etkilenecek” diye konuştu. Sanayi kentlerinden çıkan kükürtdioksit, karbondioksit üzere kirleticilerin yükselemediği için sığ katman denilen katmanda yoğunluk yaratarak kirliliğin artmasına niye olduğunu da belirten Prof. Dr. Selahattin İncecik, şu ayrıntıları paylaştı:
‘STANDARTLARIN ÜZERİNDE’
“Örneğin İstanbul’un sigortası kuzey rüzgarları. Kentin bütün kirli havasını uzaklaştıran kuzey rüzgarının tesiri. Lakin kentin kuzebir daha inşa edilen plazalar ve yeni projeler kuzey rüzgarlarının önüne set çekiyor. Bu gidişat devam eder kuzey rüzgarlarının önü kesilirse kirlilik önemli boyutlara ulaşır. Kirletici partiküllerin büyüklüğünün saç kalınlığının 100’de 1 oranındadır. Partikül hususlar teneffüs halinde bedene yerleşir.
Bir günde 20 bin litre hava soluduğumuzu düşünürseniz hava kirliliğinin tesirleri daha güzel anlaşılır. Ani ve şiddetli yağışlar ile kuraklıkta paralel artış var. Yani istikrarlar bozuluyor. Atmosferin doğal yapısı değişiyor. Hava kalitesi önemli oranda etkilendi.”
“İstanbul’un havasında epeyce önemli oranlarda partikül unsur kirliliği var. Kışın bu oranlar artıyor. Kent genelinde inşaat tozları ve dizel araçlardan kaynaklanan partikül unsur kirliliği hayli ağır. İstanbul’da yılın yüzde 70’lik diliminde hava kirliliği oranları standartların üzerinde seyrediyor. Lakin kışları kömür kullanması ekonomik niçinlerden ötürü hala epeyce yaygın. Avrupa’nın hiç bir kentinde kömür yakılmıyor.
Hava kirliliğinin birinci sebebi, karayolu taşımacılığındaki araç sayısı ve kömür kullanması. Dar gelirli insanlara kömür yerine doğalgaz yardım ödeneği oluşturulmalı. İstanbul’daki araçların yüzde 60’ı dizel. Dizel araçlar da önemli partikül husus kirliliği yaratıyor. Ağır tonajlı araçlar dahil olmak üzere epeyce önemli emisyon ölçümleri yapılmalı. Almanya’daki kriterler uygulanmalı, kontrol kağıt üzerinde kalmamalı.”
‘KIŞ AYLARINDA HUDUT PAHALARIN ÜZERİNDE’
Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sıhhati Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala, ortaya çıkan tablo için “korkutucu” derken, “Havadaki partikül husus 10 oranı günlük ortalama 50 mikrogram/metreküp oranını aşmaması gerekir. Kış aylarında birfazlaca kentte ‘PM10’ düzeyi hudut kıymetlerin üzerinde seyrediyor” sözlerini kullanıyor.
Hava kirliliğinin bilhassa iskemi, miyokard enfarktüsü, felç, kronik tıkayıcı akciğer hastalığı ve kanser açısından risk taşıdığını da kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Pala, “Partiküler unsurlar Dünya Sıhhat Örgütü’ne bağlı Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı tarafınca akciğer kanseri sebebi olarak sınıflandırılıyor.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne bakılırsa günlük PM10 konsantrasyonlarında her 10 mikrogram/metreküp artış ölümlerde yüzde 0.2 ile 0.6 artışa yol açıyor. Uzun periyot PM10 konsantrasyonlarında her 10 mikrogram/metreküp artış ise kalp-akciğer hastalıklarına bağlı ölümlerde yüzde 6 ile 13 içinde artışa yol açıyor” diye konuşuyor.
‘YANGINLAR DENGEYİ DAHA DA BOZUYOR’
Ekoloji uzmanı Prof. Dr. Doğan Kantarcı, devam eden yangınlar niçiniyle dünya genelinde önemli oranda karbondioksit salımı olduğuna dikkat çekiyor ve ekliyor: “Orman yangını sayılarının artışı ile global ısınma, iklim değişikliği ve buna bağlı olarak Türkiye’de de artan sıcaklıklar içinde bariz bir bağıntı var.
Muğla ve etrafındaki yıllık ortalama sıcaklıklar ile yağışlar incelendiğinde; ortalama 500 metre yükselti için verilen yıllık ortalama sıcaklık kıymetlerinin dönemsel olarak arttığı, buna karşılık yıllık ortalama yağış ölçülerinin azaldığını görüyoruz.
Ormanlar karbondioksiti bünyesine alıp oksijen olarak geri veriyor, fotosentez oluyordu. Sera gazlarının orman ve denizler tarafınca doğal yoldan geri alımı hayli kıymetli. Yangın bununla birlikte faunayı da bozarken, tüm sistem ziyan görüyor. Yangın sırasında yüksek sıcaklık kıymetlerinin ortaya çıkması havadaki azot ve oksijen bedellerinin de istikrarını bozuyor.