Van kedisi tartışması! ‘Onlar farklı bir cinse Van kedisi diyorlar’
Can Şişman – Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Finlandiya’daki Helsinki Üniversitesi araştırmacıları, kedilerin kişilik ve davranışlarını araştırmak için yeni ve kapsamlı bir anket geliştirdiler. 56 farklı cinsten 4 bin 316 kediden oluşan bir data seti yardımıyla, cinsler içinde kıymetli farklılıklar ve birlikteinde gözlemlenen yedi kişilik ve davranış özelliği tespit edildi. Yapılan araştırmada Van kedisinin öteki kedi cinslerine kıyasla daha saldırgan ve asosyal olduğu kararına varıldı. Tıslama ve hırlama davranışlarını ziyadesiyle gösteren Van kedisinin özelliklerine dair ayrıntıları ve yapılan çalışmanın bilgilerinı Helsinki Üniversitesi’nden veteriner doktor Salla Mikkola ile konuştuk.
‘HABEŞ KEDİSİ KORKUSUZ, MAVİ RUS KEDİSİ ÜRKEK’
Helsinki Üniversitesi ve Folkhälsan Araştırma Merkezi’nden veteriner tabip Salla Mikkola, kediler üzerine yaptıkları çalışmayı anlattı. Birebir araştırma merkezinden veteriner tabip Hannes Lohi öncülüğünde yapılan araştırmada, Mavi Rus kedisinin en ürkek, Habeş kedisi ise en korkusuz olarak gözlemlendi. Araştırmada 56 farklı kedi cinsi üzerinde çalışma yapıldı. Salla Mikkola, incelenen ırklar içinde kişilik özelliklerinde farklılıklar olup olmadığına dair kabaca bir fikir elde etmek istediklerini söylemiş oldu.
Araştırmanın bir daha sonraki basamağında, kedilerin özelliklerini ve problemli davranışlarını etkileyen faktörleri daha karmaşık modeller üzerinde inceleyeceklerini söyleyen Salla Mikkola, “Yanıtları karşılaştırarak tıpkı kedi için verilen cevapların epeyce emsal olduğunu, kişilik ve davranış özelliklerinin yinelanabilir ve emniyetli olduğunu gördük. Ayrıyeten anketin geçerliliğini yahut neyi amaçladığını ölçüp ölçmediğini de inceledik. Bu açıdan da anket uygun işledi” sözüyle yapılan çalışmanın emniyetli olduğunu vurguladı.
’56 FARKLI CİNSTEN 4 BİN 316 KEDİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMA YAPTIK’
Mikkola, kedi kişilik ve davranış projesinin dizaynına 2017 yılında başladıklarını, 2019 yılında anketi yayınladıklarını ve Eylül 2020’ye kadar bilgi toplama sürecinin devam ettiğini söylemiş oldu. Salla Mikkola, bilgileri elde ettikten daha sonra temizleme yaptıklarını ve tahlil ettiklerini belirtti. Araştırmacı, 2021’de bu projenin birinci yazısını yayınladıklarını ve 56 farklı cins/ırktan 4 bin 316 kedinin datalarını toplamayı başardıklarını lisana getirdi.
‘KEDİLERİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİ İNCELEMEK İSTEDİK’
Mikkola, en tanınan evcil hayvanlardan biri olduğu için bilhassa kedilerin kişiliğini incelemek istediklerini, lakin kedilerin kişilikleri ve davranışsal gereksinimleri kedi sahipleri içinde hâlâ tam olarak anlaşılmadığını söylemiş oldu. Saldırganlığın kedilerin terk edilmesine yol açan yaygın davranış problemlerinden biri olduğunu ve bu araştırmayla kedilerin refahını, memnunluğunu artırmak için en kıymetli risk faktörlerini bulmayı umduklarını söyleyen Mikkola, büsbütün kedilerin fark edilmemiş istikametlerini açığa çıkarmak istediklerini deklare etti.
