‘Zorunlu aşı Anayasa’ya aykırı’
Meltem Günay – Yeni tip koronavirüsün Delta varyantı dünyayı kasıp kavuruyor. Virüsün yol açtığı Kovid-19 hastalığına karşı geliştirilen aşılar da salgından çıkışın tek yolu olarak gösteriliyor. Dünya genelinde Kovid-19 karşı 4 milyar 480 milyon doz aşı uygulanmış olsa da hâlâ aşı olmayı reddedenler bulunuyor. Salgının başlangıcından bu yana meskenden çalışma prosedürünü benimseyen dünya devi şirketler aşılamayla bir arada sonbaharda ofise dönmeyi planlıyordu. Lakin olay sayısının tekrar artışa geçmesi üzerine kimi şirketler de aşı olamayan çalışanlarıyla ilgili “zorlayıcı” yeni kararlar aldı. Facebook, Google’ın da ortalarında bulunduğu dev şirketler, çalışanlarını aşı olma tarafında telkin ederken ABD merkezli medya şirketi CNN International mevzuyu bir adım öteye götürdü ve Kovid-19 aşısı yaptırmayan 3 çalışanının işine son verdi. Akabinde ABD’nin havayolu şirketi United Airlines ise çalışanlarına aşı yapmayı mecburî kıldı.
Avrupa Birliği’ne üye biroldukça ülke ise protestolara karşın “aşı kartını” yürürlüğe soktu ve yaptırmayanların hayatını daha da zorlaştıracak yasakları konuşmaya başladı. Türkiye’de çabucak hemen “aşı zorunluluğu” getirilmese de kimi kurumlar ve işletmeler aşılarını yaptırmayan vatandaşların kapalı alanlara girişlerini kısıtlayacağını duyurdu. Fakat Saran Holding dün bir açıklama yaptı ve bünyesinde çalışan çalışana 15 Eylül’e kadar aşı yaptırmaları için mühlet verdi. Holding, bu mühlete kadar aşı yaptırmayan çalışanlarıyla yollarını ayıracaklarını duyurdu. Bahçeşehir Koleji İcra Şurası Lideri Hüseyin Yücel ise aşı olmayan çalışanlarıyla yollarını ayıracaklarını deklare etti. Milliyet olarak aşının zarurî hale getirilip getirilemeyeceğini ve işten çıkarılma sebebi olup olmayacağını hukukçulara sorduk.
‘Kanun çıkarılmalı lakin…’
İstanbul Barosu Lideri Mehmet Durakoğlu, 3’üncü doz aşısını olduğunu vurgulayarak şunları dedi:
“Aşı olmak gerektiğini düşünen biriyim. Lakin insan bedeni da olsa diğer türlü de olsa temel hak ve özgürlükler kısıtlanacak ise yani aşı zarurî hale getirilecek ise kanun çıkarılması gerekiyor. Çıkarılacak bu kanun da Anayasa’ya uygun olmayabilir. Bu öbür bir tartışma. esasen Anayasa Mahkemesi’nin geçmişte mecburî aşı uygulamasıyla ilgili bu biçimde bir düzenleme yapılması halinde bunun Anayasa’ya alışılmamış olduğuna ait bir sonucu da var. Dolasıyla temel hak ve özgürlükleri kısıtlanmasına ait bu tipten uygulamaların kesinlikle kanun yoluyla alınması lazım. Mecburî aşı uygulamasının kanunla düzenlenmesi gerekir lakin Anayasa’ya muhalif olur. İş Kanunu açısından bakarsak, bu niçinle işine gidemeyen kimse kıdem tazminatını alarak ayrılmak üzere bir hakka sahip olabilir, işe iade davaları kelam konusu olabilir. ‘Aşı olmadığın için biz seni işe kabul etmiyoruz’ üzere bir durumda patronun bunları göze almış olması gerekiyor. Ayrıyeten temel hak ve özgürlükleri kısıtladığı için öteki tazminat davalar da kelam konusu olabilir. Patron ‘Maddi sonuçlara katlanacağım’ diyerek işten çıkarabilir fakat bu haklı fesih olmaz.”
Patronun meskenden çalışanlar için aşı mecburiliği getiremeyeceğini söyleyen Durakoğlu, “Evden çalışma zorunluluğunu lakin patron getirebilir. Aşı olmaya da zorlanamaz.İşveren emekçiyi konuttan çalıştırırken de ‘Sen aşı olmadın, o yüzden konuttan çalış’ da diyemez. Aşıyı da münasebet gösteremez” dedi.
