Bugüne kadar “download” ve “upload” tabirlerini biroldukça kere duymuş olmalısınız. Bu tabirleri sıradançe “indirme” ve “yükleme” olarak Türkçeleştirebiliriz. Lakin bu tabirler aslında teknoloji dünyasında ne manaya geliyor? Bir web sitesine belge yüklerken yahut web üzerinden bir şey indirirken süreç nasıl işliyor?
Bunlar rastgele bir web kullanıcısının anlaması gereken temel tabirlerdir. İnternete abone olurken, sürat testi yaparken, ağ problemlerini giderirken, internet suratınızı seçerken yahut biroldukça farklı durumda bu tabirler devreye girer. Artık bu tabirlerin ne manaya geldiğine bakalım ve süreçleri daha uygun kavramanız için temel ayrıntıları ele alalım.
Web ortamında upload (yükleme) terimini sıradan bir tabirle bir şeyi “göndermek” formunda özetleyebiliriz. Dataları bulut ortamına, sunucuya yüklemek üzere düşünebilirsiniz. Yani bu durumda bir karşı taraf var. Yabancı kaynaklarda bu süreçten kimi vakit “upwards (yukarı yönlü) olarak bahsedilir.
Bir web sitesine, öteki bir kullanıcının bilgisayarına yahut bir ağ pozisyonuna bir şey yüklediğinizde, aygıtınızdan öteki aygıta bilgi göndermiş olursunuz. Evraklar, web sitesinin tutulduğu bir sunucuya yahut belge transfer uygulamalarında olduğu üzere direkt öteki bir aygıta yüklenebilir.
Örneğin bir toplumsal medya platformuna fotoğrafınızı yüklediniz. Bu durumda fotoğrafınızı toplumsal medya sitesine, daha yanlışsız bir tabirle web sitesinin sunucusuna göndermiş olursunuz. Evrakın kaynağı sizsiniz ve öbür bir yere ulaştı. Bir şeyin “upload” olabilmesi için belge çeşidi yahut nereye gittiği kıymetli değil. Rastgele bir bilgi transferi için bu terim kullanılabilir. E-posta yoluyla çalışma dostunuza evrak göndermeniz, YouTube’a görüntü yüklemeniz yahut çevrimiçi müzik koleksiyonunuza müzik yüklemeniz üzere örnekleri çoğaltabiliriz.
Karşı tarafa göndermenin bilakis, download demek indirmek ya da diğer bir deyişle kaydetmek demektir. Bu durumda tam karşıtı olarak öteki bir kaynaktan data alırız. Tıpkı biçimde, indirdiğiniz şeyin hiç bir kıymeti yoktur. Boyutu ne olursa olsun, telefon, bilgisayar, tablet yahut rastgele bir aygıt için farklı bir pozisyondan data aldığımızda bir şeyleri “download etmiş” oluruz. Web’den her türlü bilgi indirilebilir: kitaplar, sinemalar, yazılımlar vb.
Örneğin seyahat halindeyken bir sinema izliyorsunuz; bu süreçte sineması oluşturan gerçek datalar siteden (sunucudan) alınır ve telefonunuza kaydedilerek lokal olarak kullanılabilir hale gelir. Twitch’te bir canlı yayın izlerken de aslında bir ekip bilgiler indiriyoruz. Yayını yapan kişi dataları karşıya gönderirken (upstream), siz yayını izlemek için bitler alırsınız (downstream).
İnterneti kullanırken download ve upload sürecini birebir anda gerçekleştirebiliyoruz. Web tarayıcınızı açın ve Google.com’a gidin. Bir kelimeyi arattınız (uploading) ve karşılığında arama sonuçları karşınıza çıktı (downloading). Girdiğiniz her arama terimi, aradığınız şeyleri talep etmek için siteye küçük data kesimleri halinde gönderilmekte. Gönderdiğiniz bu isteklerin her biri, aygıtınızda başlayıp Google sunucularında son bulduğu için bu da aslında bir upload süreci. sonuçları görmek istediğimizde ise görüntülediğimiz web sayfasının oluşması için bize küçük bitler gönderiliyor. Yani bir şeyleri karşı taraftan alıyoruz.