‘KEDİLERİN YAVRUYKEN YAŞADIKLARI KİŞİLİKLERİNİ ETKİLİYOR’
Kedilerin kişilik özelliklerinin oluşmasına ait farklı faktörlere baktıklarını söyleyen Salla Mikkola, “Önceki çalışmalar kişiliğin kısmen genetik olduğunu, ötürüsıyla genlerin de rol oynadığını gösterdi. Köpeklerde, köpek yavrusu olarak uygun toplumsallaşmanın, daha sonraki ömürde endişeyi etkileyen değerli bir faktör olduğu biliniyor ve bunun kediler için de geçerli olduğunu var iseyabiliriz” dedi.
Kedilerin yavruyken yaşadığı tecrübelerin kişiliklerini şekillendirdiğini belirten araştırmacı, şu biçimde devam etti: “Önceki çalışmamız, yavru kedilerin anne kedilerinden epeyce erken kesilmesinin, daha sonraki hayatta daha yüksek saldırganlıkla alakalı olduğunu buldu. Bu niçinle, kedinin yavruyken yaşadığı tecrübeler büyük olasılıkla daha sonraki kişiliğini etkiliyor.”
‘VAN KEDİLERİ SALDIRGANLIKTA EN YÜKSEK TÜR’
Helsinki Üniversitesi tarafınca yapılan bu çalışmada Türkiye’de yaşayan Van kedisi çeşidinin de incelendiğini gördüğümüzde çalışma kümesinin sözcüsü olarak bize Van kedisi ile ilgili ankette verilen karşılıklardan bahsetmesini istedik. Salla Mikkola, bu çalışmada, Van kedisinin insanlara karşı saldırganlıkta en yüksek ve öteki kedilere karşı toplumsallıkta en düşük puanı aldığını ayrıyeten fizikî olarak pek etkin olduklarını gözlemlediklerini iletti.
‘VAN KEDİSİNE BENZERİ BİR IRK YOK’
Van kedisinin davranışına benzeyen öteki bir kedi çeşidi olmadığına değinen Salla Mikkola, tüm ırkların birtakım özelliklerde birbirinden farklı olduğunu lakin çabucak sonrasındaki çalışmalarda modellere yaş üzere öbür faktörleri de dahil edecekleri için bu kademede ırklar içinde ikili karşılaştırmalar yapmadıklarını vurguladı.
‘VAN KEDİLERİ TISLAMA VE HIRLAMA DAVRANIŞLARI SERGİLİYOR’
Salla Mikkola, “Çalışma esnasında kedilerin sahibi tarafınca tamamlanması için çevrimiçi anketi kullandık, bu niçinle davranış testi yapmadık. İnsanlara karşı saldırganlık mesela yabancılara karşı tıslama/hırlama, tımar ederken yahut öbür hallerde ele alınırken beklenmedik bir biçimde kaşıma/ısırmayı içeriyordu. Kedilere karşı toplumsal olma özelliği, mesela meskendeki öteki kedilerle oynamayı ve onlarla uyumayı ve onlara tıslamamayı yahut hırlamamayı içeriyordu” açıklamasında bulundu.
Çalışmadaki Van kedilerinin sayısı 44 bulunmasına karşın birçoklarında bu kararı elde ettiklerini söyleyen Salla Mikkola ve takımının genel kanısı, Van kedilerinin tıslama ve hırlama davranışlarını fazla sergiledikleri istikametinde.
‘KEDİLERİN DAVRANIŞLARI HAKKINDA ÖĞRENECEK ÇOK ŞEY VAR’
Kedilerin davranışlarından öğrenecek epey fazla şey olduğunu söyleyen Salla Mikkola, çalışma kümelerinin, köpeklerin sıhhat ve davranışlarını da incelediklerini ve bu incelemenin devam ettiğini söylemiş oldu. Tıpkı kediler üstündeki çalışma üzere Fin köpekleri ve sahipleri ile de benzeri bir çalışma yaptıklarını söyleyen Mikkola, kedilerin kendisi için daha farklı olduğunu ve onların davranışları hakkında öğrenecek daha fazlaca şey olduğunu belirtti.
