Turkovac aşısının kahramanı birinci sefer konuştu: Virüs tanıdıktı
Türkiye aşı üretiminde değerli bir basamağa geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kayseri Erciyes Üniversitesi’nin geliştirdiği aşı adayının ismini ‘Turkovac’ olarak duyurmuştu. Hürriyet’ten Musa Kesler’in haberine nazaran Turkovac’ın faz 3 çalışmaları da başladı.
Birinci aşı çalışmalarınız nasıl başlamıştı?
Aşıya çalışmaya birinci doğrulanan korona hadisesi Türkiye’de çıktıktan daha sonrasında başladık. Olay 11 Mart’ta çıktı. Biz çabucak Rektörümüz Prof. Dr. Mustafa Çalış ile bir ortaya geldik. Aşı konusunu konuştuk. Ben çabucak projemi hazırlayıp mart ayı sonunda çalışmalara başladım. aslına bakarsanız burası 2013 yılında kurulmuş Türkiye’nin birinci aşı merkezidir. Milletlerarası standartlarda bir merkez, burada Kırım Kongo çalışmaları da yapıldı.
Birikmiş bir deneyim var mıydı?
esasen o çalışmaların oluşturduğu birikimin üzerine inşa ettik çalışmalarımızı. Bir de farklı bir tesadüf olabilir. Ben doktora daha sonrası Amerika’da 3 yıl ‘koronavirüs’ üzerine çalıştım. Aşı üzerine değil ancak. Ülkeye 2001’de döndüm. 2003’te Kırım Kongo olayları çıktı. Bu olaylara yönelik çalışmaları başlattık. TÜBİTAK, Sıhhat Bakanlığı ve üniversitenin işbirliğinde bir projemiz vardı. 2010’da o hususta aşı çalışmalarına başladık. 2010’dan itibaren bu aşı çalışmalarımız devam ediyordu. Bu çalışmalardaki deneyimin fazlaca büyük bir olumlu katkısı oldu.
Pandemi çıkınca neler hissettiniz?
Ben 2001’de döndüm Türkiye’ye. daha sonrasında SARS ve MERS gördük. Koronavirüsün bu tıp salgınlara yol açabileceğini görmüştük. Lakin bu biçimde büyük bir pandemi beklemiyorduk. Pandemi çıkınca biraz avantajlı olduğumuzu da düşündük. Başımdan ‘En azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz’ diye geçirdim.
Aşı çalışmasında birinci başarınız neydi?
Birinci hadise Türkiye’de çıktığında Rektörümüz Prof.Dr. Mustafa Çalış başkanlığında toplandık ve çabucak çalışmalara başladık. birinci vakit içinderda virüsü izole ederek aşı çalışmalarımıza başladık. Çok da süratli yaptık bunu. Mart’ın 25’inde biz virüsü konfirme etmiştik. Nisan ayında genetiğini, DNA dizilimi çıkarttık. Mayıs ayında da fareler üzerinde çalışmaya başladık. Çok süratli bir biçimde işledi bu süreç. Farelerde bu inaktif aşı adayının gözetici olduğunu 2020’nin ağustos ayında gösterdik. Klinik öncesi çalışmaları ekimde raporladık.
ANTİKOR ORANI ÇOK ÂLÂ
FAZ 2 sonuçlarını aldığınızda ne hissettiniz?
Biz burada süreci başından itibaren analitik olarak takip ettiğimiz için bu biçimde âlâ sonuçlar bekliyorduk. Faz 3’e geçebilmek için epey önemli bir prosedür var. Güvenlik, kalite denetim, üretim üzere konularda… Bunlar önemli vakit alan süreçler. Bu süreçte yalnızca Erciyes Üniversitesi değil hem üretici firma hem TÜSEB tarafı epey önemli emek verdi. Alışılmış biraz süreç bu manada uzadı. Bu insanı geriyor tabi. Lakin benim faz 2’nin âlâ sonuçlanacağına dair bir kuşkum yoktu. İKUM koordinesinde yürütülen faz 2’ye katılan bütün gönüllülerde antikor oluştu. Antikor ölçüsü şahıstan şahsa fark ediyor. Tam sayı vermeyeyim ancak epeyce yeterli bir ortalama yakaladığımızı rahatlıkla söyleyebilirim. Genel ortalama hayli uygun.
BİNLERCE İSTEKLİ
Aşı çalışmasında son durum nedir?
Çok kuvvetli bir aşı adayımız var. Cumhurbaşkanımızın dediği üzere son dönemeçteyiz. Bu vakte kadar aşının inançlı olduğu ortaya konuldu. Artık faz 3’te bu aşının alandaki aktifliğini, gücünü nazaranceğiz. Faz 3’ün uyumunu ve sponsorluğunu TÜSEB yapıyor. Yanılmıyorsam 20 bin istekli olacak. Yurtdışı ayağı da olabilir. bu biçimde sayı artabilir.