‘Vaka özelinde değerlendirilmeli’
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tolga Sevimli de aşı uygulamalarının Anayasa’daki özel yaşama hürmet hakkının bir modülü olduğunu vurguladı. “Bu hak mutlak değildir ve yasal hedeflerle ölçülü müdahaleler gerçekleşebilir” diyen Sevecen, devamında da şunları dedi: “Bu legal maksatların ortasında genel sıhhatin korunması kadar, patronun ve başka emekçilerin çalışma ve mukavele hürriyetlerinin gerekleri de yer alır. ötürüsıyla bireylerin aşıya zorlanması kategorik ve ölçüsüz olmadıkça mümkündür. İş ilgilerini konuşuyorsak, emekçilerin öteki personeller yahut müşterilerle teması var mı, bunlara bakmak gerekebilir. Şayet bu çeşitten risk faktörleri var ise çalışanlar aşı olmaya zorlanabilir, aşı olmuyorlarsa iş akdi ‘geçerli’ sebeple ve tazminatı ödenerek feshedilebilir. Ama bu cinsten risk etmenleri taşımayan çalışanlar için bu biçimde bir zorlama yapılamaz.”
‘İşten çıkarmak mümkün değil’
TOBB ETÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi ve Milliyet gazetesi Müellifi Prof. Dr. Cem Kılıç, bir kişi “Aşı olmadı” diyerek işten çıkarılsa mahkemenin o kişiyi işe iade edeceğini ve tazminata hükmedeceğini söylemiş oldu: “Ayrıca bu kişi ‘ayrımcılık tazminatı’na da başvurarak neredeyse bir yıllık tazminatını isteyebilir. Kesin olarak bir kişiyi ‘Aşı olmadı’ diyerek işten çıkarmak mümkün değil. Aşıyı zarurî hale getirirlerse bunun da insan haklarına uygun olmadığı kanaatindeyim. Aşıyı savunan bir kişi olarak söylüyorum, özgürlüklere terstir. İnsan hakları bağlamında cebri hale getirmek mümkün değildir.Toplum kamu sıhhati niçiniyle hükümet bu biçimde bir karar alırsa da beşerler buna uymak zorunda. Uymayanları işten çıkarma bu biçimde gündeme gelir. Şirketler
bu biçimde bir karar aldığında maddi yükümlülüğünü de yerine getirmeyi de göze almış olur.”
Meltem Günay – Yeni tip koronavirüsün Delta varyantı dünyayı kasıp kavuruyor. Virüsün yol açtığı Kovid-19 hastalığına karşı geliştirilen aşılar da salgından çıkışın tek yolu olarak gösteriliyor. Dünya genelinde Kovid-19 karşı 4 milyar 480 milyon doz aşı uygulanmış olsa da hâlâ aşı olmayı reddedenler bulunuyor. Salgının başlangıcından bu yana meskenden çalışma prosedürünü benimseyen dünya devi şirketler aşılamayla bir arada sonbaharda ofise dönmeyi planlıyordu. Lakin olay sayısının tekrar artışa geçmesi üzerine kimi şirketler de aşı olamayan çalışanlarıyla ilgili “zorlayıcı” yeni kararlar aldı. Facebook, Google’ın da ortalarında bulunduğu dev şirketler, çalışanlarını aşı olma tarafında telkin ederken ABD merkezli medya şirketi CNN International mevzuyu bir adım öteye götürdü ve Kovid-19 aşısı yaptırmayan 3 çalışanının işine son verdi. Akabinde ABD’nin havayolu şirketi United Airlines ise çalışanlarına aşı yapmayı mecburî kıldı.
Avrupa Birliği’ne üye biroldukça ülke ise protestolara karşın “aşı kartını” yürürlüğe soktu ve yaptırmayanların hayatını daha da zorlaştıracak yasakları konuşmaya başladı. Türkiye’de çabucak hemen “aşı zorunluluğu” getirilmese de kimi kurumlar ve işletmeler aşılarını yaptırmayan vatandaşların kapalı alanlara girişlerini kısıtlayacağını duyurdu. Fakat Saran Holding dün bir açıklama yaptı ve bünyesinde çalışan çalışana 15 Eylül’e kadar aşı yaptırmaları için mühlet verdi. Holding, bu mühlete kadar aşı yaptırmayan çalışanlarıyla yollarını ayıracaklarını duyurdu. Bahçeşehir Koleji İcra Şurası Lideri Hüseyin Yücel ise aşı olmayan çalışanlarıyla yollarını ayıracaklarını deklare etti. Milliyet olarak aşının zarurî hale getirilip getirilemeyeceğini ve işten çıkarılma sebebi olup olmayacağını hukukçulara sorduk.