‘KEDİLERİN TEMEL KİŞİLİK ÖZELLİĞİ…’
Araştırmanın çıktısı olarak kedilerin temel kişilik özellikleri; endişe, hareketlilik/oyunculuk, insanlara karşı saldırganlık, insanlara karşı girişkenlik, kedilere karşı girişkenlik, tuvalet kabıyla ilgili meseleler ve çok derecede kendini temizleme biçiminde iki davranışsal özellik de tespit edildi. Salla Mikkola, son iki bulgunun, kişilik özelliklerinden daha fazla ‘davranış’, olduğunu lakin kedinin gerilimle başa çıkma yeteneği yahut bunu gösterme biçimi hakkında bilgi verebileceğini söz etti.
Türkiye’de yaşayan Van kedisi ile ilgili sonuçları kıymetlendiren Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Van Kedisi Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Abdullah Kaya ise çalışmanın Türkiye’deki Van kedileri hakkında gerçek bir tespit yapmadığı görüşünde.
‘ONLARIN BAHSETTİĞİ VAN KEDİSİ FARKLI’
Prof. Dr. Abdullah Kaya, araştırmada ‘Türk Van kedisi’ olarak isimlendirilen Finlandiya’daki kedi çeşidinin bizim Van kedisi olarak tanımladığımız cinsten çok farklı olduğunu söylemiş oldu.
Prof. Dr. Kaya, çalışmanın Van kedisi ile ilgili olan tespitinin üzücü bir sonuç olmadığını, Van kedisi ile ilgili karar verebilmek için ise evvela en hayli Van kedisinin bulunduğu merkez olan, Van Kedisi Araştırma Merkezi ile bağlantı kurmak gerektiğini söylemiş oldu.
‘VAN KEDİSİ SALDIRGAN BİR TIP DEĞİL’
Van kedisi hakkında 20 yıldır araştırmalar yapan isimlerden biri olan Prof. Dr. Abdullah Kaya, Van kedisinin saldırgan bir çeşit olmadığını tabir etti. Prof. Dr. Kaya, “Van kedisi paklığı, titizliği, asaletiyle, eğitilebilir özellikleri ve sahibiyle kurduğu irtibatı ile meşhurdur. Van kedisi epey zeki bir hayvandır ve sahibiyle kurduğu duygusal bağ hayli kuvvetlidür, bu yüzden dünyada eşi gibisi olmadığını düşünüyorum. Van kedisinin saldırgan bir canlı olduğunu düşünmüyorum” dedi.
Prof. Dr. Kaya, hayvanların saldırganlık periyotlarının olabileceğini bilhassa bu çeşit davranışların hamilelik ve kızgınlık periyotlarına göre değişebileceğini ve bunun çok olağan olabileceğini de kelamlarına ekledi. Prof. Dr. Kaya, bir hayvanı direkt saldırgan olarak tanımlamanın farklı bir algı oluşturduğunu, ötürüsıyla Helsinki Üniversitesi’nin elde ettiği sonuçlardaki üzere Van kedisinde saldırgan bir davranış gözlemlemediklerini bilhassa vurguladı.
‘FARKLI BİR CİNSE VAN KEDİSİ DİYORLAR’
Finlandiya’daki Van kedisinin yepyeniliği ile ilgili tartışmalara da değinen Prof. Dr. Kaya, “Orijinal olmadığı kesin ve Van kedisi ile de ilgisi yok, sırf ismi var” diye konuştu. Van kedisinin Avrupa ve Türkiye’deki tariflerinin farklı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Kaya, “Avrupa’nın tanımladığı Van kedisi ile Van’da tanımlanan orjinal Van kedisinin içinde fark var. Van kedisi bembeyazdır, gözleri renkli olabilir, birbirinden farklı olabilir, kuyruğu uzun olabilir kısa olabilir fakat en değerlisi Van kedisi bembeyazdır. Ancak Avrupa’nın tanımladığı Van kedisi farklıdır. İki kulağı siyahtır, kuyruğu renklidir. Onlar farklı bir tipe, ‘Türk Van Kedisi’ diyor. ötürüsıyla biz bunu da kabul etmiyoruz” açıklamasını yaptı.