Basında yahut toplumsal medyada ‘yorgun’ fotoğraflarınızı niçin görmedik hiç, yorulmadınız mı?
Yorulduk doğal (gülüyor). Çalışmaktan değil de gerilimli bir müddetç tabi. Bir baskı var, bir sorumluluk var. Bilim yaparken işin farklı boyutlarını da götürmek zorundasınız. Bizim işimiz projenin sonuçlarını resmi muhataplarıyla paylaşmak. Gerekli açıklamaları Rektörlüğümüz ve Bakanlık aslına bakarsanız yapıyordu. Ayrıyeten grubumu de hem basından birebir vakitte toplumsal medyadan korumak gerekiyordu. Yani motivasyonları bozulmasın diye.
EN ZORU vakit içinde YARIŞ
en çok ne hususta zorlandınız?
vakit içinde yarışıyoruz. en çok zorlandığımız husus o oldu. Türkiye 1998’den beri aşı üretmiyor. Yığılmış bir deneyim ve üretim altyapısı yok. Beşerler ölüyor. Bir an evvel bir tahlil bulmak uğraşındayız. Üzerimizde vicdani bir baskı var. Kendi kendimize büyük bir sorumluluk hissediyoruz. Bu bizi zorladı. Bunu itiraf etmem lazım. Onun haricinde esasen bizim laboratuvarımız ağır çalışan bir ünite…
Planladığınız takvime uygun olarak ilerleyebildiniz mi?
Bu çeşit konularda net bir tarih vermek gerçek değil. Biroldukca değişken var. Farklı bahislerle uğraşıyorsunuz. Sapmalar olabiliyor. Lakin 7 ay ortasında faz 3’e geçildi. Bunu nitekim önemsemek lazım. Türkiye tarihinde değerli bir çalışma. Pandemiden dolayı esnetilen kimi kurallar var lakin olağan koşullarda 5-6 yılda gelinebilecek bir kademeyi yaklaşık 1 yılda tamamladık. Bu değerli.
Mutasyon ve varyantlara karşı tesirli olacak mı?
İngiliz varyantına karşı bir çalışmamız var. Çalışmalarımızın neticelerina bakılırsa İngiliz varyantına karşı büsbütün tesirli.
Uğur Şahin ve Hasret Türeci’nin çalışmalarını takip ediyor musunuz?
Kendileriyle gurur duyuyoruz. Hiç görüşmedim lakin çalışmalarını takip ediyorum. Kanser tedavisine yönelik deneyimlerini aşıya aktardılar ve epey süratli bir muvaffakiyet yakaladılar.
Sizce aşı ne kadar kıymetli?
Türkiye’de şu an fazlaca süratli bir aşılama devam ediyor. Hastalıkla gayret için hayli değerli başarı… Ayrıyeten bugün Türkiye’de biroldukca grup aşı için çalışıyor. Hepsine fazlaca teşekkürler. Çok büyük emek veriyorlar. Aşının stratejik bir eser olduğunu, Türkiye olarak kimi aşıları kesinlikle kendimizin üretmesi gerektiği bildirisini aldık diye düşünüyorum. Hiç maliyet hesabı yapmadan kendi aşımızı üretmeliyiz. Ayrıyeten aşı üzerine çalışan epeyce genç takımlar var. Bu da bizim için epey büyük bir yarar.
AİLEM ÇOK DAYANAK OLDU
“Bir kızım bir oğlum var. Kızım İstanbul’da psikoloji okuyor. Oğlum daha küçük. Eşim öğretmen, onun epeyce değerli takviyesi oldu. aslına bakarsan daima ağır çalışıyorduk. kimi vakit çocukları nazaranmiyorduk, sitem ediyorlardı lakin daha sonrasında alıştılar.”
25 YILLIK BİRİKİM
Prof. Dr. Özdarendeli Veterinerlik Fakültesi mezunu. Doktorasını viroloji üzerine yaptı. ABD’de 3 yıl ‘koronavirüs’ çalıştı. Türkiye’de Kırım Kongo olayları üzerine ağırlaştı. 2009-2010’da ABD’de çalışmalarını yürüttü. 25 yıldır viroloji üzerine araştırmalar yapıyor.
AŞININ İSMİ
“Turkovac ismi anlaşılır ve kolay. Türk aşısı olduğu vurgusu da yapıyor. Sonundaki ‘Vac’ takısı da ‘Vaccine’ yani ‘aşı’ kavramından geliyor.”