Daha somut bir örnek için e-posta senaryosunu düşünün. Birine e-posta yoluyla fotoğraf gönderdiğinizde, fotoğrafları bir e-posta sunucusuna (Hotmail, Gmail gibi) yüklüyorsunuz. Size e-posta gönderen birinden gelen fotoğraf eklerini kaydetmek istediğinizde ise bunları aygıtınıza indirmiş, yani download etmiş oluyorsunuz.
Yüklemeler ve indirmeler her vakit art planda gerçekleşir. Bir teknolojik aleti kullanırken art planda aşağı ve üst taraflı sayısız bilgi transferi yapılır. Aslında birçok vakit bu süreci takip etmemiz gerekmez, fakat ortadaki farkı bilmek kimi durumlarda değerlidir.
Örneğin meskeninize internet bağlatırken 50 Mbps download (indirme hızı) ve 5 Mbps upload (karşıya yükleme hızı) üzere sürat bedelleri görürsünüz. Birçok insan için download suratları upload suratlarına nazaran daha kıymetlidir. Standart kullanıcılar devasa yükseklikte upload suratına gereksinim duymaz. Fakat değişen internet kullanım gereksinimleriyle bir arada upload suratları epey daha değerli hale geldi. İş, oyun yahut yayıncılık fark etmeksizin interneti kullanırken gereksinimlerinizi bilmeniz gerekir. Ayrıyeten bilginiz olmadığında gereksiniminizden epeyce daha yüksek internet faturaları ödeyebilirsiniz.
İnternet Suratını Nasıl Test Ederiz?
Bağlantı testi konusunda tanınan olan speedtest.net adresini ziyaret edebilirsiniz. Ayrıyeten Speedtest’in taşınabilir uygulamaları da var. Örneğin internet servis sağlayıcınız 20 Mbps indirme ve 5 Mbps yükleme suratları vaat ediyor. Sürat testi yaptığınızda aşağıdakine benzeri biçimde yahut buna yakın sonuçlar almanız gerekir.
Ek olarak, MBps (megabyte) ve Mbps (megabit) kıymetlerinin farklı olduğunu bilhassa belirtelim. 1 byte 8 bit’e eşittir. Örneğin 20 Mbps internet suratına sahipseniz, rastgele bir kaynaktan indirme/yükleme yaparken saniyede en çok 2.5 MBps (MB/sn) sürate erişebilirsiniz. İnternet indirme suratınız, ösöylemiş olduğiniz fiyatla de temaslı olarak internet servis sağlayıcınız tarafınca belirlenir.
Bazı beşerler indirmek yerine data akışını (streaming) tercih eder. Bunlar benzeri şeyler, lakin teknik olarak birebir değiller.
Örneğin sinemaları indirmek yerine çevrimiçi izlemenizi sağlayan platformlar vardır. Bilgiler gerçek vakitli olarak yüklense de aygıtınıza kalıcı olarak kaydolmaz. Netflix’ten örnek verelim. Uygulamaya giriş yaptıktan daha sonra direkt bir dizi yahut sinema izlemeye başladığınızda karşıdan data almış, yani bir daha indirme yapmış olursunuz. Fakat izlediğiniz şeyler aygıta kaydolmaz. Öte yandan içeriği indirmek için farklı bir kısım daha var. Bir sineması kalıcı olarak kaydettiğinizde daha sonrasında istediğiniz vakit izleyebilirsiniz.
İnternet irtibatı olmadan sinema izlemek, doküman düzenlemek yahut müzik dinlemek istiyorsanız belgeyi büsbütün indirmeniz gerekir. Lakin içeriğe ulaşabilmek için indirme sürecinin büsbütün bitmesini beklemeniz koşul.
Veri yüklemelerini ve indirmelerini destekleyen temel ağ protokolleri vardır. En değerli protokol olarak aygıtlar içinde data göndermek ve almak için sunucuları/istemcileri kullanan FTP’yi (File Transfer Protocol-Dosya Transfer Protokolü) örnek gösterebiliriz. FTP, internete bağlı olan iki bilgisayar içinde süratli biçimde belge transferi sağlar. FTP uygulamasını belge yüklemenin yanı sıra belge indirmek için de kullanabilirsiniz.
Bir oburu ise web tarayıcınız aracılığıyla bilgi gönderip aldığınızda kullanılan protokol olan HTTP’dir (Hyper Text Transfer Protocol). Girmek istediğiniz sitenin adresini yahut IP adresini tarayıcı çubuğuna girdikten daha sonra HTTP yardımı ile siteye bir ilişki isteği masraf. Bu temas isteğini kabul eden sitenin sunucusu ile irtibat kurulur ve internet sitesine girmiş olursunuz.