Can Şişman – Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Finlandiya’daki Helsinki Üniversitesi araştırmacıları, kedilerin kişilik ve davranışlarını araştırmak için yeni ve kapsamlı bir anket geliştirdiler. 56 farklı cinsten 4 bin 316 kediden oluşan bir data seti yardımıyla, cinsler içinde kıymetli farklılıklar ve birlikteinde gözlemlenen yedi kişilik ve davranış özelliği tespit edildi. Yapılan araştırmada Van kedisinin öteki kedi cinslerine kıyasla daha saldırgan ve asosyal olduğu kararına varıldı. Tıslama ve hırlama davranışlarını ziyadesiyle gösteren Van kedisinin özelliklerine dair ayrıntıları ve yapılan çalışmanın bilgilerinı Helsinki Üniversitesi’nden veteriner doktor Salla Mikkola ile konuştuk.
‘HABEŞ KEDİSİ KORKUSUZ, MAVİ RUS KEDİSİ ÜRKEK’
Helsinki Üniversitesi ve Folkhälsan Araştırma Merkezi’nden veteriner tabip Salla Mikkola, kediler üzerine yaptıkları çalışmayı anlattı. Birebir araştırma merkezinden veteriner tabip Hannes Lohi öncülüğünde yapılan araştırmada, Mavi Rus kedisinin en ürkek, Habeş kedisi ise en korkusuz olarak gözlemlendi. Araştırmada 56 farklı kedi cinsi üzerinde çalışma yapıldı. Salla Mikkola, incelenen ırklar içinde kişilik özelliklerinde farklılıklar olup olmadığına dair kabaca bir fikir elde etmek istediklerini söylemiş oldu.
Araştırmanın bir daha sonraki basamağında, kedilerin özelliklerini ve problemli davranışlarını etkileyen faktörleri daha karmaşık modeller üzerinde inceleyeceklerini söyleyen Salla Mikkola, “Yanıtları karşılaştırarak tıpkı kedi için verilen cevapların epeyce emsal olduğunu, kişilik ve davranış özelliklerinin yinelanabilir ve emniyetli olduğunu gördük. Ayrıyeten anketin geçerliliğini yahut neyi amaçladığını ölçüp ölçmediğini de inceledik. Bu açıdan da anket uygun işledi” sözüyle yapılan çalışmanın emniyetli olduğunu vurguladı.
’56 FARKLI CİNSTEN 4 BİN 316 KEDİ ÜZERİNDE ARAŞTIRMA YAPTIK’
Mikkola, kedi kişilik ve davranış projesinin dizaynına 2017 yılında başladıklarını, 2019 yılında anketi yayınladıklarını ve Eylül 2020’ye kadar bilgi toplama sürecinin devam ettiğini söylemiş oldu. Salla Mikkola, bilgileri elde ettikten daha sonra temizleme yaptıklarını ve tahlil ettiklerini belirtti. Araştırmacı, 2021’de bu projenin birinci yazısını yayınladıklarını ve 56 farklı cins/ırktan 4 bin 316 kedinin datalarını toplamayı başardıklarını lisana getirdi.
‘KEDİLERİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİ İNCELEMEK İSTEDİK’
Mikkola, en tanınan evcil hayvanlardan biri olduğu için bilhassa kedilerin kişiliğini incelemek istediklerini, lakin kedilerin kişilikleri ve davranışsal gereksinimleri kedi sahipleri içinde hâlâ tam olarak anlaşılmadığını söylemiş oldu. Saldırganlığın kedilerin terk edilmesine yol açan yaygın davranış problemlerinden biri olduğunu ve bu araştırmayla kedilerin refahını, memnunluğunu artırmak için en kıymetli risk faktörlerini bulmayı umduklarını söyleyen Mikkola, büsbütün kedilerin fark edilmemiş istikametlerini açığa çıkarmak istediklerini deklare etti.