‘Kanun çıkarılmalı lakin…’
İstanbul Barosu Lideri Mehmet Durakoğlu, 3’üncü doz aşısını olduğunu vurgulayarak şunları dedi:
“Aşı olmak gerektiğini düşünen biriyim. Lakin insan bedeni da olsa diğer türlü de olsa temel hak ve özgürlükler kısıtlanacak ise yani aşı zarurî hale getirilecek ise kanun çıkarılması gerekiyor. Çıkarılacak bu kanun da Anayasa’ya uygun olmayabilir. Bu öbür bir tartışma. esasen Anayasa Mahkemesi’nin geçmişte mecburî aşı uygulamasıyla ilgili bu biçimde bir düzenleme yapılması halinde bunun Anayasa’ya alışılmamış olduğuna ait bir sonucu da var. Dolasıyla temel hak ve özgürlükleri kısıtlanmasına ait bu tipten uygulamaların kesinlikle kanun yoluyla alınması lazım. Mecburî aşı uygulamasının kanunla düzenlenmesi gerekir lakin Anayasa’ya muhalif olur. İş Kanunu açısından bakarsak, bu niçinle işine gidemeyen kimse kıdem tazminatını alarak ayrılmak üzere bir hakka sahip olabilir, işe iade davaları kelam konusu olabilir. ‘Aşı olmadığın için biz seni işe kabul etmiyoruz’ üzere bir durumda patronun bunları göze almış olması gerekiyor. Ayrıyeten temel hak ve özgürlükleri kısıtladığı için öteki tazminat davalar da kelam konusu olabilir. Patron ‘Maddi sonuçlara katlanacağım’ diyerek işten çıkarabilir fakat bu haklı fesih olmaz.”
Patronun meskenden çalışanlar için aşı mecburiliği getiremeyeceğini söyleyen Durakoğlu, “Evden çalışma zorunluluğunu lakin patron getirebilir. Aşı olmaya da zorlanamaz.İşveren emekçiyi konuttan çalıştırırken de ‘Sen aşı olmadın, o yüzden konuttan çalış’ da diyemez. Aşıyı da münasebet gösteremez” dedi.
‘Vaka özelinde değerlendirilmeli’
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tolga Sevimli de aşı uygulamalarının Anayasa’daki özel yaşama hürmet hakkının bir modülü olduğunu vurguladı. “Bu hak mutlak değildir ve yasal hedeflerle ölçülü müdahaleler gerçekleşebilir” diyen Sevecen, devamında da şunları dedi: “Bu legal maksatların ortasında genel sıhhatin korunması kadar, patronun ve başka emekçilerin çalışma ve mukavele hürriyetlerinin gerekleri de yer alır. ötürüsıyla bireylerin aşıya zorlanması kategorik ve ölçüsüz olmadıkça mümkündür. İş ilgilerini konuşuyorsak, emekçilerin öteki personeller yahut müşterilerle teması var mı, bunlara bakmak gerekebilir. Şayet bu çeşitten risk faktörleri var ise çalışanlar aşı olmaya zorlanabilir, aşı olmuyorlarsa iş akdi ‘geçerli’ sebeple ve tazminatı ödenerek feshedilebilir. Ama bu cinsten risk etmenleri taşımayan çalışanlar için bu biçimde bir zorlama yapılamaz.”
‘İşten çıkarmak mümkün değil’
TOBB ETÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi ve Milliyet gazetesi Müellifi Prof. Dr. Cem Kılıç, bir kişi “Aşı olmadı” diyerek işten çıkarılsa mahkemenin o kişiyi işe iade edeceğini ve tazminata hükmedeceğini söylemiş oldu: “Ayrıca bu kişi ‘ayrımcılık tazminatı’na da başvurarak neredeyse bir yıllık tazminatını isteyebilir. Kesin olarak bir kişiyi ‘Aşı olmadı’ diyerek işten çıkarmak mümkün değil. Aşıyı zarurî hale getirirlerse bunun da insan haklarına uygun olmadığı kanaatindeyim. Aşıyı savunan bir kişi olarak söylüyorum, özgürlüklere terstir. İnsan hakları bağlamında cebri hale getirmek mümkün değildir.Toplum kamu sıhhati niçiniyle hükümet bu biçimde bir karar alırsa da beşerler buna uymak zorunda. Uymayanları işten çıkarma bu biçimde gündeme gelir. Şirketler
bu biçimde bir karar aldığında maddi yükümlülüğünü de yerine getirmeyi de göze almış olur.”