Bunlar rastgele bir web kullanıcısının anlaması gereken temel tabirlerdir. İnternete abone olurken, sürat testi yaparken, ağ problemlerini giderirken, internet suratınızı seçerken yahut biroldukça farklı durumda bu tabirler devreye girer. Artık bu tabirlerin ne manaya geldiğine bakalım ve süreçleri daha uygun kavramanız için temel ayrıntıları ele alalım.
Web ortamında upload (yükleme) terimini sıradan bir tabirle bir şeyi “göndermek” formunda özetleyebiliriz. Dataları bulut ortamına, sunucuya yüklemek üzere düşünebilirsiniz. Yani bu durumda bir karşı taraf var. Yabancı kaynaklarda bu süreçten kimi vakit “upwards (yukarı yönlü) olarak bahsedilir.
Bir web sitesine, öteki bir kullanıcının bilgisayarına yahut bir ağ pozisyonuna bir şey yüklediğinizde, aygıtınızdan öteki aygıta bilgi göndermiş olursunuz. Evraklar, web sitesinin tutulduğu bir sunucuya yahut belge transfer uygulamalarında olduğu üzere direkt öteki bir aygıta yüklenebilir.
Örneğin bir toplumsal medya platformuna fotoğrafınızı yüklediniz. Bu durumda fotoğrafınızı toplumsal medya sitesine, daha yanlışsız bir tabirle web sitesinin sunucusuna göndermiş olursunuz. Evrakın kaynağı sizsiniz ve öbür bir yere ulaştı. Bir şeyin “upload” olabilmesi için belge çeşidi yahut nereye gittiği kıymetli değil. Rastgele bir bilgi transferi için bu terim kullanılabilir. E-posta yoluyla çalışma dostunuza evrak göndermeniz, YouTube’a görüntü yüklemeniz yahut çevrimiçi müzik koleksiyonunuza müzik yüklemeniz üzere örnekleri çoğaltabiliriz.
Karşı tarafa göndermenin bilakis, download demek indirmek ya da diğer bir deyişle kaydetmek demektir. Bu durumda tam karşıtı olarak öteki bir kaynaktan data alırız. Tıpkı biçimde, indirdiğiniz şeyin hiç bir kıymeti yoktur. Boyutu ne olursa olsun, telefon, bilgisayar, tablet yahut rastgele bir aygıt için farklı bir pozisyondan data aldığımızda bir şeyleri “download etmiş” oluruz. Web’den her türlü bilgi indirilebilir: kitaplar, sinemalar, yazılımlar vb.
Örneğin seyahat halindeyken bir sinema izliyorsunuz; bu süreçte sineması oluşturan gerçek datalar siteden (sunucudan) alınır ve telefonunuza kaydedilerek lokal olarak kullanılabilir hale gelir. Twitch’te bir canlı yayın izlerken de aslında bir ekip bilgiler indiriyoruz. Yayını yapan kişi dataları karşıya gönderirken (upstream), siz yayını izlemek için bitler alırsınız (downstream).
İnterneti kullanırken download ve upload sürecini birebir anda gerçekleştirebiliyoruz. Web tarayıcınızı açın ve Google.com’a gidin. Bir kelimeyi arattınız (uploading) ve karşılığında arama sonuçları karşınıza çıktı (downloading). Girdiğiniz her arama terimi, aradığınız şeyleri talep etmek için siteye küçük data kesimleri halinde gönderilmekte. Gönderdiğiniz bu isteklerin her biri, aygıtınızda başlayıp Google sunucularında son bulduğu için bu da aslında bir upload süreci. sonuçları görmek istediğimizde ise görüntülediğimiz web sayfasının oluşması için bize küçük bitler gönderiliyor. Yani bir şeyleri karşı taraftan alıyoruz.
Daha somut bir örnek için e-posta senaryosunu düşünün. Birine e-posta yoluyla fotoğraf gönderdiğinizde, fotoğrafları bir e-posta sunucusuna (Hotmail, Gmail gibi) yüklüyorsunuz. Size e-posta gönderen birinden gelen fotoğraf eklerini kaydetmek istediğinizde ise bunları aygıtınıza indirmiş, yani download etmiş oluyorsunuz.