‘KEDİLERİN YAVRUYKEN YAŞADIKLARI KİŞİLİKLERİNİ ETKİLİYOR’
Kedilerin kişilik özelliklerinin oluşmasına ait farklı faktörlere baktıklarını söyleyen Salla Mikkola, “Önceki çalışmalar kişiliğin kısmen genetik olduğunu, ötürüsıyla genlerin de rol oynadığını gösterdi. Köpeklerde, köpek yavrusu olarak uygun toplumsallaşmanın, daha sonraki ömürde endişeyi etkileyen değerli bir faktör olduğu biliniyor ve bunun kediler için de geçerli olduğunu var iseyabiliriz” dedi.
Kedilerin yavruyken yaşadığı tecrübelerin kişiliklerini şekillendirdiğini belirten araştırmacı, şu biçimde devam etti: “Önceki çalışmamız, yavru kedilerin anne kedilerinden epeyce erken kesilmesinin, daha sonraki hayatta daha yüksek saldırganlıkla alakalı olduğunu buldu. Bu niçinle, kedinin yavruyken yaşadığı tecrübeler büyük olasılıkla daha sonraki kişiliğini etkiliyor.”
‘VAN KEDİLERİ SALDIRGANLIKTA EN YÜKSEK TÜR’
Helsinki Üniversitesi tarafınca yapılan bu çalışmada Türkiye’de yaşayan Van kedisi çeşidinin de incelendiğini gördüğümüzde çalışma kümesinin sözcüsü olarak bize Van kedisi ile ilgili ankette verilen karşılıklardan bahsetmesini istedik. Salla Mikkola, bu çalışmada, Van kedisinin insanlara karşı saldırganlıkta en yüksek ve öteki kedilere karşı toplumsallıkta en düşük puanı aldığını ayrıyeten fizikî olarak pek etkin olduklarını gözlemlediklerini iletti.
‘VAN KEDİSİNE BENZERİ BİR IRK YOK’
Van kedisinin davranışına benzeyen öteki bir kedi çeşidi olmadığına değinen Salla Mikkola, tüm ırkların birtakım özelliklerde birbirinden farklı olduğunu lakin çabucak sonrasındaki çalışmalarda modellere yaş üzere öbür faktörleri de dahil edecekleri için bu kademede ırklar içinde ikili karşılaştırmalar yapmadıklarını vurguladı.
‘VAN KEDİLERİ TISLAMA VE HIRLAMA DAVRANIŞLARI SERGİLİYOR’
Salla Mikkola, “Çalışma esnasında kedilerin sahibi tarafınca tamamlanması için çevrimiçi anketi kullandık, bu niçinle davranış testi yapmadık. İnsanlara karşı saldırganlık mesela yabancılara karşı tıslama/hırlama, tımar ederken yahut öbür hallerde ele alınırken beklenmedik bir biçimde kaşıma/ısırmayı içeriyordu. Kedilere karşı toplumsal olma özelliği, mesela meskendeki öteki kedilerle oynamayı ve onlarla uyumayı ve onlara tıslamamayı yahut hırlamamayı içeriyordu” açıklamasında bulundu.
Çalışmadaki Van kedilerinin sayısı 44 bulunmasına karşın birçoklarında bu kararı elde ettiklerini söyleyen Salla Mikkola ve takımının genel kanısı, Van kedilerinin tıslama ve hırlama davranışlarını fazla sergiledikleri istikametinde.
‘KEDİLERİN DAVRANIŞLARI HAKKINDA ÖĞRENECEK ÇOK ŞEY VAR’
Kedilerin davranışlarından öğrenecek epey fazla şey olduğunu söyleyen Salla Mikkola, çalışma kümelerinin, köpeklerin sıhhat ve davranışlarını da incelediklerini ve bu incelemenin devam ettiğini söylemiş oldu. Tıpkı kediler üstündeki çalışma üzere Fin köpekleri ve sahipleri ile de benzeri bir çalışma yaptıklarını söyleyen Mikkola, kedilerin kendisi için daha farklı olduğunu ve onların davranışları hakkında öğrenecek daha fazlaca şey olduğunu belirtti.