Türkiye aşı üretiminde değerli bir basamağa geldi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kayseri Erciyes Üniversitesi’nin geliştirdiği aşı adayının ismini ‘Turkovac’ olarak duyurmuştu. Hürriyet’ten Musa Kesler’in haberine nazaran Turkovac’ın faz 3 çalışmaları da başladı.
Birinci aşı çalışmalarınız nasıl başlamıştı?
Aşıya çalışmaya birinci doğrulanan korona hadisesi Türkiye’de çıktıktan daha sonrasında başladık. Olay 11 Mart’ta çıktı. Biz çabucak Rektörümüz Prof. Dr. Mustafa Çalış ile bir ortaya geldik. Aşı konusunu konuştuk. Ben çabucak projemi hazırlayıp mart ayı sonunda çalışmalara başladım. aslına bakarsanız burası 2013 yılında kurulmuş Türkiye’nin birinci aşı merkezidir. Milletlerarası standartlarda bir merkez, burada Kırım Kongo çalışmaları da yapıldı.
Birikmiş bir deneyim var mıydı?
esasen o çalışmaların oluşturduğu birikimin üzerine inşa ettik çalışmalarımızı. Bir de farklı bir tesadüf olabilir. Ben doktora daha sonrası Amerika’da 3 yıl ‘koronavirüs’ üzerine çalıştım. Aşı üzerine değil ancak. Ülkeye 2001’de döndüm. 2003’te Kırım Kongo olayları çıktı. Bu olaylara yönelik çalışmaları başlattık. TÜBİTAK, Sıhhat Bakanlığı ve üniversitenin işbirliğinde bir projemiz vardı. 2010’da o hususta aşı çalışmalarına başladık. 2010’dan itibaren bu aşı çalışmalarımız devam ediyordu. Bu çalışmalardaki deneyimin fazlaca büyük bir olumlu katkısı oldu.
Pandemi çıkınca neler hissettiniz?
Ben 2001’de döndüm Türkiye’ye. daha sonrasında SARS ve MERS gördük. Koronavirüsün bu tıp salgınlara yol açabileceğini görmüştük. Lakin bu biçimde büyük bir pandemi beklemiyorduk. Pandemi çıkınca biraz avantajlı olduğumuzu da düşündük. Başımdan ‘En azından tanıdık bir virüs, bunu yenebiliriz’ diye geçirdim.
Aşı çalışmasında birinci başarınız neydi?
Birinci hadise Türkiye’de çıktığında Rektörümüz Prof.Dr. Mustafa Çalış başkanlığında toplandık ve çabucak çalışmalara başladık. birinci vakit içinderda virüsü izole ederek aşı çalışmalarımıza başladık. Çok da süratli yaptık bunu. Mart’ın 25’inde biz virüsü konfirme etmiştik. Nisan ayında genetiğini, DNA dizilimi çıkarttık. Mayıs ayında da fareler üzerinde çalışmaya başladık. Çok süratli bir biçimde işledi bu süreç. Farelerde bu inaktif aşı adayının gözetici olduğunu 2020’nin ağustos ayında gösterdik. Klinik öncesi çalışmaları ekimde raporladık.
ANTİKOR ORANI ÇOK ÂLÂ
FAZ 2 sonuçlarını aldığınızda ne hissettiniz?
Biz burada süreci başından itibaren analitik olarak takip ettiğimiz için bu biçimde âlâ sonuçlar bekliyorduk. Faz 3’e geçebilmek için epey önemli bir prosedür var. Güvenlik, kalite denetim, üretim üzere konularda… Bunlar önemli vakit alan süreçler. Bu süreçte yalnızca Erciyes Üniversitesi değil hem üretici firma hem TÜSEB tarafı epey önemli emek verdi. Alışılmış biraz süreç bu manada uzadı. Bu insanı geriyor tabi. Lakin benim faz 2’nin âlâ sonuçlanacağına dair bir kuşkum yoktu. İKUM koordinesinde yürütülen faz 2’ye katılan bütün gönüllülerde antikor oluştu. Antikor ölçüsü şahıstan şahsa fark ediyor. Tam sayı vermeyeyim ancak epeyce yeterli bir ortalama yakaladığımızı rahatlıkla söyleyebilirim. Genel ortalama hayli uygun.
BİNLERCE İSTEKLİ
Aşı çalışmasında son durum nedir?
Çok kuvvetli bir aşı adayımız var. Cumhurbaşkanımızın dediği üzere son dönemeçteyiz. Bu vakte kadar aşının inançlı olduğu ortaya konuldu. Artık faz 3’te bu aşının alandaki aktifliğini, gücünü nazaranceğiz. Faz 3’ün uyumunu ve sponsorluğunu TÜSEB yapıyor. Yanılmıyorsam 20 bin istekli olacak. Yurtdışı ayağı da olabilir. bu biçimde sayı artabilir.