Yüklemeler ve indirmeler her vakit art planda gerçekleşir. Bir teknolojik aleti kullanırken art planda aşağı ve üst taraflı sayısız bilgi transferi yapılır. Aslında birçok vakit bu süreci takip etmemiz gerekmez, fakat ortadaki farkı bilmek kimi durumlarda değerlidir.
Örneğin meskeninize internet bağlatırken 50 Mbps download (indirme hızı) ve 5 Mbps upload (karşıya yükleme hızı) üzere sürat bedelleri görürsünüz. Birçok insan için download suratları upload suratlarına nazaran daha kıymetlidir. Standart kullanıcılar devasa yükseklikte upload suratına gereksinim duymaz. Fakat değişen internet kullanım gereksinimleriyle bir arada upload suratları epey daha değerli hale geldi. İş, oyun yahut yayıncılık fark etmeksizin interneti kullanırken gereksinimlerinizi bilmeniz gerekir. Ayrıyeten bilginiz olmadığında gereksiniminizden epeyce daha yüksek internet faturaları ödeyebilirsiniz.
İnternet Suratını Nasıl Test Ederiz?
Bağlantı testi konusunda tanınan olan speedtest.net adresini ziyaret edebilirsiniz. Ayrıyeten Speedtest’in taşınabilir uygulamaları da var. Örneğin internet servis sağlayıcınız 20 Mbps indirme ve 5 Mbps yükleme suratları vaat ediyor. Sürat testi yaptığınızda aşağıdakine benzeri biçimde yahut buna yakın sonuçlar almanız gerekir.
Ek olarak, MBps (megabyte) ve Mbps (megabit) kıymetlerinin farklı olduğunu bilhassa belirtelim. 1 byte 8 bit’e eşittir. Örneğin 20 Mbps internet suratına sahipseniz, rastgele bir kaynaktan indirme/yükleme yaparken saniyede en çok 2.5 MBps (MB/sn) sürate erişebilirsiniz. İnternet indirme suratınız, ösöylemiş olduğiniz fiyatla de temaslı olarak internet servis sağlayıcınız tarafınca belirlenir.
Bazı beşerler indirmek yerine data akışını (streaming) tercih eder. Bunlar benzeri şeyler, lakin teknik olarak birebir değiller.
Örneğin sinemaları indirmek yerine çevrimiçi izlemenizi sağlayan platformlar vardır. Bilgiler gerçek vakitli olarak yüklense de aygıtınıza kalıcı olarak kaydolmaz. Netflix’ten örnek verelim. Uygulamaya giriş yaptıktan daha sonra direkt bir dizi yahut sinema izlemeye başladığınızda karşıdan data almış, yani bir daha indirme yapmış olursunuz. Fakat izlediğiniz şeyler aygıta kaydolmaz. Öte yandan içeriği indirmek için farklı bir kısım daha var. Bir sineması kalıcı olarak kaydettiğinizde daha sonrasında istediğiniz vakit izleyebilirsiniz.
İnternet irtibatı olmadan sinema izlemek, doküman düzenlemek yahut müzik dinlemek istiyorsanız belgeyi büsbütün indirmeniz gerekir. Lakin içeriğe ulaşabilmek için indirme sürecinin büsbütün bitmesini beklemeniz koşul.
Veri yüklemelerini ve indirmelerini destekleyen temel ağ protokolleri vardır. En değerli protokol olarak aygıtlar içinde data göndermek ve almak için sunucuları/istemcileri kullanan FTP’yi (File Transfer Protocol-Dosya Transfer Protokolü) örnek gösterebiliriz. FTP, internete bağlı olan iki bilgisayar içinde süratli biçimde belge transferi sağlar. FTP uygulamasını belge yüklemenin yanı sıra belge indirmek için de kullanabilirsiniz.
Bir oburu ise web tarayıcınız aracılığıyla bilgi gönderip aldığınızda kullanılan protokol olan HTTP’dir (Hyper Text Transfer Protocol). Girmek istediğiniz sitenin adresini yahut IP adresini tarayıcı çubuğuna girdikten daha sonra HTTP yardımı ile siteye bir ilişki isteği masraf. Bu temas isteğini kabul eden sitenin sunucusu ile irtibat kurulur ve internet sitesine girmiş olursunuz.