‘KEDİLERİN TEMEL KİŞİLİK ÖZELLİĞİ…’
Araştırmanın çıktısı olarak kedilerin temel kişilik özellikleri; endişe, hareketlilik/oyunculuk, insanlara karşı saldırganlık, insanlara karşı girişkenlik, kedilere karşı girişkenlik, tuvalet kabıyla ilgili meseleler ve çok derecede kendini temizleme biçiminde iki davranışsal özellik de tespit edildi. Salla Mikkola, son iki bulgunun, kişilik özelliklerinden daha fazla ‘davranış’, olduğunu lakin kedinin gerilimle başa çıkma yeteneği yahut bunu gösterme biçimi hakkında bilgi verebileceğini söz etti.
Türkiye’de yaşayan Van kedisi ile ilgili sonuçları kıymetlendiren Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Van Kedisi Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Abdullah Kaya ise çalışmanın Türkiye’deki Van kedileri hakkında gerçek bir tespit yapmadığı görüşünde.
‘ONLARIN BAHSETTİĞİ VAN KEDİSİ FARKLI’
Prof. Dr. Abdullah Kaya, araştırmada ‘Türk Van kedisi’ olarak isimlendirilen Finlandiya’daki kedi çeşidinin bizim Van kedisi olarak tanımladığımız cinsten çok farklı olduğunu söylemiş oldu.
Prof. Dr. Kaya, çalışmanın Van kedisi ile ilgili olan tespitinin üzücü bir sonuç olmadığını, Van kedisi ile ilgili karar verebilmek için ise evvela en hayli Van kedisinin bulunduğu merkez olan, Van Kedisi Araştırma Merkezi ile bağlantı kurmak gerektiğini söylemiş oldu.
‘VAN KEDİSİ SALDIRGAN BİR TIP DEĞİL’
Van kedisi hakkında 20 yıldır araştırmalar yapan isimlerden biri olan Prof. Dr. Abdullah Kaya, Van kedisinin saldırgan bir çeşit olmadığını tabir etti. Prof. Dr. Kaya, “Van kedisi paklığı, titizliği, asaletiyle, eğitilebilir özellikleri ve sahibiyle kurduğu irtibatı ile meşhurdur. Van kedisi epey zeki bir hayvandır ve sahibiyle kurduğu duygusal bağ hayli kuvvetlidür, bu yüzden dünyada eşi gibisi olmadığını düşünüyorum. Van kedisinin saldırgan bir canlı olduğunu düşünmüyorum” dedi.
Prof. Dr. Kaya, hayvanların saldırganlık periyotlarının olabileceğini bilhassa bu çeşit davranışların hamilelik ve kızgınlık periyotlarına göre değişebileceğini ve bunun çok olağan olabileceğini de kelamlarına ekledi. Prof. Dr. Kaya, bir hayvanı direkt saldırgan olarak tanımlamanın farklı bir algı oluşturduğunu, ötürüsıyla Helsinki Üniversitesi’nin elde ettiği sonuçlardaki üzere Van kedisinde saldırgan bir davranış gözlemlemediklerini bilhassa vurguladı.
‘FARKLI BİR CİNSE VAN KEDİSİ DİYORLAR’
Finlandiya’daki Van kedisinin yepyeniliği ile ilgili tartışmalara da değinen Prof. Dr. Kaya, “Orijinal olmadığı kesin ve Van kedisi ile de ilgisi yok, sırf ismi var” diye konuştu. Van kedisinin Avrupa ve Türkiye’deki tariflerinin farklı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Kaya, “Avrupa’nın tanımladığı Van kedisi ile Van’da tanımlanan orjinal Van kedisinin içinde fark var. Van kedisi bembeyazdır, gözleri renkli olabilir, birbirinden farklı olabilir, kuyruğu uzun olabilir kısa olabilir fakat en değerlisi Van kedisi bembeyazdır. Ancak Avrupa’nın tanımladığı Van kedisi farklıdır. İki kulağı siyahtır, kuyruğu renklidir. Onlar farklı bir tipe, ‘Türk Van Kedisi’ diyor. ötürüsıyla biz bunu da kabul etmiyoruz” açıklamasını yaptı.