Basında yahut toplumsal medyada ‘yorgun’ fotoğraflarınızı niçin görmedik hiç, yorulmadınız mı?
Yorulduk doğal (gülüyor). Çalışmaktan değil de gerilimli bir müddetç tabi. Bir baskı var, bir sorumluluk var. Bilim yaparken işin farklı boyutlarını da götürmek zorundasınız. Bizim işimiz projenin sonuçlarını resmi muhataplarıyla paylaşmak. Gerekli açıklamaları Rektörlüğümüz ve Bakanlık aslına bakarsanız yapıyordu. Ayrıyeten grubumu de hem basından birebir vakitte toplumsal medyadan korumak gerekiyordu. Yani motivasyonları bozulmasın diye.
EN ZORU vakit içinde YARIŞ
en çok ne hususta zorlandınız?
vakit içinde yarışıyoruz. en çok zorlandığımız husus o oldu. Türkiye 1998’den beri aşı üretmiyor. Yığılmış bir deneyim ve üretim altyapısı yok. Beşerler ölüyor. Bir an evvel bir tahlil bulmak uğraşındayız. Üzerimizde vicdani bir baskı var. Kendi kendimize büyük bir sorumluluk hissediyoruz. Bu bizi zorladı. Bunu itiraf etmem lazım. Onun haricinde esasen bizim laboratuvarımız ağır çalışan bir ünite…
Planladığınız takvime uygun olarak ilerleyebildiniz mi?
Bu çeşit konularda net bir tarih vermek gerçek değil. Biroldukca değişken var. Farklı bahislerle uğraşıyorsunuz. Sapmalar olabiliyor. Lakin 7 ay ortasında faz 3’e geçildi. Bunu nitekim önemsemek lazım. Türkiye tarihinde değerli bir çalışma. Pandemiden dolayı esnetilen kimi kurallar var lakin olağan koşullarda 5-6 yılda gelinebilecek bir kademeyi yaklaşık 1 yılda tamamladık. Bu değerli.
Mutasyon ve varyantlara karşı tesirli olacak mı?
İngiliz varyantına karşı bir çalışmamız var. Çalışmalarımızın neticelerina bakılırsa İngiliz varyantına karşı büsbütün tesirli.
Uğur Şahin ve Hasret Türeci’nin çalışmalarını takip ediyor musunuz?
Kendileriyle gurur duyuyoruz. Hiç görüşmedim lakin çalışmalarını takip ediyorum. Kanser tedavisine yönelik deneyimlerini aşıya aktardılar ve epey süratli bir muvaffakiyet yakaladılar.
Sizce aşı ne kadar kıymetli?
Türkiye’de şu an fazlaca süratli bir aşılama devam ediyor. Hastalıkla gayret için hayli değerli başarı… Ayrıyeten bugün Türkiye’de biroldukca grup aşı için çalışıyor. Hepsine fazlaca teşekkürler. Çok büyük emek veriyorlar. Aşının stratejik bir eser olduğunu, Türkiye olarak kimi aşıları kesinlikle kendimizin üretmesi gerektiği bildirisini aldık diye düşünüyorum. Hiç maliyet hesabı yapmadan kendi aşımızı üretmeliyiz. Ayrıyeten aşı üzerine çalışan epeyce genç takımlar var. Bu da bizim için epey büyük bir yarar.
AİLEM ÇOK DAYANAK OLDU
“Bir kızım bir oğlum var. Kızım İstanbul’da psikoloji okuyor. Oğlum daha küçük. Eşim öğretmen, onun epeyce değerli takviyesi oldu. aslına bakarsan daima ağır çalışıyorduk. kimi vakit çocukları nazaranmiyorduk, sitem ediyorlardı lakin daha sonrasında alıştılar.”
25 YILLIK BİRİKİM
Prof. Dr. Özdarendeli Veterinerlik Fakültesi mezunu. Doktorasını viroloji üzerine yaptı. ABD’de 3 yıl ‘koronavirüs’ çalıştı. Türkiye’de Kırım Kongo olayları üzerine ağırlaştı. 2009-2010’da ABD’de çalışmalarını yürüttü. 25 yıldır viroloji üzerine araştırmalar yapıyor.
AŞININ İSMİ
“Turkovac ismi anlaşılır ve kolay. Türk aşısı olduğu vurgusu da yapıyor. Sonundaki ‘Vac’ takısı da ‘Vaccine’ yani ‘aşı’ kavramından geliyor.”